олардың логикалық ойлауын, шығармашылық қиялын және

олардың логикалық ойлауын, шығармашылық қиялын және 

қабілеттерін дамыта алатындығын, білім, білік жүйесін қалыптастыра 

ма, жоқ па, соны анықтайды. Сонымен қатар, егер мұғалім оның 

мазмұнын ғана емес, сонымен бірге фактілерді алу және оларды жүйелеу 

әдістерін, тұжырымдамалар жүйесіндегі сипаттаманы, көрнекі 

құралдарға бағдарлауды үйретсе, зерттелетін курстың мақсаттарын 

түсіну оңайырақ болады.  

Оқушылардың  оқу-танымдық  іс-әрекетін  ұйымдастыруда  әр  түрлі 

типтегі мәселелерді шешуге оқыту технологиясы шешуші мәнге ие. Тән-

бұл,  бұл  саны  тапқан  міндеттерді  орындау  үшін  научения,  білігі  мен 

ойлау жоқ принципті маңызы бар. 

Сонымен, арнайы зерттеу (Л. г. Соколова) 

жоғары  деңгейдегі  педагогтар  педагогикалық  қызметтің  орта  және  төменгі 

деңгейдегі  педагогтарына  қарағанда  оқушылармен  үш  есе  аз  міндеттерді  шеше 

отырып,  қажетті  нәтижеге  қол  жеткізетіндігін  анықтады.  Сонымен  қатар,  олар 

студенттерге  үш  есе  аз  ескертулер  жасайды.  Олардың  ескертулері  оқушыға  сыни 

сипатта  болмайды.  Олар,  әдетте,  тиісті  кеңестер  болып  табылады:  оқушы  оқу 

мәселесін шешуде өзін қалай тексеруге болады.  

Мұндай  педагогтар  қалыптастырады,  егер  барлық,  онда  көптеген  оқушылардың 

таба білу тәсілі шешімі кез келген міндеттері. Бұған, ең алдымен, оларды алдын-ала 

теру негізінде тапсырмаларды таңдау арқылы қол жеткізіледі. Тапсырмалар жүйесі, 

біріншіден,  теориялық  курсқа  "байланған"  етіп  таңдалады,  екіншіден,  әрбір 

алдыңғы  мәселенің  шешімдері  жаңа  мәселелерді  қабылдауға  және  шешуге  дайын 

болады,  үшіншіден,  олар  оқушылардың  оларды  шешуге  дайындығының  бастапқы 

деңгейін ескереді.  

Жоғары  өнімді  деңгейдегі  мұғалімдер  негізгі  уақытты  мәселелерді  шешуге  емес, 

оларды  шешу  тәсілдерін  үйретуге  пайдаланады.  Егер  сыныптың  ешқайсысы 

ұсынылған  мәселені  шеше  алмаса,  онда  мұғалім  оны  қарапайым  етіп  ауыстыруға 

асығар  емес,  бірақ  деректер  арасындағы  айқын  және  жасырын  жағдайлар  мен 

қатынастарды  зерттеу  тұрғысынан  онымен  жұмысты  жалғастырады,  содан  кейін 

шешім  табылмаса,  оны  жеңілдетуді  ұсынады.  Егер  бұл  формада  тапсырманы 

студенттер  өз  бетінше  шешпесе,  онда  ол  тағы  да  жеңілдетіледі.  Сонымен  қатар, 

жеңілдету  жолдарын  студенттердің  өздері  іздейді.  Бұл  мәселе  шешілгенге  дейін 

жалғасады.  Содан  кейін  бұрын  алынған  жағдайларға  байланысты  тапсырманы 

біртіндеп  күрделендірудің  кері  процедурасы  жүзеге  асырылады.  Тапсырманы 

жеңілдету  және  одан  әрі  қиындату  процесінде  студенттердің  іс-әрекет  пен  таным 

объектісімен өзара әрекеттесуі жүзеге асырылады және кез-келген мәселені шешуге 

жақындаудың жалпыланған қабілеті қалыптасады.  

Оқу-танымдық  іс-әрекетті  ұйымдастырудың  тұтас  технологиясында  студенттердің 

оқу  мәселелерін  шешу  процестерін  басқаруға  азайтылған  маңызды  элемент 

олардың  ұғымдарды  анықтау  мәдениетін  үйрету  болып  табылады.  Осы  жұмыс 

барысында  студенттер  11  пәнді  түсінудегі  анықтамалардың  ұйымдастырушылық 

рөлін түсіне бастайды. Л. Ф. Углованың пікірінше, тұжырымдама бойынша жұмыс 

технологиясы,  егер  ол  келесі  алгоритм  түрінде  болса,  тиімді  болады: 

Тұжырымдаманың  шығу  тегі,  Тұжырымдаманың  анықтамасы,  оның  құрамдас 

бөліктері,  Тұжырымдаманың  философиялық  түсіндірмесі  (мүмкін  болса), 

Тұжырымдаманың  өмір  сүру  шарттары,  тұжырымдаманы  жалпылау  және  шектеу, 

практикалық 

қолдану, 

тұжырымдаманы 

басқа 

бөлімдерде 

қолдану, 

тұжырымдаманы басқа ғылыми пәндерде қолдану.  

 

  Құндылық-бағдарлық қызмет  

 Оқыту педагогикалық іс-әрекеттің бір түрі ретінде оның пәні ұйымдастырушылық 

оқу-танымдық  іс-әрекетке  ие,  ал  тәрбие  балалардың  басқа  да  іс-әрекеттерін 

ұйымдастырумен  құрылады.  Мұғалімдердің  объективті  түрде  анықталған 

мамандануына  байланысты  Еңбек,  спорт,  көркем  және  басқа  да  іс-шараларды 

ұйымдастыру  сынып  жетекшісінің  және  "таза"  тәрбиешінің  міндетіне  тікелей 

кірмейді. Егер олар іс-әрекеттерді ұйымдастырса, онда, ең алдымен, құндылықтың 

барлық түрлерінде болмауы арқылы қол жеткізілетін тәрбиелік нәтиже алу үшін.  

Құндылық-бағдарлық  қызметтің  ерекшелігі,  сондықтан  ол  объектілер  арасында 

емес,  объект  пен  субъект  арасында  қатынастар  орнатуға  бағытталған.  Басқаша 

айтқанда,  ол  тек  объективті  емес,  құндылықтар  туралы  емес,  объективті-

субъективті ақпарат береді (В.А. Сластенин).  

Психологтар  құндылық-бағдарлау  қызметіне  үлкен  мән  берді  және  берді. 

Осылайша,  қарым-қатынас  психологиясын  дербес  сала  ретінде  дамыту  қажеттілігі 

туралы  алғаш  рет  сұрақ  қойған  В.Н.  Мясищев  сананы  жеке  тұлғаның  шындыққа 

қатынасы ретінде зерттеуде  оның мақсатын көрді, ол әрқашан сайлау сипатына ие 

және  оның  қызметінің  ішкі  әлеуеті  болып  табылатын  жеке  тұлғаның 

қажеттіліктерін, мүдделері мен идеалдарын қамтиды.  

Оның  таза  түрінде  құндылық-бағдарлау  қызметі  жоқ,  бірақ  екінші  жағынан,  оның 

элементтерінсіз  ешқандай  қызмет  түрі  болмайды.  Бұл  мектеп  оқушыларының  іс-

әрекетінің  әр  түрінде  объективті  түрде  ғана  емес,  сонымен  қатар  арнайы 

ұйымдастырылған. Оның нәтижесі-әлемге деген қарым-қатынастың кең ауқымы.  

Мектеп  оқушыларының  құндылық-бағдарлық  іс-әрекетінің  мәні  белгілі  бір 

құбылыстардың,  процестер  мен  қоршаған  шындық  объектілерінің  әлеуметтік 

мәндерін  мақсатты  түрде  түсіну  және  бағалау  және  осыған  байланысты  олардың 

жеке мағыналарын қалыптастыру болып табылады. Жеке мағына-бұл жеке адамның 

еркіндігінің  оның  бағалауында,  сүйіспеншілігінде,  жанашырлығында  және 

ұнатпауында көрінісі болғандықтан, құндылық-бағдарлық іс-әрекеттің мақсаты өте 

кең түсінілген, адамның зияткерлік-адамгершілік бостандығын қалыптастыру, яғни. 

оны  таным,  Еңбек  және  қарым  -  қатынас  субъектісі  ретінде  дамытуда-қоғамның 

толыққанды азаматы. Егер біз бейнелі өрнекті қолданатын болсақ, онда құндылық-

бағдарлау қызметі - бұл жанның, жүрек пен ақылдың олардың бірлігіндегі жұмысы.  

Басқа  қызмет  түрлерінен  айырмашылығы,  құндылық-бағдарлау  іс-әрекеті  сөздің 

қатаң мағынасында өзіндік мазмұнға ие емес. Өйткені, бұл" өзгермелі " - белгілі бір 

сәт  тәрбиеленушілердің  бағалау  қызметінің  объектісі  болып  табылатындығына 

байланысты,  яғни  олар  құндылық  немесе  құндылық  ретінде  не  қабылдайды.  Айта 

кету  керек,  балалар  ғана  емес,  ересектер  де  құндылыққа  ие  емес  нәрсені  жиі 

қабылдайды, және, керісінше, олар шын мәнінде құндылықтарды көрмейді.  

Оқушылардың  адекватты  қарым-қатынас  қалыптастыруы  тиіс  негізгі  объектілер 

қоғам, ұжым, адам жоғары құндылық ретінде, табиғат, ғылым (ілім), өнер және т.б. 

болып табылады.  

Құндылық-бағдарлық  қызметті  жүзеге  асыру  орны  белгіленбеген,  сондықтан  ол 

барлық  жерде,  тіпті  Сананың  қатысуынан  басқа,  яғни  бейсаналық,  интуитивті-

эмоционалды  деңгейде  ұйымдастырылған  түрде  жүзеге  асырылады  деп  айтуға 

болады.  

Бақыланбайтын  бағалау  қызметі  құндылық-бағдарлық  қызметтің  жұмыс  істеуінің 

ішкі  нысаны  болып  табылады.  Сыртқы  ұйымдастырушылық  формаларға  келетін 

болсақ,  олар  дәстүрлі  сынып  сағаттарынан  бастап,  мұғалімдер  мен  оқушылардың 

бірлескен жұмысының нәтижесі болып табылатын ерекше формаларға дейін шексіз 

алуан түрлі.  

Іс  жүзінде'  құндылық-бағдарлық  іс-әрекеттің  сыртқы  түрінің  шексіз  әртүрлілігі 

оның  атрибутикасының  әр  түрлі  нұсқаларын  қажет  етеді.  Әрине,  бұл  іс-шараның 

тақырыбымен  анықталады,  ол  өз  кезегінде  әңгіме  мен  бағалау  қызметінің  мәні 

ретінде  негізгі  құндылықты  көрсетеді.  Сонымен,  соғыс  және  еңбек  ардагерімен 

кездесу бір атрибутиканы, ал танымал киноактермен кездесу-екіншісін талап етеді; 

әңгіме  кездесуге  қатысушыларға  бір  талап  қояды,  ал  әңгіме  -  басқалары.  Іс-шара 

"типті  Не?  Қайда?  Қашан?"қоршаған  ортаны  қорғау  мәселелері  бойынша 

конференция  да  әр  түрлі  безендіруді  қажет  етеді.  Бұл  да  нысандарын  таңдау 

құндылық-бағдар  беру  қызметін,  сондай-ақ  туралы  мәселеде  оның  нышаны  бар 

үлкен қазақ үшін қиял мен шығармашылық педагогтар мен тәрбиеленушілердің.  

Ерекшелігі құндылық-бағдар қызметін предопределена ең оның мәні, сондай-ақ ол 

қадағаланбайтын.  Бұл  оның  сыртқы  бақылаудан  жасырындығы,  оны  басқару  үшін 

ерекше  қиындық  тудырады. Сонымен  қатар,  ойын,  қарым-қатынас және  қоғамдық 

іс-әрекет  сияқты,  оның  объективті  нәтижесі  жоқ,  ал  тәрбие  нәтижесін  (ол  бар  ма, 

жоқ па) белгілі бір сәтте  түзету өте қиын, тек оқушылардың эмоционалды сыртқы 

реакциялары мен тұжырымдары бойынша.  

Сонымен бірге, қашықтан көрінетін нәтижелер соншалықты айқын және маңызды, 

бұл  жеке  мұғалімнің  және  бүкіл  мектептің  өнімділігі  немесе  нәтижесіздігі  туралы 

айтуға  негіз  береді.  Құндылық-бағдарлық  іс-әрекет  арқылы  қоршаған  өмірдің 

күнделікті құбылыстары философиялық және дүниетанымдық жалпылау деңгейіне 

көтеріледі, олар сенімдерге, өмірлік принциптерге айналады, жеке тұлғаның мінез-

құлқы мен мінез-құлқын анықтайды.  

Өзіне  тән  ерекшеліктері  құндылықтық-бағдарлау  қызметінің  де  жатады,  онда  ол 

бірде-бір  басқа  түрінде,  тәрбиеленушілердің  беріледі  ең  жоғары  таңдау  еркіндігі. 

Зорлық-зомбылықпен,  яғни  ішкі  қабылдаусыз,  жеке  адамның  санасына  бірде-бір 

идеяны енгізу мүмкін емес.  

Құндылық-бағдарлау  қызметін  ұйымдастырудың  психологиялық-педагогикалық 

шарттары  оның  ерекшелігімен  және,  ең  алдымен,  мәжбүрлеуді  оның  кез-келген 

түрінде  алып  тастау  қажет  жағдайымен  анықталады.  Мұғалім  таңдау  еркіндігін 

ескеруі  керек.  Осыдан,  әсіресе  келгенде  кіші  оқушыларда  құндылықтық  беру 

қызметі болуы мүмкін емес ұзақ. Әр оқушы іс-шарадан жауап алатын сұрақтармен, 

өзін-өзі  түсініп,  барлық  дереккөздерге  жүгініп  немесе  мұғалімнің  көмегімен  кетуі 

керек,  ол  өз  кезегінде  балалармен  кездесуге  дайындалып,  міндетті  түрде  ғылыми 

әдебиеттерге жүгінеді.