жҥректеріне қорқу тҥсетін, Оның аяттары оқылғанда, имандары артатын және жалғыз Раббыларына ғана сҥйенетін кісілер. Олар намазды толық орындайды және оларға берген несібемізден тиісті орынға жҧмсайды» («Ҽнфал» сүресі, 2-3 аят),- деген аяттардан жоғарыдағы мҽзһабтардың
айтқандары секілді амал болмай иман да болмайды деген мағына шығаруға
болмайтынын айтады. Имам Матуриди бұл жерден мүминдердің амал етуде
жауапты екендіктері меңзелуде деген қорытынды шығаруда. Сондықтан да
Имам Матуриди амалды иманның шарты ретінде санамайды жҽне амалдардың
тҽрк етілуімен адамның иманнан шықпайтынын айтады. Алайда амалдарын
толық орындаған адам Аллаһ Тағалаға мойынсұнған мүмин болса, орындамаған
адам аси
мүмин болып саналады.
Ҽһли сүннет ғалымдары амалды иманның бір бҿлігі деп есептемегенімен
екеуінің арасындағы ажырамас байланыстың бар екенін жоққа шығармайды.
Себебі, амалсыз иманның ақыретте пайда беруі екіталай. Иманның кҽміл
болуы, жетілуі, қуатты болуы амалға байланысты. Амал болған жағдайда иман
қуатты болады. Ал иман қуатты, күшті болса, адамның ықыласы соншалықты
артады. Иман жанып тұрған шам болса, амал сол шамды қалқалап, жарығын
күшейтетін шыны іспетті.
Пенделердің жҽннҽтқа иманымен кіретіндігі, иманына, амалына қарап
мҽртебелерімен баратын жҽннҽт орындары болатындығы Құранда баян етілген.
Сондықтан да имам Матуриди адамдар амал еткені үшін иман етпейді,
иман еткені үшін амал жасайды деген.
Иманның артып-кему мәселесі Иман тек жүрекпен бекіту дегендермен қартар, тек тілмен айту немесе
жүрекпен бекітіп, тілмен айту дегендердің кҿзқарасы бойынша иманның артып
Аллаһтың бұйырған ҽмірлерін орындамаған, Аллаһтың үкімдеріне қарсы шыққан күнҽһар мұсылманның
атауы.
26
кемуі мүмкін емес. Ал амалды иманның бір бҿлігі ретінде санағандар иман
артып кемиді деген кҿзқарасты ұстанған.
Құрандағы «Әй, мҥміндер! Сендер Аллаһқа бойсҧныңдар, пайғамбарға
