11. Түркеш мемлекетінің құрылуы мен нығаюы.
Түргеш қағанаты 704-756 жылдар аралығында өмір сүрген. Үлкен ордасы –
Суяб қаласы, кіші ордасы – Іле өзені бойындағы Күнгіт қаласы болды.
Қағанаттың негізгі жер аумағы Жетісу болды. Сонымен қатар қағанаттың жері
Шаш (Ташкент) қаласынан Бесбалық, Тұрфан қалаларына (Шығыс Түркістан)
дейінгі аралықты қамтыды. Алғашқы қағаны – Үшлік. Түргештер сары және қара
түргештер болып бөлінген. Олар Шу, Талас, Іле өзендерінің бойында өмір
сүрген.
Сұлу қаған кезінде үш жақты күрес жүрді. Біріншіден, батыста арабтардың
шапқыншылығы күшейді, екіншіден, шығыста Қытай қауіп төндірді. Үшіншіден,
Шығыс Түрік қағанаты Жетісудағы ішкі қайшылықтарды пайдалануға тырысты.
Сұлу қаған шығыстағы жағдайды әскери келісімшарт жасаумен қатар,
құдандалық жолмен шешуге тырысқан. Сұлу қағанның шайқастарға тікелей өзі
қатысуына және үнемі жеңіске жетуіне байланысты арабтар оған “Сүзеген”,
“Мүйізді қаған” деп ат қойған. 751 жылы түргештер Таразға жақын жердегі Атлах
қаласында көмекке келген арабтар және қарлұқтармен бірлесіп, қытай әскеріне
күйрете соққы берді. Қытайлардың аман қалған бөлігі Жетісудан біржолата
кетуге мәжбүр болды. Алайда жікке бөлінушілік тоқтамай, қағандық біржола
әлсіреді. Бұл жағдайды пайдаланған қарлұқ көсемдері 756 жылы Түргеш
қағанатын құлатып, билікті өз қолдарына алды.
Түргештер көшпелі және жартылай көшпелі мал өсірумен, жартылай отырықшы
егін салумен шұғылданды.
Достарыңызбен бөлісу: 
