ЗАҢГЕР №7 (168), 2015 Судебная практика

82

ЗАҢГЕР №7 (168), 2015

Тотай ЕРІМБЕТОВ  

                         

Қарағанды облыстық сотының судьясы                                                

ƏКІМШІЛІК ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚ 

ТУРАЛЫ ҚАЗАҚСТАН 

РЕСПУБЛИКА СЫНЫҢ КОДЕКСІН 

ҚОЛДАНУДА ТУЫНДАҒАН 

МƏСЕЛЕЛЕР

Әкімшілік құқық

Әкімшілік  құқық  бұзушылық 

туралы  Қазақстан  Республика-

сы 

кодексінің 

қабылдануына 

мем  лекетіміздің 

экономикалық-

құ қықтық  дамуы,  әкімшілік  заң-

дарды  қылмыстық,  азаматтық, 

халықаралық 

заң 

нормалары-

на  сәйкестендіру,  азаматтар  мен 

мемлекет  мүддесін  қорғауды  кү -

шейту,  жазаны  ізгілендіру  және 

қолданыстағы 

кодекстегі 

кем-

шіліктерді  жою  себеп  болғаны 

белгілі.  Жаңа  кодекс  2015  жылдың 

1  қаңтарынан  бастап  қолданысқа 

еніп, осы кодекспен жұмыс істеу ба-

рысында бірқатар мәселелер туын-

дап отыр.

Негізінде,  жаңа  кодексті  қол-

дану  үшін  барлық  судьялар  оны 

мұқият  оқып,  судьялар  мен  про-

куратура, 

мемлекеттік 

орган-

дар  қызметкерлерімен  бірлесе 

арнайы  семинар-сабақтар  өткі-

зіп,  тиісті  дайындық  жасалды. 

Кодек стегі 

кейбір 

кемшіліктер 

мен  түсініксіз  мәселелер  оны 

қолдану  барысында  анықталды. 

Ол  мәселелерді  шешудің  екі  жолы 

бар.  Оның  біріншісі  –  кодекске 

қосымша  өзгерістер  енгізу  болса, 

екіншісі  –  Жоғарғы  Сот  тарапы-

нан  нормативтік  қаулы  қабылдау 

арқылы  туындаған  мәселелерді 

шешу  болып  табылады.  Мысалы, 

ӘҚБтК–нің 522-бабы бойынша, яғни 

кеден  ісі  саласындағы  қызметті 

жүзеге  асыру  тәртібін  бұзу  жайлы 

құқық  бұзушыларға  қатысты  хатта-

маны жасауға құқығы бар лауазым-

ды  тұлға,  кодекстің  804-бабының 

31-тармағында көрсетілмей қалған. 

ӘҚБтК–нің 789-бабында көрсетілген 

әкімшілік  ұстаудың  3  сағаттық 

мерзімі кейбір жағдайда аздық етеді, 

істен  мысал:  мас  күйінде  отбасы 

тыныштығын  бұзған  құқық  бұзушы 

3  сағаттық  әкімшілік  ұстаудан 

шы ққан  соң  заңсыз  әрекеттерін 

жалғастырған. 

ӘҚБтК–нің  817-бабының  3-бөлі-

гіне  сәйкес  жасалуы  әкімшілік 

қамаққа  алуға,  Қазақстан  Респуб-

ликасының  шегінен  тыс  әкімшілік 

жолмен 

шығарып 

жіберуге 

әкеп  соғатын  әкімшілік  құқық 

бұзушылық  туралы  іс  әкімшілік 

құқық  бұзушылық  туралы  хаттама 

мен  істің  басқа  да  материалдары 

алынған  күні,  ал  әкімшілік  ұстап 

алуға  ұшыраған  адамға  қатысты  – 

ол ұстап алынған кезден бастап 48 

сағаттан  кешіктірілмей  қаралады. 

Алайда, бұл істер құқық бұзушысыз 

немесе пошта арқылы сотқа түскен 

кезде  көрсетілген  мерзім  бұзылуы 

мүмкін.  Сондықтан  осындай  жағ-

83

ЗАҢГЕР №7 (168), 2015

Өзекті мәселе

дай  туындаған  кезде  соттардың 

әрекеті  заңмен  белгіленуі  тиіс, 

немесе  ӘҚБтК–нің  817-бабында 

соттың  жауапқа  тартылатын  адам-

ды  мәжбүрлеп  алдырту  үшін  істің 

қаралуын  кейінге  қалдыру  құқығы, 

немесе 

Кодекстің 

816-бабын-

да  соттың  іс  материалын  хатта-

ма  түзген  органға  қайтару  құқығы 

қарастырылуы тиіс.

Кодекстің  44-тарауында  әкім-

шілік  құқық  бұзушылық  туралы 

іс  бойынша  іс  жүргізуді  жүзеге 

асыратын  органның  (лауазым-

ды 

адамның) 

әрекеттеріне 

(әрекетсіздігіне) 

шағым 

жасау 

тәртібі  көрсетілген.  Алайда  осы 

тарауға  соттың  шағымды  алғаннан 

кейінгі  әрекеті,  яғни  шағымды 

қабылдау,  іс  қарауға  тағайындау, 

істі негізінен қарау жайлы судьяның 

әрекетін қоса көрсету қажет. 

Ал  енді,  қолдануда  түсініксіздік 

туындатып  отырған  мәселелерге 

келсек,  олар  мыналар:  Кодекстің 

819-бабында  судья  немесе  іс 

қараушы  орган,  лауазымды  тұлға 

жеке  азаматқа  қатысты  істер 

бойынша 

оның 

жауаптылығын 

жеңілдететін  мән-жайды  анықтаған 

кезде (кінәлі адамның өкінуі, залал-

ды өз еркімен өтеуі т. б.) оған бапта 

көрсетілген  айыппұлды  30  пайызға 

қысқарту  құқын  берген.  Алайда, 

аталған  мән-жайды  жеке  кәсіпкер 

мен  лауазымды  тұлғаға  қатысты 

осы  бапты  қолдануға  болатын-

болмайтыны  нақты  шешілмеген. 

Қарағанды  облысының  соттарында 

осы бап жеке кәсіпкер мен лауазым-

ды тұлғаға қатысты да қолданылуда. 

Яғни  соттар  қаулының  дәлелдеу 

бөлігінде  тұлғаның  жауаптылығын 

жеңілдететін  мән-жайды  анықтап, 

белгілі  бір  баптағы  айыппұл 

мөлшерін  көрсетіп,  одан  30  пайыз 

кемітіп, қарар бөлігінде нақты азай-

тылып салынған айыппұл мөлшерін 

өндіруде.

ӘҚБтК-нің  25-бабының  2-бөлігі-

не  сәйкес,  осы  Кодекстің  ерекше 

бөлігінің  баптарында  көзделген 

құқық  бұзушылықтар  үшін,  егер 

бұл  құқық  бұзушылықтар  өзінің  си-

паты  бойынша  заңнамаға  сәйкес 

қылмыстық  жауаптылыққа  әкеп 

соқпаса,  әкімшілік  жауаптылық  ту-

ындайды.  Бұл  жағдайда  әкімшілік 

заңды  дұрыс  қолдану  үшін  хат-

тама  түзген  орган  қылмыстық  істі 

қысқарту  жайлы  қаулы  көшірмесін 

материалға  тіркеуі  тиіс  деп  санай-

мыз. 

ӘҚБтК–нің  859-бабының  тала-

бына  сәйкес,  қаулыны  жаңадан 

ашылған  мән-жайлар  бойынша 

қайта  қарау  туралы  арызды  сот, 

орган  (лауазымды  адам)  отырыста 

қарайтыны көрсетілген, алайда осы 

бапта  арызды  сот  қанша  мерзімде 

қарайтыны  көрсетілмей  қалған. 

Шетелдіктің немесе азаматтығы жоқ 

адамның Қазақстан Республикасын-

да болу қағидаларын бұзуы жайлы 

істер  бойынша  Республикасының 

шегінен әкімшілік жолмен шығарып 

жіберілуінің орындау мерзімі де Ко-

дексте көрсетілмеген. Бұл істер бой-

ынша Қарағанды облысының сотта-

ры 10 тәулік мерзімін қолдануда.

Азаматқа қатысты ақтау қаулысы 

қабылданған 

істер 

бойынша 

олардың  зиянды  өтеттіру  құқығын 

танудамыз.  Алайда,  жеке  азаматқа 

хаттама  түзіліп,  ол  сот  арқылы 

заңсыз деп танылған жағдайда, яғни 

азаматқа қатысты әкімшілік жауапқа 

тарту  жайлы  қаулы  қабылданбаған 

жағдайда,  заңның  осы  нормасын 

қолдануға 

болатын-болмайтыны 

Кодексте нақты көрсетілмеген.

Әкімшілік 

істер 

бойынша, 

соның  ішінде  органның  (лауазым-

ды  адамның)  әрекеттеріне  шағым 

жасау  жайлы  істерде,  Әкімшілік  іс 

жүргізу кодексі қабылданғанға дейін, 

азаматтық  іс  жүргізу  нормаларын 

қолданған дұрыс деп санаймын.

Жоғарғы 

Сот 

тарапынан 

нормативтік қаулы қабылдау арқылы 

көрсетілген  мәселелердің  шешімін 

табуға  болады.  Жаңа  кодексте 

айыппұлдар  барлық  бапта  бала-

масыз  –  нақты  есептік  көрсеткіш 

мөлшерінде  белгіленген.  Осы 

жағдай  кінәліге  жаза  белгілеуде 

қиындық туғызбай ма деген заңды 

сауал туындайды.

Бұрынғы  Кодексте  тұлға  құқық 

бұзушылық  іс-әрекетіне  өкінетіндігін 

білдіруіне  байланысты  әкімшілік 

жауаптылықтан  босату  (67-бап), 

құқық  бұзушылық  елеусіз  болған 

жағдайда  әкімшілік  жауаптылықтан 

босату  (68-бап)  нормалары  соттар 

мен әкімшілік іс қарайтын органдарда 

әртүрлі  қолдану  орын  алғандықтан, 

жаңа кодекске енгізілмеді. Жаңа ко-

дексте  айыппұлдар  барлық  бапта 

баламасыз  нақты  есептік  көрсеткіш 

мөлшерінде  белгіленуінің  жақсы 

жағы  сот  практикасында  тұрақты 

болады.  Кемшілік  жағы  мынада: 

ӘҚБтК-нің  434-бабының  1-бөлігіне 

сәйкес  белгіленбеген  орындар-

да  коммуналдық  қалдықтарды  – 

темекі тұқылын тастау арқылы ұсақ 

бұзақылық  жасаған  адамдарға  10 

айлық  есептік  көрсеткіш  (19820 

теңге)  немесе  10  тәулікке  дейін 

әкімшілік қамау жазасы белгіленген. 

Сотта  қаралған  істер  бойынша  ау-

ылды  жерде  тұратын  азаматтарға, 

студенттерге 

көрсетілген 

жаза 

мөлшері  ауыр  екені  анықталды. 

Бұл  мәселені  аталған  бап  бойын-

ша  айыппұл  мөлшерін  10  айлық 

есептік  көрсеткішке  дейінгі  немесе 

сотқа ерекше жағдайларда жазаның 

төменгі  мөлшерінен  түсу  құқығын 

беру  арқылы,  сондай-ақ  келтірген 

зиянды  өтеуді  міндеттеу  жазасын 

белгілеу арқылы шешуге болады. 

 

ӘҚБтК–нің 817-бабының 3-бөлігіне сәйкес жасалуы 

әкімшілік қамаққа алуға, Қазақстан Республикасының 

шегінен тыс әкімшілік жолмен шығарып жіберуге 

әкеп соғатын әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс 

әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама мен істің 

басқа да материалдары алынған күні, ал әкімшілік 

ұстап алуға ұшыраған адамға қатысты – ол ұстап 

алынған кезден бастап 48 сағаттан кешіктірілмей 

қаралады. Алайда, бұл істер құқық бұзушысыз 

немесе пошта арқылы сотқа түскен кезде көрсетілген 

мерзім бұзылуы мүмкін. Сондықтан осындай жағдай 

туындаған кезде соттардың әрекеті заңмен белгіленуі 

тиіс, немесе ӘҚБтК–нің 817-бабында соттың жауапқа 

тартылатын адамды мәжбүрлеп алдырту үшін істің 

қаралуын кейінге қалдыру құқығы, немесе Кодекстің 

816-бабында соттың іс материалын хаттама түзген 

органға қайтару құқығы қарастырылуы тиіс

84

ЗАҢГЕР №7 (168), 2015

Рыскуль БЕГЕЖАНОВА

Судья Костанайского городского суда  

Сделками являются действия, на-

правленные  на  установление,  изме-

нение или прекращение гражданских 

прав и обязанностей, т.е. на достиже-

ние определенного правового резуль-

тата. Под содержанием сделки пони-

мается  совокупность  всех  составля-

ющих сделки условий, порождающая 

определенный  правовой  результат. 

Законность содержания означает со-

ответствие  условий  сделки  требова-

ниям законодательства. 

Таким  образом,  сделка  призна-

ется  действительной  и  приводит  к 

установлению, изменению или пре-

кращению  гражданских  прав  или 

обязанностей, на которые были на-

правлены  действия  физических  и 

юридических лиц, если:

- по своему содержанию она со-

ответствует  требованиям  закона 

или иным правовым актам;

-  участники  сделки  в  должной 

мере правосубъектны, т. е. облада-

ют правоспособностью и необходи-

мым  для  данной  сделки  объемом 

дееспособности;

-  воля  участников  сделки  фор-

мировалась  в  нормальных  усло-

виях,  на  нее  не  оказывалось  по-

стороннее  влияние,  извращающее 

ПРИЗНАНИЕ СДЕЛОК 

СОСТОЯВШИМИСЯ

Право собственности

ее  содержание,  т.  е.  они  обладают 

свободной волей;

-  волеизъявление  выражено 

участниками  (субъектами)  в  тре-

буемой  законом  или  соглашением 

форме.

В Костанайский городской суд в 

2014 году поступило 28 исков о при-

знании сделок состоявшимися, воз-

вращено - 4, рассмотрено - 24, вы-

несено 23 решения, из них 22 - об 

удовлетворении иска, 1 - об отказе, 

1 - оставлен без рассмотрения.

В  первом  квартале  2015  года 

поступило 16 исков, возвращен - 1, 

рассмотрено – 15, вынесено 14 ре-

шений, из них 12 – об удовлетворе-

нии иска, 2 – об отказе, 1 – прекра-

щено производство.

В соответствии с п. п.2) п.1 ст.152 

ГК  РК  сделки  на  сумму  свыше  ста 

месячных расчетных показателей, за 

исключением  сделок,  исполняемых 

при  самом  их  совершении,  должны 

совершаться в письменной форме.

Согласно ст.153 ГК РК несоблю-

дение  простой  письменной  формы 

сделки не влечет ее недействитель-

ности,  но  лишает  стороны  права 

в  случае  спора  подтверждать  ее 

совершение,  содержание  или  ис-

полнение  свидетельскими  показа-

ниями,  при  этом  стороны  вправе 

подтверждать  совершение,  со-

держание  или  исполнение  сделки 

письменными  или  иными,  кроме 

свидетельских  показаний,  доказа-

тельствами.

Для  совершения  наиболее  су-

щественных  и  важных  сделок  закон 

устанавливает  нотариальное  удо-

стоверение и государственную реги-

страцию,  обязательных  лишь  в  слу-

чаях, прямо в нем предусмотренных. 

Нотариальная  форма  сделки  может 

иметь место, если это предусмотрено 

законом либо соглашением сторон. 

Сделки,  подлежащие  в  соответ-

ствии с законами Республики Казах-

стан  государственной  регистрации, 

считаются  совершенными  после  их 

регистрации,  если  иное  не  предус-

мотрено законами Республики Казах-

стан.

Согласно п.1 ст.118 ГК РК право 

собственности  и  другие  права  на 

недвижимые  вещи,  ограничение 

этих прав, их возникновение, пере-

ход  и  прекращение  подлежат  госу-

дарственной регистрации. Поэтому 

совершать сделку в отношении не-

движимого  имущества  собственник 

85

ЗАҢГЕР №7 (168), 2015

Судебная практика

вправе только после государствен-

ной регистрации своих прав. 

Сделки  по  отчуждению  жилища 

могут быть совершены как в простой 

письменной форме, так и нотариаль-

но удостоверены. При нотариальном 

удостоверении  сделки  купли-прода-

жи  недвижимости  и  представлении 

ее  экземпляра  в  регистрирующий 

орган,  производится  регистрация  по 

заявлению покупателя.

В  случае  совершения  сделки 

купли-продажи  жилища  в  простой 

письменной  форме,  она  является 

действительной, но в таком случае 

регистрирующий орган обязан про-

верить  подлинность  подписи  лиц, 

совершивших  сделку  (уполномо-

ченных  их  представителей),  их  де-

еспособность  (правоспособность), 

а  также  соответствие  их  воли  во-

леизъявлению. Следовательно, эта 

норма  закона  предполагает  явку  в 

регистрирующий  орган  как  покупа-

теля, так и продавца одновременно 

(ст.22  Закона  РК  «О  государствен-

ной  регистрации  прав  на  недвижи-

мое имущество и сделок с ним»).

Согласно  ст.154  ГК  РК,  если 

сделка,  требующая  нотариально-

го  удостоверения,  фактически  ис-

полнена  сторонами  или  одной  из 

сторон,  по  своему  содержанию  не 

противоречит  законодательству  и 

не нарушает прав третьих лиц, суд 

по  заявлению  заинтересованной 

стороны  вправе  признать  сделку 

действительной. В этом случае по-

следующее  нотариальное  удосто-

верение сделки не требуется.

Согласно п. 3 нормативного По-

становления Верховного Суда РК от 

16.07.2007  года  «О  некоторых  во-

просах разрешения споров, связан-

ных с защитой права собственности 

на  жилище»  в  случае  несоблюде-

ния формы сделки, когда фактиче-

ски совершенная сделка подтверж-

дается  иными,  кроме  свидетель-

ских  показаний,  доказательствами 

(например,  распиской  о  продаже 

жилища  и  получении  денег,  либо 

выдачей  доверенности  на  право 

отчуждения),  при  неизвестности 

местонахождения  продавца,  заин-

тересованная  сторона  вправе  об-

ратиться в суд с иском о признании 

сделки  действительной,  с  указани-

ем в качестве ответчика продавца, 

извещаемого судом по последнему 

известному месту его жительства.

В  соответствии  со  ст.33  ГПК 

РК  иски  о  правах  на  земельные 

участки,  здания,  помещения,  со-

оружения,  другие  объекты,  прочно 

связанные  с  землей  (недвижимое 

имущество)  предъявляются  по  ме-

сту нахождения этих объектов.

В соответствии со ст.51 ГПК РК 

суд, установив при подготовке дела 

или во время его разбирательства в 

суде, что иск предъявлен не к тому 

лицу,  которое  должно  отвечать  по 

иску,  может  по  ходатайству  истца, 

не  прекращая  дела,  допустить  за-

мену  ненадлежащего  ответчика 

надлежащим.

Наиболее  правильной  усматри-

вается практика судов, когда истцы, 

купившие жилые помещения у соб-

ственников,  с  которыми  не  успели 

надлежащим  образом  оформить 

сделку,  и  которых  к  моменту  обра-

щения в суд нет в живых, в качестве 

ответчика  указывать  местный  ис-

полнительный  орган,  уполномочен-

ный управлять жилищным фондом, 

при  отсутствии  наследников  про-

давца.  В  таких  случаях  предметом 

иска  должно  быть  не  признание 

сделки  действительной,  а  призна-

ние  права  собственности  истцов 

по состоявшейся сделке, поскольку 

продавец при жизни не оспорил ее. 

С  его  смертью  все  его  права  пре-

кращаются,  в  том  числе  и  право 

собственности на спорное жилище, 

не унаследованное его наследника-

ми, следовательно, сделка считает-

ся совершенной между сторонами.

Таким образом, когда продавцы, 

к которым можно было бы предъя-

вить требования о признании сдел-

ки  действительной,  умерли,  их  на-

следники  не  предъявили  требова-

ний к покупателям, или их вовсе нет, 

жилые помещения могут быть при-

знаны  выморочным  имуществом  и 

перейти в коммунальную собствен-

ность конкретного населенного пун-

кта, которым управляет аким. И по-

скольку  в  исковых  заявлениях  ист-

цы  указывают  об  обстоятельствах 

покупки  ими  жилых  помещений,  а 

также  невозможность  иным  путем 

признать  сделку  действительной, 

так  споры  могут  затрагивать  инте-

ресы только местных исполнитель-

ных органов, то  они и должны быть 

указаны  в  качестве  ответчиков. 

Требование должно быть не о при-

знании сделки действительной, а о 

признании права собственности по-

купателей на жилище на основании 

состоявшейся  сделки  купли-прода-

жи.  В  таких  случаях  судья  вправе 

лишь  предложить  истцу  изменить 

предмет иска.

Если  истец  предъявляет  требо-

вание о признании права собствен-

ности на имущество, но в судебном 

заседании  выясняется,  что  фак-

тически  это  имущество  было  при-

обретено  им  у  другого  лица,  истец 

не  лишен  права  предъявить  иск  о 

признании  сделки  действительной, 

определив  в  качестве  ответчика 

продавца по сделке.

В  исковых  заявлениях  к  про-

давцу  жилища  о  признании  сделки 

купли-продажи  жилого  помещения 

действительной  должно  быть  ука-

зано, с кем и когда была соверше-

на сделка, когда и как произведена 

оплата  стоимости  приобретенного 

жилья  (полностью  или  частично), 

какими  письменными  доказатель-

ствами  подтверждается  факт  со-

вершения  сделки,  почему  договор 

не был оформлен в установленном 

законом порядке.

Для  правильного  разрешения 

таких  споров  суды  должны  уточ-

нять круг лиц, являющихся сторона-

ми  сделок,  правильно  определять 

предмет иска и проверять наличие 

доказательств  совершения  сделок. 

В  исках  о  признании  сделки  дей-

ствительными  ответчиком  может 

быть только другая сторона сделки, 

либо ее правопреемники.

Судебная  практика  показывает, 

что  судам  по  большинству  дел  пре-

доставляется расписка, где продавец 

указывает  о  получении  конкретной 

суммы денег за проданное жилище и 

его адрес. Содержание такой распи-

ски не противоречит закону, и судом 

она принимается в качестве доказа-

тельства совершения сделки.

Наряду  с  этим  распространена 

практика  признания  действитель-

ными  сделок    на  основании  дове-

ренности, выданной собственником 

истцу, его супруге, детям и родите-

лям. Суд может принять в качестве 

доказательства совершения сделки 

такие  письменные  доказательства, 

как  письмо  продавца  кому-либо  о 

продаже своего жилья конкретному 

лицу  (если  указана  фамилия,  имя, 

отчество  или  хотя  бы  фамилия  и 

инициалы  покупателя)  за  конкрет-

ную  сумму,  телеграмму,  телефоно-

грамму, факсовые или электронные 

сообщения,  где  указаны  субъекты 

сделки, ее существенные условия и 

содержание их волеизъявления.

При  отсутствии  вышеперечис-

ленных  письменных  доказательств 

суд отказывает в иске о признании 

сделки действительной.

жүктеу/скачать 7,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: