Миф, әңгіме, аңыз, ертегі, мысал, новелла, очерк, фильетон, памфлет, эссе. Бір-біріне керағар құбылыстарды, мән мағынасы әртарап ұғымдарды, түр түсі әрбөлек нәрселерді өзара бетпе-бет қою арқылы бұлардан мүлде басқа бір құбылыстың, ұғымның, нәрсенің суретін, сыр-сипатын, кескін-кейпін анықтау, аңғару, елестету: Шендестіру немесе антитеза.
«Қара жерге қар жауар,
Қарды көр де, етім көр.
Қар үстіне қан тамар,
Қанды көр де, бетім көр». Үзінді қай жырдан алынған, көркемдегіш құралдың қай түріне жатады:«Ер Тарғын» жыры, шендестіру. «Жоғарғы ерні көк тіреп,
Төменгі ерні жер тіреп.
Жауатын күндей күркіреп,
Жаңбырдай тері сіркіреп,
Құбылып ойнап жер басты,
Жалғаса ұшқан қоңыр қаз
Тозаңынан адасты,
Аттың жолы қазылды,
Ұмтылғанда қысылып,
Бес жүз құлаш жазылды». Үзінді қай жырдан алынған, көркемдегіш құралды тап: Қобыланды батыр жыры, ұлғайту немесе гипербола. Шындықты хабарлап, ауызекі айтып қана тынады: Баяндау. Құбылысты көзге елестетіп, сөзден өрнек төгеді: Суреттеу. «Айдап салдым жылқымды тепсең жерге,
Сендей адам табылмас ексем жерге.
Екінті мен ақшамның арасында
Асыққаннан тимейді өкшем жерге». Үзінді қай шығармадан алынған:«Жеңеше»(баяндау). «Ақ сәулесі көк шатырын өрнектеп,
Күн еңкейді. Алтын арай сәнді ептеп.
Сай-салада бұғып жатқан көлеңке,
Дөң басына бара жатыр еңбектеп». Үзінді авторы: Қажым Жұмалиев(суреттеу). «Мұнда екінті мен ақшамның арасындағы табиғат құр баяндалмай, сөз өрнегін төге кестелеп, құбылта, құлпырта суреттеп отыр» деген: З. Қабдолов. Жазушының шындық болмыстан таңдап, толғап алып, өзінің көркем шығармасына негіз, арқау еткен өмір құбылыстарының түйіні: Тақырып.
Болашақ көркем шығармаға негіз болады: Суреткер қызыққан құбылыс.
«Бірде мен қабырға күнтізбесін (1929 жылдың) сатып алдым. Сол күнтізбе Мұхтардың жазу үстелінің тұсында ілулі тұратын еді. Сонда белгілі суретшінің салған суреті бар болатын—«Қысқы түн, қар жамылған меңіреу дала,сонау алыста көз ұшында қар басқан кішкентай деревняның оттары көрінеді. Ең алдыңғы қатарда түнде жортқан қасқыр тұр. Міне, сол сурет Мұхтар Әуезовтің сонау жас бала кезінде кәнігі аңшылардан естіген әңгімелерін есіне түсірген болу керек, осылайша күн сайын көз алдынан осы суреттегі көрініс кетпеген Мұхтар өзінің «Көксерек» әңгімесін жазған болатын». Сөз иесі:
