2 – курс педагогикалық мамандықтарға арналғАН
-апта бойынша орындалатын тапсырмалар: 24.04. – 29.04. 2023ж
жүктеу/скачать 478,96 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1 Қабілет ұғымы , оның түрлері мен деңгейлері
| 14-апта бойынша орындалатын тапсырмалар: 24.04. – 29.04. 2023ж.
1. Қабілет ұғымы, оның түрлері мен деңгейлері. 2. Қабілетті анықтауға арналған әдістемелер. 3. Интеллект ұғымы, эмоционалды интеллект сипаттамасы. 4. Дарындылық пен таланттың ерекшеліктер 1 Қабілет ұғымы , оның түрлері мен деңгейлері Қабілет адамның іс-әрекетінің белгілі бір түріне, өнер саласының біріне жарамдылығын жақсы көрсете алады. Қабілеттің ойдағыдай дамуы адамда тиісті білім жүйесінің, икемділік пен дағдының болуына байланысты болады. Қабілет - адамның әрқилы іс-әрекеттерге орай көрініс беретін психикалық мүмкіндіктерін анықтаушы тума анатомиялық-физиолгиялық және өмір барысында меңгерген реттеу-түзету сапаларының жиынтығы. Қабілет адамның іс-әрекетінің белгілі бір түріне, өнер саласының біреуіне жарамдылығын жақсы көрсете алады. Белгілі бір істі үздік орындауға мүмкіншілік беретін адамның әртүрлі жеке қасиеттерінің (музыкалық саңылау, түстерді жақсы ажырата алу, қолдың икемділігі) т.б. қиысып келеді. Яғни адам қасиеттерінің синтезін қабілет деп атайды. Қабілеттілік екіге бөлінеді:1.Жалпы қабілет. 2.Арнайы қабілет. Жалпы қабілет дегеніміз-адамның ақыл-ой ерекшеліктерінің жеке жақтарын көрсететін қабілет (Зейінділік, бақылағыштық, зеректік, тапқырлық) . Арнайы қабілет дегеніміз – іс-әрекеттің жеке жақтары көрініп, оның нәтижелі орындалуына мүмкіндік беретін қабілет (Суретшінің, актердің, музыканттың). . Психолог В.М.Теплов қабілеттің 3 түрін ашып көрсетті. 1. Қабілет – бір адамды екіншісі адамнан айыратын жеке психологиялық ерекшеліктер. 2. Қабілет деп - қандай да бір іс-әрекетті табысты орындау ерекшеліктері. 3. Қабілет деген ұғым – адамда бұрыннан қалыптасқан деген. Қабілет негізінен екіге бөлінеді. Ақылдың орамдылығы мен сыншылдығы, материалды еске тез қалдыра алу, зейінділік пен бақылағыштық, зеректік пен тапқырлық т.б. осы секілді ақыл-ой әрекетінде көрінетін өзгешеліктер жалпы қабілет болып табылады. Іс-әрекеттің жеке салаларында ғана көрініп, оның нәтижелі орындалуына мүмкіндік беретін қабілетті, арнаулы қабілет деп атайды. Бұған суретшінің, музыканттың, актердің, спортшының ақын-жазушының т.б. қабілеттерін жатқызуға болады. Қабілеттер сондай-ақ төменде берілген түрлерге де бөлінеді: 1) реподуктивті қабілеттер – білімді меңгеру және іс-әрекетке икемділікті жоғары деңгейде епті болуын қамтамасыз етеді. 2) творчестволық қабілет – айрықша және нәрсені құруды қамтамасыз етеді. Бір адамның бойында бірнеше қабілеттің түрлері болуы мүмкін, бірақ олардың бірі басқаларға қарағанда мәндірек болады. Екінші жағынан бірнеше әртүрлі адамдарда бір ғана қабілет байқалуы мүмкін, бірақ даму деңгейлері бойынша өзгешеленеді. Ғылыми анықтамаға сәйкес қабілет дегеніміз - белгілі бір тұлғаның белгілі бір қызметті жүзеге асыру қабілетін анықтайтын жеке және психологиялық ерекшелігі. Белгілі бір қабілеттердің пайда болуының туа біткен алғышарттары - бұрынғыға қарағанда, тұлғаның бойына туылғаннан бастап қойылатын бейімділік. Қабілеттер - бұл динамикалық ұғым, олардың әрдайым қалыптасуын, дамуын және әр түрлі қызмет салаларында көрінуін білдіретінін есте ұстаған жөн. Қабілеттердің даму деңгейлері үнемі өзін-өзі жетілдіру үшін ескерілуі керек көптеген факторларға байланысты. Қабілеттің түрлері Тұлға қабілеттерінің даму деңгейі екі түрге бөлінеді: - репродуктивті, адам түрлі дағдыларды ойдағыдай игеру, білімді игеру және қолдану, сондай-ақ ұсынылған модель немесе идея бойынша іс-әрекеттерді жүзеге асыру қабілетін көрсеткен кезде; - шығармашылық, егер адам жаңа, ерекше нәрсе жасауға қабілеті болса. Білім мен дағдыларды ойдағыдай игеру барысында адам бір даму деңгейінен екінші деңгейіне ауысады. Сонымен қатар, қабілеттер Теплов теориясы бойынша жалпы және арнайы болып екіге бөлінеді. Жалпыға белсенділіктің кез-келген саласында көрсетілетін, ал ерекше бағытта белгілі бір салада пайда болатындар жатады. Қабілеттің даму деңгейлері Осы сапаның келесі даму деңгейлері ажыратылады: - қабілет; - дарындылық - талант; - данышпан. Адамның дарындылығын қалыптастыру үшін жалпы және ерекше қабілеттердің органикалық үйлесімі болуы қажет, сонымен қатар олардың қарқынды дамуы қажет. Дарындылық - қабілетті дамытудың екінші деңгейі Дарындылық дегеніміз - жеткілікті жоғары деңгейде дамыған және адамға кез-келген қызмет түрін ойдағыдай игеруге мүмкіндік беретін әр түрлі қабілеттер жиынтығы. Бұл жағдайда бұл игерудің мүмкіндігін білдіреді, өйткені, басқалармен қатар, идеяны сәтті жүзеге асыру үшін адамнан қажетті дағдылар мен дағдыларды тікелей игеру қажет. Дарындылық келесі түрлерге ие: - көркемдік қызметтегі үлкен жетістіктерді көздейтін көркем; - жалпы - адамның қабілетінің даму деңгейлері оқудағы жақсы нәтижелерде, әр түрлі ғылыми салалардағы әр түрлі білімдерді игеруде көрінетін интеллектуалды немесе академиялық; - жаңа идеялар туғызу және өнертабысқа бейімділікті көрсету қабілеттерін қамтитын шығармашылық; - әлеуметтік, жоғары әлеуметтік интеллектті қамтамасыз ететін, көшбасшылық қасиеттерді анықтайтын, сондай-ақ адамдармен сындарлы қарым-қатынас құра алатын және ұйымдастырушылық қабілеттерге ие; - практикалық, мақсатқа жету үшін адамның өзінің интеллектісін қолдану қабілетінде, адамның күшті және әлсіз жақтарын білуде және осы білімді пайдалану қабілетінде көрінеді. Сонымен қатар, әртүрлі тар салаларда дарындылық түрлері бар, мысалы, математикалық дарындылық, әдебиет және т.б. Дарындылық - шығармашылық қабілеттер дамуының жоғары деңгейі Егер белгілі бір қызмет саласына қабілеттілігі айқындалған адам оларды үнемі жетілдіріп отырса, олар оған таланты бар екенін айтады. Көбісі осылай ойлауға дағдыланғанына қарамастан, бұл қасиет туа біткен емес екенін есте ұстаған жөн. Шығармашылық қабілеттердің даму деңгейлері туралы айтатын болсақ, талант - бұл адамның белгілі бір қызмет саласымен айналысу қабілетінің жеткілікті жоғары көрсеткіші. Алайда, бұл өзін-өзі жетілдіруге ұмтылып, үнемі дамып отыруы керек айқын қабілеттен басқа нәрсе емес екенін ұмытпаңыз. Ешқандай табиғи бейімділік өз бойыңызда көп жұмыс жасамай, талантты тануға әкелмейді. Бұл жағдайда дарындылық қабілеттердің белгілі бір үйлесімінен қалыптасады. Данышпан - қабілеттіліктің дамуының ең жоғарғы деңгейі Егер оның қызметі қоғам дамуында нақты із қалдырған болса, адамды данышпан деп атайды. Данышпан дегеніміз - кейбіреулерде болатын қабілеттер дамуының ең жоғарғы деңгейі. Бұл қасиет көрнекті тұлғаға байланысты. Данышпандықтың айрықша қасиеті, қабілеттердің дамуының басқа деңгейлерінен айырмашылығы, ол әдетте өзінің «профилін» көрсетеді. Данышпан тұлғаның кез-келген жағы сөзсіз басым болады, бұл белгілі бір қабілеттердің жарқын көрінісіне әкеледі. жүктеу/скачать 478,96 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|