Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
| ө л і і і
қалған. Түздардың артык мөлшері денеде қор түрінде сақталуы мүмкін. Мысалы, NaCl теріде сакталып, организмге кажет жагдайда пайдаланылады. Ғе бауыр мен көкбауырда, Са мен Р-сүйекте, К - етте сақталады. Са түздары екікабат әйелдің организмінен оның баласының қажетіне пайдаланылады, қалыпты дұрыс тамактанатын адам жеткілікті мөлшерде минерал түздарын қабылдайды. Өсіп келе жатқан организмге тұз көп мөлшерде қажет, әсіресе Са, Р түздары сүйек, жүйке, тінге өте қажст. Кейбір тұздардың организм үшін маңызы ерекше. Фосфор (Р) адам организмінде фосфатгы кальций қосындысы ретіңде сүйектің қүрамыцда болады. Бір жэне екі негізгі фосфор қышқылының түздары барлық жасуша және жасушааралық сұйықтық, коферменттердің, лииидтердің кейбір белок топтарының құрамына кіреді гликолизге қатысады. Ксйбір тіршілікке кажет үрдістер (жасушалық тыныс алу, сіңу, бүлшықеттің жиырылуы т.б.) фосфор кышқылының қатысуымен өтеді. Сонымен, фосфор қышкылы барлық нсгізгі топтағы заттардың белок, май, комірсу, витаминдер т. б. алмасуына қатысады. Фосфаттардың тэулік кажеттілігі 1,0 г. қандағы Р04 молшері 2 мзкв/л, жасуша ішіндегі сұйықтық 140 мэкв/л. Кукірт (S) белок алмасуына катысады, амин қышқылдарының қүрамына кіреді. Күкірт кышкылы организмдегі белок алмасуынан, тоқ ішекте белоктың шіруінен пайда болған улы затгарды усыздандырады. Қан плазмасындағы күкірт қышқылының анионы 1 -2 мэкв/л. Организмдегі кальцийдің мөлшері Ікг Са+^ сүйек тіндерінде (Са немесе қосылыстар) қорга жиналады, қан плазмасында Са нондық косылыстар жэне белок пен байланыскан күйде болады (5 мэкв/л). Ол қанның үюына қатысады жэне жүрек қызметіне эсер етеді. Жүйке жэне бүлшыкет тіндерінің қалыпты қозуына қандагы Са мөлшері тұрактылыгының маңызы зор. Са жасушалық .мембрананы тыгыздайды, оның қандагы мөлшері, азайғанда мембрана борнылдақ болады да, жүйке жүйесінің қозғыштыгы артып еттердің күшті тартылуы (тетания) паида болады. Қалыпты жагдайда кальцийдің тәуліктік 329 кажсттілігі 0,6-дан 0,8. г. дейін. Өсіп кеде жаткан балалар мен жастар, екікабат эйелдер үшін оның қажетті мөлшері анагұрлым жогары болады. Себебі ол сүйек тінінің қалыптасуына қажет. Магний (Mg) жасуша ішіндегі маңызды катиондардың бірі. Қан сарысуында 1,8 - 2,5 ммоль/л, эритроциттерде - 3,5 ммоль/ л. Ол кейбір ферменттік (фосфатаза, фосфорилаза) жүйелердің қүрамына кіріп гликолизге катысады, көптеген ферменттер белсенділігі мен жүйкс-сг қызғыштықка эсерін тигізеді. Тэуліктік қажегтігі 0,3-0,4 г. Натрий (Na) .мен копий (К) организмде хлор, көмір жэне фосфор кышқ\ұылды түздар ретіндс ксздессді. Na негізінен қан плазмасында және тін сүйыктығында болады. Жасуша сыртындагы сұйыктыкта 140-145 мэкв/л, жасуша ішіндегі сүйыктықта 10-12 мэкв/л молшерінде болады. Жасуша сыртындағы сұйықгықтың осмостык қысымы негізінен NaCl мөлшеріне байланысты. Натрийдің кейбір қосылыстары (мыс, күкірт кышқылды) өте нашар сіңеді. Оның гипертониялык ерітіндісін пероральды қабылдағанда судың каннан ішекке өтуіне эсер етеді де ішті өткізеді. Na организмге хлорлы түз ретінде қабылданады. Оныңтэуліктік молшері 10-12г, натрийдің мөлшері 6 г. Калий жасуша ішінде белокпен байланысқан түрде көбірек 155- 160 мэкв/ л болады. Калий иондары ферментгік жүйені белсендендіругс кажет жэне жүректін қызметін реттеуге катысады. Плазма мен жасушааралык сұйыктықта 4,5-5 мэкв/л калий болады. Оның тэуліктік қажеттілігі 3-5 г, КС1 түрінде кабылданады. К мен Na түздары тамақтың құрамында жеткілікті болады. Хлор адам организмінде NaCI, KC1 тұздарының қүрамында болады. Көбіне жасуша сыртындағы сүйықтықта (140-145 мэкв/л) жэне біразы жасуша ішіндегі сүйықтықта (2-3 мэкв/л) болады. Тэуліктік қажеттілігі 2-4 г. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|