№№5-12(95-102), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December, 2015
жүктеу/скачать 2,83 Mb. Pdf көрінісі
|
Ahısk ı Tü k ; f k ı n k pı v bo d n d n g ş . 1944 ı ın k d An do Tü k üğü’nün v Müs ü n h kının Ahısk ’d k b p ç sı dı. B ı dön d v ç ş gö üş gö Ahısk d n n bö g b kı ismlerle hitap edilse d b ın Tü k d o d ğ sp n ış ı . Tü k n Ahısk d d ğ ş h , Gü cü , Sa-mskhe, Akhalsikhe, Sa-Atabago gibi s k n k dı . B n d n S -mskhe/Meskhi yurdu, Akhalsikhe/Yeni kale, Sa- Atabago/Atabek yurdu an ın g k d . Esk ç ğ d Kıpç k Tü k b k b bö g d ş dığı n şı n M sh k v , Kıpç k ın ç nd ş o ıdı . B k v n n ı kî, n d coğ fî b kı d n Gü cü g s o ıdı . C ddî k n k , M k don ı İsk nd ’ n, K fk s ’ g d ğ n b d Tü k k şı ş ığını k k d . B k n k d g ç n Kıpç k ve Bun-Tü k , Ahısk Tü k n n ıdı . F nsı b g n B oss , B n-Tü k n T n ı o d ğ n b d k d . Gü cü dil bilgini Marr ise, Bun-Tü k’ün “o ok on/ Tü k” n ın g d ğ n k dı . Bun-Tü k h kkınd b g v n b b şk ün ü hç d Gün A b c n ı Z h bî’d [1, 6-7 s.]. Ahısk ı Tü k n b coğ f d k g ç ş sk d ndığını sö b . Çünkü b d güç ü s v n k k p kök ü v güç ü g ç ş n n o d ğ n s d c o d ınd n, k n n v o sınd n d ğ h k n k b k k d doğ k ü kündü . Bö g ; kon v ön n d n g od ğı d o ş . En sk Gü cü k n k ınd n b o n Moktsevay Kartlisa’d (VIII. ü ı ), â n önc IV. ü ı d M k don ı İsk nd ’ n K fk s ’ g d ğ sı d Kü ı ğı bo ınd Bun-Tü k n ş dığın d f d k dı . O n B n-Tü k n b d dö bü ük ş h v ın k güç ü o d ı v ış [1, 7 s.]. U n üdd T b ’d ş n (1282 d ö n) K dı BEYZAVİ’n n, N ş v n’ın Kh K ğ nı K kı il b ış p sın ğ n, (on b ) Kıpç k ı’ın D b nd’ s sın k şı, on ın ü n s f d p, ın k, D b nd’ hk ğ n ; v b nd n son N ş v n’ b o p, h ı nınd b n n dö M k’ n b s n n d , ‘‘Kıpç k-Mel k’’ o d ğ v n n k s , D d -Ko k K bı’nd k ‘‘Kıpç k-M k sü s n n №№5-12(95-102), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December, 2015 ISSN 2307-017X – M n čn h ss dov n j – World of scientific research ___________________________________________________________________ 20 sk ğ n gös k d . N k d c ğ Gü cü/K v O b n v d , ‘‘Kıpç k’’ v ‘‘Tü k’’ n, H d n K d n sınd , M k don ı İsk nd ’d n çok önc nd n b ş g d ğ n gös k d [2, 11-12 s.]. Ahısk ; Toprak-K n ın nı n b ş h v k , ı s v şçı o n b h k n (yani, Bun-Tü k v Kıpç k ) fınd n üd f d d [1, 21 s.]. Bu topraklara daha son b b dınc H n , H v Kıpç k g ş . B b g R s v Gü cü k n k ınc d doğ n k dı [1, 7 s.]. 1944 ı ınd Ahısk ı Tü k n Ahısk bö g s nd n sü gün d k n Gü cü v E n ş k bö g n n Tü k v ığı ok d s d o dön n v n d n k d Ahısk ı Tü k n h n b b d v o d ğ n sö b . Bö g sı sı XI. ü ı d Bü ük S ç k D v ’n n; XIII. ü ı d C ng H n v İ h n ı ’ın; XIV. ü ı d Çob n ı ’ın C ’ n, K ko n ’ın v ü ı ın son nd d T ’ n; XV. ü ı d s K ko n ’ın h k ın g ş . Bö g d Os n ı H k s XVI. ü ı d k s n ş ş [3, 1 s.]. Y n n çok b k n ık v o n ık d o ş nd n, b h ss B ns’ n dığı dı ü ünd n, S ç k ı d çok ğ ş ı c k o n IV. B g /B k s, Kü bo ınd sını ını g n ş v k hk çok g . B d , g nç Kı , 1039 d T f s’ k ş b ş ış v b d k n ı Müs ü n , k ı s ı ı k dık ı sı d son nd , ç ık n ö üş h v n ı v ş k n b k d ndı . B sı d çok güç ü o p, g nç Kı ’ b o k s n Ahısk -Tok nı bö g s E s n v Ç k-Kalesi hakimi Beşk , Tı E s -E s n O b n ı L b , dı d k nd n, T f s ın dı. Y n b d IV. B g , B k (Çı dı ) gö ü k doğ c nd k Ak -Kalak (Ak-Ş h ) bü ük v çık ş h o d ğ nd n, 1040 ı ınd b ı (gö kı ısınd ş d ‘‘S ng ’’ d n n p ğ nd ) s ğ b s ç v v hk b ş dı [2, 59 s.]. Bö g d b dön ç ık b ş gös s b ö h kı h k b k ç n h ü ü üc d v p v n ını ko p d ç ış ış dı . K vv h , Kıpç k ın Av p ’ g ç ş sı sınd K fk s ’d v Gü c s n’d ş n Ahısk Tü k , XII. s ın k nc ısınd n b n b g n b ş k d Oğ bo ının k s ınd k ış ı [2, XV s.]. 1500/1516 ı ı sınd A v n, A d h n, Ahısk B o n Kıpç k A b k M Ç b k, 1508'd T b on S nc k B Ş h d Y v S ' k nd sk öncü ük ş; B ı Gü c s n'ın Os n ı' n s ğ ış ı . 1514' Ç dı n S f ’nd d Osman ı o d s n g d ş dönüş , sü ü k ko n, ü c ük ğ, b v n v k dı cı o ş [1, 10 s.]. Os n ı’nın p ığı s f d k n ı v d ğ nc Os n ı D v ’n oj s k d s k s ğ ç ış ığını gö k . R s Tü k sınd k s ün s b n k h , d h doğ s Moskov Kn ğ Os n ı İ p o ğ ün sb , 1492 ı ı b ş ı ış ı [4, 556 s.]. A ıno d H n ığının p ç n sını ü k p ş kkü d n Moskov Kn ğ , d h son bö g d k Tü k ş kkü sınd k s s ç k ş d n v Os n ı D v ’n n k p ğ d ng po k sınd n n k v ığını sü dü v sü k g ş k nı b d . N h 1547’d IV. İv n kn k n ç ğ f . İ k R s Ç ı o k ç g d . Ç İv n, Moskov ’d k R s g n n ç ğı k 1550 ı ınd b op n ı n . B op n ıd , vv k g d gö önünd b nd k b c n d d . V b n ‘‘Ç K n nn s ’’ d nd . A ıc n b o d şk ı oluş k, b d gö v n sk b k ş s h don ı dı. H ı ık ı n R s k vv 1551 ı ınd n b n gün doğ h k g ç [5, 613-614 s.]. R s Tü k sk ç ış ının s b b n v g ş n b gö cak olursak; 1556’d R s ’nın As h nı op k ın d h s v b n k b Os n ı sk güç n n 1569 ı ınd b s f dü n b ş b [4, 556 s.]. Ancak №№5-12(95-102), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December, 2015 ISSN 2307-017X – M n čn h ss dov n j – World of scientific research ___________________________________________________________________ 21 k d R s ın gün g ç kç güç n s v h o n sıc k denizlere inme po k sını h k g ç s son c nd Boğ gö ko sı d d h d k k b h sok ş [6]. Son nd R s ın 1699'd K ofç An ş sı A k'ı g ç s v b d b f o p b ş sı K d n 'd k güç d ng s n d ğ ş b ş dı. D h son ı 1711'd P An ş sı A k n d n Os n ı D v 'n g ç nc , g ç c d o s K d n 'd sk güç n d n k d . B d 1774 ı ın k d d v . Çünkü R s b n ş K d n 'd k nd g c p k v c g n Boğ d n g ç k h kkını d . B nd n son K d n ' b R s gö ü h n g k v Boğ s h p o k, R s dış s s n n ç ınd n b n o ş d . N h 1784'd Kı ı 'ı op k ın s n k sı R s K d n k s n o k ş ş d . A ıc k d f Boğ So n n R s ın dışınd İng n d k ı sı v bö c Boğ So n , s sı b so n h n ış ı . 18'nc ü ı d Av p 'd k d çok d ğ ş ş h b kı d n b k b v üs ün ük k ışı b ş ış ı. B ışı b c ş ı b k ç n Boğ ı g ç , h ç o s kon o s ğ ı s s ış dı . B d d h p Boğ ın v Os n ı D v 'n n h d f o sın o ç ış ı [6]. Boğ ın R s v b şk d dün d v fınd n ön n n n şı sı ü n h n ç ş dön nd ticaret v sk kon d üs ün ük k k ç n üc d v ş . İng üs ün üğünü d n d güç ü o k nı k s s d R s s boğ v sıc k d n nd ğ nd güç ü d v o c ğı k nısınd o d ğ n sö b . F k K d n ’d v Boğ d s j k ön s h p b ı dön d d s d sıc k d n n v boğ s h p o ı b ş ış ı . B ç ın ş k ç n n ı d Ahısk bö g s ü nd n d n c k . Ön b s j k vk d b n n Ahısk 'd Ev Ç b ' gö XVII. ü ı d ş b k , k ç nd b n ü k d op k v, p k çok c , h , d s v h n b n k dı. M s sınd Ah d C . M d s v S b b kü şk k d [7, 527 s.]. Ev Ç b ’n n b hs ğ h k , h n, h v d s bö g d k Tü k v ığının b s bo ü o k g d v fınd n şb ğ n d n c n ndı ı b . II. K n v hükü n n, R s ’nın K d n ’d k kon n güç nd ç b sı, sk v d p o k g ş sını ı d ğ d . Boğ v Akd n ü nd n B ı Av p R s ’nın c n n g ş s , Küçük K n c An ş sı’nd n b k n n k nı d n b d . R s hükü c g ş v d s k h ı dı. 1775 v 1782 ı ınd c h gü ük f g k, b g ç k ş ç ışı ış ı. 1775 ı ı d Don bö g s nd k Z po oj K k ının ö k ğ n n k dı ı sı , Gün R s dün sınd k c n g ş s n n önü çı ış gibi gö ükü o d . II. K n , Küçük K n c An ş sı’ k ndığı, Os n ı İ p o ğ ’nd b şkonso os k k h kkını d bo bo k n c k ı [8, 27 s.]. K fk s ’d XVIII. ü ı d n son Os n ı-R s nüf ç ış sı Os n ı h n g ş k d ş . Ç D P o’d n son R s ’ın dış po k sı h n g n ‘‘Sıc k D n İn k’’ h n g ç k ş k ç n R s ; b f n B k n ü nd n, d ğ f n d K fk s ü nd n f sı s dı ı b ş dı [3, 1 s.]. Y nı k ış v güçsü Os n ı hükü d , k çını o nı k b k o nd k c k ı. 22 A ık 1783’ İs nb ’d k Av s ç s , Os n ı-R s s v şı çık s Av s ’nın R s ’ ı k f o k d s k c ğ n o ko n b d k rasyon s n c k ı. B ö ü ü hd b ş ı ı o c k ı. İk bü ük ko ş ü k s v ş, Os n ı İ p o ğ ’n n hvo sı n ın g b d . 8 Oc k’ n h B bı n h , Kı ı ’ın, K b n v T n ı d sının R s İ p o ğ ’n h kını s n nı c k ı. Ad ş n ı o k II. K n , Os n ı ç n çok ön b b şk №№5-12(95-102), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December, 2015 ISSN 2307-017X – M n čn h ss dov n j – World of scientific research ___________________________________________________________________ 22 d , K fk s d k k nını d bü ük ö çüd g n ş o d . Gü c s n’d k n ön küçük k ık d n b o n K o-K k h ’nın k ı I k ı 1783 Ağ s os’ nd n n n ş , b küçük d v , R s sö ü g s n dönüş ü c k . K sı ınd k R s b , b şk n T f s’ gönd c k, k s n son d R s v n p o k o sı sınd k h b ş k n ını ko k ç n V d k vk k s nş dilecek, bu kale R s ın k K fk s ı f h n n n k o c k ı [8, 30 s.]. 1828-1829 Os n ı-R s h b sı sınd b ş K s o k ü bö g R s s sın k ış ı. R s b h p sn sınd B k n d sını o n P n h nd n Ed n ’ k d o n s h ı, K fk s ’d s Soh , K s v E ’ n g ç ş d . F k s ınd , İs nb ’ k ş c k v d ğ d . On n ç n Os n ı D v ’n n k f ş o d ğ ü k k f n k b d k, Ed n n ş sını ış dı. (14 E ü 1829). B d R s Ç ı I. N ko , ‘‘Os n ı p d ş hın b s d ğ s dos k h s n n f d s o k’’ b ıd P n h nd n Ed n ’ k d o n s h ı v K fk s ’d s Po , An p , Ahısk v Ahı k k dışınd k s h ı Os n ı D v ’n d ş [3, 1-2 s.]. Ahısk 'nın R s ’nın n g ç s nd n son Şâ Gü î’n n ş ğıd k ş sı Ahısk bö g s n n Tü k v Tü k Dün sı ç n n d n ön b n n o d ğ n f d k d : Ahısk gü d g Bir ehli dil idi gitti Sö n S n M h ' İs nb k d g . Os n ı D v ’n n ön nd n sü ş n Ahısk Tü k n b Os n ı kü ü ü ö n ğ d n g ş v Doğ An do Tü k bü ün ş ş . “1828 ınd R s ın n düşünc k d 250 ı bo nc Çı dı / Ahısk E ’n n k o n b s h d ş h , b s nc k o k ş b ğ ı d : 1. B d , 2. A g , 3. Ahı k k, 4. Hı ıs, 5. C c k, 6. Ahısk , 7. A nk (K b n), 8. Acara (Bu sancak 16 M 1921 Moskov An ş sı sını ı ı dışınd k ış ı ), 9. M ç kh (Üç k s A v n’ n Bo çk İ ç s ’nd , üç b Ac ’d ), 10. L v n (A v n), 11. P k k (Y s f ), 12. A d n ç, 13. İ kh v, 14. Ş vş (B son 5 s nc k, b gün Artvin ilimizdedir), 15. O , 16. N n, 17. K kh s (B son üçü ş d E n b ğ ıdı ), 18. Poskov, 19. A d h n, 20. Çı dı , 21. Küçük-A d h n/Gö (b son 4 s nc k d b gün K s nd d ). Os n ı D v ’n n Çı dı E ’n k b s nd n son Ruslar, b bö g v ş v ş g ç ğ b ş ış v As ’nın ç n k d ı ış dı [9]. Ahısk Tü k n n Tü k Tü k nd n hs h çb f kı ok . On ın Ahısk Tü k o k d ndı ı sı coğ f dı k ıdı . Ahısk Tü k d k nd n Ahısk Tü k d n s n s v ‘‘B Os n ı Tü k . S n k d Tü k’s n b d o k d Tü k’ü ’’ d . 1839-1841 k , Os n ı İ p o ğ ’n n n b sü d ç nd o d ğ çö ü sü c n d d ı b ş ış ı [8, 129 s.]. Os n ı İ p o ğ ’n n op k ının b p ç sı o n Ahısk bö g s s v ş d d c ğ n şı dı. B nd n do ı b ı dün d v v R s fınd n Os n ı İ p o ğ ön nd ş n ın ık ın d n h k ı b h n d k b ı d d k s nd . As ınd b ın nd Os n ı İ p o ğ ’n n ç ş n k ışı k ç so n o ş k ı . D h son s b ç so n d n n nış ı nı o n d v k n k dış so n h ne getirmeyi ç ış ı d b . 1848 Ş b ’ınd Usp nsk önd ğ nd s o k d s k n n b R s d n h K düs’ ş ı. F nsı d boş d o dı. XVIII. Lo s’nın hükü 1819 ı ınd n b K s Y ’d L n n h k ı so ununu, ama konunun ü n g d ş v Y n n s nının çık dığı ç p şık so n sınd kon günd d n düş üş ü. Anc k 1842 ı ınd F nsı hükü K s M K s s ’n n №№5-12(95-102), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December, 2015 ISSN 2307-017X – M n čn h ss dov n j – World of scientific research ___________________________________________________________________ 23 n dı cı o sın n v s n p ş , b n n ı d d K düs’ F nsı Konso os ğ ’n n çı sı, P s’ K s Y kon s n d h çok g d b ş dığının gös g s d [8, 133 s.]. T ış kon o n ön s d ı h ç d ön b n B bı g d k k nd n P s v S . P sb g’ n artan tehditleri v ş k k şı k şı b b ş dı. B vı h R s h d F ns ’ ı b skı ı ı k v Y kındoğ ’d s v ş b n vı k ç n c s nd o d [8, 135 s.]. R s ’nın B bı ’d k k s n gös k s d k ı o d ğ M nsh kov’ n Os n ı b şk n n g d ğ 28 Ş b h nd n b ş k dı. Güv nc k p ı, ş k g n ğ n ks n s d c R sç ’ dı. B bı ’d k k gö üş s n ün fo d ğ , s v g s g ş ; b , p o oko k ının k sı ı v çok ğı b ş k d h d [8, 139 s.]. Os n ı İ p o ğ ’n n R s , p o k k O odoks Hı s n ın kon n g n n b n ş sını p ş . B b n son ç ı o ğ nüs ü dü. F ns h çb n K o k h p v p p ın ko h kkı dışınd b h k p ş . R s s M nş kov cı ığı Os n ı ön ınd b n n sı d n O odoks ı b b şk d ş Os n ı nüf s n n b ş b n ko h kkını talep ediyordu. Bu talebin kabul edilmes h nd R s , p o ğ n ç ş n d c nı s d ğ nd k ış b c k [8, 140 s.]. R s ç n Boğ , K d n v K fk s h n o d ğ g b bü ük ön şı o d v 1856 b ış n ş sının K d n dd n p g ğ R s po k sının s gö dı d n h d f nd n b o k k ı o d . R s ’nın 1850’ ı ın son ınd Ç n’ n h n U kdoğ ’d op k ını g n ş s v k s n ı sı, 1860 v 1870’ d k O As ’d k bü ük sö ü g p o ğ n n g n ş o o sı, R s ’nın n j s n n Y kındoğ ’d n v h Av p ’d n k gitmesine o ç ış ı. 1840-1856 dön n kı s İng d Os n ı İ p o ğ ’n ko k ç n d h h v s d [8, 167 s.]. B günkü Gü c s n op k ınd n bö g Tü k ’n n Tü k Dün sı coğ f b ğ n ısını k n b bö g d . Z n Ahısk ı Tü k R s fınd n b coğ f kon ının s j k ön n d n sü gün d ş o b . Tü k Tü k Dün sı’nın, Tü k K fk s ’nın, Av p Tü k O As Tü k n n, B ı Tü k Doğ Tü k n n sınd k köp ü n kop sı, coğ f v kü ü sını b ğ n ı ının k s s ç n Ahısk ı Tü k n n v n ınd sk n d ön ğ n sö b . R s ’nın ı cı ç n sı fı s ın As ’d , Tü k s n’d , U kdoğ ’d v b k d İ n’d o d ğ o çık ış ı. B d , R s ’nın 1858 ı ınd Doğ S b ’d 1860’ d Ç n h n As ’d v 1860’ v 1870’ d O As ’d hı v bü ük k d op k k n sı d h d ş k b h g ş . R s ’nın f c b n g ğ dığı 1904-1905 s v şınd n son , Y kındoğ ’ d n g n n c n n sı ko c n şı b , n j s n n M nç v Ko ’d d n ın ın sı b k , R s ’nın g s g ç c b sü ç n k B k n v Boğ ’ ön ş . 1829 ı ınd R s , B k n d d d b c ğ n d ğ v g ç k n d d s g k n bü ün k nı ı d ş . 1860’ d K fk s ’d d b n b d g n ş [8, 402-403 s.]. 3 M 1878'd n n A s f nos B ış An ş sı, Os n ı'd k bü ük ıkı ın b g s d . R s 'nın Os n ı op k ı ü nd bö s n bü ük b h kkü k sın v Akd n ' n s n s ss k k s n Av p 'nın d ğ bü ük d v ş n ış dı [10]. B n ş R s ’ sıc k d n n e ilgili B k n v Doğ ko do n ç ıs ı [11]. Av p ı bü ük d v , R s 'nın Akd n ' n s n ng k ü Os n ıd n n vı ko b ş dı . İng , Akdeniz'in güv n ğ çısınd n son d c s j k ön s h p o n Kıb ıs'ı s o d [10]. Anc k A s f nos An ş sı g n dığınd n R s ’nın sıc k d n n №№5-12(95-102), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December, 2015 ISSN 2307-017X – M n čn h ss dov n j – World of scientific research ___________________________________________________________________ 24 d n s b ş ısı ık son ç n ış ı . R s ’nın ç ın ş sının ön n s ç n Avrup ı D v ’ n k nd çık ın d s o sı s b b Os n ı D v ’n n ko ın ındığını sö b . K d n v B k n ü nd n d R s boğ h k o ı v son sınd sıc k d n n b ş ış ı . B nd n son k ş d b ç ını g ç k ş k ç n K fk s v Ahısk bö g s ü nd n f n ü ü ç ış c k ı . 1918'd T b on An ş sı b k s nc ğı s n Tü k ' bı k ı. F k 13 N s n 1919'd İng ' n K s'ı şg v M Ş ’nın d ğı ı sı ü n Ahısk Gü c s n fınd n şg d d v 16 M 1921 Moskov An ş sı' Gü c s n Sov Sos s C h 'n n T f s v n b ğ ndı. B gün nı dı şı n bö g n n d k d . B , Ahı k k v Bo c ' k v d o b ğ ıdı . 1940 ı ınd b n n n d nI Ahısk 'nın ön n g d k ı ış v b d n j d ı ndüs s s k ş [7]. Ahısk bö g s n n s j k ön n n o sının nınd n b ı ng n k n n d f k d s b k dün d k bö g s d ğ n n d h f sın s b p o ş . Bö b ö ğ s h p b bö g n n Tü k v Müs ü n h kın nd b n sı d 1944 ı ınd R s fınd n Ahısk ı Tü k n sü gün d s n s b p o c ğını sö k ü kündü . B n n önc s nd d Ahısk ı Tü k n v b şk kon d d ğ ş k k sö kon s o ş . Sov Sos s C h B ğ s k ı ınd s d c Ahısk ı “Tü k” o k d ndı ı ış dı . Do ısı 1926 ı ınd pı n k nüf s s ı ınd Ahısk ı “Tü k” nüf s o k b ş . 1929 ı ınd b sı n “Sov Ans k op d s ” k ı ınd s Ahısk nüf s n n %55’n n Tü k d n o ş ğ k d d k d . Anc k, Sov B ğ ’n n 1935-1936 ı ınd n b n Ahısk Tü k n , “Tü k” n “A b c n ı” o k d ndı , h ok d k ğ A î Tü kç s p b ş sı; n b kısı Tü k n Gü cü b n k b d p Gü cü so d ını ı g b s b p d n do ı, 1944 ı ınd k sü gün k d Ahısk ’d n k d Tü k b nd ğ g s ğ ık ı b g v s s k ş k ü kün d ğ d . N v k b ç ç v d g ç k s ı ının 1926 s ı ınd d h 137.921’ n ü nd o d ğ çık ı [12, 3 s.]. Ahısk ı Tü k f k ı s v k on ın o k Tü k ük b nc n n ok d g h n d . B b ğ d s d c coğ f dınd n do ı Ahısk Tü k’ü d n s v sü gün d d k bö g d k k n A ı sı d A v A b c n ı o k d ndı ı ı v b n n k nd nc d s n s n ğ n sö n s Tü k Dün sı’nın b k, b b k v d nış ç nd o sını d ğ ı ık ın p k ş s n ön k b d sö kon s o b . B kon d Os n ı Tü k üğü’nün v An do Tü k üğü’nün b p ç sı o n b sü gün Tü k n coğ f dının b k v d ğ s d c coğ f dı o d ğ n v g k Ahısk ı Tü k v Ahısk bö g s Tü k o k nı sı d h doğ b ş k d h p d s ğ n b . 1936 ı ınd n n Mon x An ş sı, 1923 ı ınd k n Boğ Ko s on ’n k dı dı. 1939 ı ınd n son Tü k hükü bü ük b b c , A n v düş n ı sınd b d ng k ı b ş c k ı [8, 398 s.]. Sov B ğ v N Alman sı sınd d v d n II. Dün S v şı’nd Ahısk bö g s nd k Ahısk ı Tü k n Tü k ’ dı d k s v şın k d n n d ğ ş s nd n v Tü k ’n n K fk s , O As (Tü k s n) b ğ n ı k h n k şı Sov B ğ b durumdan nd ş d ş o b . F k b nd ş s n ü kün o d ğ nc dış nsı ç ış ığını o n ı ş ış Ahısk ı Tü k n ş ı ının n ık ınd n b k . B nd ş s n d Ahısk ı Tü k O As (Tü k s n) bo kı ın o v ns n ık dışı o sü gün d k g d ç ış ığını, bö g h kının Tü k o sınd n do ı d b h k k şı güv ns k d d ş o b . K nd s №№5-12(95-102), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December, 2015 ISSN 2307-017X – M n čn h ss dov n j – World of scientific research ___________________________________________________________________ 25 ç n s v ş sn sınd v g c k bö g ns nının h k o ş sı, s v ş k sk h cını k şı k cı Ahısk ı Tü k n b kıs ını s v ş ç n g k ns n ını N A n sı’n k şı c ph gönd ş . G d k n ı s Bo co d o n n pı ınd k n k sü gün h ı ış ı . Y k ıd s dığı ı s b p Ahısk ı Tü k 14 K sı 1944 h nd SSCB Ko ün s P s G n S k S n’ n ı ı v SSCB İç ş B k nı L v n B ’nın ı K k s n’ , Kı gı s n’ v Ö b k s n’ g ç b s b b d ndı ı d n ns n ık dışı s h h ng bir b g v d n 2 s ç nd Sov sk fınd n v nd n h çb ş d n o sü gün ş . Zo k nı k op k ınd n sü gün d n Ahısk Tü k n n sü günü b ş ış ş ı ının n ık ın gö on ın sü gün d c k kon s nd k sö n o nın önd g n d ş . Anc k Ahısk h kı b d d n h b d o ış ı . Sov hükü sü gün f n sıkı sıkı h ı n ış ı . Ö k h kö d k n f n n s ısı önc d n o k sp d ş . H v n şı v ük v gon ın b nd n ns n ı s dık ınd s n n d ş k d ns n o sı g k d , n d n ks k v d c k k d n v k s n b g s h p . Bö c Ahısk ı Tü k k d n k d p k nd v n ınd n sökü üp ı dı . Yo d k o k d n, ç ık n, soğ k n v h s ık n ö n o g ş gü ı ış ı . Ö k b ı ın d h n s b o ış ı . Bö c h çok sk d n n Tü k v Müs ü n bö g s nd Tü k v Tü k Dün sı b ğ n ı k ı s ğ c k Tü k h kı k ış ı . Sü günü ş ış ş ı ın n ık ın gö sü günd n önc Ahısk ’d ş ş ı çok ş. Anc k sü gün b k dd , n v v ns n k ıp ı v birlikte yokluk dön ş ış dı . Bü ün b o ğ n Ahısk ı Tü k ını h çb n p, v ç ışk n ık ı sü gün d d k d v d günü ü d s nk h ç sü gün d ş g b ş k dı . Sov B ğ fınd n o sü gün d n Ahısk Tü k n n b kıs ı d Gün K k s n nd p k ü pı n Mı şö bö g s n n sos v kono k h ının g ş s nd k nı ış dı . Mı şö d d ğ bö g o n d çö d . B s g p ı ç cı Sov B ğ ’n n p k h cını k şı k ç n, o sü gün d n Ahısk ı Tü k K ov (Dos ık) K n ı k dı ı ış ı . B bö g s n g s b k h k d b ş b ş n ış ı . O nın çö ü olan ye günü ü d Gün K k s n ç nd nüf s n k b ık bö g sınd k dı [13]. Sü gün d d k bö g d h k so n çık , ük o ç ış n Ahısk ı Tü k K k s n’d n Ö b k s n’ , Kı gı s n’d n R s ’ k d b nd k ı h bö g s ğ ış v ç nd b nd k ı op ın k kın sın k kı s ğ ış dı . Ahısk bö g s nd d nd k c üb v ınd n k n s k sü gün d d k bö g h k n v ç ışk n ık ı h k ö n k şk ğ n sö b . İng Rob Kongv s Ahısk Tü k ’n n b k d h kkınd : 200 b n nüf s Tü k h kının v nınd n ı ıp h ç b d k sü gün d s h kkınd 1968 ı ın k d B ı k o n n h b o ış ı . B o İ nd ’nın v Y n Z nd ’nın K v ’ n v A sk ’nın bü ün h kının b nd ok o sı g b b o dı d ış ı [14]. O ono s v d b o s d v ş s s n n Ahısk ı Tü k n v n ınd n sü gün d p s o ı s n ş o b . жүктеу/скачать 2,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|