Орыс тілінде оқытатын мектептердегі қазақ тілі пәні бойынша білім беру бағдарламасын жаңарту және критериалды бағалау жүйесін енгізу

2.2 Орыс тілінде оқытатын мектептердегі қазақ тілі пәні бойынша білім беру бағдарламасын жаңарту және критериалды бағалау жүйесін енгізу

• 
  Тіл және әдебиет (мектептегі оқыту тілі немесе оқушының ана тілі) – ағылшын, орыс немесе қазақ тілі
  
• 
  В тілі (шет тілі – мектепте қосымша оқитын тіл) - ағылшын, орыс, қазақ, француз тілі
  
• 
  Жаратылыстану ғылымдары – жалпы пән ретінде 6-8 сыныптарда, жеке-жеке үш пән ретінде 9-10 сыныптарда
  
• 
  Математика
  
• 
  Дизайн
  
• 
  Гуманитарлық ғылымдар
  
• 
  Дене тәрбиесі
  
• 
  Өнер – бейнелеу өнері, музыка және театр өнері
  

Аралық бағалау

Аралық бағалау студент үлгерімі деңгейі мен оқуының тиімділігін ұдайы бақылап отыруға, сондай-ақ оқушының мақсатқа бара жатқандағы жеткен кезеңін бақылап отыруға мүмкіндік береді. Осыдан кейін мұғалім оқыту әдістемесіне қажетті түзетулер енгізеді, ал оқушылар өздерінің оқу үлгерімін, білім деңгейін білуге, оның ішінде оқудағы ақтаңдақтарды да анықтауға мүмкіндік алады. Аралық бағалаудың мақсаты әр оқушының үлгерім деңгейін анықтау және оны дамытуға ықпал ету. Бағалау бойынша жазбалар Оқушы Келбеті журналында жүзеге асырылады.
Қорытынды бағалау
Қорытынды бағалау жыл бойы, әдетте әр тақырып соңында жүргізіледі. Қорытынды бағалаудың мақсаты – әр студенттің мақсаттарына сәйкес жетістіктерін көрсету. Бұл бағалау MYP бағдарламасының нақты аспектілері бойынша оқушының қол жеткізген дәрежесін анықтауға мүмкіндік береді. MYP бағдарламасы бойынша сабақ беретін мұғалімдер MYP-дің барлық бағалау түрлері, аралық бағалауда да, қорытынды бағалауда да Халықаралық Бакалавриат орнықтырған ұстанымбелгілеріне сәйкес жүзеге асырады. Критерийлер топтар мен олардың пәндері бойынша қойылған мақсаттарға сәйкес анықталады. Қазіргі кезде сыртқы емтихандарды өткізу ресми түрде қарастырылмаған. Оның орнына Халықаралық Бакалавриат сыртқы модерациялау арқылы авторизацияланған мектептердің бағалау стандарттарын бекітеді.
Қазақ және орыс тілінде оқитын сынып студенттері арасында MYP бағалауынан басқа, яғни қазақстандық стандарттарға сәйкес бағалау түрі жүргізіледі. Берілетін деңгей MYP пәндік критерийлерге сәйкес келеді. Әр пән бойынша деңгейді анықтауға болатын арнаулы меже орнықтырылған, олар әр пән бойынша жетістіктер деңгейін анықтайды.

IBMYP сертификаты мен үлгерім табелі

10-сынып соңында берілетін IBMYP сертификаты мен үлгерім табелі - MYP бағдарламасы бойынша оқушылардың үлгерім көрсеткіштерін көрсететін ресми құжаттар, оларды IB ұйымы eAssessment процедурасы арқылы растайды. Қорытынды бағалар онлайн емтихан нәтижелеріне немесе ePortfolio деректеріне сәйкес қойылады. Сертификат орнықтырылған талаптарды орындаған студенттерге ғана беріледі.
Мирастағы тиімді бағалау процедуралары түсінікті де мазмұнды есепті әзірлеуге көмектеседі. Бұл өз кезегінде ата-аналарды өздерінің балаларының оқу процесіне барынша белсенді қатысуға әкеледі деп санаймыз.
«Мирас» мектебі «тиімді бағалау – үлгерім туралы ақпараттар мен есептерді берудің тәжірибелік жүйесін жасауға ықпал етеді, ол өз кезегінде ата-аналарды балаларының оқу процесіне қызығушылығын арттырады, өзіне тартады» деп санайды. MYP бағдарламасы әр пән тобы аясында оқушылардың түрлі дағдыларын дамыту дегенді білдіреді және осындай оқыту қадамынан бас тарту студенттерді тек емтихан тапсыруға ғана даярлау деген түсінікті тудырады. Дегенмен әр тақырып (юнит) соңында және жыл соңында жүргізілетін тест жұмыстары ары қарай жалғасады. Бұл әдісті қаталдық тұрғысынан кем түсетін әдіс деп айта алмаймыз. Керісінше. Мектеп қабырғасында жыл соңына қарай кешенді тестілеу жұмыстары ұдайы жүргізілетін болады. MYP бағдарламасын аяқтаған соң студенттердің алдында Дипломдық Бағдарлама бойынша күрделі оқу курсынан өту қажет. Оқушылардың уақытты дұрыс та ұтымды пайдалануы аса маңызды, мысалы, өткен материалдарды қайталау, тест, емтихан тапсыру кезінде қиындықтарға кездеседі, осылардың бәрі оқып-білім алудағы сіңірген еңбектің зая кетпей, ақталғанын, лайықты қайтарымы болғанын талап етеді.
11 сынып (Қазақстан бағдарламасы)
Студенттер 10 сыныптан кейін 11 сыныпқа (Қазақстан бағдарламасы) немесе 11IB сыныпқа (Дипломдық бағдарлама) түсе алады.
Халықаралық «Мирас» мектебіндегі 11 сыныпқа арналған Қазақстан оқу бағдарламасы ҚР мемлекеттік оқу стандарттары мен халықаралық оқыту қадамдарын кіріктіреді. Бұл бағдарлама 16 жастан 18 жасқа дейінгі оқушыларға арналған. Ол халықаралық ой-сананы, өз бетінше зерттеу дағдысын, студенттердің өмір бойы білім алуға ұмтылатын оқуға деген оң көзқарасын дамытады.
Оқушы Келбетінде баланы жан-жақты, атап айтқанда - физикалық, зияткерлік, эмоционалдық, этикалық жағынан дамытуға назар аударылады.
Оқу бағдарламасы өзара байланысты үш бөліктен тұрады:

• 
  • жазу (Written curriculum)
  
• 
  • тәжірибе (сынып жұмысы) (Taught curriculum)
  
• 
  • баға (бағалау) (Assessed curriculum)
  

Теңгерімді және логикалық жағынан сабақтас оқу бағдарламасында басты назар MYP бағдарламасымен байланыс пен вертикалды жоспарлауға ерекше көңіл бөлінеді. Қазақстандық бағдарламаның 11- сыныбында пәндердің инвариантты бөлігі (міндетті пәндер) оқытылады, олар: математика, бірінші тіл (қазақ немесе орыс тілі), екінші тіл (орыс немесе қазақ тілі), шет тілі (ағылшын тілі), информатика, Қазақстан тарихы, дене тәрбиесі, өзін-өзі тану және БӘД (НВП). Курстың вариативті бөлігі жоғары немесе стандартты деңгейде оқитын пәндерден тұрады. Жоғары деңгейде (HL) оқып үйрену үшін гуманитарлық топтан екі пән таңдалуы керек, олар: дүниежүзілік тарих, география, екінші шет тілі немесе құқық негіздері. Тағы да екі пән стандартты деңгейде (SL) оқып үйрену үшін таңдалынады, бұлар биология, химия, физика немесе кәсіпкерлік және бизнес негіздері. Ары қарай, студенттердің ЖОО-ға дайындалуына сәйкес пәндер ұсынылады.
Қазіргі кезде өскелең ұрпақты тәрбиелеп, білім беруде алға қойып отырған негізгі мақсаттардың бірі – қоғамға пайдалы, үлкенге құрмет көрсетіп, кішіге қамқор бола білетін, мемлекетіміздің болашағы - жан – жақты дамыған, мемлекеттік тілде еркін сөйлей білетін жеке тұлғаны тәрбиелеу. Ұрпақ тәрбиесіне ұстаздың берері мол. Жаңа кезеңдегі білім берудің өзекті мәселесі жас ұрпаққа – адамгершілік – рухани тәрбие беру, ізденісті білім беру жолында ұстаздарға көп ізденіп, көп еңбек етуге тура келеді.
ХХІ ғасыр – жаңа технология мен ақпараттандыру ғасыры. Еліміздің жарқын болашағы үшін ең әуелі сапалы білім қажет. Білім берудің негізгі мақсаты – білім беру мазмұнының жаңаруымен қатар, оқытудың әдіс – тәсілдері мен әртүрлі құралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды талап ету.
Елбасымыздың жолдауында айтқандай: Қазақстанды дамыған 30 елдің қатарына жеткізетін – білім. Білім берудің мазмұны жаңарып, жаңаша көзқарастар пайда болды. Осыған байланысты ұстаздар алдында оқытудың әдіс – тәсілдерін үнемі жаңартып отыру және жаңа технологияларды меңгеріп қана қоймай, оны тиімді қолдана білу қажет. Оқыту әдістерінің кез келген түрін белсенді әрекетке айналдыру мұғалімнің әдіскерлік шеберлігі мен шығармашылық ізденісіне байланысты.
Білім беру бағдарламасында мұғалімдердің жүргізетін жұмыс жүйесі: жаңа мазмұндағы оқу бағдарламасы, оқу жоспары, критериалды бағалау басшылығы, үлестірме материалдарға негізделеді. Әр мұғалім тиімді оқу мен оқыту тәсілдерімен таныса отырып, өзінің педагогикалық қызметіне белсенді оқу қағидаттарын енгізеді. Егер ұстаз өз тәжірибесінде үйреніп жатқан белсенді әдіс – тәсілдерді тиімді қолдана білсе, оқушылардың сын тұрғысынан ойлау қабілеттері дамып, білімнің қажеттілігін түсінеді. Жаңа бағдарлама негізінде мұғалімдер төмендегідей жұмыс түрлерін жандандыруы керек. Олар:
- әдеби тілдік норма;
- білім беру мен білім алудағы жаңа тәсілдер;
- сыни тұрғыдан ойлау;
- критериалды бағалау түрлері;
- жеке, жұппен, топпен жұмыс;
- белсенді оқу – оушы, белсенді оқыту – мұғалім.
Қазіргі білім беру жүйесіне жаңа технологияларды енгізу күннен – күнге басты басты талапқа айналып, осы әдістерді жетілдіре түсу қажеттігі күшейіп келеді. Сондықтан дәстүрлі оқытумен салыстырғанда, белсенді оқу әдісі қолданылғанда оқушылардың үлгерімі жақсарып, олар оң нәтиже береді. Оқушының тұлға ретінде қалыптасуы белсенділік арқылы жүзеге асады.
Өзге ұлт өкілдерінің мемлекеттік тілде сөйлей білулерін, оларды оқуға жетелеу қабілеттерінің артуы үшін күнделікті сабақтарымда қолданылатын әдіс – тәсілдерім: АКТ – ны қолдану, жеке, жұппен, топпен жұмыс жасай білу, функционалды сауаттылықты, шығармашылықты қолдана білуді және оны тиімді оқыту әдіс – тәсілдері (бірлескен оқу, бағалау жүйесі, бағалаудың тиімді стратегиялары). Мұғалімнің шығармашылық белсенділігі ең алдымен өзінің өткізген сабағынан, іс – әрекеттерінен көрініс табады. Қазақ тілі пәнінен оқушылар өз ойын білдіруге, оқу мазмұны бойынша сұрақ қоюға, сұрақтарға жауап іздеуге, сурет бойынша әңгіме құрастыруға, мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру, тест тапсырмасын орындау, өзара диалог құрастыра білуге үйренуі тиіс. Сонымен қатар қазақ тілін оқу арқылы оқушылар дыбыстарды ажыратуды, төл дыбыстарды қатесіз жазуды, дыбыстармен танысқан кезде кейбір дыбыстардың, сөздердің басқа тілден енгенін, сөздердің заттың атауын білдіретін, қимылын білдіретінін, мағыналары қарама – қарсы сөздерді ажыратуды, жаңа сөздерді, олардың мағынасын таба білуді, суретпен, мәтінмен жұмыс жасауды үйренеді.
Мысалы: 2 «Б» сыныбында «Менің отбасым» атты тақырыпты өткенде қызығушылықтарын ояту мақсатында сабақтың басында «Шеңбер бойындағы әңгімелеуден» бастадым. Оқушылар отбасы туралы салып келген суреттері бойынша бір – екі сөйлем айтып шығады. Бірін – бірі бағалау үшін оқушыларға жүрек түріндегі стикерлер беріледі. Олар өздеріне ұнаған жұмысқа жүрекше сыйлайды. Сабақтың ортасында «Сыңарын тап!» ойынын ойнаттым. Мұнда оқушылар сурет пен сөйлемді сәйкестендіру арқылы жұпқа бөлінді. Содан кейін «Суреттер сөйлейді» әдісін қолдандым. Әр жұпқа отбасы мүшелері мен түрлі заттардың суреттері берілді. Оқушылар отбасы мүшелері мен заттарды байланыстырды. Байланыстырған суреттерін келесі жұпқа көрсетті. Ол жұп суреттерге қарап, сөйлем айтады. Бұл жерде өзін – өзі бағалауы болды. Whiteboard қағаздарына смайлик суретін салу арқылы жұпқа жасаған жұмысына баға берді. Сергіту сәтін орындады. Бейнематериалдардағы қимылдарды қайталап істеді. Сабақ соңында «Ойлан, жаз!» әдісін пайдаландым. Оқушылар мәтіннің басы мен аяғы берілген дайын шаблонды сұрақтарға жауап беру арқылы үш сөйлеммен толықтырып жазды. Қабылдау деңгейі жоғары оқушылар сөйлемдерде отбасы мүшелерін сипаттап, іс – әрекеттерін жаза алды. Қабылдау деңгейі орташа оқушылар тірек сөздердің көмегімен сипаттап жазды. Жазбаша жұмысты дискриптор арқылы бағаладым. Сонымен қатар сабақ кезінде оқушылардың дағдыларын дамыту барысында түрлі әдіс – тәсілдерді қолданамын. Сабақтың басында «Сигнал карталарымен жұмыс», «Миға шабуыл», «Қадамдар», «Ертеңгілік шеңбер», сабақтың ортасында «LearningApps» бағдарламасымен жұмыс, «5 жолды өлең», «Адасқан сөздер», «Сызбаны сөйлет», «Кел, сөйлесейік!», «5 минуттық жазу», «Диалогтік жұмыс», сабақтың соңында «Жетістік баспалдағы, «Балдық көрсеткіш» сяқты тағы да басқа әдістер.
Әр сабағымды жоспарлап, одан кейін іс – әрекет арқылы қадағалап, кері рефлексия жүргізіп отырамын. Өйткені жіберілген кемшіліктерді келесі жұмыстарымды болдырмау бағытында кері байланыстың әсері мол. Әрі оқушылар өз ойларын, сабақта не үйренгендіктерін айта алады.
Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыруда бағалаудың бағдаршам көздері, смайлик, бес бармақ, жетон, екі жұлдыз, бір тілек, өзін – өзі бағалау, бір – бірін бағалау, мадақтау, «джокер» әдісі арқылы бағалау, топ басшысы бағалау түрлерін қолданамын.
Сабақтарда көптеген әдіс – тәсілдерді пайдалана отырып және оқушылардың ынтасын арттыру үшін бағалаудың бірнеше түрін қолдана отырып жиынтық бағалаудан жақсы нәтиже көрсетуіне жағдай жасап отырамын. (МАН) Қазіргі оқыту жүйесіндегі мұғалім мен оқушы арасындағы қарым – қатынас жаңа қағидаларға негізделген. Олар ынтымақтастық, өзара сыйластық, түсінік сияқты қасиеттер. Баланы өз сөзін қорықпай, сеніммен айта алатындай дәрежеге жеткізуіміз керек. Ол үшін оның әрбір жауабы мұқият тыңдлып мақталады да, қатесі де түзетіледі.
Әрбір сабақта, бәрінен бұрын, сыныптағы оқушылардың арасында, мұғалім мен оқушылардың арасында қалыпты қарым – қатынас орнату керек. Оқушылардың психофизиологиялық ерекшеліктерін де ескеру қажет.
Оқушылардың бойына қажетті дағдыларды (жазылым, айтылым, оқылым, тыңдалым) дарыту үшін, мұғалімдер тынымсыз еңбектену керек. Білім – өскелең ұрпақтың тағдыры. Н.Ә.Назарбаев «Келер ұрпақ алдында зор жауапкершілік жүгін арқалап келеміз», - дегендей, шығармашыл, ізденімпаз ұстаз атанып, үлкен нәтижеге жетуге болады.
Оқыту әдісі – дидактиканың ең басты құрамды бөлігінің бірі. Оқыту әдістері білім берудің мазмұны сияқты, оқытудың жалпы мақсаттарымен және міндеттерімен анықталады. Оқыту процесінің нәтижелі және сапалы болуы оқыту әдістемесінің тиімді шығармашылықпен жүзеге асырылуына байланысты. Қозғалатын мәселе орыс тілді оқушылардың қазақ тілінде сөздік қорын дамыту тәсілдері жайлы болмақ. Тіл үйренуде ең басты міндет – оқушылардың сөйлеу тілін жетілдіру. Ал бұл сөздік қорды дамытпайынша іске аспайтын тілдік күрделі үдеріс екені мәлім. Сөздік қорды дамытуға бағытталған әдістердің жалпы міндеті – сөздің мағынасын дұрыс түсініп, оны ауызекі сөйлеу тілінде, жазба тілде дұрыс қолдану. Сөздік қордың бай болуы – маңызды мәселе. Сөздік қорды дамытудың тәжірибеде қолданып жүрген түрлі әдіс – тәсілдердің тиімділігіне тоқталсақ:
Түсіндіру әдісі – жаңа сөз, сөз тіркесі, сөйлемдерді түсіндіруде қолданады. Сабақ сайын үйретілетін жаңа сөздер бойынша, яғни сөздік жұмысында іске асады.
Көрнекілік әдісі – сабақ сайын жүргізілетін әдіс. Басқа тілді үйретуде ең нәтижелі және жиі қолданылады. 1 – 2 сыныптарда түрлі суреттер мен заттарды, ойыншықтарды көрсету арқылы сөздерді үйретуге болады. Көрнекілік тақырыпқа сай, көзге тартымды яғни эстетикалық талғамда, ірі екі немесе үш түстен болуы керек. Ы. Алтынсарин натуральды әдіс деп көрсеткен бұл әдіс туралы: «балаға айтып түсіргеннен гөрі, қолымен ұстап, көзімен көріп, мұрнымен иіскеп түсіндірген сабақ ұғымды» деген [1]. Бұл әдіс әдетте сөздік қорды дамытуда бастауыш сыныптарда қолданады.
Тірек сызбалар әдісі – түрлі тірек кестелер және таблицалармен сөздерді, сөз тіркестерін үйретуге болады. Сондай-ақ, сөздік қорды дамытудың тәжірибеде жиі қолданылатын тиімді тәсілдері:
а) шығармашылық тапсырмалар беру;
ә) кешенді түрдегі үй тапсырмаларын орындату;
б) проблемалық сұрақтарға жауап бергізу;
в) жағдаяттық тапсырмалар
г) ойын элементтерін қолдану;
ғ) деңгейлік тапсырмалар жүйесін орындату;
д) СТО технологиясының элементтерін қолдану.
Шығармашылық жұмыс түрлеріне келсек, балалардың ойын, қиялын дамытатын әңгімелер жаздыру, диологтар, ребустар, тест сұрақтарын құрастырту. Бастауыш сыныптарда сурет бойынша сөйлемдер құруға болады. Мысалы: жыл мезгілдері, жемістер, азық-түліктер, жануарлар т.с.с. тақырыптар бойынша қысқаша әңгімелер немесе тірек сөздер беру арқылы сөйлемдер не әңгімелер құрастырады.
Кешенді үй тапсырмалары. Мұнда өтілген материалдармен байланыстырып және оқушылардың өздері ізденетіндей етіп тапсырма беріледі. Мысалы, өтілген материалдар бойынша тест сұрақтарын құрастыру немесе тек сұрақтар әзірлеу. Не болмаса белгілі адамдарға байланысты қосымша материал іздету. Мысалы, Қ. Сәтбаевтың ғалым достары жайлы 5 сөйлем жазып келу деген сияқты тапсырмалар.
Амонашвилидің ситуациялық-рөлдік ойындары.
Мәселен, «Дүкенде», «Аялдамада», «Автобуста», «Кітапханада»», «Саябақта» т.б. тақырыптарда диалог түрінде әңгімелесулер өткізу. Әр сабақ үстінде әр тақырыпқа байланысты 3-4 жұптан рөлдік ойындарды жүйелі өткізу сөздік қорды дамытудың тиімді әдістері ретінде танылады. Бұл тәсіл оқушылардың тілдерін жаттықтырып, оларды жүйелі сөйлеуге дағдыландыра түседі.
Ойын элементтері арқылы дамыту оқушылардың тіл үйренуге деген қызығушылығын, белсенділігін арттырады. Әсіресе, бастауыш сыныптар мен орта буындарда жиі қолдануға болады. Жиі кездесетін түрлеріне тоқталар болсақ: «Домино», «Кім жылдам?», «Алтын балық», «Ойлан, тап», «Жұмбақ айтысы», «Мақал сайысы», «Сөзжұмбақтар», «Қызықты грамматика», «Лото», «Брейнг-ринг», «XXI ғасыр – 23» т.б.
Дегенмен, мемлекеттік тілді үйрету басты мақсат болғандықтан, этнопедагогикалық ұстаным болу керек. Ендеше, ойындарды ұйымдастыруда ұлттық мәдениетті насихаттайтын ойындарды таңдаған жөн деп ойлаймыз.
Деңгейлік тапсырмалар жүйесі арқылы дамыту. Қабілет деңгейі, материалды меңгеру деңгейі түрлі оқушыларды қарқынды дамытуға арналған тапсырмалар жүйесін орындату арқылы жүзеге асырылады. Бұл ретте әр оқушының шығармашылық бейімділігі де ескерілуі керек.
Сыни тұрғыдан ойлау технологиясы элементтерін қолдану арқылы дамыту. Сабақ барысында топтастыру не ассосация, кластер, кубизм, Венн диаграммасы, Сейнквейн сияқты әдістерді қолдану күтілетін нәтижеге жетудің тиімді жолдары болып табылады. Қазақ тілін оқытудың мемлекеттік деңгейдегі бағдарламалық міндеттері жөнінде «Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында» мемлекеттік тілдің әлеуметтік-коммуникативтік қызметін кеңейту және нығайту міндеті айқын бағытталған [2]. Ендеше, қазақ тілін үйретуде оқытудың заманауи технологияларын пайдалана отырып, бағдарламалық міндетті орындау мақсатында оқушылардың сөздік қорын дамыту мәселесі өзекті мәселе болып отырғандығы заңды.

жүктеу/скачать 111,34 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: