А. И. Исаева Қазақ халқындағЫ
1-ТАРАУ. Қазақ коғамындағы батырлык дәстүрлердін тарихи бастауы
жүктеу/скачать 7,97 Mb. Pdf көрінісі
|
| 66
1-ТАРАУ. Қазақ коғамындағы батырлык дәстүрлердін тарихи бастауы ... ды зерттеуді барлық қоғамдық ғылымдарға басты мақсат ретін- де қойған. Институт түсінігін қалыптастыра отырып, бұл бағыт өкілдері институтты белгілі бір қызмет атқару үшін мақсаттары бір адамдардың тобы ретінде талдаған. Көптеген базалық ғылы- ми түсініктер сияқты, институт әдебиетте кең жэне нақты емес түрде түсіндіріледі. Дегенмен де, институционалдық - өзара эсер етудің анықтаушы қыры ретінде ұйымдасқандығын алуға болады. Ал, институционалдық құрылымның басты элементтері - әлеу- меттік ережелер, рөлдер. Институционализмді қоғам ішіндегі эр түрлі индивидтер, топтар, ұйымдар, салалар арасындағы айырбас ретінде алуға болады. Адамдардың шынайы үмтылыстары мен мақсаттары басым жағдайда олардың құрылымдық ұстанымда- рынан жэне соған сэйкес басымдылықпен байланысты. Тура осы- лай, олардың қолындағы ресурстар солардың институционалдық ұстанымдарынан (позициясынан), эр түрлі институционалдық аймақтардың ерекшелігінен шыға отырып өзгереді. Бұл ресурс- тар эр түрлі жеке дара мақсаттарды жүзеге асырудың құралы жэ не де индивидтерге тікелей объект немесе мақсат бола алады. Қазақ қоғамындағы еңбек бөлінісі жэне элеуметтік-экономи- калық дифференциация қоғамға қажетті құрылыстағы рөлі мен түрлі қызметінде көрініс табатын элеуметтік институттардың жалғасы болып табылады. Әлеуметтік стратификация қоғамдық еңбек бөлінісі жэне түрлі индивидтердің идеалды моделін қалып- тастыруда элеуметтік-экономикалық қүрылым үрдісінде пайда болды. Соған қарамастан, қазақтардың әлеуметтік-экономикалық қүрылымы жэне әлеуметтік стратификациясы көп жағдайда сэй кес келмеді, ал кейде тіпті бір-біріне қайшы келді. Адамдардың әлеуметтік дәрежесі үнемі оның экономикалық жағдайымен анықталмады, өз кезегінде, оның қоғамындағы ор- нына да бағынышты болмады. Кеңестік тарихнамада батырлардың билеушілер тобына жат- қызылуы, біз қарастырып отырған кезеңде қазақ қоғамындағы эскери-потестарлық құрылым рөлінің үлкендігімен анықталды. сондай-ақ мұндай билік пен беделге батырлар да ие болды (әске- ри конфронтация дэуіріндегі басшылар - авт.). |