Зерттеу тақырыбын таңдау кезеңі. Ғылыми зерттеу кез келген ғылыми мәселені шешуді әрдайым болжайды. Білімнің, фактілердің жеткіліксіздігі, ғылыми ұсыныстардың қарама-қайшылықтары ғылыми зерттеу жүргізуге негіз жасайды.
Ғылыми мәселенің қойылуы:
- қандай да бір ғылым саласында ғылыми білімнің жеткіліксіз болуын анықтау;
- ғылыми білім тапшылығын жою қажеттілігін түсіну;
- проблеманы қалыптастыру.
Зерттеуші неғұрлым құзыретті және оның тікелей қызметімен байланысты мәселелерді (механика, математика, философия, энергетика және т.б.) зерттеген дұрыс.
Сонымен бірге болжамды тақырыпты заттай эксперимент жүргізу мүмкіндігі, яғни тәжірибелік топтарды (эксперименттік және бақылау), ғылыми-зерттеу аппаратурасын қалыптастыру үшін сыналушылардың жеткілікті санының болуы, эксперименттік ортада және т. б. ғылыми-зерттеу процесін ұйымдастыру және жүзеге асыру үшін тиісті жағдайлар жасау тұрғысынан бағалау қажет.
Зерттеу тақырыбын таңдауда көмек қорғалған диссертациялардың каталогтарын, арнайы ғылыми-әдістемелік кезеңдегі шолу жарияланымдарын көрсете алады.
Зерттеу тақырыбы өзекті, іс жүзінде талап етілетін, яғни қоғамның ғылыми, әлеуметтік, техникалық және экономикалық қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін пайдалы болуы тиіс.
Зерттеу объектісі мен мәнін анықтау. Зерттеу объектісі
– бұл зерттеу үшін таңдалған процесс немесе құбылыс проблемалы жағдайды қамтиды және зерттеуші үшін қажетті ақпарат көзі болып табылады.
Ғылыми зерттеу объектісі химиялық заттардың (мысалы, металл құрылымдарына қышқыл ортаның әсері) немесе физикалық денелердің (мысалы, металл кесетін құралдың дайындамаға әсері) өзара әрекеттесу механизмі, жұмыс процестері мен т. б. техникалық немесе технологиялық параметрлерін арттыру шарттары болып табылады.
Алайда, зерттеу объектісі шексіз кең емес, объективті шындық шеңберін бақылауға болатындай етіп тұжырымдауға ұсынылады. Бұл шеңбер маңызды элемент ретінде затты қамтуы тиіс, ол осы объектінің басқа құрамдас бөліктерімен тікелей өзара байланыста сипатталады және объектінің басқа тараптармен салыстыру кезінде ғана бір мәнді түсінуі мүмкін.
Зерттеу пәні неғұрлым нақты және осы жұмыста тікелей зерделенуге жататын байланыстар мен қатынастарды ғана қамтиды.
Зерттеу пәні ретінде, мысалы: автоматикада гидрожетекті пайдалануды жетілдіру, токарлық өңдеу және т. б. кезінде металды кесу режимдерін жетілдіру.
Зерттеу объектісі – зерттелетін нәрсе, ал бұл объектіде ғылыми түсініктеме алатын нәрсе. Зерттеу тақырыбы зерттеу тақырыбын анықтайды.
Зерттеудің мақсаттары мен міндеттерін анықтау кезеңі. Жалпы түрде мақсаты мен міндеттері гипотезаның дәлелі болатын бағыттарды анықтау керек.