4. Мақал-мәтелдер үлгілеріне талдау жасау Новеллалық ертегілер
Бесік жырларына талдау жасау
жүктеу/скачать 5,25 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 13. Қазақ халық ауыз әдебиетіндегі Алдар көсе бейнесі Алдар көсе
| 12. Бесік жырларына талдау жасау
Бесік жыры екі түрлі міндет атқарады: сәбиді жұбату және оның болашағына деген ата-аналық тілегін білдіреді; ананың балаға деген мейірі, махаббаты, ой-арманы, ізгі ниеті, халықтың ақыл өсиеттері айқын керінеді. Өлеңі 7-8, кейде 11 буынды әнтүрінде құрылады. Мысалы: “...Айыр қалпақ киісіп, Ақырып жауға тиісіп, Батыр болар ма екенсің! Бармақтары майысып, Ою-өрнек ойысып, Ұста болар ма екенсің! Таңдайларың тақылдап, Шешен болар ма екенсің! ...Құрығыңды майырып, Түнде жылқы қайырып, Қызмет қылар ма екенсің?! Қолымыздан іс алып, Бақытымызға жан балам, Бізді бағар ма екенсің?!” 13. Қазақ халық ауыз әдебиетіндегі Алдар көсе бейнесі Алдар көсе - қазақ ауыз әдебиетінің кейіпкері, ақылды айлакердің, зерделі қудың жиынтық бейнесі. Аңыз әңгімелерде Алдар көсе өзінің асқан айлакерлігі арқылы мұратына жетіп отырады. Оның мақсаты - сараң байды, пайдакүнем саудагерді, озбыр ханды т.б. әжуа ету. Мысалы, ол сараңдығы үшін халық Шықбермес Шығайбай атаған байдың асын ішіп, атын мініп, қызын алады; алыпсатар саудагердің алдынан өгіздерін айдап кетеді; оның бұл әрекетін халық айыптамайды, қайта құптап, қошеметгеп отырады. Өйткені Алдар көсе әділетсіз билік иелерінен қиянат, қорлық көрген қарапайым халыктың өкілі. Әлкей Марғұланның айтуынша: «Алдар көсе жайлы аңыз, ертегілер әу баста қазақ даласында туып, кейіннен түрікмен, қырғыз, татарларға тараған». Ауыз әдебиеті қарқындап тұрған тұста, көшпелілердің мидай араласып жатқан заманында Алдардың атағының аспандауы әділеттілікті аңсаудан, ақиқатты іздеуден, шындыққа шөліркеуден екені бесенеден белгілі. Қалай болғанда да Алдардың даңқы күні бүгінге дейін қазақ даласын шуағына бөлеп тұр. М. Әуезов: «Алдар көсе жайындағы қазақ айтатын әңгімелер көпке мәлім, көп қызықтаған, алыс заманнан келе жатқан әңгімелер» депті. Қорыта айтқанда, Алдар көсе қазақ ұлтының бойындағы кереғар қылықтар мен мінезіндегі міндерді, ашкөздікті айыптаушы адам. Аңыздың астарында – ақиқат, ақиқаттың жапсарында кешегі, бүгінгі, ертеңгі өмір, кеще кісілер бүгін де, ертең де өмір сүре береді. Бірақ олардың оғаш, оспадар қылықтарын күлкі қылып, жарнамалап отыру үшін де Алдар көсе сықылды кейіпкерлер қажет-ақ. жүктеу/скачать 5,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|