А. Байтурсынов 1-том final indd

137
Шамасы бала сонда алты жасар, 
Қурайдай жіп-жіңішке, нәзік, нашар. 
Сықылды тау киігі жатырқағыш,
Жоламай жанға жақын сырттан қашар.
Батса да дерті жанға қанша қинап,
Сыр бермей жатты бала күшін жинап. 
Қайыспас тұқымына біткен қайрат, 
Шынықты дертпен қатар іште ширап.
Ауырып жатса-дағы өлім халде, 
Аңқылдап шақпас дертін еш адамға. 
Жалғыз-аң ишаратпен
22
білдіреді,
Мейлі шаппағанын дәм-тағамға.
Біреуі монахтардың жатсынбай-ақ, 
Қарады бақты есіркеп, баланы аяп.
Емімен жаны ашыған жақындықтың, 
Өлімнен аман қалды барып таяп.
Әуелі жүрді бәрін бөтенсініп,
Бала боп жоқ ойнау еш жеңілшілік.
Жатырқап жан адамға жоламастан,
Үндемей дәйім оқшау бөлек жүріп.
Сағынып туған жерін, күншығысқа 
Қояды қарап-қарап құр күрсініп.
Сонан соң жат қолында жалғыздыққа, 
Көрінді үйренгендей тілін біліп.
* * *
Баланы шоқындырды поп папасы,
Өскен соң монах қылмақ ер адасы.
Таныспай дүниемен талақ етіп,
Қалыпты қол тапсырар уағдасы.
22
Ишарат – араб сөзі «нұсқау», «белгі», «лебіз» деген мағынада.

138
Бір түні жоқ боп шықты қашып зытқан, 
Айнала қалың орман, тауға шыққан.
Үш күндей әуре болып іздеп, іздеп,
Үмітті үзердей боп әрең тапқан.
Таптық деп жатқан жерде есін танып, 
Қайтадан монастырға келісті алып. 
Тартқандай аштық, бейнет, дерт азабын, 
Бозарып, қатты жүдеп, қалған арып.
Ешкімге сұраса да түк үндемей,
Солады күннен күнге бейне гүлдей.
Өлерге таянғанда қарт монах кеп,
Үгіттеп, «қылмысың бар, – деді, – нендей?»
Балаға шалдың сөзі болды қайрақ,
Көтеріп жерден басын, көзі жайнап.
Қатайып қалған бойда күшін жиып,
Тарқатып шерді бала айтты сайрап:
Сен келдің, өлерде айтар сыр тыңдауға, 
Ризамын, келгеніңе бұл тыңдауға.
Көкірек жеңілткенім маған жақсы,
Сөзімді керек болса, кім тыңдауға.
Қылмыс жоқ, бәһре алып пайдаланар,
Ісім бар, айтып өтер құр тыңдауға!
Айтуға жан жарасын тіл жетер ме?!
Сала бер құлағыңды, мұң тыңдауға!
Дүние болды маған аз-ақ серік,
Ол-дағы тұтқындықта, қамауда еріп.
Бұл түрлі тіршіліктің екеуіне,
Толық бір өмір алу сатса беріп.
Жалғыз-ақ, ұлық тұттым ойдың күшін, 
Жалғыз-ақ, бір құмарды сақтады ішім. 

139
Жанымды құрттай жайлап, жегідей жеп, 
Күйдіріп сол құмар-ақ бітірді ісін.
Шақырды құмар мені бұл орыннан, 
Бықырсып, пысынаған жылы орыннан. 
Қатерден қан қайнайтын жерге шық деп, 
Өлімге тіршілігі құл орнынан.
Ой ұшты, адам құстай, азат жаққа,
Өлім мен өмір қатар қабат жаққа.
Таулары басын бұлтқа жасыратын,
Ләззат мол тіршілікте ғажап жаққа.
Сол құмар мен жасымнан баққан баптап, 
Айтпастан еш адамға іште сақтап.
Асырап көз жасымен түн болғанда,
Жасырын жұрттың бәрі жатқанда ұйықтап. 
Мұнымды жария ғып мойныма алып, 
Ешкімге жалынбаймын, кеш деп ақтап.
* * *
Жел жұлған жапырақтай ұшып келіп,
Күн түспес күңгірт жерде солдым семіп.
Өлімге ара тұрып, алып қапсың,
Қажет не? Жақсы еді ғой қалған өліп. 
Тұнжырап тұщы жүз жоқ, өстім жалғыз, 
Сопылық, бала басым күнін көріп.
Сүйікті «әке-шешем» дейтін сөздер, 
Оны айтпай еш адамға жан не төзер?! 
Жүрекпен бірге туған тәтті сөзден, 
Ұмытып жат қолында дедің безер.
Жанмен бір туған үндер жоғалар ма? 
Қарасам үлкендерге, балаларға:
Туысқан, үй, ұлты, дос-жары бар,
Жоқ екен маған жақын молалар да.

140
Төкпейін көздің жасын дедім текке, 
Ант ішіп өзімді-өзім салдым сертке. 
Болсада түсі қаның, туғаны бір,
Төсімді таяп жақын көкірекке.
Құмардан ерте-кеш пе, шықпақ едім, 
Өлетін болсам да нақ сол минутте. 
Дариға, ол қиялым баққан жастан, 
Жоғалды, енді артына қайрылмастан.
Жат жерде, жау қолында жалғыз өлем, 
Жетімдік, тұтқындықтан құтылмастан.
тАртУ
Балалар, бұл жол басы даналыққа, 
Келіңдер, түсіп, байқап, қаралық та.
Бұл жолмен бара жатқан өзіңдей көп, 
Соларды көре тұра қалалық па?! 
Даналық – өшпес жарық, кетпес байлық, 
Жүріңдер, іздеп тауып алалық та!

141

жүктеу/скачать 1,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: