Бірқалыпты және бірқалыпты айнымалы түзу сызықты қозғалыстарды түсіндіріңіз.
Бірқалыпты түзу сызықты қозғалыс-дегеніміз егер дене тең уақыт аралықта бірдей жол жүретін қозғалыс.
v=Const
a=0үдеу
F=0
x=x0+vt
Бірқалыпты айнымалы қозғалыс деп кез келген өзара тең At уақыт аралықтарында V жылдамдығы бірдей AV шамаға өзгеріп отыратын қозғалысты айтады. Мұнда мынадай екі жағдай болуы мүмкін: а) егер уақытқа байланысты жылдамдықтың сандық мәні ұдайы артып отырса, онда қозғалыс бірқалыпты үдемелі; ә) уақытқа байланысты жылдамдықтың сандық мәні ұдайы кеміп отырса, онда бірқалыпты кемімелі қозғалыс деп
аталады. Олай болса, уақытқа байланысты жылдамдықтың қаншалықты тез өзгеретіндігін сипаттау үшін үдеу деп аталатын физикалық шама енгізіледі. Түзу сызықты бірқалыпты айнымалы қозғалыстың үдеуі (а) дегеніміз – жылдамдықтың өсімшесіне тура пропорционал және осы өсімше пайда болған уақыт өсімшесіне кері пропорционал физикалық шама, яғни:
Теңүдемелі түзусызықты қозғалыс - дене кез келген тең уақыт аралығында жылдамдығы бірдей шамаға өзгеретін қозғалыс. Av = const (бірдей t, v бағыты сақталады).
Үдеу – бірлік уақыт ішінде жылдамдық өзгерісін көрсететін векторлық физикалық шама. Өлшем бірлігі м/с².
Дененің еркін қозғалуы дегеніміз-ауырлық күші әсерінен,ешқандай кедергісіз,дененің вертикаль(дененің тік төмен немесе жоғары қозғалуы)
g-бағыты/төмен
g=9,8 м/с^2
Еркін түсу үдеуі-g
Бұл жағдайда қозғалыс айнымалы болғандықтан, жылдамдық өсімшесінің өзгеруіне сәйкес үдеу де өзгерісте болады, олай болса орташа үдеу деген ұғым ендіруге тура келеді. Сонда: a = Av немесе орт - Av At Сонымен, берілген уақыт мезетіндегі лездік үдеу деп орташа үдеу
30 балл
Динамиканың негізгі заңдарын түсіндіріңіз.
Динамиканың негізгі заңдары:
Галилей ашқан бірінші заң (инерция заңы) төмендегідей оқылады: Сыртқы әсерлерден оқшауланған материалдық нүкте қолданылған күштер оны осы күйді өзгертуге мәжбүр еткенге дейін өзінің тыныштық күйін немесе біркелкі түзу сызықты қозғалысын сақтайды. Күштер болмаған кезде нүктенің қалыпты қозғалысы инерция қозғалысы деп аталады.
Инерция заңы материяның негізгі қасиеттерінің бірін көрсетеді - қозғалыста тұрақты болу және материалдық денелер үшін тыныштық пен инерция қозғалысының эквиваленттілігін белгілейді. Бұдан шығатыны, егер F=0 болса, онда нүкте тұрақты модульмен және жылдамдықпен қозғалады ( =const); нүктенің үдеуі нөлге тең: ( = 0); егер нүктенің қозғалысы біркелкі және түзу болмаса, онда нүктеге күш әсер етеді.
Ньютонның 3 заңы: