Адамзат дамуыныњ єр кезењі ѓылым мен мєдениеттіњ, єдебиеттіњ ќалыптасуы,µркендеуі, зерттелуі туралы µзіндік пікірлерімен ерекшеленіп, жања баѓыттар, жања танымдыќ аппарат пен жања терминология тудырып отыратыны белгілі


жамандық концептін вербалдайтын  иттік



Pdf көрінісі
бет109/136
Дата10.12.2023
өлшемі2,63 Mb.
#135603
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   ...   136
Байланысты:
Adilova korkem matin

жамандық
концептін вербалдайтын 
иттік 
ментальді кешені, негізінен, прецедентті жағдайлардың символы ретінде 
көрінеді. Адамдар арасындағы қарым-қатынаста бір-біріне сеніскен 
адамдардың жамандық жасауын, опасыздық көрсетуін 
иттік
деген бір-ақ 
сөзбен берген халқымыздың пейоративті бағасын қазақ қаламгерлері кеңінен 
пайдаланады. Бұл орайда О. Сүлейменовтің «Тептің-ау сен төбетті» (Қ. Мырза 
Әли аудармасында), Е. Раушановтың «Мен сол кезде-ақ иттерді жек көретім», 
С. Ақсұңқарұлының «Қасқырдың монологі», «Аспирант Омардың итіне» 
өлеңдерін бір интертекстуалды парадигмаға жатқызуға болады. Бұлардың 
бәрінде бір ғана прецедентті жағдай, яғни адамның күтпеген жерден иттік 
жасауы әр қырынан көрінеді. «Иттік» сөзін ҚТТС былай анықтайды: 1. Итке 
тән қасиет; 2. Ауыс. Адамшылыққа жатпайтын қылық, оңбағандық [90, 482]. 
Қаламгерлер нақты жеке бір суреттерден жалпыадамзаттық қорытындылар 
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У


141 
жасаған және әрқайсысы өз тілдік құзіреті шегінде эстетикалық әсер-қуаты мол 
шығарма тудырған. 
Орыс тілінде жазатын қазақ ақыны О. Сүлейменовтің когнитивтік 
кеңістігінде ит концепті ерекше орын алады. Өз өлеңінде ол ер азамат пен итті 
қарсы қойып, адамның әлсіздігін, қаталдығын, озбырлығын иттің адалдығы
жанкештілігі арқылы көрсетеді, яғни адамгершілікке сыймайтын жаман 
қылықты ит емес, адам жасағанын қынжыла суреттеген ақын қатыгездікті 
қатыгездік тудыратынын байқатады. Мұның өзі ит, иттік концептінің көп 
қырлы, көп мағыналы екенін көрсетсе керек. 
О. Сүлейменовтің аталған өлеңінің бірінші жолы Е. Раушановтың 
шығармасына эпиграф ретінде алынғандықтан, олардың арасындағы 
байланысты эксплицитті деуге толық негіз бар. 
Қазақ халқының көрнекті ақыны Есенғали Раушанов өлеңінің 
семантикасын ашатын мағыналық ұйытқы сөздер парадигмасы мен 
синтагмасынан 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   ...   136




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет