46-шы ғылыми-әдiстемелiк конференция материалдары

211 
 
халқын қастерлеуге, оған адамгершілікке, қайырымдылыққа тәрбиелейді. Білім мен тәрбиенің 
қайнар көзі - халықтық педагогика. 
Халық  педагогикасы  дегеніміз  тәрбие  жөніндегі  халықтардың  ғасырлар  бойы 
қалыптасқан педагогикалық білім тәрбие тәжірибесінің жиынтығы. Халық педагогикасындағы 
ақыл – ой,  идеясы  қай  халықтың  болсын  тіршілік  тынысымен,  ұлттық  тәрбие  дәстүрлерімен 
тығыз  байланыста  туып,  өсіп  өркендеп,  дамып  және  ұрпақтан – ұрпаққа  жалғасып  жетіп 
отырған.  Халық  келер  ұрпағын  өзіне  дейінгі  қоғамның  қолы  жететін  тәрбиелік  жақсы  дәстүр 
атаулыны  жинақтап  пайдалана  отырып,  шынайы  адамгершілік  қасиеттерге  баулып, 
тәрбиелеуге  мақсат  еткен.  Бірде – бір  адамзат  қоғамы  өзінен  бұрынғы  аға  буынның  ақыл – 
ойын, тәрбиелік тәжірибесін пайдаланбай өмір сүрген емес. 
Халқымыздың  тәлімгерлік  мұрасы  ұшан – теңіз  болса  да,  оның  ауқымы  шексіз. 
Сондықтан да оларды оқу тәрбие ісіне ендіргенде ғылыми тұрғыдан жүйелеуді, бағыт – бағдар 
сілтеуді  қажет  етеді.  Халық  шығармашылығы  элементтерін  халықтың  педагогика  әдістерін 
пайдалана  отырып  физика  пәнін  оқытумен  қазіргі  кездегі  сол  пәнді  оқытудың  арасында  жас 
ұрпақтың  физикаға  қызығушылығын  арттыру. «Физика  және  астрономия»  пәнін  ұлттық 
педагогика тағылымдарымен байланыстыра отырып оқыту мен білім беру жүйелерінің дамуы 
және интеграциялануының мақсаты:  
Әлемдік білім беру жағдайында ұлттық білім беру жүйесінің дамуы және интеграциялануының 
кезеңінде  жастарға  берілер  білімінің  мазмұнын  ұлттық  құндылықтармен,  мәдениетаралық 
түсініктермен, ақпараттық жетістіктермен, тілдік байлықпен толықтыру. 
Жастардың  бойына  қоғамның  ұлттық  экономикалық  және  әлеуметтік  саласына  деген 
ұлттық  таным  негізін  қалыптастырып,  өзінің  отбасының,  достарының,  айналасының,  жалпы 
қоғамның әл - ауқатын ойлайтын жауапкершілігін сезіндіру.  
Ұлттық  білім – еркіндік  пен  таңдаудың  көзі  әрі  дем  берушісі.  Білімге  әлеуметтік  тапсырыс 
беруші – жалғыз мемлекет емес, мүдделі мекемелер, ойлы да іскер адамдар болуы тиіс. Алдағы 
уақытта да, заман талабына сай, білімді әлемдік деңгейге жеткізудің бірден - бір жолы, бұл – 
инновациялық  қызмет.  Сол  үшін  әр  ұстаздың  алдына  өз  пәнін  ұлттық  жаңа  педагогика 
тағылымдарымен  байланыстыра  отырып  оқытудың  мазмұнын  жаңарту,  өзінің  шығарма-
шылығын  дамыту  мен  шеберлігін  шыңдап  озық  технологияны  жетік  меңгеріп,  әр  күнгі 
сабағына тиімді әдіс - тәсілді пайдалану, тәуелсіз еліміздің ертеңі саналатын – білімді ұлттық 
ұрпақ тәрбиелеу міндеті болып табылады. 
Ұлттық педагогика мен ұлттық психология тағылымдарын пайдалану, «Физика» пәнінің 
әр тарауларынан сабақ түрлері білім алушылардың пәнге деген қызығушылығын, белсенділігін 
арттырып,  тарауды  пысықтау  кезеңін  сапалы  өткізуге,  материалды  толық  меңгеруге 
көмектеседі.  Халық  шығармашылығы  элементтерін  халықтың  педагогика  әдістерін  пайдалана 
отырып  физика  пәнін  оқытумен  қазіргі  кездегі  сол  пәнді  оқытудың  арасында  жас  ұрпақтың 
физикаға қызығушылығын  арттырады. 
Сонымен  бірге,  білім  алушы  ойын  дамытып,  өзіндік  пікір  айтуға  үйретеді.  Білім 
алушыларды    құрғақ  жаттандылықтан  аулақтатып  дербес  ойлап,  әрекет  етуге  жетелейді. 
Ертедегі  қазақ  халқында  да  "зат"  туралы  және  олардың  сипаттамасы:  құрамы,  құрылысы, 
қасиеті туралы білім мен біліктер қалыптасты. Жекелеген тақырыптарда ұлттық бұйым, ұлттық 
ұғымдарды пайдалануға болады. Мысалы, сырға, сақина – физикалық дене, күміс – зат; келі - 
келсап - физикалық  дене,  ағаш – зат;  торсық - физикалық  дене,  былғары – зат.  Құрамына 
келсек, олар заттың әр түрлі заттардан құралатынын білді. Мысалы: сүттің құрамына су және 
май кіретінін біліп, одан май алып, қалған заттарынан қатық, құрт, ірімшік алды.Әрбір зат өте 
майда  ұсақ  бөлшектерден  тұратынын  білді.  Мысалы,  тұзды  ұнтақтағанда  майда  бөлшектерге 
бөлінеді,  сол  тәрізді  кез-келген  затты  майдалағанда  өзін  құрайтын  майда  заттарға  бөлінетінін 
білді.Заттың  үш  күйіне,  шошыған  балаға  қорғасыннан  қорықтық  құю,  қорғасынның  қатты, 
сұйық күйлерін түсіндіре отырып айтуға болады. 
Жыл  мезгілдері  туралы:  физикалық  шама  уақытты  үйрету  барысында  көшпелі  қазақтар 
уақытты  кеңістікке  барынша  кіріптар  болуы  бір  жылды  төрт  маусымға  бөліп,  әр  маусымды 
үшке  жіктеген.  Бес  саусақты  әр  түрлі  есептеулерге  пайдаланған.  Мәселен,  әр  саусақты  буын 
саны үштен, төрт саусақ жылдың мезгіліне сәйкес келеді. Саусақтың салыстырмалы ұзындығы 
жыл  мезгіліндей  күннің  ұзақтығын  көрсетіп  тұрады.«Балаң  үйрек» - наурыз,  көкек,  мамыр 

212 
 
(көктем)«Ортан  терек» - маусым,  шілде,  тамыз  (жаз)«Шылдыр  шүмек» - қыркүйек,  қазан, 
қараша (күз) Кішкене бөбек» - желтоқсан, қаңтар, ақпан (қыс). 
Қазақтың  әдеп - ғұрып,  салт - санасында  кездесетін  кейбір  элементтерді  физика 
сабағында  қолдануға  болады.  Біз  осыдан  жазу - сызуы  болмаған  халқымыздың  табиғат 
құбылыстарын дұрыс түсіне білгендігін, көргендігін, данышпандығын аңғарамыз.  
Мысалы, «Ньютонның қозғалыс заңдарын» өткенде қазақтың ұлттық спорт ойындары – 
«Арқан  тарту», «Күш  сынау»,  тағы  басқаларын  айтса,  сабақтың  мазмұны  байып,  құндылығы 
артады,  оқушылардың  білімі  молаяды.«Диффузия  құбылысы»  тақырыбын  өткенде  айран 
ұйыту,  құрт  қайнату,  нан  ашыту  қалай  орындалатынын  айтып  кеткен  орынды.  Айран 
ұйытқанда  немесе  нан  ашытқанда  судың  жылы  болуы,  температура  жоғары  сайын 
молекулалардың бір заттан екінші затқа өтуі шапшаң жүретінін көреміз. «Қысым» тақырыбын 
өткенде  бабаларымыздың  ағаш  қазықтың  ұшын  неге  үшкір  етіп  жасағанын  түсіндірген 
тиімді.«Механикалық  толқындар»  тарауын  өткенде  домбыраның  қалай  дыбыс  шығаратын 
аспап  екенін  айта  кету  керек.  Алдымен  тыныштықта  тұрған  ішекті  тепе - теңдігін  бұзып 
тербелтеміз,  екіншіден  ішектің  тербелісі  ауаға  беріліп,  ол  арқылы  дыбыс  бізге  жетеді, 
үшіншіден  домбыраның  беттік  тақтайы  да  тербеліске  түседі.  Домбырамен  бірге  қобыздың 
қалай  дыбыс  шығаратынына  тоқтала  кеткен  жөн.«Броундық  қозғалыс»  тақырыбына  келейік. 
Бұл  сабақта  да  тартымды  етіп  өткізудің  сан  алуан  жолы  бар.  Нақты  дәлелге  жүгінсек,  күбіге 
айран  піскенде  майдың  түсуі,  қатты  дене  бөлшектерінің  сұйықтағы  қалықтаған  қозғалысы 
екенін  жатық  тілмен  әңгімелеген  жөн.  Өз  елінің  өз  ұлтының  ұлтжанды  патриотын 
тәрбиелеймін  деген  кез-келген  ұстаз,  педагогика  ғылымының    бір  саласы  этнопедагогикамен 
және қазақ этнопедагогикасымен қарулануы қажет. 
Білім  алушылардың  басым  көпшілігі  физика  пәнін  тек  қаптаған  жалаң  формулалар, 
заңдылықтар  деп  түсінеді.  Осы  себептен  де  физика  сабағында  халықтық  педагогика  негізінде 
ұлттық  салт - дәстүрлерді  уағыздап,  жас  ұрпақ  санасына  дарытуды,  осы  арқылы  пәнге 
қызығушылығын арттыруды мақсат еткен жөн. Халықтық педагогиканың бір саласы – ұлттық 
ойындар.  Біріншіден  ойын  сергіту  сәті  болса,  екіншіден  оқушылар  ойынға  қатысу  үшін  өз 
білімдерін  үнемі  толықтырып  отырады.Белгілі  бір  тақырыпты  өткен  кезде  мысал  ретінде 
қажетті мақалды келтіре отырып, оның тәрбиелік және физикалық мәніне түсінігін берген өте 
пайдалы. Мысалы, «Кебу және конденсация» тақырыбын өткенде «Аузы күйген үрлеп ішеді» 
деген  мақалды  оқушыларға  айту  керек.  Мақалды  тәрбиелік  мәні,  жіберген  қатені  екінші  рет 
қайталамай  дер  кезінде  қорытынды  жасауға  меңзесе,  физикалық  тұрғысынан  ыстық  нәрсені 
үрлесек,  кебу  процесі  тездетіліп,  оның  температурасының  төмендейтінін  ұғуға  болады.  Осы 
сияқты басқа да мақал - мәтелдерді тақырыпқа сай айтып отырса, білім алушылардың ұлттық 
сана - сезімін оятуға, дамытуға берер әсері көп.Білім алушының ойлану, танымдық, білімділік 
ұғымдар мен түсініктерді ой елегінен өткізіп, тұжырым жасап, шешімге келуде тапқырлық пен 
дүниетанымдық дәрежесін байқау үшін жұмбақ шешкізудің маңызы зор. Мысалы, 
Көкке қараған, жұлдыз санаған.   (телескоп). 
Туыстарын шетінен, 
Өбеді де бетінен. 
Бала-шаға ұсағын, 
Бауырына қысады.   ( магнит). 
Аса қажет өмірге халық үшін, 
Пайдаланамыз күн сайын жарық үшін. (ток). 
Халықтық педагогиканың тағылымдары физика сабағында қолдану - оның білімдік және 
тәрбиелік  маңыздылығын  жүзеге  асырады.  Сонымен  қатар  халықтың  салт - дәстүрлерін 
қастерлеп, оқушыларды ұлттық мақтаныш рухында тәрбиелеуге көмектеседі. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер 
1.  Сыдықов  Ж.Н. «Мектеп  оқушыларының  физикалық  ұғымдарды  меңгеруінің  әдістемелік 
ерекшеліктері». Қазақстан Республикасы, Алматы, 2007 ж, Автореферат. 
2.  Қожахметова  К.  Халықтық  педогогиканы  зерттеудің  кейбір  ғылыми  және  теориялық  мәсе-
лелері. Алматы: Білім Министрлігі.  
3.  Қазақ  халқы  жинақтаған  практикалық  тәжірибені  физикада  тиімді  қолданудың  әдістері.  Әл-
Фараби  атындағы  ҚазҰУ //Оқытудың  инновациалары:  шетел  азаматтарын  ЖОО-ға  дайындаудық 

213 
 
тиімділігін  арттырудың  өзекті  мәселелері.//  Республикалық  ғылыми-теориялық  конференцияның 
материалдары. -Алматы,2010 
 
 
 
Ерназарова Г.И., Турашева С.К., Оразова С.Б., Нармуратова М.К. 
 
МӘСКЕУ ҚАЛАСЫ, М.В. ЛОМОНОСОВ УНИВЕРСИТЕТІ, ҰСТАЗДАРДЫҢ БІЛІМІН 
ЖЕТІЛДІРУ КУРСЫНЫҢ НӘТИЖЕСІ АЯСЫНДА: МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫН 
ҒЫЛЫМИ ЖОБАЛАРДЫ ОРЫНДАУҒА ДӘРІПТЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
 
Жаңа  білім  стандарттары  заманауи  биология  пәні  мұғалімін  оқушылар  білімінің 
мазмұнын анықтаудың жүйелі тәсіліне бағыттайды. Бүгінгі таңда тек нақты биологиялық білім 
ғана беріп қоймай, сонымен қатар білім алушыларды бұқаралық шараларға қатысуға, өз пікірін 
сауатты түрде қорғауға, сұрақтарға жауап беруге және т.б. үйрету маңызды. Көпшілік алдында 
сөйлеу  дағдыларын  зерттеу  жобасын  бұқаралық  қорғауға  дайындау  және  өткізу  барысында 
қалыптастыруға болады.  
Оқушының  зерттеу  жобасын  ғылыми-практикалық  конференцияда,  конкурста  немесе 
оқылымдарда    қорғауға  ұсынардан  бұрын,  ғылыми  жетекші  жобаны  мұқият  тексеріп,  пікір 
жазып, оны оқушымен талқылап, оқушыны көпшілік алдында сөйлеуге дайындау керек.Мектеп 
оқушысының  зерттеу  жобасының  ғылыми  жетекшісі – баяндама  мәтінін  жасау  мен 
компьютерлік презентация дайындаудағы жас зерттеушінің бірінші көмекшісі. 
Зерттеу жобасына пікір жазу 
Биологиядан зерттеу жобасы жазылғаннан кейін, оны пікір алуға берген дұрыс. Ғылыми 
жетекші  оқушының  жұмысы  туралы  өзі  де  пікір  жаза  алады,  бірақ  «сыртқы»  пікір  де  артық 
болмайды,  мысалы,  оны  аралық  пән  мұғалімі,  жоғары  сынып  оқушысы,  ғалым-биолог  жазуы 
мүмкін. 
Пікір құрылымы төмендегідей болуы керек: 
1.  «Басы» (жоба  авторы  кім,  тақырыбы  қандай,  жұмыс  қандай  білім  саласын  қамтиды, 
қандай білім беру мекемесінде орындалған). 
2.  Пікір мәтіні: 
1)  Кімнің жұмысы, тақырыбы, жұмыс не туралы, оның өзектілігі, проблемасы, 
2)  Жұмыстағы жағымды нәрселер:....  
3)  Қорытынды бар ма, ол не туралы. 
4)  Жұмыстың  жағымсыз  жағы  (рәсімдеуден  басқа),  кемшіліктері.  Егер  жағымсыздары 
жоқ  болса – ештеңе  жазбаңыз. «Жұмыста  кемшіліктер  жоқ»  деген  сөйлемді    пайдаланбаған 
дұрыс. 
5)  Жұмыстың рәсімделуін бағалау (стандартқа, үлгіге, жалпы ережелерге сәйкес немесе 
сәйкес емес). 
6)  Жұмыстың жалпы бағасы (үздік, жақсы, қанағаттанарлық, қанағаттанарлықсыз). 
7)  Жобаны  пайдалану  бойынша  толықтамалар  мен  ұсыныстар  (жұмысты  пайдалану 
перспективасы  және  т.с.с.)  енгізуге  болады.  Мысалы,  осы  жобаны  биология  сабақтарында 
«Балдырлар» тақырыбын өткен кезде пайдалануға болады. 
3.  Пікірге қол қою. 
1)  Пікір жазылған мерзім (күні, айы, жылы). 
2)  Пікір авторы туралы мәліметтер, оның қолы мен толық аты-жөні). 
Пікір үлгісі төменде берілген. 
 
Алматы қаласының № ....... ЖББМ 11 «А» сынып оқушысы  
АмангелдиноваМадинаның биология пәні бойынша  
«Макробентосты талдау әдісі арқылы су тоғандарының ластану деңгейін анықтау» 
тақырыбына жазған зерттеу жобасына 
Пікір 
Ражанова  Айшаның    «Макробентосты  талдау  әдісі  арқылы  су  тоғандарының  ластану 
деңгейін  анықтау»  тақырыбына  жазған  зерттеу  жобасында  экология  саласындағы  өзекті 
тақырыптардың бірі алынып, макробентосты талдау әдісін пайдалану практикасының мазмұны 

214 
 
ашылып,  көрсетілген.  А.Ражанованың  жұмысында  қоршаған  орта  жағдайы  мониторингі 
саласында  заманауи  биологиялық  ғылымда  жинақталған  материал  көрсетілген  ақпарат 
берілген.  Осы  тұрғыдан  су  тоғандарының  ластану  деңгейін  анықтау  бойынша  әртүрлі 
зерттеулер  жүргізу  қажеттілігі  негізделген.  Автор  макробентосты  талдау  әдісінің  мазмұнын 
анықтаған, оны қолдану бойынша әдістемелік ұсыныстар дайындаған, макробенотосты талдау 
әдісін  тиімді  жүзеге  асыруды  қамтамасыз  ететін  жағдайлар  нақтыланып,  оны  пайдалануды 
шектеу анықтаған.  
Жобада  зерттеу  тақырыбы  аясында  жүргізілген  және  макробентосты  талдау  әдісін 
пайдалану  барысында  су  тоғандарының  ластану  деңгейін  бағалау  тиімділігін  көтеру  туралы 
алдыға  қойған  гипотезаны  растайтын  биологиялық  экспериментке  үлкен  назар  аударылған. 
Эксперименттің  статистикалық  деректері    мен  бақылау-өлшеу  материалдарының  құрылымы 
тәптіштеп баяндалған. 
Зерттеу жұмысының жағымды сипаттамасы, оның авторы зерттеудің әдіснамалық негізі 
ретінде экожүйе теориясы мен жүйелі тәсілді алғаны болып табылады.  
Осы зерттеудің нәтижесі – макробентосты талдау негізінде су тоғандарының ластануына 
талдау әдістемесі – экология тұрғысынан үлкен қызығушылық танытады. Жұмыста осы әдісті 
көрсететін  автор    сұлбасының  болуы,  ол  осы  зерттеу  нәтижелерін  практикалық  қолдану 
мүмкіншілігі туралы нақты түсінік жасауға  мүмкіндік береді.   
Зертту  жобасында  ғылыми  биологиялық зерттеудің  барлық  әдіснамалық  сипаттамалары 
берілген,  мәселе  теориясы  мен  эксперименталдық  деректер  қысқа  баяндалған,  сұлба,  кесте, 
сурет түрінде берілген қосымшалары бар. 
Жұмыс ғылыми жұмыстарға қойылатын талаптарға сай рәсімделген.  
Ражанова  Айшаның    «Макробентосты  талдау  әдісі  арқылы  су  тоғандарының  ластану 
деңгейін анықтау» тақырыбына жазған зерттеу жобасының материалдарын талдау жүргізілген 
зерттеуді  жағымды  бағалап,  бес  баллдық  жүйе  бойынша – «үздік»  деп  бағалауға  мүмкіндік 
береді.  
 
11 қыркүйек, 2015 жыл 
 
 № 15 ЖЖБМ                                                    _________ 
Биология пәнінің мұғалімі,                                                                  (қолы) 
педагогикалық ғылымдар кандидаты 
 
 
Зерттеу жобасын көпшілік алдында қорғау қалай өтеді 
Зерттеу жобасын қорғау бірнеше кезеңді өтеді. Көлемді сұлбасы мынадай: 
1-кезең. Конференция қатысушыларын тіркеу. 
2-кезең. Конференцияның салтанатты ашылуы. 
3-кезең. Пән секцияларының жұмысы. 
4-кезең. Үзіліс. 
5-кезең. Секция жұмысын қорытындылау. 
6-кезең. Конференция жұмысын қорытындылау, жеңімпаздарды марапаттау. 
Оқушылардың  зерттеу  жобаларын  қорғау  пән  секцияларында  жүргізіледі.  Баяндама-
шының әр уақытта сөйлеуге дайындалуға: презентацияны қосуға, демонстрациялық материал-
дарды және т.с.с орналастыруға  уақыты болады. Мұғалым (ғылыми жетекші) тек осы кезеңде 
ғана өз оқушысына көмектесе алады. Бұдан әрі – жоба авторының дербес жұмысы басталады: 
сөйлеу,  жюри  мүшелері  мен  секция  тыңдаушыларының    сұрақтарына  жауап  беру.  Сұрақтар 
әртүрлі  болуы  мүмкін,  және  баяндамашы  толқығанынан  оларға  жауап  бере  алмай  қалуы  да 
мүмкін, осындай  жобаны қорғау кезіндегі қиын жағдайда тек   дау, пікірталас пен пікірсайыс 
туралы білім ғана көмектесе алады.  
 
Зерттеу жобасының авторын пікірталас пен пікірсайысқа дайындау 
 
Зертту жобасын қорғау барысында тыңдаушыларда сөйлеушіге қоятын сұрақтары пайда 
болуы  мүмкін.  Оқушылар  кейде,  сұрақтарды  сөйлеп  тұрған  адамды  «құлату»  үшін,  баяндама 

215 
 
үшін бағаны төмендету үшін қояды, деп ойлайды. Ал іс жүзінде олай емес. Сұрақтар баяндама 
мазмұны  қызықтырғанда, ол  туралы  көбірек  білгісі  келгенде,  қандай  да  болмасын  ережелерді 
анықтағысы келгенде, өз білімін кеңейту ниеті пайда болған кезде туындайды. Жюри мүшелері, 
егер баяндамашы бір жерде қателесіп кеткенде немесе нақтыламаған жағдайда,  баяндама үшін 
бағаны көтеру үшін сұрақтар қояды.  
Сұрақтарға жауап беру кезінде баяндамашы келесі ұсыныстарды сақтағаны дұрыс: 
1.  Сұрақты мұқият тыңдап алу керек. 
2.  Егер  қажет  болса – сұрақты  жазып  алу  керек.  Егер  бір  емес,  бірнеше  сұрақ  қойған 
кезде, жазба көмектеседі.  
3.  Егер сұрақты түсінбей қалсаңыз -  қайтадан сұрау керек немесе сізге қойылған сұрақ 
бойынша өз нұсқаңызды ұсыныңыз. 
4.  Сұрақ қойған адамға құрмет көрсете отырып, еркін жауап беру керек. ҚОйылған сұрақ 
үшін рахмет айтудың керегі жоқ. 
5.  Егер сізден сұрап тұрған нәрсе туралы сіз айтып кеткен болсаңыз да, қайтадан айтып 
беріңіз. «Мен ол туралы өз баяндамамда айтқанмын»,- деп айтуға болмайды. 
6.  Егер сұраққа нақты жауапты ұмытып қалсаңыз, оны жоба мәтінінен тауып алып, оқып 
беріңіз.  Сұрақтарға  жауап  беру  барысында  пайдалануға  болатын  алдын  ала  дайындап  алған 
сөздік үлкен көмек көрсетеді. Сөздікті зерттеу жобасының мәтініндегі «Қосымшалар» бөліміне 
енгізуге болады.  
7.  Егер жауаптың дұрыстығына күмәнденетін болсаңыз, «....солай деп болжауға болады, 
деп ойлаймын» деген сөйлемді пайдаланыңыз.  
8.  Егер  сізге  жоба  тақырыбынан  тыс  сұрақ  қойылса,  ол  сұрақ  осы  зерттеу  мәніне 
кірмейді,  деп  айтып,  жауап  бермеуге  болады.  Бірақ,  егер  сіз  жауабын  біліп  тұрсаңыз  немесе 
болжап тұрсаңыз – жауап беріңіз. 
9.  Егер  сіз  мүлде  жауабын  білмесеңіз,  тіпті  ойыңызға  ештеңе  түспей  тұрса , - онда 
жаман,  бірақ  бәрібір  де  жауап  беру  керек.  Бірақ  жауабын  білмеймін,  деп  айтпаңыз.  Осы 
сұрақты сіз кейінгі зерттеулерде қарасытамын деп, ойлайтыныңызды айтыңыз. 
 
Оқушылырды  зерттеу  жобасын  қорғауға  дайындау  барысында  пікірсайыс  пен  пікір-
талас  туралы  білім  маңызды  көмек  көрсетеді.  Әдетте  көбіне  сұрақтарды  даудың  осы  түрлері 
тұрғысынан қояды ғой. 
Пікірталас  пен  пікірсайыс  арасындағы  қағидатты  айырмашылық  олардың  мақсатында. 
Пікірталас мақсаты – оған қатысушылардың белгілі бір деңгейде келісімге келуі.  Пікірсайыс 
мақсаты – қатысушылардың  бір  тарабының  екінші  тарапты  жеңуі,  өз  көзқарасын  бекіту. 
Пікірталас  пен  пікірсайыс  қатысушыларын  да  әртүрлі  атайды:  пікірсайыстағы  қарама-қарсы 
тарапты  қарсылас  деп,  ал  пікірталас  кезіндегі  қарама-қарсы  тарапты – оппонент  деп  атайды. 
Пікірталас  пен  пікірсайыс  барысында  келесі  дәлердерге  жол  берілмейді  (А.А.Ивин  бойынша, 
1990): 
  Көпшіліккедәлел – тыңдаушылар пікіріне, сезімдері мен көңіл-күйіне сүйену. 
  Тұлғаға дәлел – қарсыласты күлкілі етіп көрсететін, оның ақыл қабілеттеріне күмән 
тудыратын,  оның  ойларына  деген  сенімді  жоғалтқызатын  нақты  немесе  ойдан  шығарылған 
кемшіліктерді жабыстыру. 
  Бұқараға дәлел – адамдардың ұлттық немесе нәсілдік нанымдарын, жалған уәделер 
және  т.с.с.  пайдалана  отырып,  көпшілікті  толқытуға  тырысу.  Осы  дәлелді  демагогия  деп  те 
атайды. 
  Адамға  дәлел – өз  позициясына  қолдау  көрсету  үшін  қарсы  тарап  дауда  алдыға 
қойған немесе ол қабылдаған ережелерде туындайтын негіздерді мысалға алу. 
  Мансапқұмарлыққа  дәлел – комплимент  оны  толқытады,  қарсылас  жіпсіп, 
икемдірек болады, деген оймен оны дау барысында артық мақтау. 
  Тартыншақтық немесе беделге дәлел – өз пікірлері мен идеяларын қолдау үшін, тіпті 
оның ойынша, олар дұрыс болмаса да,  қарсылас дауласа алмайтын адамдар атына жүгіну. 
  Дене  күшіне  дәлел («таяққа») – жағымсыз  салдарлармен  қорқыту,  атап  айтқанда, 
күш қолданумен қорқыту немесе қандай да болмасын мәжбүрлеу құралдарын тікелей қолдану, 

216 
 
  Білімсіздікке дәлел – хабарсыздыққа сілтеме жасау, тіпті кейде дау мәніне қатысты 
сұрақтарда қарсыластың білімсіздігі; дауласып отырғандардың білмейтін және тексеру мүмкін 
емес деректерді еске салу. 
  Аяушылыққа дәлел – келесі тарапты аяушылыққа және тілектестікке итермелеу. 
 
Көпшілік алдында қорғауға дайындау 
Көптеген оқушылар үшін биологиядан зерттеу жобасын қорғау олардың өмірінде бірінші 
рет болуы мүмкін. Мұғалымның өте маңызды міндеті – баланы осы шараға дайындау. Арнайы 
сабақ өтуге болаы, оның барысында қорғау қалай өтеді, жемісті қорғау үшін не қажет екендігі 
туралы айтып беру керек.Ол үшін осы дәріс материалдарын қолдануға болады. 
Әр  сөйлеушіні  жеке  тыңдауды,  қорғау  репетициясын  өткізуді  ұсынамын – ол  жобаны 
қорғау барысында көптеген қиындықтан оңай өтуге көмектеседі. 
Зерттеу жобасын бұқаралық қорғауға дайындау барысында, әсіресе, егер осы шара бала 
оқитын  мектептен  тыс  өтетін  болса,  тәрбие  сипатындағы  кейбір  сұрақтарға:  сыртқы  бейне, 
тәртіп сақтау, аудиториядағы тәртіп және т.б. назар аудару керек. 
Егер  мұғалім  пікір  жазу  барысында    грамматикалық  қателіктерді,  биологиялық  дәл 
еместікті, жобаны қорғағанға дейін тез түзетуге болатын басқа да кемшіліктерді байқап қалса, 
онда  осындау  ескертулерді  авторға  ауызша  айтып,  оларды  түзетуге,  мүмкіндік  беріп,  содан 
кейін  түзетілген  нұсқаны  тексеру  керек.  Егер  оқушы  сәйкес  түзетулер  енгізсе,  пікірдің  соңғы 
нұсқасында ол туралы айтып қажеті жоқ. 
 
Баяндама мәтінін дайындау 
Сөз  мәтінін  дайындау  барысында,  баяндама  анық,  нақты  және  иллюстрациялы  болу 
керек  екенін  естен  шығармау  керек.  Баяндамашы  өз  баяндамасын  оқуға  құқылы,  бірақ,  анда-
санда  мәтінге  қарап  қойып,  әңгімелеп  берген  дұрысырақ.  Баяндамашы  регламенттен  аспау 
керек.  Әдетте  сөз  сөйлеу  үшін 5 минут  және  баяндамашыға  сұрақ  қою  үшін  бірнеше  минут 
беріледі.  
Бяандама мәтінінде келесілер міндетті түрде болу керек:  
1.  Тыңдаушыларды  қарату  (мысалы, «Құрметті  жюри  мүшелері  мен  конференцияға 
қатысушылар!»). 
2.  Зерттеу  тақырыбы  туралы  ақпарат  (Сіздердің  назарларыңызға  «Жәндіктер 
метаиһморфозасының негізі ретіндегі биохимиялық үрдістер» зерттеу жобасын ұсынамын). 
3.  Зерттеу өзектілігі, проблемасы, гипотезасы туралы ақпарат. 
4.  Зерттеу  барысы,  оның  өте  жарқын  мезеттері,  жобадағы  ең  қызыты  мәселелр  туралы 
қысқа баяндау. 
5.  Зерттеу авторы жасаған қорытындылар. 
6.  Болашақ зерттеулер перспективасы. 
7.  Сөзді аяқтау («Тыңдағандарыңызға рахмет» немесе «Назар қойып тыңдағандарыңызға 
рахмет»).  Бұқаралық  қорғау  кезінде  автордың  өзінің: «Мен  болдым,  маған  сұрақтарыңыз  бар 
ма?» - деп  сұрақ  талап  етуіне  болмайды.  Сұрақ  қою  туралы  ұсынысты  шараның  жүргізушісі 
жасайды. 
Сөз    сөйлеу  барысында  жоба  авторы  өзі  жасаған  презентацияны  өзі  көрсете  отырып, 
баяндаманы толықтырғаны дұрыс. Сөз сөйлеп тұрған оқушыға көмектесу үшін мұғалімнің, ата-
анасының  немесе  басқа  оқушылардың  презентацияны  көрсеткені  дұрыс  емес,  одан  аулақ 
болған жөн. 
 
Компьютерлік презентация дайындау. 
Барлық дерлік балалардың ғылыми-практикалық конференциясының регламенті компью-
терлік  презентацияның  болуын  қарастырады.  Баяндамаға  шамамен 5 минут  берілетіндіктен, 
презентацияда  слайдтар  көп  болмау  керек, 5-7 әбден  жеткілікті.  Слайдтарға  титул  парағын, 
зерттеудің  бірнеше  әдіснамалық  сипаттамаларын,  суреттерді,  фотографияларды,  сұлбаларды, 
диаграммаларды,  қорытындыларды,  болашақ  зерттеулер  перспективасын  орналастыруға 
болады. «Назар қойғандарыңызға рахмет!» деген слайд міндетті емес.  

217 
 
Автор  мен  ғылыми  жетекші  фотографияларын  басқа  жағдайлар  үшін  қалдырған  дұрыс. 
Егер  музыка  зерттеу  тақырыбына  байланысты  болса,  мысалы,  музыканың  адам 
психологиясына әсері деген сияқты тақырып болса, музыкалық қолдау көрсетуге болады. 
Презентация слайдтары мазмұнының үлгілік нұсқалары келесідей болуы мүмкін: 
№ 1 слайд. Титул парағы (тақырыбы, авторы, мектебі, сыныбы, ғылыми жетекшісі, жоба 
орындалған жыл). 
 № 2 слайд. Зерттеу проблемасы, мақсаты, гипотезасы. 
№ 3 слайд. Мәселе теориясы (иллюстрациялық материал, мысалы, жетекші ұғым, негізгі 
сұлба, негізгі теория, идея және т.с.с.). 
№ 4 слайд. Зерттеудің практикалық бөлігі (иллюстрациялық материал: қорытынды кесте,  
сұлба, модель, график, диаграмма және т.с.с.). 
№ 5 слайд. Жаңашылдығы (автор зерттеу жүргізе отырып, қандай жаңалықты білді). 
№ 6 слайд. Қорытынды /  қорытындылар. 
№ 7 слайд. Болашақ зерттеулер перспективасы. 
Зерттеу  жобасын  қорғау  барысында  бала  толқығанынан  презентацияны  ұмытып  кетіп, 
баяндаманы  оқып,  біткенде  ғана  презентацияны  қоспағаны    есіне  түсетін  жағдайлар  болады. 
Бұл жағдайда: баяндаманы толығымен оқып бітіріп: «Енді баяндаманы слайд арқылы көрсетіп 
шығайын», - деп айту керек. Бұл ретте зерттеудің негізгі мазмұнын ашатын слайдтарға тоқтау 
керек. 
Өз  баяндамасын  слайд  бойынша  оқыған  дұрыс  емес.  Сөздің  бүкіл  мәтіні  слайдта 
көрсетілсе,  ол  жұмыстың  жалпы  бағасын  төмендетеді,  барлығы  оқи  алады,  онда  сөйлеудің 
қандай қажеттілігі бар, деген ой туындайды.  
Слайдтардың  қайда  көрсетілетініне – балалардың  ғылыми-практикалық  конферен-
циясында  көрсетілетініне  байланысты  рәсімдеу  керек.  Слайдтарды  қатаң  тәртіпте  рәсімдеу 
керек (ешқандай гүлдер, көбелектер және т.с.с.) болмау керек. Слайдтар үшін тон биязы болу 
керек,  ал  шрифт  түсі  қара  немесе  фонға  байланысты  қоңыр  болу  керек.  Қатты  бұлыңғыр, 
пастельді  түстер,  әсіресе  ашық  күнді  ауа-райында  немесе  қараңғылату  нашар  болған  кезде,  
тыңдаушыларға  онша  көрінбейтінін  естен  шығармау  керек.  Өте  біріне-бірі  қарсы  түстер  (көк 
фондағы  сары    әріптер)  көзді  шаршатады.  Ал  рәсімделген  слайдтар  тіпті  қызықтырмайды. 
Анимация әсерлерін тек ол қажет болса ғана пайдалану керек. Сонымен оқушыларды ғылыми 
жобаны  талапқа  сәйкес  қорғауға  үйрету  ұстаздардың  міндеті.  Жаңашыл  жастардың  ғылыми 
жұмыстарға баулу арқылы,болашақ мамандығын таңдауға көмегін тигізеді. 
 
 
 
Каупенбаева Р.Б., Ахметова М.А. 
 
ОСОБЕННОСТИ НЕПРЕРЫВНОЙ МНОГОУРОВНЕВОЙ ПОДГОТОВКИ 
СПЕЦИАЛИСТОВ В ЕДИНОМ ПЕДАГОГИЧЕСКОМ ПРОСТРАНСТВЕ  
«ШКОЛА-КОЛЛЕДЖ-ВУЗ» 
 
Для  современного  специалиста  характерна  неспособность  эффективно  выполнять  свои 
профессиональные функции вследствие быстрого устаревания приобретенных профессиональ-
ных  и  общекультурных  знаний.  В  этих  условиях  традиционное  образование,  предполагавшее 
получение  общих  и  профессиональных  знаний  в  течение  определенного  периода  обучения, 
сменяется непрерывным образованием, обеспечивающим приобретение знаний в течение всей 
социально активной жизни. 
Непрерывное  образование - это  деятельность  человека,  ориентированная  на  приобре-
тение знаний, развитие всех его сторон и способностей, включая формирование умения учиться 
и  подготовку  к  исполнению  разнообразных  социальных  и  профессиональных  обязанностей,  а 
также к участию в развитии общества. 
Непрерывное  профессиональное  образование  является  основой  развития  общества  и 
экономики, оно направлено на достижение всеобщей социализации и профессионализации, на 
удовлетворение потребностей личности в дифференцированных образовательных услугах, что 
определяет его приоритетность на современном этапе развития общества.           

218 
 
В  свою  очередь,  непрерывное  образование  привело  к  изменению  роли  образования  в 
современном  мире.  Оно  сделало  необходимым  переосмысление  традиционных  фундамен-
тальных  педагогических  представлений.  Непрерывное  образование  отчетливо  выявило 
несводимость  образования  к  обычному  традиционному  обучению,  ибо  оно  не  может  осу-
ществляться посредством существующих традиционных подходов к образованию. Соединение 
личностно - ориентированной  педагогики  с  непрерывным  образованием  определило  основу 
развития непрерывного личностно-ориентированного образования. 
Толчком для создания теории непрерывного образования, явилась глобальная концепция 
"единства  мира",  согласно  которой  все  структурные  части  человеческой  цивилизации 
взаимосвязаны и взаимообусловлены. При этом человек является главной ценностью и точкой 
преломления всех процессов, происходящих в современном мире. 
Непрерывное  образование  теряет  свою  обязательность  и  всеобщность,  свойственное 
традиционному  образованию,  и  обретает  черты  процесса,  обслуживающего  образовательные 
потребности  личности.  Образование  приобретает  персонифицированный,  личностно - 
ориентированный  характер.  Непрерывное  образование  предполагает  существенное  изменение 
роли  педагога.  Взаимодействие  педагога  и  обучаемого  носит  иной  характер.  Педагогу  в 
основном отводится роль координатора и наставника в этом процессе. 
Обучающийся  становится  основным  субъектом  образовательного  процесса - сам 
определяет,  какая  информация  необходима  для  решения  его  жизненных  задач  и  жизненных 
проектов,  где  и  как  ее  получить.  Тем  самым  формирование  личности,  ее  ценностных 
отношений и ориентаций происходит совершенно на иной основе, на других принципиальных 
позициях  в  отличие  от  традиционного  образования.  Более  того,  ценностно-смысловое 
отношение  обучающегося  к  образованию  определяется  самой  сущностью  непрерывного 
образования. Здесь основным элементом учебного процесса становится не только знание, но и 
информация. 
Итак,  имеем  две  существенно  разные  модели  образования:  конечное  образование, 
основанное  на  принципах  просвещения  и  обучения, - таково  образование,  обслуживающее 
социальную  потребность  распространения  знаний,  сохранения  и  воспроизводства  культуры; 
непрерывное  образование,  в  основе  которого  лежит  принцип  информирования, - таково 
образование,  содержание  которого  определяется  потребностью  обучающегося  в  знаниях  и 
информации,  необходимых  для  решения  его  личностно - значимых  задач.  Оба  вида 
образования не исключают, но дополняют друг друга. 
Так  как  непрерывное  образование - это  учебный  комплекс,  действующий  на  основе 
интеграции дошкольного, школьного, послешкольного звеньев образования, то будучи гибкой 
открытой  системой,  она  представляет  возможность  подключиться  обучающемуся  для 
приобретения  необходимых  ему  знаний.  Непрерывное  образование - фундаментальный 
принцип построения новой модели образования. 
Система непрерывного образования к тому же является более экономной по сравнению с 
существующими  локальными  образовательными  структурами  за  счет  сокращения  расходов  и 
сроков  на  подготовку  специалистов  со  средним  и  высшим  профессиональным  образованием. 
Кроме  того,  имеет  невиданные  возможности  и  преимущества  для  развития,  самосовер-
шенствования  и  получения  полноценного  образования  каждой  личностью  в  современных 
условиях  информационного  общества  независимо  от  территориального  проживания  и  со-
циально - экономических  условий.  Итак,  непрерывное  образование  отличается  масштаб-
ностью и доступностью к образованию широкой массы населения страны. 
В  современных  условиях  социально - экономического  развития  общества 
совершенствование  системы  непрерывного  образования  должно  стать  одним  из  главных 
направлений в модернизации образования. 
Как  показывает  реальная  действительность,  успешная  реализация  непрерывного  много-
уровневого  образования  происходит  посредством  образовательных  комплексов  как  "школа-
колледж-вуз"  или  "школа-вуз",  ибо  в  них  созданы  социально-организационные  и  психолого - 
педагогические условия обеспечения этого процесса. 
Однако  рассматриваемые  педагогические  комплексы,  имея  общие  цели,  задачи  и 
стратегию  развития,  в  то  же  время  имеют  принципиальные  отличия  в  реализации  миссии 
непрерывного  многоуровнего  образования,  которые  непременно  вносят  свои  особенности  в 

219 
 
этот  процесс.  Поэтому  остановимся  на  характерных  особенностях  реализации  непрерывного 
многоуровнего образования в системе "школа-колледж-вуз". Здесь центральное место занимает 
среднее профессиональное образование. В данной системе происходит более эластично смена 
уровней  образования  на  стыке  "школа"  и  "колледж",  чем  на  стыке  "школа"  и  "вуз",  ибо  эти 
уровни  очень  близки  по  методам  организации  процесса  обучения,  использования 
педагогических  инноваций  и  технологий,  по  сложности  образовательных  программ  и 
профессиональной  компетентности  педагогических  кадров.  То  есть  обеспечивается  надежно 
принцип преемственности в образовании, а также реализуются наиболее полно и в кратчайшие 
сроки  адаптивные  возможности  учащихся.  Этим  позитивным  ресурсом  следует  непременно 
воспользоваться  в  процессе  многоуровневой  подготовки  специалистов.  Профессиональное 
становление  обучающихся  должно  подкрепляться  развитием  их  творческого  потенциала  на 
основе  широкого  привлечения  к  поисково-исследовательской  работе.  Это  обеспечит 
опережающее  формирование  профессиональной  готовности  студента  на  следующей  ступени 
образования.  Более  того,  необходима  реализация  принципа  фундаментализации  образования, 
которая  позволит  приобрести  обучающимся  фундаментальные  теоретические  знания  для 
дальнейшего профессионального развития и самосовершенствования. 
Согласно  современным  концепциям  образование  является  фундаментальным,  если  оно 
представляет собой процесс нелинейного взаимодействия человека с интеллектуальной средой, 
при  котором  личность  воспринимает  ее  для  обогащения  собственного  внутреннего  мира  и 
благодаря этому созревает для умножения потенциала самой среды.                      
Фундаментальное образование реализует единство онтологического и гносеологического 
аспектов  учебной  деятельности.  Онтологический  аспект  связан  с  познанием  окружающего 
мира, гносеологический - с освоением методологии и приобретением навыков познания. 
В  процессе  многоуровневой  подготовки  специалистов  существенную  роль  играет 
междисциплинарный  подход к  образованию,  способствующий  формированию  системных 
и обобщенных фундаментальных  знаний,  необходимых  для  дальнейшего  профессионального 
развития  и  самосовершенствования.  Характерной  особенностью  ступени  "колледж"  является 
то,  что  на  этом  этапе  имеются  потенциальные  возможности  и  ресурсы  для  успешного 
формирования у студентов профессионально значимых личностных качеств. 
Основные  действия  и  усилия  педагогических  кадров  на  ступени  "колледж"  направлены 
на формирование личности специалиста, на развитие его профессионального, нравственного и 
творческого потенциала. Однако, на этой ступени не всегда возможна эффективная подготовка 
студентов  к  обучению  в  вузе,  особенно  по  ускоренной  форме  подготовки  специалистов.  Во-
первых,  это  связано  с  недостаточной  готовностью  педагогических  кадров  обеспечивать 
преемственность  в  образовании  на  следующей  ступени.  Во-вторых,  образовательные 
программы  и  учебные  планы  ступеней  "колледж"  и  "вуз"  разработаны  без  должного  учета 
преемственных  связей.  В-третьих,  колледжи  в  целом  имеют  слабую  оснащенность 
материально-технической  и  лабораторной  базы,  что  отражается  негативно  на  обеспечение 
преемственности  в  образовании  при  изучении  специальных  дисциплин.  В-четвертых, 
определенное  отрицательное  воздействие  оказывает  и  среда  обучения.  В-пятых,  уровень 
фундаментальной  подготовки  в  колледжах  значительно  отличается  от  вузовского  по  многим 
позициям. Для устранения выявленных  недостатков  и  несоответствий  необходимо  привести  в 
определенное  соответствие  государственные  образовательные  программы  дисциплин  и 
учебные  планы,  тем  самым,  обеспечивая,  прежде  всего,  преемственность  в  образовании  на 
стыке  "колледж - вуз".  Эта  проблема  является  многоплановой,  ее  решение  требует  глубокого 
изучения и сравнительного анализа образовательной ситуации на стыке "колледж" и "вуз". В то 
же  время  большинство  из  этих  проблем  автоматически  снимаются  в  едином  образовательном 
пространстве  "школа-колледж-вуз"  в  силу  активного  взаимодействия  и  интеграции  уровней 
профессионального образования. 
Безусловно,  дальнейшее  продолжение  учебы  в  вузе,  начиная  с  первого  курса, 
обеспечивает  выпускнику  среднего  профессионального  учреждения  высокую  готовность  к 
профессиональному  становлению.  Как  показывает  педагогическая  действительность, 
образовательная  система  "школа-колледж-вуз"  способна  обеспечивать  более  высокую 
профессиональную  готовность  специалистов  по  сравнению  с  образовательным  комплексом 
"школа - вуз",  их  отличает  мобильность  и  гибкость  в  условиях  реального  производства. 

220 
 
Обладают  высокими  адаптивными  возможностями  к  быстро  изменяющимся  условиям  рынка 
труда  и  могут  уступать  специалистам,  подготовленным  в  системе  "школа-вуз",  только  в 
области  фундаментальных  знаний,  что  подтверждается  экспериментальными  исследованиями. 
Они  более  подготовлены  к  управленческой  деятельности.  Со  временем  в  реальных  произ-
водственных  отношениях  специалисты,  подготовленные  в  образовательных  комплексах 
"школа-колледж-вуз" и "школа-вуз", постепенно выравниваются.  
Современная  система  непрерывного  образования  характеризуется  открытостью,  много-
ступенчатостью,  многоуровневостью,  многофункциональностью,  гибкостью,  динамичностью.  
Истоки  концепции      непрерывного    образования  представлены  во  взглядах  Аристотеля, 
Сократа,  Платона,  которые  связывали  их  с  достижением  полноты  человеческого  развития. 
Система  непрерывного  образования  несет  в  себе  такие  интегративные  качества,  как 
целостность,  преемственность,  гибкость,  динамичность,  адаптивность,  и,  в  отличие  от 
традиционной системы образования, ориентируется на цельное развитие человека как личности 
на  протяжении  всей  жизни,  помогает  адаптироваться  в  быстроменяющемся  мире,  дает 
возможности  для  саморазвития.  Содержание  образования  ориентировано  на  опережающее 
отражение  проблем  развития  общества  и  предполагает  преемственность  на  всех  этапах. 
Помимо  самих  знаний,  умений  и  навыков,  в  содержание  образования  входит  активная 
подготовка  к  самосовершенствованию  и  приобретению  личного  опыта.  Учащийся, 
обучающийся  и  студент – субъект  учебного  процесса,  педагог – организатор  учебы.  Как 
правило,  основными  уровнями  непрерывного  профессионального  образования  в  Казахстане 
следует  считать  школу,  колледж,  вуз,  послевузовское  образовательное  учреждение.  Процесс 
преемственности  при  этом  следует  анализировать  в  горизонтальной  плоскости.  В  этой  связи 
встает  вопрос  моделирования  как  сосуществования  и  сотрудничества  образовательных 
учреждений  разного  уровня,  так  и  моделирования  подготовки  специалиста  в  условиях 
непрерывного образования. 
Формирование  творческой  личности - главная  миссия  непрерывного  образования.  Ее 
решение  приближает  к  стратегической  цели - подготовке  конкурентоспособного  специалиста 
на современном рынке труда. 
Наиболее  эффективным  и  результативным  условием  развития  творческих  способностей 
является  научно-исследовательская  работа.  Анализ  накопленного  в  этом  направлении  опыта, 
современные  требования  общества  к  подготовке  специалиста  ставят  на  повестку  дня 
необходимость разработки научно - обоснованной стратегии и методики организации поисково 
-  исследовательской  работы  студентов  в  образовательных  комплексах.  В  этом  видится 
перспективы  и  ресурсы  формирования  высокой  профессиональной  готовности  выпускников  в 
едином педагогическом пространстве "Школа-колледж-вуз". 
 
Список литературы 
1. Ильин Г. От педагогической парадигмы к образовательной // Высшее образование в России. - М., 
2000. -№1. -С. 64-69. 
2. Ильмушкин Г.М. Концепция единого педагогического пространства в системе "Школа-колледж-
вуз" в малых и средних городах России: Монография. - Самара: Изд-во Самар. ГПУ, 2001. -144 с. 
3.  Фомин    Н.В.  Теоретическая  модель  конкурентоспособного  специалиста.  Инновации  в 
образовании 2004 г. № 3 С. 74-82. 
 
 
 
Нурканова Р.О., Аппакова М.Н. 
 
РАЗВИТИЕ  КОЛЛЕДЖА В СИСТЕМЕ НЕПРЕРЫВНОГО ЦИКЛА ОБУЧЕНИЯ 
«ШКОЛА-КОЛЛЕДЖ УНИВЕРСИТЕТ» В КАЗНУ ИМ. АЛЬ-ФАРАБИ 
 
На  современном  этапе  развитие  технического  и  профессионального  образования  (далее 
ТИПО)  происходит  под  влиянием  коренных  изменений  в  Казахстане,  связанных  с 
формированием  гражданского  общества,  с  увеличением  рыночного  сектора  экономики,  с 
процессами  регионализации,  с  изменениями  в  сфере  занятости,  с  возросшим  спросом  на 
рабочую силу. 

221 
 
В ежегодных Посланиях Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева народу 
Казахстана  большое  внимание  уделяется  формированию  «ядра  национальной    системы»  
дуального,  технического  и  профессионального  образования.  В  перспективе,  предлагается 
предусмотреть  переход  на  гарантирование  государством  получения  молодыми  людьми 
технического образования.  
Традиционная система ТИПО имела ряд таких характерных недостатков, как:  

  разрыв между теоретической и практической подготовкой студентов;  

  «поэлементное»  научение,  рассмотрение  студента  как  объекта,  а  не  как  субъекта 
личностного и профессионального развития и др. 
Однако  в  последние  десятилетия  началось  активное  переосмысление  роли  и  значения 
ТИПО,  специфики  реализуемых  образовательных  программ,  своеобразия  подготовки 
специалистов, необходимости сближения со структурами высшего образования. 
В  связи  с  этим  наметилась  тенденция  включения  многих  учреждений  ТИПО  в 
образовательный  комплекс  «колледж – вуз»  и  рассмотрения  их  в  качестве  одной  из  ступеней 
непрерывного профессионального образования. 
Сегодня  в  нашей  стране  многие  вузы  ищут  и  реализуют  модели  непрерывного 
образования. Непрерывное образование из разряда модных течений переходит в разряд остро-
необходимых.  Логика  непрерывного  образования  должна  заключаться  в  предоставлении 
обучающемуся  такого  базового  общего  и  профессионального  образования  соответствующего 
уровня,  который  позволило  бы  ему  постоянно  совершенствовать  свой  профессиональный 
уровень в соответствии со своими потребностями и потребностями общества.  
Основная идея непрерывного образования заключена в формуле «Образование через всю 
жизнь», взамен существующей формулы «Образование на всю жизнь». 
Формирование  творческой  личности - главная  миссия  непрерывного  образования.  Ее 
решение  приближает  к  стратегической  цели - подготовке  конкурентоспособного  специалиста 
на современном рынке труда.  
Современная  система  непрерывного  образования – это  динамично  развивающаяся 
система,  которую  отличают  открытость,  многоступенчатость,  многоуровневость,  много-
функциональность и гибкость.  
Выделим  необходимые  условия  обеспечения  непрерывного  образования  в  системе 
"школа-колледж-университет":  
 
финансово-экономическая поддержка и стимулирование;  
 
формирование позитивной мотивационно-познавательной сферы;  
 
создание материально-технической и лабораторно-экспериментальной базы;  
 
профессиональная  компетентность  педагогических  кадров,  способных  реализовать 
творческое  развитие  личности  на  основе  сближения  учебного  и  научно-исследовательского 
процессов;  
 
субъектами  образовательной  деятельности  приняты  идеи  гуманистической  направ-
ленности и поисково-исследовательской ориентации образовательного процесса;  
 
обеспечение преемственности в образовании;  
 
осознание  субъектами  образовательной  деятельности  профессиональной  направлен-
ности  процесса  обучения  и  обществом  необходимости  широкого  развития  непрерывного 
образования;  
 
реализация  основных  педагогических  принципов  (системность,  обобщение  и  уплот-
нение знаний);  
 
деятельностный подход к профессиональному образованию;  
 
интеграция в мировую образовательную систему. 
В  КазНУ  имени  аль-Фараби  (далее  КазНУ)  созданы  организационная  система,  которая 
призвана аккумулировать образовательные услуги и обеспечить взаимосвязь и преемственность 
учебных программ различного уровня. 
Непрерывное  образование  в  условиях  колледжа  КазНУ  имени  аль-Фараби  рас-
сматривается  как  преемственность  всех  структурных  элементов  системы  образования, 
взаимодействие  различных  форм  и  типов  обучения,  направленного  на  целостное  развитие 
личности.  Колледж  существует  как  тип  интегрированного  образовательного  учреждения. 
Концепция  развития  колледжа  отражает  новые  модели  и  механизмы  управления  колледжем, 

222 
 
которые  опираются  на  современную  правовую  базу  и  обеспечивают  освоение  новых  форм 
обучения.  Основными  задачами  являются:  совершенствование  нормативно-правовой  базы  в 
области  непрерывного  образования  в  условиях  колледжа;  укрепление  и  модернизация 
материально-технической  базы  и  инфраструктуры  колледжа;  разработка  образовательных 
программ, учебных планов и учебно-методических материалов; налаживание деловых связей с 
колледжами  и  другими  образовательными  учреждениями  г.Алматы;  обеспечение  преем-
ственности содержания профессионального образования, средств, форм, и методов обучения на 
всех уровнях и ступенях образовательного процесса.   
Роль  деятельности  колледжа  в  концепции  по  осуществлению  непрерывного  цикла 
обучения    -    «школа-колледж-университет» - соответствовать  требованиям  рынка  труда 
квалифицированных  специалистов  по  тем  профессиям  и  специльностям,  которые  нужны 
работадателю. 
Главной  задачей  развития  колледжа  КазНУ  является  подготовка  высококвалифици-
рованных кадров соответствующего уровня и профиля конкурентоспособных на региональном 
рынке  труда  компетентных,  ответственных,  социально  активных,  готовых  к  профессио-
нальному росту. 
В  целом  включение  колледжа  в  систему  непрерывного  профессионального  образования 
приводит к поиску и внедрению в образовательный процесс модели деятельности, личностно и 
профессионально  развивающих  технологий,  работающих  на  формирование  профессионала 
нового  типа.  Реализация  личностно  развивающего  подхода  предполагает  также  создание 
условий  для  развития  субъектов  образовательного  процесса,  среди  которых  значимое  место 
занимают  психологический  комфорт  и  социальная  защищенность,  внедрение  современных 
психолого-педагогических  технологий  развития  личности.  Такая  система  позволит  построить 
образовательную  траекторию,  соответствующую  возможностям,  желаниям  и  способностям 
студентов. 
Непрерывное  образование - это  процесс  роста  образовательного  (общего  и  профес-
сионального)  потенциала  личности  в  течение  жизни,  организационно  обеспеченный  системой 
государственных  и  общественных  институтов  и  соответствующий  потребностям  личности  и 
общества.  Цель  непрерывного  образования - целостное  развитие  человека  как  личности  на 
протяжении всей его жизни, повышение возможностей его трудовой и социальной адаптации в 
быстро  меняющемся  мире,  развитие  способностей  обучающегося,  его  стремлений  и  воз-
можностей. 
Таким  образом,  необходимость  видоизменения  существующей  схемы  непрерывного 
образования  за  счет  инкорпорирования  нового  субъекта – среднего  специального  учебного 
заведения – является  очевидной.  Исходя  из  этого,  система  непрерывного  образования 
представляет  собой  следующую  последовательность:  школа – среднее  профессиональное 
учебное заведение – вуз – послевузовское обучение. 
Сегодня,  многие  учреждения  реализуют  образовательные  программы  по  принципу 
преемственности различных уровней образования. 
Интеграция  образовательных  программ  ТИПО  и  высшего  профессионального  образо-
вания имеет свои преимущества. 
Во-первых,  еще  при  поступлении  в  колледж  абитуриенты,  имеющие  основное  общее 
образование, оценивают преимущества системы многоуровневой подготовки кадров. Так, среди 
основных мотивов поступления в колледж они выделяют возможность продолжения обучения 
в вузе, стремление к более ранней профессионализации. 
Во-вторых,  многоуровневая  подготовка  кадров  позволяет  обучающемуся  усвоить  тот 
объем знаний, на который он способен.  
В-третьих,  у  выпускников  появляется  возможность  результативного  завершения  обра-
зования  на  каждом  уровне  для  тех,  кто  не  готов  пока  получить  образованнее  более  высокого 
уровня.  Модель  непрерывного  образования  является  открытой  и  позволяет  выпускнику 
вернуться в обучение на следующий уровень после работы на производстве. 
В-четвертых,  для  региона  возникает  возможность  получения  специалиста  за  короткие 
сроки, с требуемыми квалификационными параметрами. 
В-пятых,  для  рынка  труда - новые  связи  профессионального  образования  с  потреб-
ностями рынка труда; 

223 
 
Тем  самым  можно  отметить,  что  осуществление  непрерывного  образования  является 
одной из важнейших и успешных инноваций в образовательном пространстве региона, которая 
дает  возможность  обучающемуся  самостоятельно  выбирать  траекторию  движения,  а 
университетскому  комплексу  обеспечивать  высокий  профессиональный  уровень  подготовки 
специалистов  и  формирование  востребованных  обществом  гражданских  и  нравственных 
качеств личности.  
Колледж  Каз  НУ  имени  аль-Фараби  с 1 сентября 2015 года  согласно  приказа  № 139 от 
27.03.2015  г.  МОН  РК  «Об  утверждении  Правил  разработки,  апробации  и  внедрения 
образовательных  учебных  прогамм,  реализуемых  в  режиме  эксперимента  в  организациях 
образования»  и  № 457 от 14.07.2015 г. «О  проведении  в  высших  учебных  заведениях 
эксперимента по внедрению экспериментальных образовательных программ» начал осуществ-
лять  свою  деятельность  как  экспериментальная  площадка  по  разработке  и  реализации 
инновационных  образовательных  программ  по  специальностям  «Правоведение», «Финансы», 
«Переводческое дело».  
Составление  учебных  планов      по  экспериментальным  образовательным  программам 
изменили    полностью  содержания  типовых  учебных  и  учебных  планов.  Учебные  планы 
разрабатывались в трех формах: 
1.  академический календарь; 
2.  основные  учебные планы (далее - ОУП); 
3.  рабочие учебные планы (далее - РУП). 
На  базе  колледжа  мы  уже  с  этого  года  внедряем    дуальную  систему  обучения  по  всем 
специальностям.  Получены  лицензии  по  двум  техническим  специальностям: "Информа-
ционные  системы", "Вычислительная  техника  и  программное  обеспечение",  позволяющие 
совместно  с  механико-математическим  факультетом  КазНУ  внедрить    экспериментальные 
образовательные  программы  прикладного  бакалавриата  по  ИКТ  специальности  в  систему 
непрерывного образования «колледж-университет». 
Колледж  КазНУ  имени  аль-Фараби  с 2015 года начал вести подготовку специалистов 
по кредитной системе обучения. В связи с этим, колледж   полностью реформировал учебный 
процесс, обеспечив его новой планирующей и регламентирующей документацией. В частности, 
в  учебных  планах  введена  система  обязательных  и  элективных  дисциплин.  Элективные 
дисциплины  составляют  более 40% от  всего  объема  дисциплин,  входящих  в  учебные  планы. 
Новые  экспериментальные  учебные  планы  интегрированы  с  учебными  планами  КазНУ 
(бакалавриат),  с  целью  реализации  эксперимента    по  внедрению  экспериментальных  образо-
вательных программ. 
Интеграция вузовского компонента в программу колледжа направлена:  
-   на  обеспечение  преемственности  содержания  технического  и  профессионального 
образования и высшего образования (бакалавриата); 
-   на  устранение  дублирования  курсов  некоторых  дисциплин  на 1-3 курсах  бака-
лавриата; 
-   на  усиление  содержания  образования  по  базовым  и  профилирующим  дисциплинам 
бакалавриата за счет уменьшения доли цикла общеобразовательных дисциплин (ООД). 
К  примеру,  при  составлении  экспериментальных  учебных  планов  специальности  «Пра-
воведение» уже на 1-м курсе мы ввели 3 специальные дисциплины, которые ранее, в линейных 
планах  изучались  на 2-3 курсах:  История  государства  и  права,  Теория  государства  и  права, 
Правоохранительные  органы.  Причем,  количество  кредитов  на    изучение  дисциплин  совпа- 
дает  с  количеством  кредитов  Учебного  плана  университета.  Таким  образом,  в  будущем, 
выпускникам  колледжа,  продолжающим  обучение  в  КазНУ  будет  идти  перезачет  этих 
дисциплин. 
1  кредит  в  системе  колледжа  равен 1 академическому  часу  аудиторной  работы  обу-
чающихся  в  неделю  на  протяжении 15 недель  (семестра),  сопровождаемому 2 часами  само-
стоятельной  работы  студента  (СРС).  Таким  образом  трудоемкость  кредита  подразумевает 45 
академических часов работы (15 часов в аудитории, 30 часов - СРС). 
Учебный  процесс  с  использованием  кредитной  системы  обучения  организован  в 
следующих  формах:  аудиторные  занятия  (лекции,  практические  занятия),  лабораторные 
занятия, студийные занятия. Один раз в неделю студенты обучаются на факультетах КазНУ, а 

224 
 
именно  спец.предметы  изучают  в  специализированных  кабинетах  юридического,  экономи-
ческого, филологического факультетов. 
В условиях кредитной технологии обучения обучающимся для полноценного осовоения 
образовательной  программы  выполняется  большой  объем  самостоятельной  работы,  которая 
подразделяется  на  две  части:  на  самостоятельную  работу,  которая  выполняется  под  руко-
водством  мастера, (преподавателя)  (СРСМ),  и  на  ту  часть,  которая  выполняется  полностью 
самостоятельно. СРСМ, СРСП позволяет студенту получить индивидуальную консультацию по 
материалу  аудиторных  занятий,  по  содержанию  дополнительных  тем  СРС,  а  также  для 
выполнения курсовых проектов, расчетно-графических и контрольных работ непосредственно 
на предприятии. 
С этого учебного  года колледж внедряет дуальное обучение, при котором теоретическая 

жүктеу/скачать 7,5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: