Бихевиоризм- кең мағынада психологиядағы адамның мінез-құлқын және оның мінез-құлқына әсер ету жолдарын зерттейтін бағыт. 1910 жылдары Джонс Хопкинс университетінде жұмыс істеген Джон Уотсон негізін қалады. Мінез-құлықтың негізгі механизмі тітіркендіргіш пен жауап арасындағы байланыс.
Дж.Б.Уотсон 1878 жылы 9 кантарда Гринвилл (Оңтүстік Каролина) дүниеге келген. Фермана университеті және Чикаго университеті. 1908-1920 жж эксперименталист Жана салыстырмали психология профессорлары Жане Джон Хопкинс университетінің психология зертханасында директорлар болды. Уотсон 1958 жылы 25 қырқүйекте Нью-Йоркте қайтыс болды.
Бихевиоризм тұрғысынан психологияның нағыз пәні адамның туғаннан өлгенге дейінгі мінез-құлқы болып табылады. Мінез-құлық құбылыстарын басқа жаратылыстану ғылымдарындағы объектілер сияқты байқауға болады. Мінез-құлық психологиясы жаратылыстану ғылымында қолданылатын жалпы әдістерді қолдана алады.
Мінез-құлықты бақылау ынталандыру (S-стимул) және жауаптар (R-реакция) түрінде ұсынылуы мүмкін. Бұл жағдайда қарапайым C - P схемасы өте қолайлы. Мінез-құлық психологиясының міндеті ынталандыру мен жауап белгілі болса шешіледі.
Бихевиористер мінез-құлықтың қоршаған орта әсерлеріне тәуелділігін дұрыс анықтады, бірақ тітіркендіргіштерге ғана емес, ішкі құбылыстарға да жауап берудің шарттылығын ескермеді. Адамның мінез-құлқының үлгісіне жануарлардың психикасын зерттеу арқылы жақындауға болатын шығар, бірақ адам мен жануарлардың психикасындағы айырмашылықтарды жоққа шығармай.
Бихевиоризмнің жақсы жақтары:
объективтілік,
ғылыми әдістерді қолдану,
зерттеу тақырыбы мінез-құлықты қамтиды,
тәртіпсіздікті емдеудің тиімді әдістері.
Бихевиоризмнің кемшіліктері: - ескірген әдістеме,
- механикалық детерминизм,
- адам мен жануардың айырымшылығы жоқ.
Прагматизм-Чарльз Сандерс Пирстен (1839-1914) бастау алған (алғаш рет прагматикалық максимумды айтқан) философиялық қозғалыс және ХХ ғасырдың басында Уильям Джеймс пен Джон Дьюи философиясында өз жемісін берді.
Өздерін деп сипаттайтын ойшылдардың көпшілігі прагматиктер практикалық салдарларды немесе нақты әсерлерді философияның маңызды компоненттері деп есептеңіз. Бұл ойшылдар философияның құндылығын әр түрлі пән салаларында қолдану деп тапты және философияның компоненттерін практикалық мәселелерден бөлуден бас тартты. Пирс прагматизмді ілім ретінде емес, ұғымдардың мағынасын айқындау әдістемесі ретінде ойлады және ең алдымен семантикаға өз үлесін қосты. Джеймс прагматизмді әсіресе ақиқат теориясы ретінде дамытты, ал Дьюи прагматизмді зерттеу теориясы ретінде одан әрі дамытты.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін аналитикалық философияның өрлеуімен, осы философтар ұсынған классикалық прагматизм танымал болмай қалды. Ричард Рорти прагматикалық қозғалысты жандандырып, оны «неопрагматизм» ретінде дамытты.
Гносеологияның негізі болғандықтан, прагматизм психология, педагогика және әлеуметтік теория, метафизика мен этиканы қоса алғанда, әр түрлі зерттеу салаларына өз үлесін қосты. «Практиканың» басымдығы туралы идея американдық мәдениеттің бағыттаушы жіпіне айналды. ; Экзистенциализм – ерте грек тілінде ехtitentia – тіршілік ету, яғни «өмір сүру философиясы» деген мағынаны береді. Бағыты жағынан антропологиялық болып келетін бұл философияның негізгі мәселесі – адам проблемасы мен оның өмір сүру формасын қарастырады.
Экзистенция (лат. Existertia – өмір сүру) – экзистенциализмнің негізгі ұғымдарының бірі, жеке адам болмысының өмір сүру тәсілін ұғындырады. Ең алдымен экзистенциализм – философиялық категория болып табылады. Алғаш рет «экзистенция» терминін Кьеркегор осы мағынасында пайдаланды.;