Мейрбаев Б.Б., Файзуллина А.К

289 
 
Передовая педагогическая практика предоставила множество  инновационных методов и 
технологий  обучения.  Сюда  можно  отнести  проблемные  лекции,  семинары-дискуссии, 
ситуационные задачи, имитационные модели,  тренинговые программы ит.д.  Все это позволяет 
проектировать  процесс  подготовки  специалиста  как  последовательную    трансформацию  
учебной  деятельности  в профессиональную[3]. 
Следовательно,  процесс  подготовки  и  повышение  квалификации  педагогов  должен 
осуществляться с учетом нового компетентностно-ориентированного содержания образования, 
новых подходов к обучению и методике преподавания. 
Согласно    Указа  Президента  Республики  Казахстан  от 10.02.2000 г. «О  мерах  по 
предупреждению  и  пресечению  проявлений  терроризма  и  экстремизма»  в  средних  школах 
страны  с 2004 года  в 10-х  классах  введен  специальный  курс  «Основы  религиоведения».В 
соответствии  с  Государственным  общеобязательным  стандартом  среднего  образования 
разработана и утверждена Типовая учебная программа по курсу «Основы религиоведения» для 
9-класса.  Целью  данного  курса  является  формирование  у  учащихся  осознанного  подхода  к 
вопросам  религии,  основ  гуманистических  и  духовно-нравственных  ценностей,  непринятия 
ими радикальных религиозных идей. 
На  основании  изучения  нормативной  базы,  регулирующей  вопросы  преподавания  в 
организациях  образования  курса  «Основы  религиоведения»,  можно  сделать  вывод,  что 
Министерством  образования  и  науки  не  принято  достаточных  и  исчерпывающих  мер  по 
обеспечению  качества  обучения  данному  курсу.  В  частности,  до  настоящего  времени  не 
определены конкретные требования к квалификации учителей, обучающих этому курсу. 
Администрации средних школ при подборе преподавательского состава руководствуются 
лишь инструктивно-методическим письмом Министерства от 2010 года, которое указывает на 
обязательность  ведения  курса  учителями  высшей  категории.  Кроме  того,  один  раз  в  пять  лет 
преподаватели  должны  проходить  соответствующую  переподготовку,  с  получением 
соответствующего сертификата. 
Однако  в  отдельных  регионах  страны  обучение  основам  религиоведения  ведется 
учителями,  не  прошедшими  переподготовку.  К  примеру,  не  имеют  соответствующих 
сертификатов 291 преподаватель в Актюбинской области, 120 - в Восточно-Казахстанской, 55 - 
в Павлодарской, 16 - Западно-Казахстанской областях. 
Особую озабоченность вызывает методологическая составляющая обучения этому курсу. 
Учебно-методический  комплекс  находится  на  стадии  разработок  и  дополнений.  Нехватка 
методических  пособий  для  учителей  по  данному  предмету  является  одной  из,  пока  не 
разрешенных, проблем.  
Совокупность указанных обстоятельств не позволяет рассчитывать на учебный курс как 
на  эффективный  механизм  повышения  религиозной  грамотности  учащейся  молодежи, 
недопущения распространения среди них радикальной религиозной идеологии. 
В  целях  повышения  квалификации  учителей  предмета  «Основы  религиоведения»  были 
организованы    курсы  повышения  квалификации.  Реализованный  инновационный  курс 
повышения  квалификации  для  школьных  учителей  является  совместным  пилотным  проектом 
ИПК,  кафедры  религиоведения  и  культурологии,  Центра  религиоведческих  исследований  и 
экспертиз  КазНУ имени аль-Фараби.  
Многопрофильный  ИПК  на  сегодняшний  день  не  имел  достаточного  опыта  работы  со 
школьными учителями, и в этой связи данные курсы являются новым направлением и в нашей 
деятельности.  Организаторыкурсов  максимально  пытались  учесть  пожелания  слушателей 
(время проведения в каникулярный период, количество часов, сумма оплаты). 
В рамках данного семинара слушателям были предложены различные темы для изучения, 
охватывающие различные стороныпроблемы: 
1.  Мировые религии. Буддизм;   
2.  Мировые религии. Ислам  
3.  Мировые религии. Христианство;  
4.  Формы древних веровании и национальные религии 
5.  Источники и исторические формы религии.  
6.  Религии в Казахстане  
7.  Культура ислама в Казахстане  
8.  Новые религиозные движения 
9.  Современная межконфессиональная ситуация  

290 
 
10.  Нетрадиционные религиозные течения ислама в странах Центральной Азии 
11.  Актуальные вопросы преподавания религиоведения в средней школе  
12.  Психологические особенности профилактики религиозного экстремизма  
В  преподавательский  состав  курсов  были  включены  высокопрофессиональные 
специалисты – профессоры и доценты факультета философии и политологии КазНУ имени аль-
Фараби.  
Одним  из  направлений  в  рамках  проводимого  семинара  был  включен  психологический 
блок  по  теме: «Психологические  особенности  профилактики  религиозного  экстремизма». 
Программа  данного  блока  семинара  направлена  на  изучение  психологических  механизмов 
профилактики  экстремизма  в  молодежной  среде,  что  может  служить  целью  психологической 
части семинара. К задачам данного блока можно отнести: 
1.  Воспитание и укрепление толерантности через систему образования. 
2.  Профилактика экстремизма в молодежной среде. 
3.  Содействие национально-культурному взаимодействию в школе. 
Очевидным  является  необходимость  укрепления  в  школе  толерантной  среды  на  основе 
ценностей  многонационального  общества,  соблюдения  прав  и  свобод  человека,  поддержание 
межнационального  мира  и  согласия.  Сегодня  в    школе  немало  делается  для  того,  чтобы 
сформировать  у  детей  и  молодежи  установки  на  позитивное  восприятие  этнического  и 
конфессионального  многообразия,  интерес  и  уважение  к  другим  культурам.  Существующая 
система  работы  в  образовательном  пространстве  в  значительной  степени  направлены  на 
воспитание  толерантного  сознания  и  поведения,  неприятие  национализма,  шовинизма  и 
экстремизма. 
На первом этапесеминара-тренинга в рамках  когнитивно–информационного компонента 
слушатели  расширили  свои  представления  о  понятиях  «толерантность» – «интолерантность», 
обсудили  проявления  толерантности  и  нетерпимости  в  обществе,  проблему  границ 
толерантности.  На  занятиислушатели  не  только  смогли  усвоить  известные  формулировки 
понятия  «толерантность»,  но  и  в  результате  «мозгового  штурма»  выработать  собственные 
дефиниции  данного  понятия  и  сравнить  их  с  существующими,  а  также  освоить  социальные 
критерии и показатели толерантности.  
В  рамках  курса  повышения  квалификации  учителей  религиоведения  образовательных 
учреждений  были  предложены  механизмы  работы  с  учениками,  родителями,  педагогами  по 
профилактике религиозного экстремизма. 
Так,  например,  были  рассмотрены  программы  работы  с  родителями  по  вопросам, 
связанным с противодействием экстремизму: 
 «Проблемы нетерпимости и экстремизма в подростковой среде» 
 «Воспитание гражданского долга у подростков» 
 «Воспитание человечности у подростков» 
 «Толерантность: терпение и самоуважение»  
 « Проявление толерантности в семье» 
В  рамках  семинара  были  продемонстрированы  видео  материалы,  презентации 
инновационных программ по теме профилактики религиозного экстремизма. Участникам были 
предложены  методические  материалы  на  электронных  носителях,  что  позволит  им  в 
дальнейшем использовать полученные знания, умения, навыки в своей повседневной работе в 
школе. 
По  окончании  курсов  слушатели  получили  сертификаты  Института  повышения 
квалификации (ИПК КазНУ имени аль-Фараби). Итоги проведенного опроса среди слушателей 
показывают,  в  целом  высокую  оценку  квалификации  лекторов  и  необходимость  в  данных 
курсах.  На  данный  момент,  с  учетом  пожеланий  и  замечаний    первого  набора  мы 
прорабатываем возможности организации других курсов, и не только для школьных учителей, 
но и для государственных служащих. 
 
Список используемой литературы: 
1.  Государственная  программа  развития  образования  в  Республике  Казахстан  на 2011-
2020 гг. /edu.gov.kz/ru/zakonodatelstvo) 

291 
 
2.  (Григорьева 
Е.В. 
Компетентностный 
подход 
в 
современном 
высшем 
профессиональном  образовании  Франции  и  России:  Автореферат  дисс.  на  соискание  степени 
канд. пед.н. – М., 2006. – 23 с.)  
3.  Вербицкий А.А. Личностный и компетентностный подходы в образовании: проблемы 
интеграции /А.А.Вербицкий, О.Г. Ларионова. –   М.: Логос, 2009. – 336 с. 
 
 
 
Мейрманова Г.А. 
 
СТУДЕНТТЕРДІҢ БІЛІМІН БАҒАЛАУ МӘСЕЛЕЛЕРІНІҢ ӘДІСТЕМЕЛІК 
НЕГІЗДЕРІ 
 
Бағалау бұл әрбір студенттің  оқытудағы нәтижесінің өлшеуіші. Аудиториядағы бағалау 
тек  қана  техникалық  тәсіл  емес.  Оқытушы  жазбаша  немесе  ауызша  түрде  баға  қою  жолымен 
бағалайды.  Олар  қолданатын  кез  келген  нысанның  артында  объективті  немесе  жеткілікті 
дәрежеде объективті емес нормалар мен стандарттар ғана емес, сондай-ақ баланың дамуы, оқуы 
және  ынтасы  туралы  түсінік,  сонымен  қатар  өзін-өзі  бағалау,  қабілеттілік  және  күш-жігер 
сияқты ұғымдарға қатысты құндылықтар жатады (Александер, 2001). 
Оқытуда  бағалаудың  екі  түрі  бар  екенін  білеміз.  Формативті  және  жиынтық  бағалау. 
Оқытуды  жақсартуға  бағытталған  бағалау – формативті  де,  ал  оқытудың  қорытындысын 
шығару – жиынтық  бағалау  болып  табылады.  Бағалаудың  мақсаты  студенттің  қандай  сатыда 
тұрғандығын,  оларға  не  істеу  керек,  қойылған  мақсаттарына  қалай  жету  керек  екендігін 
көрсетеді.  «Бағалау»  термині - жақын  отыру  дегенді  білдіретін  латын  сөзінен  шыққандығы 
кездейсоқ емес, себебі бағалаудың негізгі сипаты бір адам басқа адамның не айтып, не істегенін 
немесе  өзін-өзі  бақылау  жағдайында  өзінің  дербес  ойлауын,  түсінігін  немесе  тәртібін  мұқият 
бақылауы  болып  табылады.  Бұрынғы    жүйелік  бағалау  нақты  қай  деңгейде  екенін  анықтап 
бергенімен,  баланың  жақсаруына,  нәтижеге  жетуіне  мүмкіндік  бермейтінін  түсінікті. 
Теориялық  білімімді  практикамен  ұштастыру  барысында  түйген  ойым,  студенттің  өзін  және 
өзгені  бағалауы  үлкен  студентке  артылған  жауапкершілік,  сенім.  Сондықтан  да,  студент  өз 
міндетін  жақсы  атқарудың  жолдарын  қарастыруға  талпынады  және  қызығады.  Студенттерге  
қосымша сабақтарда бағалау туралы, өзін - өзі бағалау, өзгенің жұмысын бағалау, екі жұлдыз, 
бір ұсыныс, бақылаушының бағалауы туралы мағлұматтар беру қажет. Оқыту үшін бағалауда 
студент өзін – өзі бағалауы, бірін – бірі бағалауы, ұсыныс, пікірлерін білдіруі, студент пен кері 
байланыс орнатуы маңызды екенін ұғынуы тиіс. 
Осы  мәселеге  байланысты  силлабуста  әр  пән  бойынша    бағалау  кестесі,  өткізілген  пән 
бойынша    бағалау  критерийлері    ұсынылады.  Бағалау  –  одан  арғы  оқу  туралы  шешімді 
қабылдау  мақсатымен  оқытудың  нәтижелерін  жүйелі  түрде  жиынтықтауға  бағытталған 
қызметті белгілеу үшін қолданылатын термин.  
Формативтік  (қалыптастырушы)  және  жиынтық  мақсат  арасындағы  айырмашылық    іс 
жүзінде бұдан анығырақ айырмашылық жіктеу және есеп беру үшін өткізілетін оқуды бағалау 
және  нақты  мақсаты  студенттердің  оқуына  ықпал  етуге  арналған  оқытудың  бөлігі  ретінде 
бағалауды қолдану болып табылатын оқыту үшін бағалау арасында жүргізіледі. 
Оқытуды,  әдістерді  және  осы  мүмкіндіктерді  іске  асыру  түрлерін  жақсарту 
мүмкіндіктерін анықтауға бағытталған бағалау формативті немесе оқыту үшін бағалау  болып 
табылады.  
Егер  бағалау  мақсаты  баға  қою,  оқытудың  алға  жылжуын  тіркеу  үшін  оқыту 
қорытындысын  шығару  болса,  онда  өзінің  функциясы  бойынша  бағалау  жиынтық  болып 
табылады  және  кейде  оны  оқуды  бағалау  деп  атайды.  Жиынтық  бағалау  студенттің, 
оқытушының мәртебесіне немесе болашағына ықпал етуі (яғни, анықтайтын мәнге ие) мүмкін 
болатын шешімді қабылдау үшін қолданылған жағдайда өлшемдердің сенімділігін қамтамасыз 
ету  керек,  бұл  ақпараттың  мазмұны  мен  оны  қалыптастыру  шартын  бақылауды  белгілейтін 
арнайы тестілерді айтуға болады. 
Субъектілік  деңгейлерін  студенттердің  ерік-жігер  сапаларының  дамуы;  әлеуметтік 
белсенділігі;  өзін-өзі  өзектендіругк  (актуалдандыруға)  ұмтылысы;  қатынастар  жүйесінің 
мазмұны  және  даярлық  деңгейлерінің  ұдайы  дамуы  бейнелейді.  Бұл  көрсеткіштер 
студенттердің білім меңгеру, кәсіби құзірет жетілдіру және педагогикалық мәдениет игерудегі 

292 
 
қасиеттері  арқылы  анықталады.  Осыған  орай  студенттердің  білім-бағдарлы  субъектілікті, 
өзіне-бағдарлы  субъектілікті  және  әлеумет-бағдарлы  субъектілікті  деңгейлі  танытуы  мен 
дамытуы  кәсіби  дайындау  тиімділігін  көрсетеді.  Мұнда  педагогика  курсы  бойынша  оқу  іс-
әрекетін,  қарым-қатынасты  жетілдіру,  субъектілікті  дамыту  тренингінің,  субъект-бағдарлы 
педагогикалық  шараларының  және  қатынас  түрлерін,  құндылық  және  өмірлік  бағдарларды, 
проблемалық  мәселелерді  шешу  жағдайларын  болжау  әдістерінің  нәтижелері;  студенттердің 
өзіндік  бағалауы  кәсіби  дайындау  тиімділігі  жайлы  маңызды  ақпарат  көзі  болады.  Тестеу, 
диагностау,  арнайы  жасалған  технологияны  қолдану  бойынша  студенттердің 1) білімін 
арттыруға  бағыттылығы,  оңды  қатынасы,  жауапкершілігі,  ерік-жігер  сапаларының  дамуы 
арқылы анықталатын білім-бағдарлы субъектілік қасиеттері; 2) өзіндік дамуға,  кәсіби  құзірет 
жетілдіруге  бағытталған  және  өзіне  құнды  қатынасы  арқылы  анықталатын  мақсаткерлік, 
белсенділік, дербестік, бастамашылық сынды өзіне-бағдарлы субъектілік қасиеттері; 3) өзін-өзі 
актуалдандырудың, 
проблемалық 
мәселелерді 
шешудің 
әлеуметтік 
сипатымен, 
жауапкершілігімен көрінетін басқаларға деген құнды қатынасты анықтайтын әлеумет-бағдарлы 
субъектілікті игеруі басты көрсеткіштер ретінде алынады. 
Тағайындалған өлшемдер мен көрсеткіштерді жүзеге асыру студенттердің мотивациялық 
саласын,  бағыттылығын,  қатынастар  жүйесін,  құндылық  бағдарларын,  тұлғалық  қасиеттерін 
дамытуды  қамтамасыз  етеді.  Осы  орайда  кәсіби    даярлық  пен  субъектілік  деңгейлерінің 
студенттердің өзіне және басқаларға деген қатынастар жүйесін құрып, өзіндік дамуға, өзін-өзі 
актуалдандыруға  мүмкіндік  беретіндей  өзара  байланысы,  бір-біріне  «өтуі»,  бір-біріне  ықпалы 
айқын аңғарылады.  
Осыған орай студенттердің оқу-кәсіби іс-әрекеттеріне, қарым-қатынас саласына, өзін-өзі 
актуалдандыруына  қатысты  дәлме-дәл  «Мен-бейнесі»  жасалады.  Сонда  аталмыш 
технологиялар студенттердің ерекше субъективті проблемаларын шешеді.  
 
5-кесте – Студенттерді  субъект-бағдарлы  кәсіби  дайындаудың  өлшемдер  мен 
көрсеткіштер жүйесі 
Ықпалдасқан 
жалпы өлшем 
Нақтыланған 
дербес 
өлшемдер 
Көрсеткіштер 
Студенттерді  
субъект-
бағдарлы 
кәсіби 
дайындау 
дың тиімділігі 
 
Студенттер-
дің  даярлық 
деңгейлерін 
арттыру 
Тестеу, диагностау, арнайы жасалған технологияны қолдану 
бойынша студенттердің  
1) педагогика  курсының ғылыми-теориялық негізін меңгеру 
дәрежесі; 2) өзіне мәнді тұрғыдан өз іс-әрекеттеріне, қарым-
қатынасына байланысты проблемаларды шешу дәрежесі; 3) 
құндылық  бағдарлардың  тұлға,  маман  ретінде  дамуға  тірек 
болу  сипаты; 4) өзіндік  сана-сезімнің  дамуы; 5) кәсіби 
даярлықтың әлеуметтік маңызы мен ізгіліктік мәнін саналы 
аңғару  және  қабылдауды  анықтайтын  рухани-адамгершілік 
қасиеттерінің жетілуі 
Студенттер-
дің  субъекті-
лік 
деңгей-
лерін дамыту 
Тестеу, диагностау, арнайы жасалған технологияны қолдану 
бойынша студенттердің  
1)  білімін  арттыруға  бағыттылығы,  оңды  қатынасы,  ерік-
жігер  сапаларының  дамуы  арқылы  анықталатын  білім-
бағдарлы  субъектілік  қасиеттері; 2) өзіндік  дамуға,  кәсіби 
құзірет жетілдіруге бағытталған және өзіне құнды қатынасы 
арқылы анықталатын белсенділік, дербестік, бастамашылық 
сынды  өзіне-бағдарлы  субъектілік  қасиеттері; 3) өзін-өзі 
актуалдандырудың,  проблемалық  жағдаяттарды  шешудің 
әлеуметтік сипаты.  
Социум 
талаптарына, 
ұлттық 
санаға,  білім 
беру 
жүйесіндегі 
Жоғары  мектепте  мемлекеттік  білім  беру  стандарттарын 
басшылыққа  алу;  олардың  танымдық,  тұлғалық,  ұлттық, 
жас  ерекшеліктерін  ескеру;  кәсіби  білімге  деген 
қажеттіліктерін, әлеуеттік мүмкіндіктерін басшылыққа алу; 
педагогикалық  технологияларды  жақын  аймақтағы  дамуға 
тіректеле 
қолдану; 
жастардың 
субъект-бағдарлы 

293 
 
субъектілер-
дің 
мүмкіндік-
теріне дәлме-
дәлдігі 
психологиялық дайындау іс-әрекетіне қанағаттануы  
 
Тағайындалған  өлшемдер  мен  көрсеткіштер  субъект-бағдарлы  кәсіби  дайындау  арқылы 
студенттердің  психологиялық  даярлық  пен  субъектілік  деңгейлерінің  ықпалдаса  даму  мәнісін 
айқындайды. 
 Кәсіби даярлық пен субъектілік дамудың жоғары деңгейіндегі студенттерге тән:  
–  педагогика  курсының  ғылыми-теориялық  негізін  жоғары  дәрежеде  меңгеруге  сәйкес 
психологиялық сауат; тәжірибеде дәлме-дәл қолдануға даярлықтың жоғары болуы; ерік-жігер 
сапаларының жоғары дәрежеде танылуы мен дамуы; педагогикалыұ іс-әрекетіне қызығушылық 
танытып, оны жетілдіруге ниетті болу;  
–  әлеуметтік,  өмірлік  міндеттерді  жүзеге  асыруға  дербестік,  жауапкершілік,  баста-
машылық  танытудың  және  өз  іс-әрекеттеріне,  қарым-қатынасына  байланысты  проблемалық 
мәселелерді  шешуге  білімнің,  біліктіліктің,  қабілеттің  жоғары  дәрежеде  болуы; «субъект-
субъект» негіздегі қарым-қатынасқа даяр болу мен оны өзекті ете алу; 
– кәсіби  даярлықты ұдайы жетілдіруге бағыттылықтың айқын болуы мен мотивацияның 
жоғары  болуы;  әлеуметтік  мәнді  құндылық  бағдарлардың  кәсіби  даярлықты,  субъектілікті 
дамытуға тірек болуы мен іс-әрекетте, қарым-қатынаста жүзеге асырылуы; 
–кәсіби  даярлықтың  әлеуметтік  маңызы  мен  ізгіліктік  мәнін  саналы  аңғару  және 
қабылдау  негізінде  рухани-адамгершілік  қасиеттердің  тұрақтылығын  танытатын  педагогика-
лық  мәдениетті  игеруге  бағыттылықтың,  мотивацияның  жоғары  болуы;  өзіне  құнды  және 
басқаларға рухани-адамгершілік қатынасты тұрақты түрде таныту; этикалық қағидатты жүзеге 
асыру.  
Педагогикалық  даярлық пен субъектілік дамудың орташа деңгейіндегі студенттер:  
– педагогика   курсының  ғылыми-теориялық  негізін  жеткілікті  дәрежеде  меңгереді  және 
оны тәжірибеде қолдануға кәсіби даярлықтары болады; іс-әрекетті, қарым-қатынасты, өзіндік 
даму  процесін  жетілдіруде  ерік-жігер  сапаларының  жеткілікті  түрде  актуалдандырады;  кәсіби 
дайындау іс-әрекетіне қызығушылық танытады;  
–  проблемалық  жағдаяттарды  ғылыми  жолмен  шешуге  ұмтылады  және  білімді, 
біліктілікті,  дағдыны  әлеуметтік,  өмірлік  міндеттерді  жүзеге  асыруға  қолдана  алады;  осы 
орайда дербестік, жауапкершілік, бастамашылық танытуға ұмтылады; қарым-қатынас саласын 
оңтайлы етуге ниетті болады; 
–кәсіби  даярлықты,  субъектілікті  өзекті  ету  мен  жетілдіруде  мотивациялық  бағдар 
болады және тұлғалық мәнді құндылық бағдарларға тіректеледі;  
–  іс-әрекетті,  қарым-қатынасты  жетілдіруіне  өзін-өзі  бағалау,  өзін-өзі  тану,  өзін-өзі 
реттеу,  өзін-өзі  бақылау  сынды  өзіндік  сана-сезім  құраушылары  арқау  болады;  өзіндік  даму 
дағдысы  жетіледі;  өзін-өзі  актуалдандыру  қажеттілігін  түсінеді;  белгілі  бір  субъективті 
қиындықтар  болса  да  әлеуметтік  белсенділікпен,  әлеуметтік  санамен  субъектілік  мәдениетті 
игеруге ұмтылады.  
Менің  іс-тәжірибемізде    тұжырымдамасына  орай,  оның  сапасын  жүйелі  бақылаудың 
негізгі объектілері ретінде мыналар алынады: 
1)  студенттердің оқу іс-әрекеті, оның мазмұны, құрылымы және беталысы; 
2)  студенттердің педагогика пәндері бойынша білім меңгеруі; 
3)  студенттердің субъектілік дамуы; 
4)  студенттердің қарым-қатынаста мәнді болатын қасиеттерінің дамуы; 
5)  студенттердің топтық өзара әрекеттестігінің дамуы; 
6)  студенттердің педагогикалық іс-әрекеті мен кәсіби біліктілігінің жетілуі; 
7)  студенттерді кәсіби дайындаудың субъект-бағдарлы технологиясының тиімділігі. 
Қарастырылған  проблемалар  типі  студенттердің  оқу-кәсіби  іс-әрекетін,  қарым-
қатынасын,  өзіндік  сана-сезімін  бейнелейді.  Алайда  студенттердің  проблемалары  бұлардың 
аясынан шығуы да мүмкін. Демек, студенттердің қазіргі -Мен шекарасынан өтуі орын алады. 
Сонда  әлеуетті  Мен  бейнесін  дәлме-дәл  жасауға  бағытталған  проблемалар  маңызды  болады. 
Аталмыш  проблемаларды  шешкенде  студенттер  «Менің  кәсіби  білімді  жоғары  деңгейде 
меңгеруге  қабілетім  жеткілікті  ме?», «Менің  қолымнан  не  келеді?», «Мен  өзімнен  қандай 

294 
 
ерекшеліктерді  байқай  алмай  жүрмін?», «Мен  өзімді  іс  жүзінде  көрсете  аламын  ба?»  деген 
сынды  келешек  үшін  мәнді  сұрақтарға  жауап  іздестіреді.  Бұларды  болашақ  мамандардың 
субъектілік  пен  кәсіби  даярлық  деңгейін  анықтау  проблемалары  деп  қарастырамыз.  Мұндай 
проблемаларды  шешу  арқылы  студенттер  өздерінің  әлеуетті  және  болашақтағы  тіршілік 
әрекеттерімен  байланысты  қасиеттерін  анықтайды  және  оларды  ерекше,  мақсат-бағдарлы 
түрде дамытулары мүмкін болады. Осы мәселелерді шешуде студенттер «Менің бұл артықшы-
лығым/кемшілігім  бе?», «Менің  күш-қайратым  жете  ме?», «Өз  өміріме  әмірім  жүреді  ме?» 
деген  сынды  сұрақтарға  жауап  іздестіреді.  Мұнда  аталмыш  сұрақтардың  жауаптары  іс-әрекет 
актісінен,  әлеуметтік,  кәсіби  мағынадағы  нақты  мінез-құлық  пен  жүріс-тұрыстан  тыс  болуы 
мүмкін емес. Біз бұл ішкі процестерді студенттердің өзін-өзі бағалау әрекеті деп қарастырамыз. 
Талдау  арқылы  студенттердің  өзін-өзі  бағалау  әрекеттерінің  диагностикалық  мақсаттағы 
өзіндік  бағалаудан  ерекше  сипатта  болатынын  көрсетті.  Эксперименттік  зерттеулерде  өзін-өзі 
бағалау  әлбетте  сырттан  келетін  тапсырма  сияқты,  тұлғаның  субъективті  түрде  өз  білімін,  іс-
әрекетін,  мінез-құлықтарын,  қылықтарын  өзі,  өзінің  келешектегі  дамуы  үшін  бағалау 
тұрғысынан  орын  алады.  Ал  проблемаларды  талдау  негізіндегі  студенттердің  өзін-өзі  бағалау 
әрекеттері  өзгеше  болды.  Өзін-өзі  бағалау  субъектінің  өзіндік  сана-сезімінде  процессуальді 
және  нәтиже  өтетін  әрі  субъектінің  мүмкіндіктерін  дәлме-дәл  бейнелейтін  акт  ретінде 
қарастырылады.  Студенттердің  өз  субъектіліктерін  аңғаруы,  басқаша  айтқанда,  өздерін  оқу-
кәсіби  іс-әрекетті,  қарым-қатынасты  жетілдіру,  өзін-өзі  актуалдандыру  бойынша  бағалау 
нәтижелері кәсіби даярлыққа сәйкес проблема шешімі болып табылады.  
 
1.  Посталюк Н.Ю. Педагогика сотрудничество: путь к успеху. – Казань, 1992. – 108 с. 
2.  Брушлинский  А.В.  Зона  ближайшего  развития  и  проблема  субъекта  деятельности // 
Психол.журн. –1994. – Т.15. – №3. – С.17-27. 
3.  Индивидуальный  и  групповой  субъекты  в  изменяющемся  обществе  (к 110-летию  со 
дня рождения С.Л.Рубинштейна). – / Под ред. А.В. Брушлинского, М.И. Воловиковой. М., 1999. 
С. 154-155.  
4.  Беспалько  В.П.,  Татур  Ю.Г.  Системно-методическое  обеспечение  учебно-
воспитательного процесса подготовки специалистов. – М., 1989. – 143 с. 
5.  Селевко Г.К. Современные образовательные технологии: Учебное пособие. – М., 1998. 
– 256 с. 
6.  Педагогика:  педагогические  теории,  системы  и  технологии:  Учебник  для  студентов 
высших  и  средних  педагогических  учебных  заведений / Под  ред.  С.А.  Смирнова – 4-е  изд., 
испр. – М., 2001. – 512 с. 
 
 
 

жүктеу/скачать 6,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: