А. М. Сманова- алматы: ҚазМемҚызПУ, 2012. 234 б
§ 2. Ауыл және аграрлық шаруашылықтың
жүктеу/скачать 1,31 Mb. Pdf көрінісі
|
| § 2. Ауыл және аграрлық шаруашылықтың
капиталистік жолмен даму ҥрдістері Отарлық жҥйедегі плантациялық шаруашылық. Шы- ғыс елдердің негізгі шаруашылық түрі әрқашанда ауыл шар- уашылығы болды, ол халықтың үштен екі бӛлігін қамтып ұзақ уақыт ӛзінің дәстүрлі әдісін сақтап келді. Дегенмен, ұлы держа- валар отар елдерінің аграрлық құрылымы және жер шаруашы- лығы жүйесін ӛздеріне тиімді болатындай етіп қайта құрулары, мұндағы елдің әлеуметтік-экономикалық және демографиялық кешеніне үлкен әсер етті. Отар елдердегі аграрлық жүйенің құ- рылу әдісі неше түрлі болды. Әйтседе, ол негізгі екі ағыммен жүрді: біріншісі - дәстүрлі қауым шаруаларының ӛнімдерін экс- портқа шығарылатын дәнді дақылдар ӛсіруге ауыстыру, экспорт секторында ұсақ тауар ӛндірісін құру, ал сосын отарлық жүйе- мен дамыған жеке меншік жерлер мен жалгерлік жерлерді поме- щиктік түрдегі ірі ӛндіріс саласына ауыстыру; екіншісі - ірі ӛн- дірістерді плантациялық шаруашылыққа айналдыру. Шетелдік плантациялық шаруашылық басқаларға қарағанда ерте және тез дамып, капиталистік ӛнеркәсіптерге кӛшті. Сонымен, планта- циялық шаруашылықтың дамуы отар елдердің капиталистік жолмен дамуының негізін қалады. Сонымен, плантациялық шаруашылықтыңалғашқы түрі ХҮІІ-ХҮІІІ ғғ. Молуккс аралында, ал кейін Оңтүстік-Шығыс Азияның басқа аудандарында пайда болды. Тек ХІХ ғасырдың ортасынан бастап жаңа жерлерді ӛңдеу және бұрыннан пайдала- нып келе жатқан жерлерде жаңа техникалық дәнді дақылдар ӛсі- ріле бастады. Плантациялық шаруашылықтың үлкен орындары Үндістанда, Индонезияда, Бирмада, Египетте, Малайяда, Шри- 14 Ланкада, Филиппиндерде және басқа елдерде пайда болды. Плантациялық шаруашылық салдарынан қалың ормандар жойы- лып, батпақты жерлер құрғатылды, суландыру жүйесінің кӛмегі және ауыр инженерлік-құрылыс жұмыстары салдарынан бӛгет- тер, каналдар және суландыру станциялары т.б. салынды. План- тациялар инфрақұрылымның дамуына жол ашты: темір жолдар және тас жолдар, қойма ғимараттары, жұмысшылар үшін тұр- ғын үйлер және шикізатты ӛңдеу үшін заманауи ӛнеркәсіптер салынды. ХІХ ғасырдың соңы және ХХ ғасырдың бірінші жарты- сында Шығыс қоғамында отарлық-капиталистік синтез белсенді түрде жүрді, «отар-тәуелді елдер» жүйесі шеңберінде еңбекті ӛз бетінше отарлық бӛлу басталды. жүктеу/скачать 1,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|