Патопсихология психикалық әдістер, психикалық күйлердің бұзылуы және олардың процестері арқылы зерттейтін клиникалық психологияның практикалық бөлімі болып табылады.
Патопсихологияның дамуының басталуы 1930 жылдарға жатады, ал Ұлы Отан соғысы мен соғыстан кейінгі жылдары ол әскери жарақат алған адамдардың психикалық функцияларын қалпына келтіру мақсатында танымал болды.
1970-ші жылдары патопсихология өзінің қарқынды дамуына жетті. Осы жылдары ресейлік патопсихологтардың негізгі жұмыстары аяқталды. Сонымен бірге, фундаментальды психиатриялық клиникалар үшін патопсихологтарды даярлауға негіз қаланды. Олар алғашқы отандық практикалық психологтар болды.
Психопатологияда келесі синдромдар қарастырылады: • шизофрениялық;
• лигофрениялық;
• аффективті-эндогендік;
• экзогендік органикалық;
• тұлға - ненормальный;
• эндогендік-органикалық;
• психогендік-невротикалық;
• психогендік-психотикалық.
Психопатияның 3түрі бар: агрессивті (бастапқы), тұрақсыздандырылған және алып тасталған (екінші)
1. Бастапқы психопатия Бұл психопатия терминінің анықтамасына сәйкес келетін, яғни «психологиялық зақымдалған» дегенді білдіреді. Оның басты ерекшелігі оның темпераментінің ауытқуынан байқалады, оны бала кезінен игеру өте қиын. Ата-аналар қаншалықты арнау болса да, олар баласымен қарым-қатынас жасаудың қаншалықты күрделі болатындығына кінәлі емес.
2. тұрақсыздандырылған психопатия Олар әдеттегі әлеуметтенуден ләззат ала алатындығына қарамастан, олар органикалық бұзылуларға ұшырайды, егер олар көрінсе, оларды тепе-теңдіктен шығарады, олар аталған эпизодтың барысында олар қоғамға жат мінез-құлық үшін аз жауаптылыққа ие болады.
3. Екіншілік психопатия Импульсивтілік, агрессивтілік және төмен әлеуметтену тұрғысынан біріншілікке ұқсас, бірақ белгіленген кінәлау мен бас тартуға бейімділік. Фоулз мен Грейдің нейрофизиологиялық моделіне сәйкес, импульсивті және психопатиялық мінез-құлық нашар «мінез-құлықты тежеу жүйесіне» (SIC) немесе «мінез-құлықты белсендіру жүйесінде» (SAC) шамадан тыс белсендіруге байланысты болуы мүмкін.
2. Баланың «отбасы»суретіне психологиялық талдау жаса.
№ 16 ЕМТИХАНДЫҚ БИЛЕТ
1.Қиял және оның адам психикасындағы іс-әрекетіндегі ролі туралы ортақ түсінік беріңіз.Қиял түрлеріне мінездеме жасаңыз.Мектепке дейінгі жастағы балалардың қиял ерекшелігіне сипаттама жасаңыз.
Қиял дегеніміз - тек адамға тән, меншікті психикалық процесс.Мектеп жасына дейінгі кезеңде қиял – қоғамдық тәжірибені меңгерудегі алғышарттары болып келеді, өйткені балалар қоршаған ортаны, адамгершілікті, эстетикалық идеяларды өзіндік көзқараспен қабылдайды. Баланың қиялы ересектерге қарағанда әлсіз.
Л.С. Выготскийдің тұжырымына сүйенсек, «Баланың қиялы біртіндеп, шамасына қарай қабылдауынан басталады. Қиялда болатын барлық образдар, қаншама таңғажайып болып көрінгенмен де, баланың өмірден көрген-білгенінен негізделеді. Кейде бала өмірде кездескен кейбір жағдайларды өзіндік қабылдаумен түсіндіргенде, бізге үлкендерге күтпеген таңқаларлықтай болып естіледі»
Қиял алғашқы және ол балалар санасының бастапкы түріне жатады , соның нәтижесінде адам санасының өзге түрлері пайда болады дейтін көзқарас бұл ілімді жасаушы 3 . Фрейдтің айтуынша баланың психикалық әрекетін реттеп отыратын екі түрлі принцип бар . Оның -- бірі -- бала талабын қанағаттандырып , одан рахат табуы , екінші -- шындық болмыс . Бала дамуының бастапқы кезіңде алғашкы принцип негізгі және оның психикасындағы үстемдік етушi талап . Егер бала өзінің қимыл - қозғалыстары арқылы бір нәрседен рахат тауып тілегін қанағаттандыратын болса , ересек адамдардын сезiмен айтканда , оны сол алдыңғы жасаған іс - әрекетінің жемісі деп ұғынады . Пиаже бес айлық кыз баламен мынадай тәжірибе жүргізген. Бөбек қолындағы қалам мен канылтыр қорапты соғып , одан шыккан дыбысты естиді . Бөлменің бір бұрышында тығылып тұрған зерттеушi бебек соққан сайын оған жауап ретінде құстың дыбысын шығарған . Бөбек еңді корапты бір - ақ рет соғып , жауап күткен . Оған құс жауап береді . Бебек дыбыстың қайдан шыққанына түсіне алмайды . Ол тағы да қорапты соғады . Бірақ оған жауап болмайды . Бұған наразы болған бөбек ашу шақырып қорапты жиі - жиі өзге жағынан соғады . Бөбек өзінің қылығымен кездейсоқ дыбысты естіп , өзінін қорапты соғуынан пайда болған дыбыс екен деген түсінікте болады . Пиаже өзінің тәжірибелерін онан әрі қарай жалғастырып бебектің қылығын зерттеуді өзге бір автордын зерттеу әдісін қолдану арқылы байкап көреді . Баланың жасы неғұрлым кіші болса , онын өзімшілдігі ( эгоцентрлігі ) соғұрлым күшті болатындығы анықталады . Мысалы 7 жасар баланың дербестігі 10 жастағы балаға қарағанда әлдекайда болады.
2. Психологиялық жағдаятты шешіңіз.
«Жәнібек (2 жас 5 ай) пирамида, матрешка тағы да, осындай ойыншықтармен ойнағанды ұнатады.Ұлының танысы пирамидамен ойнауды, сақиналарын салуды,түстерді ажырата білуді, дұрыс атауды үйретті. Жәнібек ойыншықтармен ойнағанды жақсы көреді.Пирамидамен ойнауды үйреніп алып,Жәнібек сақиналарды алып салатын болды. Ол өте белсенді,эмоциональды,қуанышты «көп», «аз», «тең» және тағы басқа сөздерді айтатын болды. Ал, Әлия (2 жас 8 ай ) ойыншықтардың бәрін бірден ойнауға берген. Басында жақсы ойнағанымен қазір ойнамайды.Қызығушылық жоқ,енді ойнағысы келмейді.
Сұрақтар:
Бір ойыншыққа деген балалардың қарым-қатынасы әр түрлі себебін түсіндір.
Жәнібектің анасының іс-әркетіне психологиялық түсініктеме бер.
№ 17 ЕМТИХАНДЫҚ БИЛЕТ
Сезімдер мен эмоцияға түсінік бере отырып, адам өміріндегі оның маңыздылығығын ата.Сезімдер түрлері оның белсенділігіне мінездеме бер. Мектепке дейінгі жастағы балалардың эмоциянальды сферасының даму ерекшелігін сипатта.