А. М. Сманова- алматы: ҚазМемҚызПУ, 2012. 234 б
Жаңа экспорттық дақылдардың пайда болуы
жүктеу/скачать 1,31 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Плантациялық шаруашылықтың жергілікті экономи- камен байланысы.
| Жаңа экспорттық дақылдардың пайда болуы.
Отар- шылдар ӛздерінің экспорттық талаптарын қанағаттандыру үшін ауыл шаруашылығымен ғана күн кӛріп отырған жергілікті ха- лықты қанауды күшейте түсті. Дегенмен тәуелді елдер сол кез- ден бастап-ақ бұрын ӛздерінде болмаған дақылдарды кӛп мӛл- шерде экспортқа шығара бастады - Үндістанда шәй, Индонезия- да кофе, ал Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Азияның барлық ел- дерінде каучук ӛндірілді. Сонымен, бірге отарларда мақта, кен- дір, қант, темекі, какос және пальма майлары, жүзім, цитрус се- кілді ӛздерінің бұрыннан бері ӛндіріп келе жатқан дәстүрлі шар- уашылығының ауқымы кеңейіп, оларды да экспортқа шығара бастады. Шығыстың кейбір елдерінде (мысалы Египетте) жеміс- жидек және мақта ӛсіру бойынша жер танабы компаниялары шаруашылықтың әртүрлі салаларын ұйымдастырды және оған қосымша дәнді дақылдар, малдың жем-шӛбін, ірі мал ӛсіру фер- малары құрылып, ӛз ӛнімдерін ӛңдеп шығару үшін заводтар са- лу құрылысы да қолға алынды. Мұндай шаруашылықтың капи- талистік құрылысы Алжирде де қолға алынды. Сонымен ауыл шаруашылығында бәсекелестік кӛрсетіп отырған державалар біртіндеп жоғарғы кірісті шаруашылықты халықаралық нарыққа шығарды. 15 Плантациялық шаруашылықтың жергілікті экономи- камен байланысы. Плантациялық шаруашылықтар құрылған- нан кейін акционерлік қоғамдар мен жекеменшік қожалықта- рында жалдамалы жұмысшылар мәселесіне қатысты қиындық- тар пайда болды. Шығыс елдерінде жалдамалы еңбек және жұ- мыс күшінің жаппай нарығы енді ғана құрылып жатқан бола- тын, сондықтан плантацияларда кӛбінесе келісім бойынша жұ- мысқа келген жұмысшылар, мерзімдік жұмысшылар, яғни бір- шама дамыған аудандардан уақытша келген мигранттар (мыса- лы, Қытайдан, Үндістаннан және Оңтүстік-Шығыс Азияның бір- қатар елдерінен). Акционерлік қоғам негізінде құрылған ірі шаруашылық- тар немесе орташа және ұсақ плантация иелерінің әкімшілік жұ- мысшыларымен емес тек басты жұмыс берушілермен келісім- шарт жасап отырды. Шартқа қол қойып, алдын-ала келісілген ақшаны алғаннан кейін, келісім мерзімі аяқталғанша жанама түрде тәуелді болды. Мұндай шарт жүйесі немқұрайлы түрде 1920-шы жылы жойылғанмен, бірақ кейінгі жылдары да жалғаса берді. Даму жолының келесі баспалдағы жергілікті экономика- ның айырбас және қолданыс түрінің қауымдасу ағымы болды. Дегенмен, отарлардың шетелдік (заманауи) және жергілікті (дәстүрлі) секторлары арасындағы байланыс тек Екінші дүние- жүзілік соғыстан кейін ғана басталды. Осы кездегі иммиграция- лық жұмыс күші және акционерлік қоғам аясында құрылған ка- питалистік отарлық шаруашылық кӛп уақытқа дейін, капиталис- тік шаруашылыққа дейінгі құрылыммен бір-бірімен іргелес жұ- мыс жүргізді. Ірі плантациялық шаруашылық отаршылдықтың теріс әре- кетінде болды: шетелдік капитал, шартты жұмысшы, шаруашы- лықтың іргелес дамуы және т.б. Ең ауыры әлеуметтік-экономи- калық зардап еді: аграрлық елді-мекендер құру, дәстүрлі сек- тордан плантация үшін ірі пайдалы жерді алу. Алайда, ӛз кезін- де бұл іс-шара отарларда капиталистік даму процесінің дамуына үлкен үлес қосты. |