1 88
4-ТАРАУ. Батыр - әлеуметтік-мәдени категория
Нәтижесінде ұранға айналған адам руы мен тайпасының атын ас-
қақтатып, соның барысында өзі де оларға арқа сүйеп отырған.
Үрандатып жауға шабу салтының қаншалықты маңызға ие
екенін Ақтан Керейұлының «Батырлықтың белгісі жауға шапқан
ұрандап» немесе «Ер
жігіт шауып шеп бұзбас, Айқайлап ұран
шаппаса»501 - деген сөздерінен де ұғынуға болады.
Дэстүрлі қазақ қоғамындағы ұранның мән-мағынасы мен рө-
лі туралы «Қазақ ру-тайпаларының тарихы» көптомдығында
жан-жақты талданған. Зерттеу авторлары кейбір ру-тайпалардың
ұрандары қаншама ғасырлар өтсе де, өзгермей келе жатқанына
назар аударады. Мысалы, Арғындардағы - Ақжол, Тамалардағы
- Қарабура ғасырлар сынынан өткен ұрандар.
Ақжол - XIV ға-
сырдың соңындағы - XV ғасырдың бірінші жартысындағы Ар-
ғын тайпаларының атақты, аузы дуалы,
аруақты тұлғасы болса,
Қарабура - XII ғасырда өмір сүрген, Қожа Ахмет Яссауидің шә-
кірті, эрі серігі болған киелі тарихи тұлға. Мұндай адамдар есім-
дерінің қаншама ғасырлар өтсе де ұран ретінде руға қызмет етуі
- олардың ең алдымен әулие ретінде бағалануында. Арғын мен
Тама тайпалары өз
орталарынан қаншама ру басылар, көсемдер,
батырлар шығарса да, олардың биік беделі Ақжол би мен Кара-
бура әулиенің қасиетті рухынан аса алмай тұр. Кеңестік дэуірдегі
әдебиеттерде
ұрандарға анықтама бергенде, жоғарыда айтқаны-
мыздай осы жағы айтылмай қалған еді. Біздің ойымызша, тарихи
тұлға есімінің ұранға айналуы үшін ең алдымен,
оның әулиелігі,
киелілігі басым түсіп, халық сеніміне ие болады. Ал оның батыр-
лығы, көсемдігі мен шешендігі айтылған қасиеттерден соңғы ке-
зекте түрады», - деген тұжырым жасайды 502
С.Г. Кляшторный мен Т.И. Султановтың «Казахстан - лето
пись трех тысячелетий» зерттеуінде де ұранның дәстүрлі қазак
қоғамындағы мэні мен мағынасына орын берген. Онда «Родоп
леменной отряд представлял собой
самостоятельную войсковую
Достарыңызбен бөлісу: 
