______________ 1-ТАРАУ. Қазақ қоғамындағы батырлык дәстүрлердін тарихи бастауы

1.2. Батыршылык институтының калыптасуы және дамуы
55
Татарстандық зерттеуші ғалым Д.М. Исхаков Қара-Қожаның 
шежіресін келтіріп жэне оған түсініктеме бере отырып «Связь 
между двумя родословными идет через звено Кара-Коджа-бе- 
ка (Кара Гужа). Этот бек в Крымском ханстве считался родона­
чальником одного из кланов карача-беев - Аргынов», - деп жа- 
зады191 Ал, М. Ахметзянов былай дейді: «Қарақожа (Қара бек) 
шежіресі татар халқының тарихында зор тарихи мәні бар құ- 
жат. Оның екі дестеден артық нұсқалары бар. Қара бек шежіресі 
XIV ғасыр соңында Қырым мен Кавказдан татар тайпаларының 
(оғыз-қыпшақтар) Алтын Орданың Бұлғар аймағына көшіп келу 
тарихын баяндайды192. Көріп отырғанымыздай, тарихи деректер 
Қарақожаны эрі батыр, эрі би ретінде де бейнелейді.
Батырлардың әлеуметтік, саяси күш ретінде институтқа айна- 
луы бүдан кейінгі кезеңдерде бірте-бірте жүзеге асты. Сондықтан 
белгілі зерттеуші Е. Бекмаханов XIII-XIV ғасырлардағы батыр- 
лар мен XVIII-XIX ғасырлардағы батырларды бірдей қарастыру- 
ға болмайды деп атап көрсеткен еді193.
Батырлар институтының қалыптасуының аяқталуын негізінен 
XVIII ғасырмен байланыстырамыз. Сондықтан дэл осы кезеңде 
батыршылық институтының күрделі қалыптасу үдерісі аяқталып, 
ол өзінің дэл осы кезеңдегі дэстүрлі қазақ қоғамына тэн ерекше- 
лігіне сай өзіндік қызметтерін атқарды. Келесі тарауларымызда 
дәстүрлі қазақ қоғамындағы батыршылық институтының атқар- 
ған элеуметтік-саяси қызметіне, оның ішкі-сыртқы саяси қызме- 
тінің ерекшеліктеріне тоқталамыз.
Сонымен дэстүрлі қазақ қогамындагы батыршылық институ- 
тының пайда болуы мен қалыптасуының эволюциясын қарасты- 
ра келе, төмендегідей қорытындыларға келеміз.
- батырлардың пайда болуы мен жауынгерлер тобының же- 
текшілері ретінде ерекшеленуі қоғам дамуының «әскери 
демократия» кезеңімен тығыз байланысты. Дэл осы кезең-

жүктеу/скачать 7,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: