А. И. Исаева Қазақ халқындағЫ
Сафаргалиев М.Г. Распад Золотой Орды // На стыке континентов и цивилизации. Из
жүктеу/скачать 7,97 Mb. Pdf көрінісі
|
| 179
Сафаргалиев М.Г. Распад Золотой Орды // На стыке континентов и цивилизации. Из опыта образования и распада империй X-XVI вв. - М.: Российская политическая энцик лопедия, 1996. - С. 367- 368. 180 Сборник материалов, относящихся к истории Золотой Орды. Извлечение из сочинений персидскиих. - М. - Л.: Изд-во АН ССР, 1994. - Том II. - С. 118-121, 131-132, 146-148. 181 Қадырғали Жалайыр. Шежірелер жинағы / Шағатай-казақ тілінен аударып, алғы сөзін жазғандар Н. Мингулов, Б. Көмеков, С. Өтениязов. - Алматы: Қазақстан, 1997. - 27 б. 52 1 -ТАРАУ. Қазак коғамындағы батырлык дәстүрлердін тарихи бастауь^... 1391 жылғы жорығында осы Алаш баһадүрдің балаларын өлтір- гені туралы жазады182. Зерттеуші Т. Омарбеков: «Бұл жерде әңгіме жоғарыда аталған Алаш баһадүрдің қарауындағы бұрынгы Ақ Орданы мекендеген тайпалар туралы болып отыр деуге толық негіз бар. Алғаш осы баһадүрге бағынған аймақ «Алаш мыңы» аталған әскери жасақ шығара алса, біртіндеп осы аймақтағы басты-басты ірі тайпалар- дың өздері де «Алты сан Алаш» атанатын болды», - деп тұжы- рымдайды183 Сондықтан, XIV-XV ғасырларда қалыптасқан саяси жағдай батырлардың ықпалды топ ретінде қоғамдық-саяси өмір- дегі белсенділігінің артуына қолайлы алғышарттар жасағанын көреміз. Сондықтан қарастырылып отырған кезеңде ұлыс билеушісі, рубасы - батырдың бір жағынан экономикалық мүмкіндігі мол болса, тиісінше ол көшпелі қоғамдағы билеуші хан мен сұлтан- дардан да ықпалды болды. Жоғарыда келтірілген Алаш баһадүр, Қарақожа батырлар міне, осындай тұлғалар болған. Осы орайда тағы да бір маңызды мәселенің басын ашып алу қажет. Батыршылық институтының генезисін қарастырғанда оны белгілі тарихи кезеңдерде көшпелілер қоғамына тэн басқа да әлеуметтік институттардан дербес толық жеке құрылым ретінде қарастыра алмаймыз. Зерттеуші А.И. Перщиц көшпелі халықтар- дың саяси кұрылымының ерекшеліктері туралы жаза келе, араб бедуиндерінің мысалын алға тартады. М эселен оларды бейбіт ке- зеңдерде шейхтар басқарса, соғыс кезеңдерінде акыдылар - со тые көсемдері, арифтер - медиаторлар сотының қызметін жүзеге асырушылар болғанын алға тартады. Ал сахара көшпелілерінің көсемдері шаруашылық өмірді үйлестірушілер, әскери көсемдер мен судьялар міндеттерін бірге атқаратын. Бүдан эрі зерттеуші алғашқы қүрылым екінші қүрылымға қарағанда бірінші пайда болтан, себебі көшпелілердің тайпа көсемдері рулық жэне ішкі рулық құрылымдардың басшыларымен салыстырганда негізінен эскери көсемдер болтан, - дей келе, мұны ежелгі кезеңде жога- жүктеу/скачать 7,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|