№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014 issn 2307-0188

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
125 
«ЗЕРТТЕУШІ» РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-БІЛІМ БЕРУ ОРТАЛЫҒЫ 
ҦЙЫМДАСТЫРҒАН «МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ҤЗДІК ҒЫЛЫМИ 
ЖҦМЫСЫ» АТТЫ ҒЫЛЫМИ ЖОБАЛАР КОНКУРСЫНА ТҤСКЕН 
ЖҦМЫСТАР 
 
БЕРДІБАЕВА Еңлік, 
№29 орта мектебінің 11 «Ә» сынып оқушысы, Ақтӛбе қаласы, 
Ақтӛбе облысы, Қазақстан Республикасы 
 
Жетекшісі: АЙТМАГАМБЕТОВА Әдемі Әліпқызы, 
№29 орта мектебі «Физика» пәнінің мҧғалімі, Ақтӛбе қаласы, 
Ақтӛбе облысы, Қазақстан Республикасы 
 
«TUPPERWARE» ЫДЫСТАРЫНЫҢ СЫРТҚЫ ҚҦРЫЛЫМЫНЫҢ 
ҚАСИЕТТЕРІ 
 
Жҧмыстың  мақсаты:  «Tupperware»  ыдыстары  материалының  құрылымын, 
олардың қарапайым пластмасса ыдысынан ерекшелігін зерттеу. 
Зерттеудiң міндеттері: ақпараттық кӛздер, «Tupperware» ыдысын суреттейтiн 
негiзгi қасиеттерi және оны жасау үшiн қолданылатын полимерлер, тағы басқаларды 
талқылау;  «Tupperware»  бұйымдарының  кейбiр  қасиеттерiн  зерттеу  үшiн 
тәжiрибелер ӛткiзу; мәлiметтiң талдауны және сынақтық мәлiметтер. 
Кіріспе.  Қазіргі  заманда  адам  ӛміріне  қажетті  заттар  кӛп.  Соның  ішінде  үй 
шаруашылығына қатысты. Мысалға алатын болсақ, кӛптеген отбасылар азық-түлікті 
бір  аптаға  алып  қояды.  Бірақ  азық-түлікті  сақтау  үлкен  мәселе  туғызады.  Жұмыс 
істейтін  әйелдердің  тамақ  дайындауға  уақыты  аз  болғандықтан,  олар  асхана 
жабдықтарын қолдануға мәжбүр болады. Осындай асхана жабдықтарын шығаратын 
компанияның  бірі  –  «Tupperware».  Кӛбінесе  Еуропа  елдерінің  отбасылары 
«Tupperware»  компаниясының  шығаратын  заттарының  кем  дегенде  біреуін 
қолданады. 
«Tupperware»  –  үй  және  асхана  үшiн  эксклюзивтiк  жоғары  сапалы  ыдыстың 
бүкiл әлемдiк белгiлi ӛндiрушiсi. Ӛңдеу, ӛндiрiс және ӛнiмнiң таратуын «Tupperware 
Brands Corporation» компаниясының серiктестiгi жүзеге асырады. 
Серiктестiктiң  тарихына  тоқталатын  болсақ,  1947  жылы  ғалым-химик  Эрл 
Таппер американдық нарыққа жоғары сапалы полимерлерiнен жасалған ӛз ӛнiмдерiн 
кӛрсетуiнен басталды. Полимерлер тек ыдыс түрінде емес, техникалық жабдықтарда 
қолданылады. 
Ал  ендігі  мақсат  ретінде  қойылатын  сауалнама  «Tupperwarе»  ыдыстарының 
ерекшелігі  неде?  Басқа  ыдыстармен  айырмашылығы  бар  ма?  Және  қасиеті  қандай? 
«Tupperware»  ыдыстары  күнделікті  ӛмірде  қолданылғанымен  де,  адамдар  бұл 
ыдыстардың  қалай  жасалғанын  біле  ме?  «Tupperware»  ыдыстарының  қасиеттері 
қандай және маңызы бар ма? 
«Tupperware»  ыдысының  негiзгi  қасиеттерi.  Таппер  ерекше  пластикадан 
контейнерлердiң  жасалуынан  жаңа  әдiстi  ойлап  шығарды  –  ол  сынбайтын,  мықты, 
жеңiл және солқылдақ болып келеді. 
«Tupperware»  ыдысының  қасиеттерi:  ылғалды  сыртқа  итередi;  майлар  және 
қышқылдардың әсерiне орнықты; тығыз бекiтiлген; түсі әр түрлі әсемдік талғаммен 
жасалған.  «Tupperware»  контейнерлері  бӛтен  иiс  ӛткiзбейдi,  тағам  бастапқы  дәмiн 
жоғалтпайды. Сондай-ақ эстетикалық талғамдарға сай жасақталған. 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
126 
«Tupperware»  ыдысының  ерекшеліктері.  Олар  ең  алдымен  химиялық 
жолмен  –  бейтарап  полимерден  жасалған.  Классикалық  коллекцияның 
температуралық  диапазоны  микротолқынды  пештер  үшiн  +90
0
С-ке  дейiн  жетсе, 
бұйымдардың қолдануының кең температуралық диапазоны +200
0
С-ке дейiн жетеді. 
Бұйымдардың  берiктiгiне  сирек  кездесетiн  30  жылғы  кепiлдiк  беріледі  және 
дұрыс  қолданудың  шартында  қақпақтар  тығыз  бекiтiлген.  Серiктестiктiң  ӛнiмi 
әлемнiң  14  мұражайларының  экспозицияларында  кӛрсетілген,  соның  iшiнде  Нью-
Йорк,  Викторияның  мұражайында,  Метрополитен  мұражайда  және  Монреалда, 
Миланда,  Лондон  сән  ӛнерiнiң  мұражайында,  ғылым  және  технологияның  Ұлттық 
мұражайындағы альбертада кӛрсетілді. Ылғал ӛнiмдердiң «Tupperware» ауа ӛтпейтiн 
қақпағы арқылы жібермейді, әрі тасымалдауға ыңғайлы [4]. 
Полимерлердің  физикалық  қасиеттері.  Полимерлер  (грек.  «поли»  –  кӛп, 
«мерос»  –  бӛлшек)  ондаған  және  жүздеген  мың,  кейде  миллиондаған  атомдардан 
тұратын үлкен молекулалар. 
Адам ӛз ӛмiрiндегi табиғи полимерлiк материалдарын жылдар бойы қолданып 
келеді.  Полимерлiк  заттар  адамгершiлiк  қызметтiң  барлық  салаларында  ендi  – 
техникада, денсаулық сақтау, тұрмыс-салт, күнделікті ӛмір тіршілігі және т.б. Күнде 
бiз әр түрлi пластмассалармен, резеңкелермен, синтетикалық тал жiптермен түйiсiп 
қаламыз [3]. Ал полимерлiк материалдардың бұл бұйымдардан айырмашылығы бар 
ма? Әрине, бар. Полимерлік материалдар кӛп пайдалы қасиеттермен ие болады: олар 
жемiргiш  орталардағы  жақсы  диэлектриктер  және  жылу  изоляторлар  жоғары 
тұрақты  болып  келеді.  Кейбiр  полимерлер  аласа  температураларға  биiк 
табандылықтармен ие болады. 
Полимердің  беріктігі.  Полимердің  келесі  маңызды  қасиеті  –  олар 
механикалық берік келеді, әсіресе кеңістіктік құрылымды полимерлер ерекше берік 
болады. Беріктік қасиет полимерлердің тармақталу дәрежесі мен типіне байланысты. 
Тіпті  молекулааралық  байланыстар  үлкейген  сайын  заттың  қаттылығы  да  арта 
түседі, серпімділік модулі артып, салыстырмалы деформациялығы азаяды. 
Торлы  құрылымды  (кеңістіктік) полимердің  қасиеттері  алмаз  тәрізді  кристалл 
заттардың қасиеттеріне жақындайды. Сонымен полимерлердің беріктігіне әсерететін 
факторлар  қатарына  молекулалық  массасы,  табиғаты,  макро-молекулалардың 
бағдарлануы,  құрылымдарының  сипаты,  тізбектерінің  тігілу  дәрежесі  және  т.б. 
жатады [2]. 
Полимерлердің  электр  ӛткізгіштігі.  Полимердің  электр  ӛткізгіштігі,  әдетте, 
ӛте  нашар.  Олардың  электрлік  қасиетіне  оған  электр  ӛрісін  бергенде  кӛрсететін 
қасиеттері 
сияқты 
диэлектриктер, 
жартылай 
ӛткізгіштер 
және 
электр 
ӛткізгіштер болып бӛлінеді. 
Кӛптеген  полюсті  және  полюссіз  полимерлер  диэлектриктерге  жатады. 
Диэлектриктерге  ӛте  ұсақталған  электр  ӛткізгіш  толтырғыштар  (техникалық 
кӛміртек-графит,  ұсақталған  металдар)  енгізілсе,  электр  ӛткізгіш  материалдар 
алынады. Жартылай ӛткізгіштерге қосарланған байланысы бар және заряд тасымалы 
бар  кешенді  жүйелер  жатады.  Полимерлердің  электрлік  қасиеттеріне  электр 
ӛткізгіштік, электрлік беріктілік, диэлектрлік шығын, диэлектрлік ӛтімділік, электр-
реттік  эффект,  термополюссіздену  жатады.  Осындай  қасиеттеріне  байланысты 
полимер материалдар техниканың маңызды салаларында қолданылады [1]. 
Полимерлердің  жылу  ӛткізгіштігі.  Полимерлердің  жылу  ӛткізгіштігі  нашар. 
Жылу  ӛткізгіштік  дегеніміз  –  жылудың  полимердің  жылырақ  бӛлігінен  суығырақ 
жеріне тасымалдануынан температураның теңесу процесі. 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
127 
Полимерлердің қолдану аясын кеңейте түсуге мүмкіндік беретін қасиеттерінің 
қатарына  жеңілдігін,  химиялық  тұрақтылығын,  әсемдігін  және  т.б.  жатқызуға 
болады. 
Қазіргі кезеңде жобаланған қасиеттері бар синтездік полимер материалдар алу 
үшін  ғылыми  негізделген  ӛңдеу  тәсілдері  қажет,  яғни  полимерлердің  беріктігін 
арттыратын, 
морттығын 
тӛмендететін, 
созылғыштығын 
жоғарылататын 
молекуланың  қолайлы  құрылымын  қалыптастыру  тәсілдері  қажет.  Полимерлердің 
қызмет  ету  мерзімін  арттыру  үшін  оларға  жылтӛзімділігін,  динамикалық  беріктігін 
және  т.б.  негізгі  қасиеттерін  арттыратын  арнайы  қоспалар  қосады.  Полимерлердiң 
ерекше  механикалық  қасиеттерi:  1)  икемдiлiк  –  (кәушiктер)  деформацияларға 
қабiлеттiлiк;  2)  (пластмасса,  органикалық  әйнек)  шыны  тәрiздi  және  кристалды 
полимерлердiң  морттықтың  болуы;  3)  бағытталған  (тал  жiптер  және 
қабыршақтардың  жасауында  қолданылады)  механикалық  ӛрiстiң  әсерiмен  бағытқа 
макромолекулаларының қабiлеттiлiгi. 
Полимерлердiң  ерекше  химиялық  қасиеттерi:  қабiлеттiлiк  (физикалық-
механикалық кенет ӛзгерту) [2]. 
Эксперименттік  бӛлім. 
Tupperware  ыдысының  құндылығын  басқа 
пластмассалық  ыдыстармен  салыстырғанда  кӛрсететін  ерекшелігінің  нәтижесін 
шығару және дәлелдеу. 
№1  тәжірибе.  Қажетті  құралдар  массасы  бірдей  майлылығы  9%  құрайтын 
ірімшікті  алып,  бірін  қарапайым  ыдысқа,  екіншісін  «Tupperware»  ыдысына  салып, 
контейнерлердің  қақпақтарын  бекітеміз.  Келесі  ретте  пластмассалық  ыдыс  пен 
«Tupperware»  ыдысына  ½  бӛлік  алма,  ¼  бӛлік  апельсин  және  сәбіздің  тең  жарты 
бӛлігін саламыз, қақпақтарын жауып, тоңазтықышқа бірнеше күнге қалдырамыз. 
Тәжірибе  нәтижесі  –  №1  контейнердегі  ірімшік  2  тәуліктен  кейін  бүлінді,  ал 
№2  контейнердегі  ірімшік  7  тәуліктен  кейін  ӛзгеріске  ұшырады.  Ал  кӛкӛністермен 
жеміс  жидектердің  ӛзгерісі  пластмассалық  ыдыста  алманың  шеткі  жиектері 
сарағайып  қурап  қалған,  апельсиннің  шеткі  бӛлігі  кӛктеген,  сәбіздің  кӛлемі 
кішірейіп, түсі ӛзгерген. 
«Tupperware» ыдысындағы кӛкӛністермен жеміс жидектердің ӛзгерісі сәл ғана 
байқалады.  Бұған  себеп  «Tupperware»  ыдысының  жоғарыда  айтылып  ӛткен 
анықтамаларға сәйкес келіп, дәлелдемесін беруі. 
       
 
Қорытынды:  «Tupperware»  ыдысы  мерзімі  бойынша  тағамды  сол  қалпында 
бірнеше тәулік бойы сақтай алады. 
№2 тәжірибе. Керекті  құрал  – пластмассалық  ыдыс пен  «Tupperware»  ыдысы, 
температура  ӛлшегіш.  Пластмассалық  ыдыс  пен  «Tupperware»  ыдысына  60
0
C  суды 
құямыз. Температура ӛлшегішпен 10 минут ӛткеннен кейін ӛлшеп кӛргенде нәтижесі 
– №1 контейнер 36,2
0
C кӛрсетсе, №2 контейнер 40
0
C кӛрсетеді. 
 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
128 
       
 
Қорытынды:  «Tupperware»  ыдысы  азық-түліктің  температурасын  ұзақ  уақыт 
сақтай алады. 
     
     
№1контейнердегі су температурасы 36,2
0
С; №2 контейнердегі су температурасы 40
0
С 
№3  тәжірибе.  Керекті  құрал-жабдықтар:  қарапайым  пластмасса  мен 
«Tupperware» ыдысы, сірке суы. Қарапайым пластмасса мен «Tupperware» ыдысына 
70%  тұратын  сірке  суын  құйып,  10  минуттан  кейін  барлығын  тӛгіп  тастаймыз. 
Нәтижесінде  екі  контейнерде  де  ешқандай  ӛзгерісті  кӛрмейміз,  бірақ  №1 
контейнерде сірке суының иісі cіңіп қалады. Ал №2 контейнерде сірке суының иісі 
байқалмайды. 
Қорытынды:  «Tupperware»  ыдысы  жағымсыз  иістерді  ыдыс  бойында 
қалдырмайды. 
№4  тәжірибе.  «Tupperware»  ыдысы  мен  пластмассалық  ыдысты  2  минуттан 
қуаты  1000Вт  тұратын  микротолқынды  пешке  саламыз.  2  минуттан  соң  алып, 
ыдыстарды қозғап кӛреміз. 
Нәтижесі:  «Tupperware»  ыдысы  ешқандай  ӛзгеріссіз  қалады.  Ал  қарапайым 
пластмассалық ыдыстың иісі шығып, пішімі иілгіш қасиетті кӛрсетеді. Бұған себеп – 
«Tupperware» ыдысындағы молекулалар тығыз әрі берік болып келеді. 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
129 
 
Тұрақты  анықтамаларға  жүгінетін  болсақ,  үлкен  молекулалы  заттардың 
молекулаларының  ӛзара  әсері  анағұрлым  күшті,  ӛйткені  олар  толып  жатқан 
бунақтары  арқылы  бірін-бірі  тартып  тұрады.  Сондықтан  ондай  молекулалы  затты 
буға айналдыру немесе балқыту үшін едәуір қыздыру керек. 
     
 
Сонда кейбір заттардың молекулаларындағы атомдар арасындағы байланыстар 
үзіле бастап, зат айырылады. Ондай макромолекулаларды еріткіш молекулаларының 
әсері  арқылы  ыдырату  мүмкін  емес.  Сондықтан  да  контейнер  бастапқы  формасын 
сақтап  қалады.  Ал  пластмассалық  ыдыстың  молекулалар  саны  алшақ  орналасып, 
кеңістіктің мол болуы ыдыстың иісін шығарып, қатты иілгіш қасиетін кӛрсетеді. 
Қорытынды:  «Tupperware»  ыдысын  микротолқынды  пештерде  қыздарған 
жағдайда олардың үлкен температураға шыдайтындығын кӛреміз. 
№5  тәжірибе.  Тәжірибенің  орындалу  ретінде  «Tupperware»  ыдысы  мен 
қарапайым  пластмассалық  ыдысты,  nanoeducator-дың  электрондық  микроскопын 
және екіжақты скотчты пайдаланамыз. 
Ең  алдымен  екіжақты  скотчты  «Tupperware»  ыдысы  мен  қарапайым 
пластмассалық  ыдыстың  сыртына  жабыстырамыз.  Одан  алып  арнайы  әйнекшеге 
қайта  жабыстырып,  nanoeducator-дың  электрондық  микроскопына  салып  қараймыз. 
Компьютер экранында нәтижесін шығарады. 
Мұнда  қарапайым  пластмассалық  ыдыстың  тығыздығы  әркелкі  байланысқан. 
Пластмасса  бетінен  ақ  түсті  ірі  және  қара  түсті  майда  түйіршіктерді  кӛреміз.  Бұл 
ыдыстың  тығыздығы  біркелкі  еместігін  дәлелдейді.  Ал  «Tupperware»  ыдысында 
тығыздығы бірдей әрі бірыңғай орналасқан. 
Қорытынды:  «Tupperware»  ыдысында  тығыздығы  бірдей  орналасуы  тағамға 
зиянын келтірмеуге себепші болады. 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
130 
   
 
Бірақ  та  айта  кететін  жағдай  –  бұл  тек  қана  «Tupperware»  ыдысының  сыртқы 
қасиеті,  ал  егер  де  ыдыстың  ішкі  молекулалық  қасиеттері  мен  ерекшеліктерін 
зерттейтін  болсақ,  бұдан  да  кӛп  мәлімет  жинауға  болар  еді.  Сондықтан  да  келесі 
жолғы жобада бұл зерттеулер қарастырылады деген ойдамын. 
Қорытынды.  «Tupperware»  әлемге  әйгілі  бренд  болып  есептеледі. 
Шығарылған  арнайы  ыдыстардың  барлығы  тағамның  сапасын  берілген 
контейнерлерде, яғни бірегей полимерден жасалған ыдыстарда ұзақ сақтайды. 
«Tupperware» 
ыдысын 
басқа 
ыдыстармен 
салыстырғанда 
мынадай 
тұжырымдарды:  1.  Контейнерде  ұзақ  мерзімде  сақталатынын;  2.  «Tupperware» 
ыдысы азық-түліктің қалыпты температурасында сақтайтындығын; 3.  «Tupperware» 
ыдысы  жағымсыз  иістерді,  майлар  мен  қышқыларды  ыдыс  бойында 
қалдырмайтынын;  4.  «Tupperware»  ыдысы  ешқандай  микротолқын  әсеріне 
ұшырамайтынын;  5.  «Tupperware»  ыдысы  тығыздығы  бірдей  және  біркелкі 
орналасқанын атап ӛтуге болады. 
 
Әдебиеттер 
1 Берлина А.А. Полимерные композиционные материалы: структура, свойства, 
технология. – СПб.: Профессия, 2009. 
2  Блиничева  И.Б.,  Шарнина  Л.В.,  Мельникова  Б.Н.  Физика  и  химия 
волокнообразующих полимеров: Учебное пособие. – Иваново, 2005. 
3  Козлов  П.В.,  Папков  С.П.  Физико-химические  основы  пластификации 
полимеров. – М., 1982. 
4 Семчиков Ю.Д. Высокомолекулярные соединения: Учебник, 2006. 
5 http://www.tupperware.ru. 
 
Резюме 
В  данной  работе  рассматривается  универсальные  свойства,  высокое  качество 
продукции  компании  «Tupperware».  Посуда,  изготовленная  из  полимера,  обладает 
высокой прочностью, простотой использования в быту  у множества хозяек. В ходе 
исследований  в  процессе  работы  нами  была  проведена  колоссальная  работа  по 
вышеуказанной  теме.  Целью  нашей  работы  являлось  также  и  исследование 
физических особенностей продукции «Tupperware». 
 
Summary 
Difference  between  Tupperware  dishes  and  informal  dishes.  To  do  experience  for 
these dishes. Todiscuss these experience. Nowadays we use Tupperware dishes. It is useful 
for us. 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
131 
«ЗЕРТТЕУШІ» РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-БІЛІМ БЕРУ ОРТАЛЫҒЫ 
ҦЙЫМДАСТЫРҒАН «ҚАЗАҚ ТІЛІ – МӘҢГІЛІК ТІЛ» АТТЫ ҒЫЛЫМИ 
ЖҦМЫСТАР КОНКУРСЫНА ТҤСКЕН ЖҦМЫСТАР 
 
МУХАМЕДЖАНОВА Аймара, 
№17 орта мектебінің 8 сынып оқушысы, Кӛкшетау қаласы, 
Ақмола облысы, Қазақстан Республикасы 
 
Жетекшісі: МУСАЙФ Гулжанат, 
№17 орта мектебі «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінің мҧғалімі, 
Кӛкшетау қаласы, Ақмола облысы, Қазақстан Республикасы 
 
ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕГІ НЕОЛОГИЗМДЕР МЕН ЖАҢА СӚЗ 
ҚОЛДАНЫСТАР 
 
Кіріспе.  Еліміздің  саяси  және  әлеуметтік  жағдайы  қарқынды  дамып  жатқан 
бүгінгі  таңда  ғылымның  барлық  саласына  жаңалық  әкелетіні  белгілі.  Қоғамдағы 
болып  жатқан  жаңалықтармен  бірге  тілде  де  жаңа  сӛздер  мен  сӛз  тіркестері  пайда 
болатыны белгілі. Тілімізде жаңа сӛздер мен жаңа сӛз қолданыстардың пайда болуы, 
оларды  зерттеу  тіл  біліміндегі  ӛзекті  мәселелердің  бірі  деп  ойлаймын.  Сондықтан 
ӛзімнің  зерттеу  жұмысымда  жаңа  сӛздер  мен  жаңа  сӛз  қолданыстардың 
айырмашылығын  саралауды,  тіліміздегі  жаңа  сӛз  дегеннің  бәрі  жаңа  сӛз  қолданыс 
емес екенін ӛз түсінігімше кӛрсетуді мақсат еттім. 
Зерттеу  жҧмысының  мақсаты.  Жаңа  атаулар  тіл  ғылымында  лексика 
бӛлімінің, оның ішінде неологизм тармағының зерттеу нысаны болады. Неологизм – 
қай  тілде  де  жаңа  сӛз  ұғымының  баламасы.  Бірақ  неологизм  сӛздер  мен  жаңа  сӛз 
қолданыстар қатар қолданғанымен, олардың ӛзіндік айырмашылығы бар екені ашып 
кӛрсетілмеген.  Жаңа  сӛздер  мен  жаңа  қолданыстардың  айырым  белгілері 
қарастырылмаған.  Біздің  басты  мақсатымыз  –  жаңа  сӛз  бен  жаңа  сӛз  қолданыстың 
бір ұғымды бермейтіндігін айқындау. 
Зерттеудің міндеттері. Ғылыми жұмыстың мақсатын іске асыру үшін мынадай 
міндеттер  белгіленді:  неологизмдер  мен  жаңа  сӛз  қолданыстардың  мағынасы  мен 
ұғымын  анықтау;  неологизмдер  мен  жаңа  сӛз  қолданыстардың  жасалу  тәсілін 
саралау;  неологизмдер  мен  жаңа  сӛз  қолданыстардың  айырым  белгілерін  саралау; 
неологизм мен жаңа сӛз қолданыстарға газет-журнал беттерінен мысалдар жинақтау. 
Зерттеудің  әдістері.  Зерттеу  барысында  саралау,  жинақтау,  салыстыру, 
баяндау, сипаттау және басқа да әдістер қажетіне қарай қолданылды. 
Зерттеу жҧмысының ғылыми жаңалығы. Қазіргі қазақ тілінде неологизмдер 
туралы түсінік беріледі. Тілдегі айтылу формасы ӛзгерген сӛздердің барлығын жаңа 
сӛздер деп қарастырады. Тіліміздегі кейбір жаңа сӛздер деп қарастырып жүрген ескі 
мазмұндағы  жаңа  формадағы  сӛздердің  жаңа  сӛз  қолданысы  екені  ескерілмейді. 
Сондықтан  ғылыми  зерттеу  жұмысымда  жаңа  сӛз  бен  жаңа  сӛз  қолданыстардың 
айырым белгілерін саралау, соңғы уақытта жасалып жатқан сӛздердің бәрі жаңа сӛз 
емес,  жаңа  сӛз  қолданыс  екенін,  олардың  жасалу  түрлеріне  мысалдар  жинақтап, 
топтау аз да болса ғылыми жұмысымның жаңалығы болып табылады. 
Зерттеу  пәні.  «Қазақ  тілі»  пәнінен  мектеп  қабырғасында  меңгерген  білімнің 
негізін  құрайтын,  қазақ  тілі  ғылымының  теориялық  ұстанымдары  зерттеудің  пәні 
болып табылады. 
Зерттеу  жҧмысының  тәрбиелік  маңыздылығы.  Қазақ  тілінің  сӛздік 
қорының  кеңдігіне  кӛз  жеткізе  отырып,  зерттеу  барысындағы  сараптамалар 

№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014           ISSN 2307-0188 
Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century 
___________________________________________________________________ 
 
 
132 
бойынша  дұрыс  түсінік  алу,  тіл  білімі  ғылыми  бойынша  ізденістер  жасауда 
қолдануға болады. 
Зерттеудің  гипотезасы.  Зерттеу  бойынша  сараланған  жаңа  сӛз  бен  жаңа  сӛз 
қолданыстарды  айырмашылықтарын  тіл  білімінің  лексикология  саласында  терең 
түрде қарастыруды қажет етеді. Осы бағытта кӛптеген жұмыстар жасалуы керек. 
Зерттеудің  нәтижесі.  Жаңа  сӛз  бен  жаңа  сӛз  қолданыстар,  олардың  жасалу 
жолдары мен бір-бірінен айырмашылықтарына сипаттама жасалды. Болашақ зерттеу 
жұмысына бағыт-бағдар жасалды. 
Негізгі  бӛлім.  Қазіргі  қазақ  тіліндегі  неологизмдер  мен  жаңа  сӛз 
қолданыстар.  Неологизмдер  мен  жаңа  сӛз  қолданыс  туралы  тҥсінік,  олардың 
бір-бірінен  айырмашылығы.  Қазақ  тіліне  мемлекеттік  тіл  мәртебесі  берілуіне 
байланысты ол кешегі кеңестік кезеңде атқармаған тілдік қызметтерді атқарып, оған 
осыған дейін жүктелмеген жаңа міндеттер жүктеле бастады. Қазақ тілі мемлекеттік 
басқару,  заң  шығару,  іс  қағаздарын,  сот  істерін  жүргізу  сияқты  қызметтерге 
біртіндеп араласа бастағаны белгілі. 
Қоғам  ӛмірінің  барлық  саласындағы  қазақ  тілінің  қолданыс  аясы  едәуір 
кеңейді. Тілдің қолданыс аясының кеңейіп, арнаулы салаларда қолданыла бастауына 
байланысты, әсіресе, оның лексикалық қорында кӛптеген ӛзгерістер болатыны анық. 
Осындай кӛптеген ӛзгерістер болып жатқан лексикалық құрамындағы сӛздердің бірі 
– жаңа сӛздер (неологизмдер). 

жүктеу/скачать 5,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: