А. Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының «Тілтаным» журналы. 2015. №4

34
А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының «Тілтаным» журналы. 2015. №4
Жас жігіттердің қыздарға ерекше құрметі орнынан тұрып сәлем беруі – тәрбие көрген, 
онда да қалаша тәрбие көрген адамның ишаратына жатады. Көзі ашық, оқыған, еуропалық 
тәрбие көрген жастар қыз-келіншектерге орнынан тұрып сәлем беру ишаратын жасап, 
оларды сыйлайтынын сездіреді: Қыздар кіргенде, Әбіш скрипкасын тоқтатып, жаңа 
келген сыпайы топқа тәрбиелі ілтипат білдірді. Орнынан тұрып, беті қып-қызыл боп ду 
ете түсіп, сәл бас ие, амандасқандай белгі етті [М.Әуезов. 20 томд. шығ. жинағы. 5-том. 
195-б.]. 
3. Кейде тізе бүгіп сәлем салуды жазушылар тізе бүгіп, иба көрсету//иба жасау деп 
жеткізеді. Тізе бүгіп иба жасаудың тізе бүгіп сәлем беру амалынан өзгешелігі жоқ. Бар 
қимылдар сол қалпында қайталанады: Сыртқа шыққан жігітке ілесіп, ізінше ақ жібек шар-
қаттары шұбалаған, бірі ақ құбаша, екіншісі қара сұр екі келіншек кіріп, үлкендерге тізе 
бүгіп, иба жасады [М.Есләмғалиұлы. Әйтеке би. 447-б.]. Даладан именіп, бір жағынан 
асыға кірген жас келіншек төрдегілерге, әсіресе көк ала сақал Досайға қарап иіліп сәлем 
берді де, шай демдеуге кірісті [С.Бақбергенов. Бөрте – Шыңғысханның жұбайы. 187-б.]. 
Мысалдағы иіліп сәлем беру кезінде әйел адам бүкіл денесімен алға еңкейе түсіп, артынша 
бойын тіктеп сәлем ишаратын жасайды. 
Келіннің сәлем беруін тізе бүгіп, ізет етті деп суреттеу де бар: Оның бұл қарасының 
мән-жайын ұққаны болар, бұл енесіне осымен әлденеше мәрте иіліп, тіпті тізесін бүгіп 
ізет етті [С.Бақбергенов. Бөрте – Шыңғысханның жұбайы. – 11-б.]. Әрине, бұл арадағы 
тізе бүгу сәлемнен гөрі сыйластықтың көрінісі.
4. Сол жақ тізесін бүгіп сәлем жасау: Рухия ұзын кірпігін көтермеген беті сол жақ 

жүктеу/скачать 361,51 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: