Алматы №1 (135) 2012
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Туған жер – Ата қоныс, Атамекен
| Вестник КазНУ. Серия филологическая, №1(135).2012 305
дік құрылымдар арқылы танымнан көрініс табуы ерекше. Ақын Оразақын Асқардың: Өз елім, құтты қонысым Өзегім жырға толысың. Бар ойым адал атқару, Ер-азаматтың борышын – деген ойлары- нан әр қазақ баласы ‰шін өз елі, туған жері ‰шін адал еңбек ету, ер-азаматтық борышы болып саналатындығын аңғаруға болады. Сон- дықтан да қазақ танымындағы “туған жер” бейнесі табиғат пен оның объектілерінің қа- былдануы ғана емес, танымдық сипат алған бейнелі тіл ж‰йесі. Ақиық ақын Мұқағали Мақалаевтың «Қа- зақ жері» атты өлеңінде: Туған жер – Ата қоныс, Атамекен. Көш- пелі қазақ танымындағы “туған жер” ұғымы кір жуып, кіндік кескен жер ғана емес, ата- бабасының с‰йегі жатқан қасиетті мекені, ата- қоныстық сипат алған мекені. Яғни туған жер ұғымы атақоныстық, атамекендік мағынада жұмсалады. Ата қоныс (мекен, жұрт). Белгілі халықтың ежелгі мекені. Атамекен. Бұл тура- сында тілімізде атақоныс – алтын мекен ма- қалы да кездеседі. Туған жер, атамекен концептілерінің кон- цептілік өрісі «кеңістік» концептісіменде ты- ғыз байланыс т‰зеді. Бізге дейінгі зерттеу- лерде кеңістікті «д‰ниенің байланыстылығын, ‰здіксіздігін, көп құрылымдығын, ‰шөлшем- дігін көпөлшемдігін танытатын» концептілік бірлік деп қарастырады. Адамның айналасын- дағы оның өзіндік кеңістігін жат космостан бөліп тұратын шегара – адамның туған жері. Қазақтар ‰шін кеңістік ұғымы әрі горизон- талды (оң, сол, шығыс, батыс, оңт‰стік, сол- т‰стік, д‰ниенің төрт бұрышы), әрі верти- калды (жоғары, төмен, аспан, жер, жер асты) формада қабылданатыны оның т‰рлі мифтер- де, ауыз әдбиеті ‰лгілерінде сақталған тілдік бейнелерден көрінетіндігі айтылған. Зерттеу- ші Б.Нұрдәулетова: «Кеңістік дегеніміз қа- зақтар ‰шін шексіз космос деп таниды. Осы космоста олардың «өз микрокосмосы бар», ол – «атамекен» деп аталатын олардың б‰кіл болмысын өзге «ықпал етуші, ‰йлесімділігін бұзушы» к‰штерден сақтайтын, ата-баба- сынан мұраға қалып келе жатқан өздері ‰шін ерекше «жұмақ, жайлы жер» деп сипаттайды. Жалпы ұлттық стереотиптік ұғымда атамекен европалық ғалымдарының т‰сінігіндей «көш- пелілердің көшіп-қонып ж‰ретін территория- сы, малға жайлы жайылымдық жерлері емес», атамекен ата-бабасының кіндік қаны тамған жері, екіншіден, ата-бабасының бейіті жатқан жері, ‰шіншіден, атамекен болатын жердің таңдалуы қасиетті әулиелердің, пайғамбарлар- дың батасыменғ Алланың қалауымен ж‰зеге асырылады, төртіншіден, ата-бабаның қаны төгіліп, жаудан қорғап алып қалған жері. Бесіншіден ол – ағайын-тума ортасы» [3], - дейді. жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|