Алматыкiтап баспасы
Жетісу Алатауы 23-сурет
жүктеу/скачать 50,27 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тянь-Шаньның орталық бөлігі
|
Жетісу Алатауы 23-сурет. Жетісу Алатауының сызбасы Оңтүстік жотасының бөктерлері тік, сатылы, жер бедері солтүстік жоталарына қарағанда қатты бөлшектенген. Батысы мен оңтүстік- батысында Итшоқы, Шолақ, Дегерес, Матай, Алтынемел, Суаттау, Кіші және Үлкен Қалқан орналасқан. Жетісу (Жоңғар) Алатауы палеозойда сатылы тауларға айналған. Сонымен бірге солтүстік-батысында силур мен девон жыныстары кездеседі. Бұл – құмтас, балшықты тақтатас және көптеген шөгінді түзілістер. Оңтүстік және оңтүстік-батыс бөлігі де силур мен девон дәуірлерінің (жоғарғы палеозой) осындай тау жыныстарынан түзілген. 63 Ал ма ты к i та п ба сп ас ы Мезозойда және төменгі кайнозойда таулар мүжілген және экзо- гендік процестердің әсерінен тегістелген. Кайнозой эрасында бұл тау- лардың құрылысы қатпарлы-тасжақпарлы болды. Жер бедерінің қа- лыптасуында, сонымен бірге ежелгі және қазіргі мұздану процестері үлкен рөл ойнады. 1. Жетісу Алатауының көтерілуі қандай қатпарлықта орын алды? 2. Жетісу Алатауының қазіргі қатпарлы-тасжақпарлы жер бедері қан- дай процестердің нәтижесі екенін түсіндіріңдер? Тянь-Шань – Азияның ең ірі және ұлы тау жүйелерінің бірі, бес мемлекеттің аумағында орналасқан (осы мемлекеттерді атаңдар). Тянь-Шань сөзі қытай тілінен аударғанда «Аспан тауы» дегенді біл- діреді. Қазақстан аумағына Солтүстік Тянь-Шань толығымен, Орталық және Батыс Тянь-Шаньның кішігірім бөліктері кіреді. Тянь-Шаньның орталық бөлігі Қырғызстанға, солтүстік және батыс жоталары Қазақстанға, оңтүстік-батыс шеті Өзбекстан мен Тәжікстанға, шығыс бөлігі Қытайға қарайды. Хан Тәңірі – Солтүстік жер шарындағы ең биік нүкте (6995 м) (25-сурет) . Батысқа қарай бірнеше жота таралған. Олардың ішіндегі ең ірісі – Теріскей Алатау, оның шығыс тармағы бойымен Қырғызстанның ше- гарасы өтеді. Солтүстік Тянь-Шаньда мына жоталар түзілген: Ұзынқа- ра (Кетпен), Күнгей Алатау, Іле Алатауы (24-сурет) , Шу-Іле таулары мен Қырғыз Алатауы. Батыс Тянь-Шаньды Талас жотасы мен одан оңтүстік- шығысқа қарай таралатын Өгем мен Қаржантау жоталары құрайды. Ең батысындағы және қатты мүжілген Қаратау жотасы толығымен Қазақстан аумағында жатыр (26-сурет) . Тянь-Шань геосинклиналдық белдеудің орнында пайда болған. Солтүстік Тянь-Шань каледон, Орталық және Оңтүстік Тянь-Шань гер- цин қатпарлығында қатпарланған. Палеозой эрасында түзілген таулар перм дәуірінде пенепленге ұшыраған, яғни тегістелген. Тянь-Шань тау жоталары палеозой эрасы мен кембрийге дейінгі дәуірдің тау 24-сурет. Іле Алатауы 25-сурет. жүктеу/скачать 50,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|