Адамның басынан кешкендері

158 
 
қалған  кезде,  алдағы  аптада  біздің  негізгі  уағыздаушымыз  Ричард  Халверстон  болды,  ол  да 
осы  Уитон  колледжінің  түлегі,  ал  қазір  Мериленд  штатының  Бетесд  қаласындағы  төртінші 
пресвитериан қауымының бағушысы. 
—  Сіздер  —  осы  елдің  жастарының  ең  жарқын,  ең  келешегі  бар  өкілдерінің 
қатарындасыздар,  —  Халверстон  бізге  осы  аптадағы  өзінің  ең  соңғы  сөйлеген  сөзінде, 
осындай  салтанатты  сөздерді  арнады.  —  Алайда,  сіздер  мойынсұнуды  қалайсыздар  ма?  Біз  
Ишаяның 6 тарауында оқитынымыздай, сіздер Құдайдың шақыруын естігілеріңіз келе ме? 
Жақында ғана ашылған «Эдмен-чепелдің» залына толған бүкіл студенттік корпус, демін 
ішіне  тартып,  оның  әрбір  сөзін  тыңдады.  Мен  дәрісхананың  ортасында  Дик  Пернел  мен 
Фрэнк Кифердің қасында отырдым. Халверстонның айтқан бұл сөздері менің өзімді ыңғайсыз 
сезінуіме  мәжбүр  етті.  Алайда,  мінбеде  тұрып  айтқан  оның  сөздері  соғылған  қоңыраудың 
даусындай гүрілдеп естіліп жатты: 
—  Бүгін  мен  осы  залда  шақырылуы  —  инженер  болған  адамдарды  көріп  тұрмын.  Иә, 
сіздерге,  өздеріңіздің  неге  шақырылғандарыңыз  белгілі.  Сіздер  математика  мен  физиканы 
ұнатасыздар.  Тіпті  түнде  де  математикалық  теңдеулер  түстеріңізге  кіреді!  Алайда,  сіздер 
өздеріңіздің барлық дарындарыңызды Оның аяғының астына тастауға келісесіз бе? Бүгін мен 
осы жерде дәрігерлерді … бизнесмендерді көріп тұрмын.. заңгерлер мен саясаткерлерді көріп 
тұрмын  …  мұғалімдер  мен  музыканттарды  көріп  тұрмын.  Алайда,  маңыздысы  сіздердің 
өздеріңізге  қандай  саланы  таңдап  алғаныңыз  емес,  достарым.  Маңыздысы,  сіздердің  өз 
дарындарыңызды  мехрапқа  алып  келуге  деген  дайындығыңыз  бен  келісіміңіз.  Ишаяның  6 
тарауында  бізге  ашылған,  Құдайдың  шақыруына  жауап  беруге  дайын  кім  бар?  Кім  өзінің 
дарындарын мехрапқа қойып, Иемізге: «Міне, мен, мені жібер» - деп айта алады? 
Мен  өзімнің  курстастарымды  көзіммен  шолып  шықтым.  Олар  бірінен  кейін  бірі 
орындарынан  тұрып,  өздерінің  өмірі  мен  қабілеттерін  Құдайдың  қызметіне  арнау  үшін, 
сахнаға шықты. Мен тіпті бір студенттің өз қалтасынан логарифмдік сызғышын алып, доктор 
Халверстонның  аяғының  қасына  қойғанын  көрдім.  Медициналық  факультетте  оқитын,  Дик 
орнынан  тұрып,  менің  қасымнан  қысылып-қымтырылып  өтті,  ал  оның  артынан  Фрэнк  те 
кетті.  Аралықтағы  өтетін  жерді  барған  сайын  көп  студенттер  толтыра  бастады.  Мен  де 
орнымнан тұрдым  — алайда аяғымды қолыма алып жүгіріп кетпеу үшін, өзімді  әрең ұстап, 
шыға беріске қарай кеттім. 
Кейінірек, достарым мені тауып алған кезде, мен бөлмеде көрпені басыма дейін тартып 
жамылып алып, өзімнің кереуетімде жатыр едім. 

159 
 
— Сендерге не керек? — деп айқайлап жіберуге шақ қалдым. 
— Жағдайың дұрыс па? — деп сұрады Дик. Бірақ мен жауап бермедім. 
— Джош, саған не болды? — деп қайталады ол. 
— Мені мазамалмаңдаршы! — деп айқайладым мен. 
Бұдан  кейін  олар  мені  мазаламады,  олардың  кетіп  бара  жатқандарын  қадамдарының 
бірте-бірте  алыстап  бара  жатқан  даусынан  білдім.  Қою  қараңғылық  түскен  кезде,  мен 
кереуеттен  тұрып,  университет  қалашығын  айналып  қайтуды  ұйғардым.  Уитонның 
орталығындағы  тәулік  бойына  жұмыс  істейтін  кафеге  кіргенімде,  түннің  жарымы  болып 
қалған  еді.  «Қатты  шаршадым»,  —  дедім  мен  өзіме-өзім.  Тек  кофе  ғана  ішсем,  ол  аздық 
ететін  сияқты.  Менің  шаршауым  тәндік  емес  еді,  мен  екіжүзділіктен  шаршадым.  Доктор 
Халверстонның: «Ишаияның 6 тарауында бізге ашылған Құдайдың шақыруына жауап беруге 
дайын кім бар? Кім өзінің дарындарын мехрапқа қойып, Иемізге:  «Міне, мен, мені жібер»  - 
деп айта алады?», – деген сөздері менің басымнан кетпей қойды. 
Кез  келген  басқа  мәсіхшілердің  естігені  сияқты  мен  де,  Құдайдың  менің  дарындарым 
мен қабілеттерімді Өзінің даңқы үшін пайдаланғысы келетінін көп рет естідім. Алайда, мен 
Құдайға  не  ұсына  аламын  —  өзімнің  кезекті  сәтсіздіктерімді  ме?  Мен  өзімнің  Құдайдың 
үлгісіне сәйкес келмейтінімді жақсы білетінмін. Көпшілікке мені алда жарқын болашақ күтіп 
тұрған  сияқты  болып  көрінетін.  Мен  жақсы  оқыдым  және  мұғалімдерімнің  кейбіреулері, 
менен  бірінші  дәрежелі  заңгер  шығады  деп  айтатын.  Мүмкін,  солай  да  шығар.  Алайда,  мен 
бірінші дәрежелі мәсіхшімін бе? Менің өмірімде түзетуге келмейтін тым көп нәрселер болды, 
тіпті  кейде  мен  кекештеніп  сөйлегенде  немесе  грамматикалық  қателер  жібергенде  жиі 
байқалатын  өзімді  төмен  тұту  сезімінен  ешқашан  арыла  алмайтын  сияқты  болып  көрінетін. 
Мен  өмірімнің  барлық  саласына  сіңіп  кеткен  және  менің  барлық  жақын  қарым-
қатынастарымда  сезілетін,  жыныстық    қорлаудан,  тәндік  зорлық-зомбылықтан  және 
отбасындағы  келіспеушіліктерден  тыртық  сияқты  қалып  қойған  ауыртпалықтарды  көтеріп 
жүруді  жалғастырдым.  Мен  осы  кемістіктерімді  басқалардан  жақсылап  жасыруды  үйренген 
болсам  да,  оларды  өзімнен  жасыру  мүмкін  бе,  сірә?  Менің  алдымда  әлі  өзімнің  айнадағы 
түріме  жақсылап  қарап  алу  күтіп  тұрды.  Иә,  бағушы  Логан,  сіздің  айтқаныңыз  дұрыс. 
Мәсіхшілік өмір — бұл марафон, оны толық беріліп жүгіріп өту керек болады. Алайда, менің 
жүгіруге шамам жоқ. 
Мен  кафеден  шықтым  да,  ешбір  мақсатсыз  көшеде  сенделіп  жүріп  алдым.  Күздің 
ортасы болып қалған еді,  кеңістік салқын ауамен толып тұр. Мен жүре бердім, жүре бердім, 

160 
 
тіпті  қайда бара жатқаным туралы ойланбадым да. Құрғақ жапырақтар  –  мені  қобалжытқан 
естеліктер мен азғырулар және күнәлар сияқты, менің аяғымның астында шытынап жатты — 
Мәсіх  тәндік  күшті  қолданғандай  болып,  менің  өміріме  енген  кезде,  маған  олардың  бәрі 
айқышта  жерленген  сияқты  болып  көрінген  еді.  Мен  қазір  өзімді  мәңгі-бақи  қарғыс  атқан 
адамдай  сезіндім,  ал  осы  сезім  адам  төзбестей  ауыртпалықпен  менің  еңсемді  басып  тұрды. 
Иеміздің  шақыруына  менің  жауап  бергім  келмегенін,  әкем  біле  қоймас  деген  жалғыз  үміт 
қалған еді. 
Егер  де  қазір  бағушы  Логан  қасымда  болғанда  ғой.  Ол  мұндай  жағдайда  не  істеу 
керектігін жақсы біледі. Ол маған орынды кеңес берген болар еді. Алайда, ол қасымда жоқ. 
Оның мейірімді көздері мен мені түсінгісі келіп маған қараған көзқарасын есіме алудан басқа 
менің  ешқандай  амалым  жоқ  еді,  бұл  жолы  маған  оның  көз  жанары  шексіз  қайғы  мен 
жанашырлыққа толы болып көрінді. 
Юнион-стриттегі  көше  шамының  астында  тұрған  кезімде,  сағат  шамамен  таңғы  төрт 
болып  қалған  болатын.  Осы  сәтте  Киелі  кітапта  жазылған,  құлазыған  айдалада  аштықтан 
қиналған  көптеген  адамдарды  тамақтандыру  үшін,  бірнеше  балығы  мен  нанын  ұсынған, 
кішкентай бала туралы әңгіме есіме түсті (Мар. 6:35-44 қараңыз). Мен қазір өзімді сол бала 
сияқты сезіндім. Бірақ одан бір ғана айырмашылығым — менің өмірімде бар болған болмашы 
нәрсені, үлкен маңызды нәрсеге айналдыратын керемет жоқ еді. Кенеттен: 
— Құдайым, — деп айттым мен өзім күтпеген жерден, — менің жүрегімнің түкпірінде 
Саған қызмет етсем деген ниетім бар, бірақ мен Сенің табаныңның астына немді әкеліп қоя 
аламын? Шынымды айтсам, өзім ұялмайтындай болып, Саған ұсына алатын менің ешнәрсем 
жоқ. Менде бір ерекше қабілет те жоқ, ал менің жүрегім өткен өмірімнен алған жарақаттарға 
толы. Алайда, егер Сен қаласаң, осы жер — қазір, осы күні таңертеңнен бастап — менде жоқ 
нәрсенің бәрін мен Саған әкелетін, Сенің мехрабың болсын. Ием, маған жетіспейтін нәрсенің 
бәрін,  Мен  Саған  беремін.  Сен  менің  күшімді  ала  алмайсың,  өйткені  менде  Саған  ұсына 
алатын  күш  мүлдем  жоқ.  Сен  менің  қабілетімді  ала  алмайсың,  өйткені  мен  өзімнің  ерекше 
қабілеттерім мен дарындарымның бар-жоғын тіпті де білмеймін. Солай болса да,… егер Сен 
қаласаң, Ием … егер Сен менің әлсіздіктерімді Өзіңе алып, құлағанымда мені көтеріп, солар 
арқылы Өзіңнің атыңды мадақтағың келсе, — уа, Құдайым, мен ең соңғы демім таусылғанша, 
қалған өмірімнің бәрінде Саған қызмет етуге уәде беремін, – деп мінәжат еттім. 
Мен сол жерде қанша уақыт тұрғанымды және басқа не туралы мінәжат еткенімді, тіпті 
де білмеймін. Менің есімде университет маңындағы қалашыққа келген кезде көрген, шығыс 

161 
 
жақтан аспанға көтеріліп келе жатқан күннің шұғыласы ғана қалыпты. Менің бойымнан күнә 
мен  қарғыстың  сорақы  ауыртпалығы  түскендей  болып,  жаңа  күнді  қарсы  алуға  дайын  едім. 
Мен қайтадан марафон жарысына жүгіруге дайын болдым. 
Үш аптадан кейін менің алдымда күтіп тұрған рухани марафон жарысына жүгіру үшін, 
маған қажетті дайындықты берген адамды кездестірдім. 
 
*** 
 
Билл Брайт деген кісі шын мәнінде, Иса Мәсіхтің осы дүниеге екінші рет қайта келуінің 
алдында  бүкіл  дүниежүзілік  көлемде  Ізгі  хабарды  жариялаудың  ұлы  тапсырмасын  орындау 
үшін, күш-қуатқа толы, дарынды тұлға болды. Ол елді аралап сапар шегіп жүрген уақытында, 
Уитон студенттік қауымының жиналысында Құдайдың Сөзімен бөліскен болатын, сол кезде 
ол  осыдан  он  жылдай  бұрын  өзі  негізін  қалаған  «Campus  Crusade  for  Christ»*  деп  аталатын 
ұйыммен  студенттерді  таныстырып,  қызмет  еткісі  келетін  жастарды  оның  қатарына  өз 
еріктерімен  қосылуға  шақырды.  Енді  біз,  шамамен  оншақты  адам  болып,  студенттер 
кафетериясында  оның  өзі  мен  ұйымы  туралы  көбірек  білгіміз  келіп,  Билл  Брайтты  қоршап, 
оның айналасына отырып алдық. 
 
*1951 жылы  Билл Брайт негізін салған Campus Crusade for Christ (ағыл.) — «Кампус Крусейд» немесе 
«Мәсіх үшін студенттер қозғалысы». — Ауд. ескер. 
 
 
—  Мен  сіздермен,  тек  сіздердің  ғана  емес,  сонымен  қатар  сіздермен  кездескен  әрбір 
адамның да өмірін өзгертуге құдыреті  жететін тұжырымдамамен бөліскім келеді, — деді ол 
бізге.  Біз  бір-бірімізге  сығылыса  түстік,  сол  кезде  Билл  Брайт  қағаз  майлықты  алып, 
пенжагының ішкі қалтасынан қаламсапты да ала бастады. — Негізінен, дүниеде адамдардың 
үш түрі бар. Бұл ер кісілерге де, әйел кісілерге де қатысты, алайда қарапайым түрде түсіндіру 
үшін жәй ғана «адам» деп айтайық. Сонымен, бұл табиғи адам, тәндік адам және рухани адам 
болады. 
Майлыққа  ол  бірінен  кейін  бірін  тізіп,  үш  шеңбер  сызды,  осы  үш  шеңбердің 
әрқайсының ортасына орындыққа ұқсас сурет салды. 

162 
 
— Табиғи адамнан бастайық, — деді ол, үш шеңбердің біріншісіне нұсқап, орындықтың 
арқа жағына «мен» деген сөзді жазды да: — Табиғи адам өзінің «менін» таққа отырғызады, – 
деді. 
Брайт  мырза  шеңбердің  сыртқы  жағына  кішкене  «айқыш»  сызды.  Осы  туралы  айтып 
жатқан кезінде, мен бұның кішкене ғана айқыш емес, қайта Исаны білдіретін кәдімгі айқыш 
ағаш екенін түсіндім. 
— Иса осы адамның жан дүниесінің сыртында қалады, — деді ол, айқышқа нұсқап, — 
бәлкім, бұл адамды әлі ешкім Иемізбен таныстырмаған шығар, мүмкін, оның өзі Исаны өзінің 
Құтқарушысы  ретінде  қабылдамай,  бас  тартқан  болар.  Қалай  болғанда  да,  бұл  адамның 
өмірінде Мәсіх жоқ. 
Брайт мырза саусағымен екінші шеңберді нұсқап: 
— Ал, мынау тәндік адам. — Ол қайтадан орындықтың арқа жағына «мен» деп жазды, 
алайда айқыш бұл жолы шеңбердің ішкі жағында орындықтың төмен жағында тұрды. 
—  Табиғи  адам  сияқты,  —  деп  сөзін  жалғастырды  ол,  —  тәндік  адам  да  таққа  өзін 
отырғызып  қойған.  Ол  мәсіхші,  бірақ  жеміс  бермейтін  адам.  Ол  өзінің  күшіне  үміт  артып, 
мәсіхшілік өмір сүргісі келеді. Мәсіх бір шетте тұрғандықтан, ол адам мағыналы мәсіхшілік 
өмір сүре алмайды. 
Кофесін  ішіп  алып,  Брайт  мырза  үшінші  шеңбердегі  орындықтың  арқа  жағына 
айқыштың суретін салды да: 
—  Бұның  алдыңғы  екеуінен  айырмашылығы,  рухани  адам  Мәсіхті  өзінің  өмірінің 
тағына отырғызады, ал өзінің менмендігін... — деп Брайт мырза қайтадан қолына қаламсабын 
алып,  тақтың  төмен  жағына  «мен»  деген  сөзді  жазып  қойып,  —  негізгі  орыннан  алып 
тастайды,  –  деді.  Сосын  сөзін  жалғастырып:  –  Ол  Киелі  Рухқа  кенеліп,  Мәсіхпен  бірге 
жеңімпаз  өмір  сүреді.  Алайда,  мынадай  бір  сұрақ  туындайды.  Егер  де  мен  сіздерден,  Киелі 
Рухтың күшіне қалай ие болуға болады деп сұрасам, сіздер оны қалай істеу керектігін білер 
ме едіңіз? 
—  Мен  ең  алдымен,  Мәсіх  шынымен  де  менің  өмірімнің  тағында  отырғанына  көз 
жеткізіп алар едім деп ойлаймын, — деді Фрэнк. 
—  Тамаша,  —  деді  Брайт  мырза.  —  Егер  сіздердің  араңызда  кейбіреуіңіз  баскетбол 
ойнайтын  болсаңыз,  онда  сіздер  бұл  бастапқы  қалыпта  тұру  дегенді  білдіреді  деп  айтар 
едіңіздер, – деп  ол үстел басында отырғандарды көзімен бір шолып шықты да: 
— Ал, енді сіздердің қайсыбіреуіңіз маған Киелі Рухтың жемісін атап бере аласыздар? 

163 
 
Біздің біреуіміз ауызымызды ашып үлгірмей жатып-ақ, Дик Пернел бәрін бірінен кейін 
бірін  тырылдатып  айтып  берді:  сүйіспеншілік,  қуаныш,  тыныштық,  шыдамдылық, 
қайырымдылық,  кеңпейілділік,  сенімділік,
 
ілтипаттылық,  ұстамдылық.  (Ғал.  5:22,  23 
қараңыз.) 
«Иә, досым, сен жұрттың көзіне түсуге шебер екенсің ғой», — деп ойладым мен. 
Бұл жауаптан шабыттанған Брайт мырза басын изеп: 
—  Біз  Мәсіхті  өз  өміріміздің  тағына  отырғызып,  Киелі  Рухтан  бізді  толтыруын  және 
толтыруды жалғастыруын сұраған кезде, осы қасиеттер бірінші орынға шығады, – деді. 
— Толтыруды жалғастыруын? — деп қайтадан сұрадым мен. 
—  Киелі  Рух,  балам,  сізді  толтырғысы  келеді,  тіпті  ағыл-тегіл  молынан  толтыруды 
қалайды. Өйткені сіздерді Киелі Рухпен бірге істейтін күрделі жұмыс күтіп тұр ғой! — деді 
Брайт мырза, біздің тобымызды көзімен бір шолып өтіп. Біз ол әрі қарай не айтар екен деп, 
демімізді ішімізге тартқан күйі отырдық. 
—  Жігіттер,  мен  Оклахомада  дүниеге  келгенмін,  ал  біздің  ол  өлкеде  үздіксіз  ұңғыма 
бұрғылап мұнай іздейді. Міне, сол Техасстың алыс түкпірінде бір жылқы бағушы өмір сүрген 
екен.  Ол  қартайып,  мал  айдауды  қойыпты,  сөйтіп  ол  тегін  берсе  де  ешкім  алмайтын  өзінің 
қаңыраған мал фермасында отырады. Ал, ол қайтыс болған кезде, оның жер теліміне барлау  
компаниясы  келіп,  ұңғыманы  бұрғылағанда,  ол  жерден  атқылап  мұнай  шығады.  Сөйтіп, 
жылқы  бағушы  қарияның  басынан  аяғына  дейін  алтынға  малынуына  жететін  мұнай  кені 
табылады.  Мұнай  оның  жерінде  жасырынып  жатқан  қазына  сияқты  еді,  ал  ол  әрқашан  сол  
қазынаның үстінде отырса да, өзінің қандай байлықтың үстінде отырғанын білмей, дүниеден 
соқыр тиынсыз өтіпті. Міне, Киелі Рухтың күші де — сол мұнай сияқты. Егер сіздер Мәсіхке 
тиесілі  болсаңыздар,  онда  Құдайдың  Рухы  сіздердің  жүректеріңізден  орын  алды.  Енді  Ол 
ұңғымадан  атқылаған  мұнай  сияқты,  ...    ағылып-төгілу  үшін  сіздің  мүмкіндік  беруіңізді 
күтеді! Бірақ сіздер Оның күшіне қосылуларыңыз керек. Ал, мұны мінәжат ету арқылы істеу 
қажет. 
Брайт мырза тура маған қарап: 
— Сен не айтасың? Киелі Рухтың күшін алғың келе ме? – деп сұрады. 
— Қазір ме? 
— Дәл қазір. 
— Иә, мырза, бұл тамаша болар еді. 

164 
 
Брайт  мырза  үстелді  айналып  жүріп,  біздің  әрқайсымызға  осы  сұрақты  қойды.  Біздің 
әрқайсымыз  «иә»  деп  жауап  бердік,  содан  кейін  Брайт  мырза  мінәжат  етіп  болғанша,  біз 
бәріміз басымызды иіп отырдық. Ол былай деп мінәжат етті: 
—  Қымбатты  Әке,  біз  Саған  мұқтажбыз.  Біз  осы  уақытқа  дейін  өмірімізді  өзіміз 
басқарып келгенімізді және нәтижесінде Саған қарсы күнә жасағанымызды мойындаймыз. Біз 
Мәсіх  арқылы  күнәларымызға  кешірім  алғанымыз  үшін,  Саған  кішіпейілдікпен  алғыс 
айтамыз. Енді сенім арқылы, біздің әрқайсымыз Исаны өз өміріміздің тағынан Өзіне тиесілі 
орынды  алуы  үшін  шақырамыз.  Біз  енді  Сенен  —  қайтадан  сенім  арқылы  —  Сен  Өзіңнің 
Сөзіңде  уәде  еткендей,  Киелі  Рухыңмен  бізді  толтыруыңды  сұраймыз.  Біз  Саған  алғыс 
айтамыз және Сені мадақтаймыз. Мәсіхтің атымен. Аумин. 
— Аумин! — дедік біз бәріміз бірауыздан. 
— Ал, енді деміңізді ішіңізге тартыңыз, — деді Брайт мырза, өзі де ауаны ішіне терең 
тартып. Біздің әрқайсымыз демімізді ішімізге тарттық. — Енді деміңізді шығарыңыз, – деді. 
 Біз бәріміз бірге демімізді шығардық. Ол жаттығуды қайталап: 
— Киелі Рухты қабылдаңыз, — деді, — және өз күнәңізді шығарыңыз. Одан толығымен 
арылыңыз. Қайтадан Құдайдың кешірімін қабылдаңыз. Рақымды Киелі Рухты қабылдаңыз. 
Сөйтіп ол үнсіз отырып, бізді көзімен бір шолып шықты да: 
— Киелі Рух — бұл Тұлға. Бұл шындықты әрдайым есте сақтаңыздар. Ол бізді жұбату 
үшін, тәлім беру үшін және жердің шетіне дейін Оның куәгерлері болуымызға күш беру үшін 
келді.  Ал,  енді,  мырзалар,  менің  Нью-йорк  пойызына  асығуым  керек.  Сіздермен  көрісудің 
қаншалықты көңіл сүйсіндірерлік жағымды болғанын сөзбен айтып жеткізе алмаймын және 
мен сіздердің кейбіреуіңізбен тағы да кездесетініме сенімдімін, – деді. 
— Біз үшін мінәжат еткеніңіз үшін, рахмет, — дедім мен, орнымнан тұрып, оның қолын 
қысып. 
—  Шын  жүректен  қуаныштымын…  —  деді  де,  ол  менің  өзімнің  есімімді  айтуымды 
күтіп, үндемей тұрып қалды. 
— Джош. Джош Макдауэлл, – дедім мен, оған өзімді таныстырып. 
Брайт мырза жауап ретінде жылы жүзбен басын изеп: 
— Тыныс алуды ұмытпа, Джош, – деді. 
— Оны ұмытпайтыным анық! – деп жауап бердім мен. 
—  Сен  тәнде  жүріп  қалай  терең  тыныс  алатын  болсаң,  рухани  өмірде  де  дәл  солай 
істеуің  қажет.  Бір  рет  тыныс  алдым,  болды  деп  ұмытып  кетпе.  Бұл  үздіксіз  —  бүгін,  ертең 

165 
 
және  күн  сайын  солай  жағасуы  қажет.  Бұны  үздіксіз,  өміріміздің  ақырына  дейін  істеуіміз 
қажет, түсінемісің? – деп сұрады. 
— Түсінемін, мырза. Бұл марафон іспетті, – дедім мен. 
Брайт мырза маған қызығушылықпен қарады да, өзінің жол сандығын қолына алып, тез-
тез кафетерийден шығып, темір жол бекетіне қарай бет алды.  
 
Он бесінші тарау 
 
Атастыру және оқудың аяқталуы 
 
Мен  автоматты  телефоннан  бес  минуттан  артық  сөйлеспейтіндей  етіп,  ұсақ  тиындар  
жинап алдым. Мен оны өзімнің сараңдығымнан емес, менің Меррик мырзамен ұзақ сөйлесуге 
батылымның  жетпегендігінен  солай  істедім. Тұтқаны  Меррик ханым  көтеріп,    бірден  өзінің 
күйеуін шақырды. 
— Алло? 
— Меррик мырза? 
— Иә. 
— Сәлеметсіз бе, мырза. Бұл Джош Макдауэлл.  
— Сәлем, Джош. Сенің дауысыңды естігеніме қуаныштымын. Уитондегі жағдайың 
қалай? 
— Жақсы, мырза, тіпті өте жақсы. 
— Сен үшін қуаныштымын. Бағаларың қалай, өз деңгейінде ме? 
— Бағалар… иә, мырза. Менің бағаларым жақсы. 
— Тамаша. Ал, заңгерлік мектепке оқуға түсуге қатысты жоспарларың қалай, әжептеуір 
анықталып қалған шығар? 
— Иә, мырза! Жоспарларымның бәрі өз орнында. Мен қазір … әр түрлі заңгерлік 
мектептерді қарастырып жүрмін. 
— Мұны естігеніме өте қуаныштымын, Джош. Сенің Линнмен сөйлескің келетін шығар 
... деп ойлаймын? 
— Иә, мырза. Әрине,… алайда, менің сізбен де сөйлескім келіп еді. 
— Әрине. Мен сені тыңдап тұрмын. 

166 
 
— Меррик мырза… егер сіз рұқсат етсеңіз, мен сіздің қызыңызға үйленсем деп едім. 
Желінің екінші жағында орнаған тыныштықтан, менің жүрегім жарылып кетуге дайын 
тұрды.  Мен  алақанымдағы  қалған  «жиырма  бес  тиынды»  абыржып  қарай  бастадым,  олар 
қатты қызып, суланып кетіпті. 
— Олай болса, Джош, — деді ақыры, Меррик мырза, — менің қызымның сені сүйетінін 
білемін.  Мен  оған  неке  —  бұл  құмарлық  пен  махаббаттан  да  үлкен  міндет  екені  туралы 
түсіндіруге тырыстым. 
— Мен сізбен келісемін, мырза. 
—  Бірақ  мұнымен  бәрі  бітпейді.  Сені  алғашқы  рет  көрген  кезде,  Линн  екеуіңнің 
кездесуіңе қарсы болған едім. 
— Иә, мырза, мен білемін. 
— Алайда, мен саған мынаны айтайын: осы біржарым жылдың ішінде менің саған деген 
көзқарасым  мүлдем  өзгерді,  енді  саған  менің  қызыма  үйленуіңе  қуанышпен  рұқсатымды 
беремін. 
— Рахмет, мырза. 
— Енді сенің жас ханымның өзімен сөйлескің келетін шығар деп ойлаймын, солай ма? 
— Иә, мырза, әрине. Үлкен рахмет, мырза. 
— Сенің дауысыңды естігеніме қуаныштымын, — деп Меррик мырза тұтқаны қойды. 
Линн келіп тұтқаны алғанға дейін, менің де ұсақ тиындарым таусылайын деп қалған еді. 
— Сәлем! — деді ол. 
— Линн, маған тұрмысқа шығасың ба? – деп сұрадым мен одан. 
— Әрине, шығамын! — деді ол. 
Осыны айтып болғанда, байланыс үзіліп, телефон үнсіз қалды. 
Екі апта өткен соң, Линн өзінің әпкесі Энджимен бірге Уитонға келіп, жергілікті қонақ 
үйге тоқтады. Келесі күні сенбі болатын, осы мамыр айындағы бірінші демалыс күні еді, мен 
қатты абыржыдым. Осы Уитон колледжінде бұрыннан келе жатқан дәстүр бар болатын, бұл 
дәстүр  бойынша  жас  жұбайлар  өзінің  атастыру  тойын  немесе  үйлену  тойын  Бланчард-
холлдағы  «мұнараға  шығып»  атап  өтетін.  Ал,  содан  кейін  бұл  жайында  университет 
қалашығындағылардың  бәрі  білуі  үшін,  —  жас  жұбайлар  мұнарадағы  қоңырауды  бірге 
соғатын.  Аптаның  басында  мен  салтанатты  тойды  мұнарада  өткізу  үшін  студенттер 
комитетінен  рұқсат  алдым.  Сенбі  күні  таңертеңнен  бастап  уақытымның  бәрі  қажетті 
дайындықтарға кетті, маған Дик пен Фрэнк және басқа да достарым көмектесті. Мұнараның 

167 
 
төбесіне  әлі  торт,  бірнеше  бөтелке  жүзімнен  жасалған  «көпіретін»  шырын,  стақандар, 
табақшалар, шанышқылар мен майлықтарды апару керек болатын. 
Біз сағат онға бірнеше минут қалғанда дастарқанға барлық тағамдарды қойып үлгердік. 
Линнен басқаның бәрі  осында жиналып, бәріміз оны күтіп отырмыз. 
Алайда, күтуіміз ұзаққа созылып кетті. Сағат он бір болған кезде, Фрэнк шыдай алмай: 
— Сен оған бұл жерге сағат нешеде кел деп айтқан едің? — деп сұрады. 
— Сағат онда, — деп жауап бердім мен. 
— Нөмірі бірінші сабақ, — деді Дик түнерген кейіппен, — әйелдер мен дәлме-дәл 
уақытында келу бір-бірімен үйлеспейді. 
— «Оның қадыр-қасиетін бағала, ал кемшіліктеріне шыдамды бол». 
— Сен бұны қазір ойлап шығардың ба? — дедім мен. 
— Әрине, жоқ, — деп мысқылдап күлді Дик. — Бұл бір француз ақынының өлең 
жолдары… оның аты қалай еді? 
— Мэтью Прайор, есуас! Ол ешқандай да француз емес, ол – ағылшын, — деп құлағын 
бұрады Фрэнк. 
—  Ей,  сендер,  ақырын!  —  дедім  де,  біз  бәріміз  құлақ  қойып  тыңдадық.  Шынымен  де 
мұнараның  баспалдағымен  біреудің  көтеріліп  келе  жатқаны  естілді.  Бір  сәттен  кейін  біздің 
алдымызда,  мен  үйленгелі  жатқан  әдемі  бикеш  тұра  қалды.  Линнің  соңынан  оның  әпкесі 
Энджи мен Уитондағы олардың екінші курста оқитын құрбысы көрінді. 
— Олай болса, бірден іске көшуді ұсынамын, — деп Дик, жүзім шырынын ашып,  
бірінен кейін бірін пластикалық стакандарға толтырып құя бастады да, — Менің тілек айтқым 
келіп тұр, – деді. 
Ол  әрбір  адам  тамағын  қолына  алып,  тілекті  тыңдауға  дайын  болуын  күтіп, 
сабырсыздықпен бәрін көзімен шолып шықты. 
— Джош және Линн — сендер үшін. Сендерді алдарыңда отбасылық бақытты жылдар 
күтіп тұрсын және бақытты некенің жалғыз құпиясын ұмытпаңдар … 
— Ал, сен өзің оны білесің бе? — деді Фрэнк, мұрнының астынан мысқылдап. 
— Өзінің әйелінің әлі айтпаған әрбір сөзін түсінген еркек, некеде шынымен бақытты 
болады! 
—  Осыдан  не  келіп  шығады?  —  деп  сұрады  Фрэнк,  ал  содан  кейін,  жөтеліп  алды  да, 
өзінің тілегін айтты: — Джош! Линн! Осы ерекше күні біз бәріміз сендер үшін бақыттымыз. 
Ең  бастысы,  сендер  бір-біріңмен  өмір  сүруге  қабілетті  болғандықтан  үйленіп  жатқан 

168 
 
жоқсыңдар.  Сендер  бір-біріңсіз  өмір  сүре  алмайтындықтан,  үйленіп  жатырсыңдар,  осыны 
ұмытпаңдар! 
—  Міне,  бұл  дұрыс  айтылған  сөз!  —  деп  айқайлап  жіберді  менің  досым  Джим  Грин, 
өзінің стақанын көтеріп. Біздің қонақтарымыз да оның сөзімен келіскенін білдіріп, бастарын 
изеді. 
Мақұлдаған  көтеріңкі  дауыстарды  естіп  тұрып,  мен  Линнің  алақанын  өзімнің 
алақаныма  қойып,    бір-біріміздің  көзімізге  терең  үңіле  қарадық.  Сол  кезде  мен  …  ешбір 
күмәнсіз … өзімнің дұрыс емес шешім қабылдағанымды анық түсіндім. 
Кейде  өлім  ауызында  жатқан  адамдардан,  сондай  сәтте  бүкіл  өмірім  көз  алдымнан 
найзағайдың  жарқылы  сияқты  өтті  деп  айтатындарын  естіп  жатамыз.  Менің  көлігімді  мас 
жүргізуші өзінің жүк көлігімен соққан кезде, мен өзім де осындай жағдайды бастан кешірдім. 
Енді мен тағы да соған ұқсас жағдайды бастан кешірдім, бірақ бұл жолы менің бүкіл болашақ 
өмірім көз алдымнан ақылға сыймайтын жылдамдықпен зымырап өтті. Иә, Линн  — тамаша 
қыз, алайда, мен оны тиісті дәрежеде сүймеймін.  Тиісті дәрежеде? Бұл нені білдіреді? Мен 
бұның  нені  білдіретінін  білмеймін.  Менің  жүрегімнің  түкпірінде,  міне  қазір  мен  өмірімнің 
соңына  дейін  өкініп  жүретін  қадамды  жасайын  деп  тұрғандай,  күмәнсіз  сезім  тұрғанын 
білдім. Мен дәл қазір атастыруды тоқтатпау үшін күш салуым керек болды, өйткені біз тым 
алысқа  кетіп  қалдық,  ал  мен  дәл  қазір  артқа  шегініп,  біреудің  жүрегін  жаралауға 
болмайтынын  түсіндім.  Мен  Бэттл-Криктен  сатып  алған  неке  жүзігін  қолыма  алып,  оны 
абайлап Линнің саусағына кигіздім. Оның көзі жасқа толып жылап жіберді. Ол да — басқалар 
сияқты — қазір менің басымда қандай ойлар болып жатқанынан бейхабар еді. 
—  Енді  қоңырауды  соғатын  уақыт  келді,  Джош,  —  деп  жігерлендіруші  дауыспен 
ескертті Дик. Мен басымды изеп,  мұнараның қоңырауының тілінен салбырап тұрған арқанға 
көз тастадым, кенеттен маған асылып қалу үшін қолайлы жер екен деген ой келді. Бірде мен 
тойда күйеу жігіттің досының есінен танып,  жерге өлі адамдай құлап қалғанын көргенім бар 
еді. Бүкіл жұрттың көз алдында құлап түскен болатын. Осыған ұқсас жағдайдың менімен де 
болуына  мен  жол  бермеуім  керекпін  деп  ойладым.  Мен  бұған  шыдай  алмас  едім.  Күлімдеп 
арқанды ұстадым да өз сезімімді басқаруға тырыстым. Ал, сосын бар күшімді салып, асықпай 
қоңырауды — жеті рет соқтым. Содан кейін менің орныма Линн келіп тұрды, гүрілдеген жеті 
рет соғылған қоңыраудың үні естілді. Біз Бланчард-холл мұнарасының төменгі жағында осы 
сәтте  бүкіл  жастардың  Уитон  дәстүрі  бойынша  осы  қоңыраудың  үніне  орай  әрекет  етіп 
жатқандарын естідік. Төменнен дабырлаған: 

169 
 
— Досым, бұлай істеме!  
— Қош бол, бостандық! 
— Бұғауға дағдылана бер! – деген дауыстар естіліп жатты.  
Жауап  ретінде  біз  Линн  екеуміз  көңілді  түрде  күлімдеп,  енді  екеулеп  арқанды  ұстап, 
қоңыраудың жеті рет соқық. Жеті – кемелділікті білдіретін сан. 
— Міне, ұстаңдар, — деп Энджи, сол қоңыраудың қабырғаларында жазылған, басқа да 
жүздеген  есімдерге  өзіміздің  есімімізді  қосу  үшін,  бізге  фломастерді  берді.  Линн  қабырғаға 
жаза бастады: « Джош пен Линн. 5 мамыр күні атастырылды.Үйленген күндері... 
—  Қай  күнді  белгілейміз,  қымбаттым?  —  деп  сұрады  Линн  маркерді  қолына  ұстап, 
менен  нұр  шашып  тұрған  көздерін  алмай  жазуға  дайындалып.  —  Біздің  тойымыз  қашан 
болады? – деді. 
Мен:  «Ешқашан!  Сен  тамаша  қызсың,  Линн,  мен  білетін  қыздардың  ішіндегі  ең  бір 
жақсысысың. Бірақ бұдан түк те шықпайды. Сен үйден шықпайсың, ал менің бүкіл дүниені 
аралап, саяхат жасағым келеді», – деп айқайлағым келді. 
— 
Кібісе
 жылы болса, қалай қарайсың? — деп қалжыңдауға тырыстым мен. 
Линн  «кейінге  қалдырылмады»  деп  жазды,  содан  кейін  біз  бір-біріміздің  бетімізден 
сүйдік. Мен өз өмірімінің қар көшкіні сияқты, таудан домалап бара жатқанын сезіндім. 
 

жүктеу/скачать 2,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: