3 обөЖ сабағына арналған таратпа материал Аралық бақылау №1 Сұрақтары

Жұлын рефлекторлық және өткізгішті қызмет атқарады. Афференттік талшықтар жұлынның артқы түбірлеріне келіп жанасады да, эфференттік талшықтар оңың алдыңғы түбірінен шығып таралады. Адамда байқалатын көптеген рефлекстер жұлыннын кызметіне байланысты. Мысалы, тізе рефлексі. Бұл рефлексті санның төрт басты бұлшық етін тітіткендіріп байқауға болады. Тізе рефлексінің жасқа тәуелді айырмашылықтары болады. Бір жастан кейін жасқа әруақытта пайда болуы мүмкін, бірақ та айқын болмайды. 8-23 жас аралықтарында тізе рефліксін әруақытта байқауға болады.

Жұлын өткізгіштік қызмет атқарады, соның нәтижесінде ми мен барлық органдардың арасындағы байланыс жүзеге асады. Қозу импулстерін өткізетін екі түрлі жол болады: жоғары көтерілуі жолы және төмен түсу жолы. Жоғары көтерілу жолы арқылы шеткі органдардан (теріден, бұлшық еттерден т.б.) импульстер жұлынға және миға барады. Соның нәтижесінде ми қыртыстарында және оның жеке аймақтарында әртүрлі сезім түйсіктері пайда болады: жылыны сезу, суықты сезу, ауыртуды сезу т.б…Төмен түсетін жол aрқылы импульстер нейрондардың бойымен шеткі бөлімге-органдарға барады. Осы импульстердің әсерінен әртүрлі органдардың қызметі өзгереді: екелет еттері жиырылады, несеп бөлінеді және нәжіс шығады т.б.Жұлын зақымдалса (ісік пайда болу, жарақаттану т.б.) оның өткізгіш жолдары зақымдалса, дененің түрлі бөлімдерінің сезімталдығы жоғала бастайды, бұлшық еттердің өздігінен жиырылуы бұзылады (сал болу) және басқа да өзгерістер байқалады. Жұлынның жүйке орталықтары зақымдалса, рефлекстер пайда болмайды немесе пайдп болған рефлекстер жойылып кетеді.Жұлынның алдыңғы және артқы бетіндегі ұзыннан ұзақ созылып жатқан сай болады, пішіні цилиндр тәрізді болып келеді. Бала төрт жасқа келгенде алдыңғы және артқы диаметрі ересек адамдарға жақындау болады. Алты жастан кейін жұлын көлденеңіне қарай көбірек өседі. Мойын және бел бөлімдері жуандау болып бітеді. Он екі жаста жұлынның диаметрі екі есе өседі. Жұлын жатқан омыртқа қуысының диаметрі 5-7 жасқа дейін едәуір үлкейеді. Омыртқа қуысының бұл жаста өсуі жұлын көлемінің жоғарлауына байланысты.
4. Жұлындық шок.

Жұлындық (жұлындық) шоктың патогенетикалық және патофизиологиялық механизмдері толық түсінілмеген. Клиникалық түрде ол атониялық паралич, арефлексия, жарақаттан төмен сезімталдықтың барлық түрлерінің анестезиясында, ал кейбір жағдайларда осы деңгейден 2-3 сегментте, жамбас мүшелерінің функциясының жоқтығында, трофикалық бұзылыстардың тез қосылуында көрінеді.

Бұл жұлынның травматикалық шамадан тыс стимуляциясы немесе нейронаралық байланысы бұзылған ортаңғы ми мен медулла облонгатасынан оған супраспинальды әсер етудің жоғалуы нәтижесінде пайда болады. Омыртқа шокы жұлынның зақымдануының жедел және ерте кезеңінде неврологиялық бұзылулардың қайтымдылығымен сипатталады.

Соққының тереңдігі мен ұзақтығы жарақаттың ауырлығына байланысты. Омыртқа шокының аяқталуының алғашқы белгілері - бульбокавернозды рефлексті қалпына келтіру және анустың жабылуы.

Егер жұлынның қысылуы мен жұлынның тұрақсыздығы жойылмаса, жұлынның соққысы сақталады немесе тіпті тереңдейді. Жұлындық шок пен несеп жолдарының, өкпенің қабыну асқынуларын, сондай -ақ темодинамикалық бұзылуларды қолдайды.

Бұл жағдайда соққы бірнеше айға немесе тіпті жылдарға созылуы мүмкін, жамбас мүшелерінің функциясының жұлын автоматизмінің дамуын болдырмай, қалыптасқан төсек -жарақтарды қолдайды және тереңдетеді.

Омыртқа шокының болуы немесе болмауы жұлын жарақатын хирургиялық емдеуге көрсеткіштер мен қарсы көрсеткіштерге әсер етпейді.
5. Жұлын рефлекстері.

Жұлынның рефлекстерін рефлекторлық реакцияны жүзеге асыратын эффекторлық органдарға байланысты топтарға бөлеміз. Жұлынның ең үлкен рефлекстері:

-аяқ-қол ұштарының рефлекстері;

-іштің рефлекстері;

-кіші жамбас органдарының рефлекстері;

Аяқ-қол ұштарының рефлекстерінің өзі:

Бүгуші; жазушы; ритмикалық; қалыптың рефлекстері.

Бүккіш рефлекстер: фазалық ж\е тоникалық;

Жазғыш рефлекстер: фазалық ж\е тоникалық.

Параплегия-жұлынның құрылысы зақымданғанда пайда болатын күй.

Рефлекстерге тоқталып кетер болсақ:

Сіңірлік ж/е білектік рефлекстер-бұл кезде біз сіңірлерді иықтың үшбасты бұлшықетінен балғамен ұру арқылы орындаймыз, ол кезде қол білекке дейін бүгіліп тұруы керек. Реакцияға келер болсақ, иықтың үшбасты бұлшықеті жиырылып, қол бүгіледі. Шамамен жұлынның 5-6 мойын сегментіндегі жергілікті нейрондар рефлекске қатысады.

Тізелік рефлекстер-тақылжырдан төмен, шаршы бұлшықет сіңірлерін балғамен соққылау арқылы байқаймыз. Бұл кезде біз тізенің жазылып, шаршы бұлшықеттің жиырылғанын көреміз ж/е 2-4 сегізкөз сегментіндегі жергілікті нейтрондар рефлекске қатысады.

Ахиллев рефлексі-аяқтағы ахиллов сіңірлерін балғамен ұру арқылы көрініс табады, бұл кезде ұлтандық табандар бүгіледі. Ал осы рефлекске 1-2 сегізкөз сегментіндегі нейрондар қатысады.

Ішперделік рефлекстер-теріні штрихты тітіркендіру арқылы, ал рефлекске қатысатын нейрондар 8-9 кеуде сегменті. Оның үш түрі анықталған:

Жоғарғы; ортаңғы; төменгі.

Кремастерлік жұмыртқалы рефлекс-жамбас ішілік беткейді штрихтік тітіркендіру арқылы орындалады. Рефлекторлы реакция: аталық безді ұстап тұрушы бұлшықет жиырылып, жұмыртқаның үлкеюі. Оның рефлекске қатысатын мотонейтрондары 1-2 бел сегментінде орналасады.

Анальді рефлекс-4-5 сегізкөз сегментіндегі жергілікті нейтрондар қатысады, артқы өту жолын шаншу немесе штрихтау арқылы байқаймыз. Сол кезде тік ішектің сыртқы сфинктері жиырылады.

Ұлтандық рефлекс-ұлтанды әлсіз ж/е күшті тітіркендіру арқылы. Ұлтанды әлсіз тітіркендірсек, қол мен аяқ саусақтары бүгіледі, ал күшті тітіркендірсек ақ бүгіліп, саусақтар жазылады. Бұл кезде 1-2 сегізкөз сегментінің жергілікті нейтрондары рефлекске қатысады.
6. Жұлынның нейрондары, олардың жіктелуі.

Адам жұлыны құрамына 13,5 млн. жуық нейрондар енеді, олардың 3% эфферентті нейрондар, 97% интернейрондар (ендірме) құрайды, ал сезімтал нейрондар денесі жұлыннан тыс жұлындық немесе интрамуралдық ганглийларда орналасады.

Аралық нейрондар басқа нейрондармен қоздыратын не тежейтін синапстар құрады. Демек, олар қозу мен тежелу процесстерінің тууын реттейді және белгілі бір сигменттің ішіндегі көршілес сегменттер арасындағы байланыстарды іске асырады. Бұл нейрондар сұр заттың денесінде, артқы мүйіздің шылбыр бөлімінде орналасады. Шылбыр клеткалардың аксондары жұлынның жоғары қарай өрлейтін жолын құрады. Аралық нейрондар қатарына мотонейронның айналасындағы оны тежеуші Реншоу клеткалары жатады. Аралық клеткалар арқылы ми бағанының торлы құрылымдары жұлында пайда болатын қозу, тежелу процестерін реттейді.

Сезгіш нейрондар жұлын ганглийлерінде топталған. Бұл клетканың бір талшығы болады. Ол ганглийден шыға берісте екіге бөлінеді. Оның бірі рецепторларда туған қозуды сезгіш нейронның денесіне жеткізеді, ал екінші талшығы сезгіш нейронның серпіністерін жұлын нейрондары мен ми қыртысы нейрондарына апарады. Вегетативтік жүйке жүйесінің ганглийге дейінгі симпатикалық нейрондары жұлынның кеуде, бел сегменттерінің бүйір мүйізінде, ал парасимпатикалық нейрондары сегізкөз бөлімінде орналасады. Олардың көбі эфференттік нейрондар көптеген висцеральдық рефлекстердің орталығы. Жұлынның сұр затында (еттерді бүгетін, жазатын), еттің ұзаққа созылатын қатаюын (тонустық) және фазалық (әлсін-әлсін) жиырылуын тудыратын рефлекстер орталығы болады. Мұнымен қатар вегетативтік функцияларды реттейтін орталықтар бар. Қан тамырларын кеңейтіп тарылтатын, жүрек соғуын, ас қорыту бездерінің сөл бөлінуін, ас қорыту жолының қимылын, несеп, нәжіс, жыныс жүйелері қызметін реттейтін орталықтар жұлынның бүйір мүйізінде орналасқан. Бұлар арқылы жұлын көптеген висцеральдық рефлекстерге қатысады. Жұлынның аталған күрделі қызметтерін ми қадағалап реттеп отырады. Мидың әсерін шеткі ағзаларға және кері қарай олардың рейепторларында қозуды миға жұлын ақ затындағы жоғары, төмен кететін жолдары арқылы жеткізеді.

ЖҰЛЫН НЕЙРОНДАРЫ ТОПТАРЫ:

• Мотонейрондар немесе қозғалтқыш – алдыңғы түбір;

• Интернейрондар – жұлын ганглийлерінен ақпарат алатын артқы түбір;

• Симпатикалық және парасимпатикалық бүйір түбір; олардың аксондары жұлыннан алдыңғы түбірлер арқылы шығады.

• Ассоциативті жасушалар – жұлынның меншікті нейрондары, сегменттер арасында байланыс қамтамасыз етеді.

ЖҰЛЫННЫҢ НЕЙРОНДЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ

Эфферентті нейрондар ішіне альфа және гамма мотонейрондарды, сонымен қатар преганлионарные нейроны вегетативті жүйке жүйесінің ганглийге дейінгі нейрондары жатады . Альфа мотонейрондар, адам бетінен басқа, барлық, қаңқа бұлшық еттерімен байланысқан. Альфа нейрондар аксондары қаңқа бұлшық еттерінің экстрафузалды талшықтарына қозуды 70-120 м/сек жылдамдықпен өткізеді . Нейрондар тұтасып жеке бұлшық еттерді жүйкелендіретін мотонейронды пул түзеді. Мотонейронды пул құрамына жұлынның әр түрлі сегменттерінен мотонейрондар енуі мүмкін.

Жұлынның гамма мотонейрондары. Олардың аксондары интрофузальным бұлшық ет талшықтарына немесе бұлшық ет ұршықтарына қозу өткізеді. Бұл мотонейрондардан шыққан қозу мидың адам қалып күйіне жауап беретін бөліктеріне әсер етеді. Гамма мотонейрондардың аксондары қозуды 15-40 м/сек жылдамдықпен өткізеді.

Жұлынның интернейрондары қозу мен тежелу интерграциясына қатысады .

Жоғары бағытталған нәзік буда (Голл будасы) және сына тәрізді жіпше (Бурдах будасы). Олар жұлынның артқы бағанын құрайды. Проприорецепторлар, терідегі жанасу рецепторлары және висцерорецепторларынан қозу өткізеді. Бұл будалар сопақша миға жетіп Голл-Бурдах ядроларына жеткізіледі. Мұнда олар таламустың арнамалы нейрондары арқылы үшінші нейрондарға жеткізіледі де ми қыртысында талдануға апарылады. Бұл жолды құрайтын нейрондардың бүлінуі тактилдік сезім жойылуы мен қимыл-қозғалыс тепе-теңдігін сақтау бүлінуіне әкеп соғады.

Жұлынның көлденең қимасында сұр заттың бейнесі көбелектің қос қанатына немесе H әрпіне ұқсайды. Сұр заттың денесінен созылған алдыңғы, артқы, бүйір (жұп) мүйіздері болады. Ақ зат сұр затты айнала қоршайды. Сұр заттың алдыңғы және артқы қос мүйіздері ақ затты төрт бағанға (алдыңғы, артқы және екі бүйір) бөледі. Сұр зат рефлекстік қызмет атқарады, ал ақ зат қозуды өткізеді.

Алдыңғы мүйіздер моторлы нейрондардан (мотонейрондардан) тұрады.

Аты мен қызметі бойынша - орталық жүйке жүйесінен қозу бұлшықетке беріледі, нәтижесі - қозғалыс.

Бүйір мүйіздер - вегетативті жүйке жүйесінен қозуды (ақпаратты) алады.

Артқы мүйіздерде интернейрондар бар - олар сезгіш және қозғалтқыш нейрондарды қосады. Олардың қызметі - ақпаратты орталық жүйке жүйесіне беру.

Клиникалық белгілері бар, адамның маңызды жұлындық рефлекстері.

Қас үстілік рефлекс. Қас үстілік доғаны неврологиялық балғамен ұрғанда пайда болады. Рефлекторлы доға: көз жүйкесі (үштік жүйкенің 1 талшығы),үштік жүйкенің сезімтал ядросы, бет жүйкесінің қозғалтқыш ядросы, бет жүйкесі. Жауапты реакция – қабағын түю.

Жақасталақ рефлекс. Кішкене ашық ауызды балғамен ақырын ұрған кезде пайда болады. Рефлекторлы доға: жақастылық жүйкенің сезімтал талшықтары (үщтік жүйкенің III талшығы), үштік жүйкенің сезімтал ядросы, көпіршедегі қозғалтқыш ядро, үштік жүйкенің ІІІ талшығының қозғалтқыш талшықтары. Жауапты реакция – шайнау бұлшықеттерінің жиырылуы.

Қолдың бүккіш сіңірінің рефлексі. Үшбасты бұлшықеттің сіңірінен балғамен ақырын ұрған кезде пайда болады. Рефлекторлы доға: тері- бұшықеттік жүйке, жұлынның VII және VIII мойын сегменттері. Жауапты реакция – иықтың үшбасты бұлшықетінің жиырылуы және білек буынының бүгілуі.

Тізе рефлексі. Тізе қақпасынан төмен орналасқан тығыз тізелік буынды балғамен ақырын ұрған кезде пайда болады.Рефлекторлы доға: бөкселік жүйке, жұлынның III және IV белдік сегменті. Жауапты реакция –бөсенің төртбасты бүккішінің жиырылуы және табанның жазылуы.

Ахиллов рефлексі. Өкшелік сіңірдің балғамен ақырын ұрған кезде пайда болады. Рефлекторлы доға: үлкенберцовті жүйке, жұлынның I және II сегізкөз сегменті. Жауапты реакция – табанның бүгілуі.

Жұлын 31 сегментке бөлінген. Әрбір сегмент алдыңғы және артқы жұлын түбірлері арқылы дененің оған сәйкес және көршілес сегментімен байланысады. Сондықтан жұлынның бір түбірі бұзылса, не кесілсе оған сәйкес дене сегментінде сезім және қозғалыс функциялары толығынан жойылмайды. Оның қызметін көршілес сегменттің нейрондары орындайды. Белла-Мажанди заңы бойынша жұлынның артқы түбірлері аффереренттік жүйкелерден, алдыңғы түбірлері эфференттік талшықтардан тұрады.

Жұлын рефлекторлық және өткізгішті қызмет атқарады. Афференттік талшыктар жұлынның арттқы түбірлеріне келіп жанасады да, эфференттік талшықтар оңың алдыңғы түбірінен шығып таралады. Адамда байқалатын көптеген рефлекстер жұлыннын кызметіне байланысты. Мысалы, тізе рефлексі. Бұл рефлексті санның төрт басты бұлшық етін тітіткендіріп байқауға болады. Тізе рефлексінің жасқа тәуелді айырмашылықтары болады. Бір жастан кейін жасқа әруақытта пайда болуы мүмкін, бірақ та айқын болмайды. 8-23 жас аралықтарында тізе рефліксін әруақытта байқауға болады.Жұлын өткізгіштік қызмет атқарады, соның нәтижесінде ми мен барлық органдардың арасындағы байланыс жүзеге асады. Қозу импулстерін өткізетін екі түрлі жол болады: жоғары көтерілуі жолы және төмен түсу жолы. Жоғары көтерілу жолы арқылы шеткі органдардан (теріден, бұлшық еттерден т.б.) импульстер жұлынға және миға барады. Соның нәтижесінде ми қыртыстарында және оның жеке аймақтарында әртүрлі сезім түйсіктері пайда болады: жылыны сезу, суықты сезу, ауыртуды сезу т.б…Төмен түсетін жол aрқылы импульстер нейрондардың бойымен шеткі бөлімге-органдарға барады.

Осы импульстердің әсерінен әртүрлі органдардың қызметі өзгереді: скелет еттері жиырылады, несеп бөлінеді және нәжіс шығады т.б. Жұлын зақымдалса (ісік пайда болу, жарақаттану т.б.) оның өткізгіш жолдары зақымдалса, дененің түрлі бөлімдерінің сезімталдығы жоғала бастайды, бұлшық еттердің өздігінен жиырылуы бұзылады (сал болу) және басқа да өзгерістер байқалады. Жұлынның жүйке орталықтары зақымдалса, рефлекстер пайда болмайды немесе пайдп болған рефлекстер жойылып кетеді.Жұлынның алдыңғы және артқы бетіндегі ұзыннан ұзақ созылып жатқан сай болады, пішіні цилиндр тәрізді болып келеді. Бала төрт жасқа келгенде алдыңғы және артқы диаметрі ересек адамдарға жақындау болады. Алты жастан кейін жұлын көлденеңіне қарай көбірек өседі. Мойын және бел бөлімдері жуандау болып бітеді. Он екі жаста жұлынның диаметрі екі есе өседі. Жұлын жатқан омыртқа қуысының диаметрі 5-7 жасқа дейін едәуір үлкейеді. Омыртқа қуысының бұл жаста өсуі жұлын көлемінің жоғарлауына байланысты.
10. Жұлынның рефлекстері.

Жұлынның рефлексті қызметі кимылды камтамасыз етеді. Жұлын аркылы осы рефлекстердің доғалары өтеді, бұлшык еттердің жиырлуы да соларға байланысты. Тізе рефлексі қара-пайым кимыл рефлексіне мысал бола алады: ол тізенің төменгі жағындағы сінірін кенет ұрған кезде аяктың тез көтерілуінен байкалады.

Жұлын мимен бірге ішкі мүшелер — жүрек, қарын, куыктың және жыныс мүшелерінің қызметін реттейді. Жүлынның ак заты орталык жүйке жүйесінін барлык бөлімінін өзара байланысы мен үйлесімді жұмыс істеуін камтамасыз ете отырып, тіршілікке манызды қызмет аткарады. Қабылдағыштардан жұлынға кететін нерв импульстері талданады. Жұлыннын кызметін ми реттейді.

Жұлын рефлекстерін екі үлкен топқа бөледі: соматикалык, яғни дене кимыл рефлекстері және вегетативтік, яғни ішкі мүшелердін рефлекстері.

Бірінші топқа балтыр еттерінің катысуымен іске асатын тізе рефлексі; балтыр еттерімен орындалатын ахилл рефлексі т. б. ,

Күрделі рефлекстерге мыналар жатады: Магнустын мойын рефлекстері мойын еттерін ғана козгалтып қоймай, бұғана, иык, арқа еттерін де жиырылтып іске қосады. Бұл топка қасыну, енкею, шалкаю, оңға-солға бұрылу, жүру, жүгіру рефлекстері жатады.

Екінші топқа ішкі мүшелердің қатысуымен орындалатын рефлекстер жатады. Олар жұлынның бүйір және алдынғы мүйізшелерден шығатын нервтермен баскарылады. Бұларға тыныс алу, ішек-карынның қозғалу рефлекстері куықтың зәр шығару рефлекстері жатады.

Вегетативтік рефлекстер бір-бірімен карым-қатынаста болады. Мысалы, Гольц рефлексі: ішті соғып калған да жүрек рефлекстері тежеледі. Ашнер рефлексі бойынша көзден шыккан ауырсыну мәліметі жүректін соңғы ыргағын бәсендетеді.

Демек, жұлын рефлекстері өзара бір-бірімен қарым катынаста болады. Бұл реттеу және үйлесімділік мидыи катысуымен де іске асады.
Қосымша сұрап жатса

Жұлын рефлекстерінің істен шығуы. Адамныи калыпты жағдайы қауырт өзгергенде, дәрі-дәрмектіш әсерімен не жұлынның кан айналымы нашарлағанда т. б| кездейсоқ жағдайда жүлынның рефлекторлык қызметі істен шығады. Рефлекстер әлсірейді немесе, керісіншеі күшейеді. Қатгы суык не ыстық болғанда, жарақаттанғанда не уланғанда жүлын рефлекстері токырап калады.

Қолдын не аяқтың буыны кабынғанда одан шыккан нерв импульстері бұлшық еттің жиырылуын окыс үдетеді де сіңірі тартылып қалады.

Бабинский рефлексінің істен шыгуы: дені саі адамның табанын кытықтағанда аяқтың саусақтарь бүгілуге тиіс, ал ауру адамда, керісінше, жазылады. Жұлынның алдыңгы (бауыр) түбіршегі не арқа түбіршегі қабынса, сол жақ аяғы қозғалмай калады.

Броун-Секар синдромы-дененің закымдалған жағының сипауды сезінуі жоғалады, ал екінші жағында ыстық-суықты сезіну төмендейді. Сал (паралич) сезгіш нервтердің закымыдалуының салдарынан туады. Бір жақты сал қолдың, не аяктың салы және аяқ-қолдын салы болуы мүмкін. Орталық және шеткі сал деген де түсініктер бар. Ми закымдалғанда орталық сал пайда болады: ауру адам өз еркімен қимылдай алмайды, бірак жұлындағы нерв орталықтары аман болғандықтан біреудің көмегімен жүре алады. Ал шеткі сал болғанда, жұлын нерв орталығы істен шыққандықтан, ауру адам біреудің көмегімен денесін қимылдата алмайды. Салдын бұл түрінен сауыктыру өте киын.

Рефлекторлық қызметі. Жұлынның қатысуымен қаңқаның бұлшық ет тер жұмысының реттелу үдерістері іске асады. Олар сәйкес фазалық қимыл қозғалыстарды , сонымен қоса бұлшық ет тонусын реттеп отырады. Бұлшық ет тонусы жұлынның 2 түрлі рефлекстерінің қатысуымен реттеліп отырады: миотикалық және қалып - тоникалық; Фазалық белсенділік Локомоторлық қимылдарды ( қадамдық қимылдар ) белсендіретін – бүгу рефлекстері мен механизмдерден тұрады. Миoтaтикалық рефлекстер жиі « сіңірлік » деп аталатын рефлекстер. Себебі клиникада олардың анықталуы үшін , әдетте сәйкес бұлшық ет сiңiрiне неврологиялық балғашық арқылы соққы жібереді. Бұл рефлекстер — бұлшықет тонусын, тепе - теңдіктің калыпты ұсталуында маңызды рөл атқарады . Олар гравитациялық күштерге қарсы бағытталған. Мысалы, адам верти кальды қалыпта тұрғанда, ол гравитация әсерінен құлап кетуі мүмкін, бірақ миотатикалық рефлекстердің арқасында ол құламайды. Себебі бұлшық ет созылғанда, қаңқалық бұлшық еттің экстрафузальды талшықтарына па раллель орналасқан бұлшық ет ұршықтары белсенеді. Импульсация рецепторлардан афферентті нейрон арқылы өтіп , сол бұлшық еттің альфа мотонейронына келіп түседі . Нәтижесінде экстрафузальды талшықтардың қысқаруы жүреді . Осылайша , бұлшық ет ұзындығы өзінің бастапқы қалпына қайтып келеді . Кибернетика тұрғысынан , бұл рефлекстің реттелу көрінісін « келісім бұзу » принципі бойынша сипаттайды , яғни егер бұлшық ет ұзындығы берілген ұзындықтан асса , онда басқарушы құрылым белсеніп , басқару обьектінің өзгеруіне алып келеді . Нәтижесінде бұлшық ет қысқарып өзінің бастапқы күйіне қайтып оралады . Рецепторлардан шығатын импульсация — бір уақытта тежеуші ендірме ней рондар арқылы – осы бұлшық еттердің антогонисті болып табылатын альфа мотонейронға келіп түседі . Сондықтан да бұлшық ет агонисі қысқарғанда бұлшық ет антагонист бұл үдеріске кедергі жасамайды . Альфа - мотонейрондарға келетін супраспиналды механизмдер бір уақытта гамма мотонейрондарға да өтеді . Сөйтіп ол интрафузальды бұлшық ет талшықтарын қоздырады : бұл жағдайда тіпті қысқарған бұлшық ет ұршығы бұлшық ет ұзындығын қадағалап отырады . Осындай альфа және гамма мотонейрондардың бір уақытта қозуы альфа - гамма - коактивация деген атауға ие болды .

Магнетоэнцефалография (МЭГ) - ми қыртысында магнит өрістерін тіркеу; ЭЭГ -ге қарағанда МЭГ -тің артықшылығы МЭГ миды жабатын тіндердің бұрмалануына ұшырамайды, бей -жай электродты қажет етпейді және бас сүйегіне параллель белсенділік көздерін ғана көрсетеді.

Позитивті эмиссиялық томография (ПЭТ) - бұл қанға енгізілген изотоптарды қолдана отырып, мидың құрылымын, ал олардың қозғалыс жылдамдығымен - жүйке ұлпасының функционалды белсенділігін бағалауға мүмкіндік беретін әдіс.

Магнитті -резонансты бейнелеу (МРТ) парамагниттік қасиеттері бар әр түрлі заттардың магнит өрісіндегі магнит өрісімен поляризациялауға және резонанс жасауға қабілетті екендігіне негізделген.

Термоэнцефалоскопия - мидың жергілікті метаболизмі мен қан ағымын оның жылу өндіруімен өлшейді (оның кемшілігі - бұл мидың ашық бетін қажет етеді, ол қолданылады.

нейрохирургия).

Электроэнцефалография (ЭЭГ) - эпилепсияға, ісіктерге, инсульттан кейінгі жағдайларға және басқа ауруларға тән оның қыртысының конвульсиялық дайындықтарының жоғарылау ошақтарын анықтау үшін миды зерттеу әдісі.

Стереотаксикалық әдіс емдік -диагностикалық мақсатта зондтар мен электродтарды мидың көрсетілген құрылымдарына енгізуге мүмкіндік береді.

Реоэнцефалография-бұл инвазивті емес функционалды диагноз. Бұл әдіс адам тіндерінің электр тогына төзімділігіне негізделген.

Компьютерлік томография (КТ)-пациенттің денесін рентген сәулесімен жарықтандыруға және ішкі мүшелердің компьютерлік бейнесін жасауға мүмкіндік беретін заманауи жоғары технологиялық диагностикалық әдіс.

ЭЭГ - мидың жиынтық электрлік белсенділігін тіркеу әдісі. Тіркелген ЭЭГ-ма мидағы зат алмасу процестерінің деңгейіне сәйкес әрекеттік жағдай өзгерістерін сипаттайды. Гипоксия, терең наркоз немесе қанмен қамтамасыз етілуінің бұзылуы үлкен жартышарлар қыртысының электрлік белсенділігін төмендетіп тежеуге келтіреді. Организмнің жалпы жағдайына ЭЭГ-маның тәуелділігі клиникада операция жасау кезінде және наркоз деңгейін бақылау үшін, эпилепсия диагностикасында,мидағы ісіктердің,тамырлардың мидың қабынуын және тағы басқа күйлердің диагностикасында кеңінен қолданылады.

Адам миының биоэлектрлік белсенділігін тіркеу бас терісінің үстінен, кейде операция кезінде ашық ми бетінен немесе миға енгізілген микроэлектродтар көмегімен жүргізіледі. Тіркеуші электродтардың орналасуы әртүрлі болады: униполярлы, биполярлы және мультиполярлы. Солардың ішіндегі белсенді электродтармен мидың белгілі бір аймағындағы биопотенциалдар тіркеледі. Мидың түрлі биопотенциалдарының ішінде фондық немесе спонтанды электрлік белсенділігін ажыратады, олар ЭЭГ - да әр түрлі ырғақтармен (ритмдермен) бейнеледі. 4 ырғақ ажыратылады:

• Альфа-ырғағы - жиілігі 8-13 Гц, амплитудасы 30-70 мкВ потенциалдардың синхронды тербелістері. Олар көбіне, тыныштық жағдайда көзді жұмып отырғанда, мидың артқы бөлімдерінде байқалады.

• Бета-ырғағы - жиілігі 14-30 Гц, амплитудасы 10-30 мкВ потенциал тербелістері. Бұл ырғақтар организмнің белсенді әрекеттерінде (эмоциялық қозу, ойлық және физикалық жүктеме) мидың маңдай және орталық аймақтарынан тіркеледі.

• Тета-ырғағы - жиілігі 4-7 Гц, амплитудасы 100-150 мкВ потенциал тербелістері. Бұл ырғақтар қалғуда, ұйқының бастапқы кезеңінде, жеңіл наркоз берілгенде және кейбір науқастарда байқалады.

• Дельта-ырғағы - жиілігі 1-4 Гц, амплитудасы 250-300 мкВ потенциал тербелістері. Олар терең ұйқы кезінде, қажуда және терең наркоз берілгенде тіркеледі.

Альфа-ырғақтан бета ырғаққа немесе тета-ырғақтан альфа ырғаққа және бета-ырғаққа өту десинхрозация деп аталады. Ұйқы кезінде, үлкен жарты шар қыртысының белсенділігі төмендеген кезде, альфа ырғақтан тета немесе дельты ырғаққа өту синхронизация деп аталады.

ЭЭГ арнайы электродтар көмегімен тіркеледі. Қазіргі кезде көбінесе электродтардың орналасуы халықаралық жүйе бойынша “10-20%” немесе “10-10%” қолданылады. Әр электрод күшейткішке қосылған. ЭЭГ жазбасы қағаз лента немесе АЦП көмегімен компьютерде жазылып, көрсетілуі мүмкін. Көбінесе 250 Гц дискретизациясы бар жиілікті жазба қолданылады. ЭЭГ тіркеу қазіргі жаңа 32-каналды Нейрон-Спектр-5 атты электроэнцефалографтың көмегімен жүзеге асырылады.

Интепретация кезінде ЭЭГ-мен жұмыс үшін маман тек бастың биоэлектрлік бұзылуының проекциясымен ғана жұмыс істейді.3D локализациясының жаңа әдістері генерацияның патологиялық белсенділік орнын локализациялап, мидың үстіңгі бетін ғана емес, сондай-ақ төмеңгі жарты шарында анықтайды. Және оны магниттік-резонанстық томография картасына тіркейді.

 ЭЭГ-ның спектрлік әдісі

Мидың құрылысының мағынасы ЭЭГ-ның генерациялық ритмін спектрлік әдісін қолданған кезде ашылады. Бұл әдіс мидың кемшіліктерін аса дәлдікпен анықтауға мүмкіндік береді.

 ЭЭГ-ның когеренттік және корреляциялық әдісі

ЭЭГ-ның когеренттік және корреляциялық әдістерінің көрсеткіші биоэлектрлік процестердің мәнерлерін сипаттайды.Және де оның статистикалық өзара байланысын бағалауға мүмкіндік береді.
13. Стереотаксикалық әдіс

Стереотаксикалық әдіс – ми құрылымдарының бұзылысы, жеке жеке жолдардың кесілуін қамтамасыз етеді. Стереотактикалық әдіс қазіргі заманғы нейрохирургияның дамуындағы маңызды кезеңдердің бірін сипаттайды. Адамның немесе жануардың миының нақты бөлімдеріне және нақты тереңдігіне электродтарды енгізу арқылы іске асады. Стереотаксикалық аспап арқылы мидың түрлі терең құрылымдарына электродтарды фронтальды, сагитальды, вертикальды бағытта енгізуге мүмкіндік береді. Стереотаксис атластарын қолданып, микроэлектрод арқылы мидың құрылымдарын тітіркендіруге болады. Осылай, мысалы электролиз әдісін қолдана отырып, эпилепсикалық ұстамаларды шақыратын ошақтарды жоюға болады. Бұл бағыттың пионері Пенфильд болған. Ресейде дебұл әдіс өз қолданысын тапқан. Бехтерев клиникасында, ОЖЖ патологияының әртүрлі түрлерін, сонымен қоса Паркинсон ауруын емдеуге қолданған. Дегенмен бұл әдіс көптеген шектеулерге ие. Клиникалық және тәжірибелік практикада, көбіне белсенді түрде ми нейрондарының электрлік белсенділігін тіркеу әдісі қолданылады. Мысалы, микроэлектродтық техника әдісі. Бұл әдісті тіпті адамдарға да қолдануға болады. Миға операция жасау барысында мидың сәйкес бөлімдеріне шыны пипетка еншізеді, оның көмегімен жеке нейрондардың электрлік белсенділігі тіркеледі.

2 бөліктен тұратын, стереотаксис құралдары қолданылады: бас ұстағыш зерттелушінің басын белгілі бір бағытта ұстап тұруға көмектеседі және электродтарды ұстағыштар-электродтарды қажетті арақашықтықта тікбұрышты немесе полярлы жүйе координаттарды бойымен жылжытып отыруға көмектеседі. Емдеу 201 шоғырландырылған радиоактивті кобальт-60 гамма-сәулелену көзі арқылы жүзеге асырылады

• 1 этап:

Томография

Патологиялық ошақтың координаттарын анықтау

• 2 этап:

Стереотаксикалық

Аппаратты кию және миға енгізу
14. Реоэнцефалография – ми тамырларын зерттеу әдісі
Реоэнцефалография (РЭГ) - ми қан айналымына баға беретін қосалқы тәсіл.Реоэнцефалографияда бастың әртүрлі бөліктеріне қойылған электродтар арқылы қан тамырлар жайлы мәліметтер алынады. Бұл әдіспен мидың әрбір жарты шарындағы және оның жекелеген қан тамырлары

алабындағы қан жүрісін зерттеуге болады.

1950 жылы Полцер мен Шуфрид алғаш рет адамның реограммасын бас терісіне электродтар қою арқылы жазды (біреуі мұрынның тамырына, екіншісі уақытша сүйек пирамидасының мастоидтық процесіне). 1953 жылы олар мидың тамырлы зақымдануы кезінде ми қан айналымын зерттеу үшін реографияны қолдану мүмкіндігін көрсетті. 1957 жылы Энкнер мидың реограммаларын жазу әдісін белгілеу үшін "реоэнцефалография"терминін ұсынды.

Әдістің артықшылығы - оның салыстырмалы қарапайымдылығы, кез-келген жағдайда және ұзақ уақыт бойы зерттеу жүргізу мүмкіндігі, мидың артериялық және веноздық жүйелерінің күйі туралы және әртүрлі диаметрлі ми ішілік тамырлар туралы бөлек ақпарат алу мүмкіндігі.

Әдісі: Реоэнцефалограммаларды жазуға арналған құрылғыларда - реографтарда 2-6 немесе одан да көп арналар бар және бір уақытта тамырлар аймағының тиісті санының реоэнцефалограммаларын (REG) жазуға мүмкіндік береді. REG электродтарды бастың бетіне орналастыру арқылы жазылады. Әдетте диаметрі 5-30 мм (негізінен 10-20 мм) дөңгелек металл электродтар қолданылады, олардың басына резеңке таспалармен бекітілген. Терімен жақсырақ байланыста болу және оның төзімділігін төмендету үшін арнайы пасталар қолданылады. Мұрын көпіріне және мастоидтық процеске электродтар қолданылған кезде, бастың сәйкес жағының ішкі ұйқы артериясы бассейнінің тамырларының жағдайы негізінен жазылады.Омыртқалы артериялардың бассейнін зерттеу үшін оңтайлы болып табылады, онда бір электрод мастоидтық процеске, екіншісі - тесік аймағына орналастырылады. Сыртқы ұйқы артериясының бассейніндегі гемодинамиканың күйі туралы ақпарат электродтарды уақытша артерия бойымен, есту түтігінің алдында және қас доғасының сыртқы шетінде күшейту арқылы алынады
Реоэнцефалография әдісі қолданылатын жағдайлар

• 
  бас ауруы (тамырлы спазм, интракраниальды қысымның жоғарылауы);
  
• 
  вестибулярлық аппараттың бұзылуы (бас айналу, тиннитус, көз алдында ұштардың жыпылықтауы, жүру кезінде дірілдеу);
  
• 
  әртүрлі ауырлықтағы және орналасқан бас сүйек-ми жарақаттарынан кейінгі жай-күй (контузия, бас миының шайқалуы);
  
• 
  мойын омыртқасының жарақаттары;
  
• 
  ортаңғы ми артериясының синдромы;
  
• 
  конвульсиялық синдром;
  
• 
  ми тамырларының атеросклеротикалық зақымдануы;
  
• 
  есту қабілетінің төмендеуі;
  
• 
  көру қабілетінің бұзылуы;
  
• 
  ұйқысыздық;
  
• 
  қабылдаудың бұзылуы;
  
• 
  гипофиз аденомасы;
  
• 
  Паркинсон ауруы;
  
• 
  вертебробазилярлы жеткіліксіздік;
  
• 
  дисциркуляторную энцефалопатию;
  
• 
  ми қан айналымының созылмалы / жедел бұзылуы;
  
• 
  гипертониялық ауру.
  

РЭГ арқылы патологиялық жағдайлар анықталады.

- тамырлар дистониясы

- атересклероз

- вертебробазилярлық жетіспеушілік

- субдуральды гематома (травма,ЧМТ)

- мигрень

Зерттеу электр тогының көмегімен жүзеге асырылады. Науқастың басына сымдардан арнайы "қалпақ" қойылады, оған ең аз электр заряды беріледі. Оның жиілігі 16-дан 300 кГц-ке дейін өзгереді. Ұлпа зарядқа белгілі бір жолмен жауап береді, ал арнайы компьютер бұл реакцияны бекітеді. Зерттеу науқасқа ауырсыну немесе ыңғайсыздық әкелмейді. Ең бастысы – өзіңді бос ұстап, қорқынышқа бой алдырмау Реоэнцефалография көмегімен заманауи диагностика әдісі екі құралмен жүзеге асырылады-жазу құрылғысы және реографиялық префикс. Жабдық ми тамырларындағы қан айналымын бағалауға мүмкіндік береді.

Реоэнцефалография жүргізу процесінде ми тамырларындағы Пульс тербелістері тіркеледі және қан ағымының жылдамдығы, сондай-ақ мидың белгілі бір бөлігінің тамырларының өтімділігі мен тонусының жай-күйі бағаланады.

Ми тамырлары қанға толғанда, тіндердің электрлік кедергісінің мәні төмендейді, бұл құрылғыны тіркейді. Содан кейін, негізінде өзгеру жылдамдығы кедергі жасайды, қорытындылар туралы жылдамдығын ток қан немесе басқа да ыдыста, сондай-ақ басқа да көрсеткіштер бағалайды