35. Электромагниттік тербелістер. Қарапайым тербелмелі контір. Томсон формуласы. Электр тербелiстерідеп контурдағы зарядтың, ток күшiнiң, кернеудің периодты түрде өзгеру процесiн айтамыз.
Сыйымдылығы С конденсатордан және индуктивтiгi L катушкадан тұратын электр тiзбегiн тербелмелi контур деп атайды (1-сурет).
Контурдың R кедергiсін нөлге тең деп аламыз. Егер конденсаторды потенциалдар айырымы U-ға дейiн зарядтарымен зарядтасақ, онда контурдың энергиясы бұл жағдайда конденсатордың электр энергиясымен сипатталады
(1)
Тербеліс кезінде контурға сыртқы кернеу түсірілген жоқ. Сондықтан да сыйымдылықтағы кернеудің түсуі мен индуктивтіктегі кернеудің түсуінің қосындысы нөлге тең болу керек
.
Бұл өрнекті L –ге бөліп және , ал екендігін ескеріп, теңдеуді мына түрде жазамыз:
(3)
Егер мынадай
(4)
белгілеу енгізсек, онда (3) теңдеу келесі түрге келеді:
(5)
Бұл өрнек электромагниттік еркін тербелістің дифференциялдық теңдеуі деп аталады. (5) теңдеудің шешімі
(6)
Сонымен конденсатор астарларындағы заряд (6) өрнегімен анықталатын жиілікпен гармоникалық заң бойынша өзгереді. Бұл жиілік контурдың меншікті жиілігі деп аталады.
Тербеліс периоды Томсон формуласымен анықталады:
(7)
(7) теңдеуі Томсон формуласы деп аталады.
36. Айнымалы ток тізбегіндегі реактивті кедергі. L : айнымалы кернеу кедергігетүсіріліп тұр. Ом заңы бойынша:
Ток күшінің амплитудасы Ток тербелісі фазасы жағынан кернеумен бірдей фазада өтеді. Көрнекелік үшін векторлық диаграмма әдісін қолданайық және арасындағы бұрышы фазалар айырымына тең 2-сурет
векторларды саламыз.
L : айнымалы кернеу индуктивтік катушкаға түседі.
Катушканың өзіндік индукциясының э.қ.к-і:
Ом заңы бойынша:
итегралдағаннан кейін мынадай теңдеуді аламыз
3-сурет
мұндағы:
Осыдан, кернеудің түсуі, фаза жағынан катушкадан ағатын I ток күшін - ге басып озады. - кедергісі реактив индуктивтілік кедергі деп аталады. Тұрақты ток күшін () индуктивтік катушканың кедергісі болмайды.
L: конденсаторға түсірілген айнымалы кернеу . Tок күші
4-сурет
Мұндағы, осыдан,
кернеудіңтүсуі фазасы жағынан конденсатордың ағатын ток күшінен /2- ге қалып отырады. шамасыреактивті сыйымдылық кедергісі аталады. Тұрақты ток конденсатор арқылы жүрмейді.