Ангелы не спят
жүктеу/скачать 16,06 Mb. Pdf көрінісі
|
| Рахимжан Отарбаев •
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ОМУТ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ СОР 442 443 – Қойыңдар, қыздар, – деді естиярлауы тар төсек- ке әрең сыйып жатқан құйрығын аударып-төң- керіп. – Әлі уыздай ғой. Он екіде бір гүлі... – Қайдағы? Бес-алты гүлі ашылып қалған. Ду ете түскен. Тәтті ұйқы тереңіне тартқан Айсара үй төбесінен үріккен кептерлер екен деп ойлады. Әне, қоймай қанат қағып барады. Әжесін сағынған. Сосын жіңішке ауру айнал- дырған шешесін, биыл мектеп бітіретін жалғыз інісін. Ауылға деген аңсары осымен ғана шектеледі. Өз- гесіне келгенде ойы бұрып қашып, кібіртіктей бе- реді. Айнаның бетін бермей қылтиып өскен. Ашаң әдемі жүзі, қыр мұрыны, қиғаш қасы, тілерсек қаққан толқынды шашы... – Қарағым ертең құда келіп... Той жасап ұзатып... Тәуір төрде, төрт қабат көрпенің үстінде құдағи атанып отырар ма екем? – деп қолтоқпақтай қара кемпір өз ойына өзі семіретін. – Қойшы, әже, – дейтін бұл іштей өзі осы сөзді қалап тұрса да құлағына қызыл шауып. – Мен де сендей болғанмын, – дейді әжесі пей- ілденіп. Ондайда көзі нұрланып, бетіне батқан әжімдері тарайды. – Әлде әке-шешемнен осындай кемпір боп туды дейсің бе? О несі-ай! – Атам аларда құда түсті ме? – Түспей кетсін, – дейді әжесі қызыл иегін көрсе- те күліп. Күлсе күлгендей... Жер бетінен жарты құлаш шығып тұрған жерүй болса керек. Төбесі қамыс, күбірмен жабылған. Ортасын ойып қондырған жалғыз терезе. Оның өзі жартылай әйнекті, қалған жеріне қойдың қарны жарыса кептелген. Үйге елең-алаң жарық - Прекратите, девушки, - осекла их самая старшая по возрасту особа, перевернув внушительные яго- дицы, еле вмещавшиеся в ложе. – Она ещё совсем молоденькая… - Какая молоденькая?! Уже бывалая… Айсара, впавшая в глубину сладкого сна, приняла этот шум-гам за вспугнутых на крыше голубей… Вот они, взлетая, хлопают крыльями. Соскучилась по бабушке. Потом по болеющей ма- тери и единственному братику, оканчивающем в этом году школу. Тоска по родному селению на этом и пресеклась. Мысли по отношению к другим, растворяясь в ту- мане, разбежались. Росла, превращаясь в красавицу. Прекрасный лик, точёный носик, луноподобные брови, волнистые волосы, ниспадающие до икр… - Скоро к моей ненаглядной нагрянут сваты… Устроим свадебный пир… Буду ли восседать на почётном месте в качестве уважаемой сватьи? – Проговаривая это, смуглая старуха, похожая на посох, упивалась своими же мыслями. - Дожить бы до этих времён. - Ну, что вы, бабушка, - конфузилась она до крас- ноты на ушах, хотя эти слова были ей по душе. - И я была такой, как ты, - приосанившись и брез- жа глазами, отзывалась бабушка. Морщины, бо- роздившие её лик, рассеивались. – Не думаешь же, ты, что я родилась от своих предков такой же старухой. - Дедушка сватался на вас? - Да лучше бы он не сватался, - отвечала бабуш- ка, растягивая в улыбке рот и обнажая беззубые дёсны. В этой улыбке улавливался какой-то юмор. Жили они тогда в полуземлянке, покрытой камы- шом и навозом. С единственным оконцем на кры- ше. Да и само оно было лишь частично из стекла, а частично – из выделанного овечьего желудка. Этот одинокий глазок подсматривал за небесным Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ОМУТ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ СОР 444 445 түсіріп аспанды сығалайды да тұрады. – Аршыған пияздай боп оң жақта отырған кезім. Атаңды көріп жарымадым. Сырттай атастырып қойыпты. Өлтіріге деп жарты қап тары, бір тоқты атапты. Кешкі алаң-құлаңда құдалар сау ете түсті. Той күнін келісуге келіпті. Саулама пештің қуысын тасалап отыра қалдым, – дейді әжесі тап бір отыз күн ойын жасап жы- рғаған қыздай қызықты жерін теріп айтып. Атасы жас кезінде жылдамшыл болған көрінеді. Құдаларды табалдырықтан аттата сала аттарды аулаққа апарып қаңтарыпты. Өзі жерүйдің маңын торуылдап жүріп алыпты. Қашанғы жүрсін, қалыңдығын көргісі кеп ынта- зары аумай ма? Еңбектеп жетім мұржалы жерүй- дің төбесіне көтеріліпті. Әлгі аспанды сығалап тұрған жалғыз терезеге екі бүктетіліп еңкейіпті. Барын базарлап отырған құдалар алдарына табақ толы етті енді ала бергенде... – Төбе омырылып, терезе ұшты. Онымен қоса атаң құлады. Көк ала шаң. Шешем баж етіп талып түссін. Пері деп ойлапты. – Сосын? – Ынтығуын. Мойнына терезені қамыт ғып іліп алған атаң қақ ортада. Ес-түсі жоқ. Туралып жатқан еттің үстіне төбесімен шаншылып қалған. Әкем жарықтық сырбаз адам: «Бір табаққа бір бас та жарайтын еді ғой», – деп болашақ күйеу бала- сын қолтығынан сүйеп жатыр дейд. Әжесі өткен күннің елесіне арбалып қызыл иегін көрсетіп күледі. Күлсе күлгендей... – Сөйткен байды да соғысқа қидық. Жұрт құсап жолдан бала тауып, әлди-әлди ақ бөпем деп орте- сиянием, давая при этом лишь слабое освещение лачуги. - Засватали нас без нашего присутствия. Даже как следует, не довелось рассмотреть твоего деда. По старому обычаю прислали калым: полмешка про- са и одного ягнёнка. Вечером нагрянули сваты. Пришли обговорить сроки нашей свадьбы. Вжалась в закуток рассыпающейся печи, сгорая от стыда и чувствуя себя, как очищенный репчатый лук, - впадала бабушка в воспоминания, отбирая самые важные эпизоды из того давнего события. Оказывается, дедушка в молодости был егозой. Как только сваты переступили порог, он, отведя коней в сторону, стреножил их. А сам же начал крутиться вокруг полуземлянки. Сколько же можно кружиться, не возжелав хоть краем глаза увидеть свою суженную? Ползком пробрался на крышу, Согнув своё тело наполови- ну, вперил взор в оконце, желающим впитать в себя весь небесный свет. Как только сваты приступили к трапезе, вкушая сочное мясо, наполненное в объёмистую чашу… - Провалился потолок, разбилось оконце. Вместе с этим рухнул и твой дед. Пыль столбом. Мать вскрикнула, падая и теряя сознание. Подумала, что это шайтан. - А потом? - Вот ты, какая любопытная… Дед твой с оконной рамой, надетой на шею, как хомут, в самом центре скатерти. Вонзился головой прямо в нарезанное мясо. Отец мой, слава его праху, был уравновешенным человеком. «Для трапезы вторая голова уже лиш- няя», - приговаривая это, он помог подняться сво- ему будущему зятьку. Бабушка, разбудив видения событий давно про- шедших дней, расплывалась в широкой улыбке. На самом деле смешно. - Вот такого муженька и потеряла на войне. Не стала, как некоторые вдовы, рожать детей от дру- Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ОМУТ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ СОР 446 447 кедей секіртіп отырсақ қайтер еді? Жалғызды ал- даныш ғып қалдық. Оны да Құдай көпсінді, – деп әңгімесінің аяғында кемсең қағып кететін... Айсара оянып кетті. «Уф-ф», – деп жеңіл күр- сінді. Қыздар тегіс ұйқыда. Бірқалыпты, жарыса тыныстайды. Әлден уақытта оймақ ауыз тісін қы- тыр-қытыр қайрап басылды. – Рах-хат! – деп қолсозым жерде жатқан күлім- көз сөзін сағыздай созады. Ұйқысырап, үстіндегі жеңіл жамылғыны шапалап тебеді. Тоқ балтырлар торға түскен ашқарақ шортандай арпалысып жа- тып тыншыды. Жаурап кеп қатты ұйықтаған соң ба, денесі жады- рап қалыпты. Көзін жұмып еді, көңіл мен көкірек- те қонақтап қалған көп көрініс әдеттегідей ерік бермей кетті... Мектеп бітірер жылы ғой, көрші ауылдың көр- кем жігітіне ғашық болатыны. Әскерден жаңадан босапты. Жездесінің үйіне қыдырып келген беті екен. Би кешінде танысты. Бойлы-сойлы, қараторы, қоян көздеу жігіт содан басқан ізін баққан. Қайыс белбеуінің жез тоғасы жылтырап ауладан сыға- лайды да тұрады. Қарап жүрмей бесінші сыныпта оқитын інісін жа- рылқапты. Әскери арзанқол төсбелгінінің жылты- ратып өңіріне күнде бірін тағып келеді. Орнына тәтемді берем деп саудаласса керек. Уәде қысып, мұрнының ұшы тершіп: «Шықсаңшы, күтіп қалды ғой», – деп дігір салып бітетін. Тостырып барып көрінетін. Сол көктемде бала махаббат оянып, құшағына ала түсті... Бұл кезде қолтоқпақтай қара кемпірден де маза қашқан. Қора-қопсыны тінтіп жүріп қойдың жа- бағы-күземін жинастырған. Ақ көбік ғып жуып, ақ сабаумен төпелеп сабап ұйысын жазған. Көр- ші-қолаңды адақтап кетіп түйенің жүнін, құстың гих и лелеять их. Осталась лишь с сыном. Да и того Аллах посчитал лишним на свете, - горько вздыхала она в конце своего рассказа. Айсара проснулась. Сделала лёгкий вздох. Все девушки спали, дыша в унисон. Через некоторое время рот с напёрсток, поскрежетав зубами, за- тих. - Бла-го-дать! – проговорила во сне лукавоглазая дева, растягивая слово, словно жвачку. Сорвала ногами с себя легкое одеяло. Её полные бёдра, словно щуки, попавшие в сети, затрепетав, успо- коились. Почти выспавшись, тело впало в негу. Только было, снова закрыла глаза, многочисленные вос- поминания, долго гостившие в её памяти, не да- вали покоя… … Это было в год, когда она оканчивала школу, - влюбилась в красивого парня из соседнего се- ления. Он только что демобилизовался. Гостил в доме своего дяди. Познакомились на танцплощадке. Высокий сму- глый парень с заячьими глазами стал с тех пор неотвязно пасти её след. Блестя своей медной бляхой от солдатского ремня, всё время торчал и выглядывал через изгородь её дома. Не просто выслеживал её, а нашёл подход к её братику пятикласснику, каждый день, даря и це- пляя ему на грудь дешёвые армейские значки. Выяснилось, что договор их был заключён на ос- нове торга – за эти дары братик обещал парню выдать за него свою сестру. Под гнётом того обе- щания у него потел нос, а сам же бурча: «Выйди к нему, заждался же», - не давал покоя. Она же, ввергнув его в долгие ожидания, только затем соизволяла выйти на свидание. В эту весеннюю пору её детская любовь, проснув- шись, сжала её в своих объятьях. В это же время и старуху, похожую на посох, по- кинул покой. Собирала на скотном дворе овечью шерсть весенней и осенней стрижки, отмывала её до белизны и выбивала до плотной массы. Обой- дя соседей, принесла верблюжью шерсть и пти- Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ОМУТ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ СОР 448 449 мамығын тауып қайтқан. – Қой жүнінен төсек көрпе тігемін. Түйенікі жам- басыңды қыздырып жатқызбайды. Жамыл көрпе жасаймын. Құс мамығы – көпшікке. Ертең қарғам- ды ұзатқанда, – деп әжесі сүрініп-қабынған. – Қойшы, әже, – дейді бұл жіңішке ауру айналды- рған шешесінің аузына сусын тосып жатып. Өзбектің патсайы жолақ жібегінен төсек көрпе оңай тігілді. Есесіне жамыл көрпе әжесін әбден әуреге салды. Екі адамға еркін жететін көрпенің тысына түйе жүнін қайтып жазып төсеуді білмей дағдарды. Соңғы қоңыраудан соң үйіне келсе, тым-тырыс. Үйдің үлкен жағының жартысын алып жатқан көрпе тыстың бір бұрышы ғана бүлкілдейді. Бақса, әжесі. Жүнді уыстап алып, көрпе тыстың бір шетінен еңбектеп кіріп кетіп жүрген. Жәй жүрген жоқ, «ертең қарғамды ұзатқанда...» деп күбірлейді. Есіктің жақтауына сүйеніп сілейіп тұрып қалып- ты. Артынша қолтоқпақтай қара кемпірдің басы көрінді. Іннен шыққан қонжықтай сығырая қа- райды. Аузы-басы дымқылданып, қылшық-қы- быр жабысыпты. Сыңқ етіп күліп жіберді. – Әкең тірі болғанда, әлпештеп... Теріс айналған. Бұрқ етіп көзіне жас келді... – Алла маған бір бай бережақ, – дейді естиярла- уы қорылын үзіп, тар төсекке әрең сыйып жатқан құйрығын әрі-бері аунатып. – Дәмесінің зорын! – дейді аш белі солқылдап жатқан қыз бастығырылып... Күзге салым ойды-қырды кезіп, бауырымен жорғалап өсек жеткен. Көрші ауылдың көркем жігіті колледж бітірген мұғалім қызға сөз салыпты. чий пух. - Овечьей шерстью набью матрацы. Ведь верблю- жья шерсть будет греть так, что не даст уснуть. Лучше из неё сошью одеяло. Пух просится в по- душки. Когда скоро выдам замуж мою ненагляд- ную… - Ну, что Вы, бабушка, - стеснительно выговари- вала она, подавая воду из ложки больной матери. Матрацы из узбекского полосатого шёлка сши- лись легко. Зато одеяло вконец замучило бабуш- ку. Не зная как равномерно поместить верблюжью шерсть в одеяле, которое бы свободно накрывало двоих, она растерялась. Когда она пришла домой после последнего звон- ка, её встретила тишина. Только лишь шевелился угол огромного пододеяльника, занимавшего по- ловину гостиной комнаты. Оказалось, бабушка. Она ползала внутри него на четвереньках с охапкой шерсти в руках, запихи- вая её в это огромное чрево. Не просто ползала, а ещё и приговаривала: «Когда выдам свою нена- глядную замуж…» Прислонившись к косяку двери, она замерла. Че- рез некоторое время появилась голова старухи, похожей на посох. Смотрела, прищурив свои очи, словно сурок, выползший из норы. Её влажный рот был облеплен волосинками шерсти. - Если бы твой отец был жив, то лелеял бы тебя. Резко отвернулась. Глаза наполнились слезами. - Аллах мне должен предоставить мужа, - говори- ла спросонья взрослая девушка, еле-еле вмещав- шая на матрац свои ягодицы. - Смотри-ка, какие у неё мечты! – бредила девуш- ка с грудями, похожими на горбы годовалого вер- блюжонка. … К осени, обойдя овраги и нагорья, приполз слух. Оказывается, красивый джигит из соседнего аула ухаживает за девушкой, окончившей колледж и Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ОМУТ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ СОР 450 451 – Тең сыйласып, құйрық-бауыр жесетін құдамыз болса жоқ. Жетім нарша. Өзі оқымаған. Теңіміз емес. Аулақ жүрсін, – деп шешесі ұлының ады- мын аштырмапты. Ашаң, әдемі жүзі қуарып сала берген. Қыр мұры- ны қусырылып, тілден қалған. Ұйқы қашып, үсті-басы күйіп-жанған. Содан оңала алмады. Кісікиік боп бара жатты. Үйге кірсе алдынан әжесі тіккен төсек-орын шығады. Қызылды-жасылды боп қаз-қатар жи- налған көрпенің үстінен екі көпшіктің құлағы едірейіп «енді қашан?» деп бұған қарайды да тұрады. Бетін бұрып әкетеді. Келер көктем Алматыға аттанды. Оқуға ниеттен- ген. ҚызПИ-ға құжат өткізген. Қырсық шалды, «құладың», – деді. «Жер көтерер», – деді іштей қатайып... Ары қарай ойлау-ға зауқы жоқ. Иә, иә, әжесі. Енді не істеп жүр екен? Ылғи кеш- кісін інісіне жыр оқытатын. Аттың тоқымындай ғып алдына «Қозы Көрпеш – Баян сұлуды» өң- геріп алған інісі: ...Дінсіз шал ақылы жоқ өрге қашты, Қызымды жетім ұлға бермеймін деп, – деп заула- та жөнелгенде: – Тоқта! Кеше ғана берем деп еді ғой. Кері оқышы, – деп оң құлағын кимешегінен шығарып оңтайлап отырған әжесі күйіп-піседі... Мейрамханаға даяшы боп орналасқан. Сонда ғой әлгі бизнесменмен танысатыны. Қияқ мұрт, қыр- ма сақал, келісті-ақ жігіт. Көңіліңді айтпай ұғып, аяқ ұшымен елпілдейді де тұрады. Күндіз базарда борбайлап шауып, са- уда-саттығын қыздырады. Кештетіп алқынып же- теді. Келе-келе жетім көңіл жібіді. Сүйкімі артты. Оңаша қыдырып, ойнады-күлді... работающей учительницей. - У неё нет отца, а как без свата-то? Сирота. К тому же без образования. Она нам не ровня, пусть исчезнет с глаз долой, - преградила дорогу своему сыну мать красивого джигита, имея в виду Айса- ру. Её лучезарное лицо стало сохнуть. Нос с горбин- кой заострился, сама же перестала общаться с кем-либо. Пропал сон, всё тело горело от обиды. И мир вокруг, и она сама опустошались. Как только входила в дом, в глаза сразу бросалось приданное, сшитое бабушкой. На сложенных ма- трацах и одеяле торчали уши двух подушек, слов- но каждый раз намекая: «Когда же, наконец?» От- ворачивалась от этих назойливых ушей. Следующей же весной поехала в Алматы. Хотела поступить на учёбу. Сдала документы в ЖенПИ. На экзамене провалилась. Думать о дальнейшей жизни не было желания. … Да, бабушка… Что она теперь делает? Навер- ное, как всегда по вечерам она просит братика по- читать ей эпические книги. А тот, раскрыв книгу и, накрыв ею свои колени, начинает читать эпос «Козы Корпеш – Баян-слу», а когда скороговоркой добирается до места: … Безумный неверный старик, взбежав на приго- рок, стенал: «Не отдам сироте свою дочь», - тог- да бабушка прерывает его возмущённо: - Стой! Как же так, ведь ещё вчера он обещал её выдать за него. Прочитай заново, - настаивает она. …Устроилась в ресторан поваром. Тогда-то и по- знакомилась с этим коммерсантом. С тонкими усиками, чисто выбритый, видный, светлокожий парень. Без слов тонко улавливающий настроения и жела- ния, услужливо порхающий на цыпочках. Целый день крутился и торговал на базаре. А вечером прибегал, запыхавшись. Сиротливое настроение смягчилось. Мир вокруг расширился и заблистал. Стали встречаться, веселиться вместе. Между слов намекнула ему: Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ОМУТ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ СОР 452 453 – Әжем ауылда көрпе-көпшігімді әзірлеп отыр, – деген ұяң ғана. Қияқ мұрт, қырма сақал, келісті жігіт жарқылдап күледі. – Аламыз бәрін... Үйленерміз. Әзірге, мә, қажетіңе жарат, – деп қолына мың доллар ұстатқан. Сол күні ешкімге айтпай дүкен кезді. Болашақ тойыма деп әдемі ақ көйлек сатып алды. Ұйқа- стырып ақ төпли таңдады. Алматының ақ сарайдай әдемі мейрамханасында той өткізер. Екі жарылып дуылдап «Жар-жарлап» тұрған қалың елді қақ жарып қол ұстасып келе жа- тыр. Әлде ақ көйлегін малынтып, етектің ұшынан ақ төплидің сүйкімді тұмсығын ғана көрсетіп қо- лына әлдилеп көтеріп алар ма? Даяшы қыздар ақ білектерін әуелетіп аспанға атып шашу шашар. Асаба жігіт жағын сауып «Беташарға» басар. Дом- бырасының басын бұлғап-бұлғап жіберіп «Қайын атаңа бір сәлем» деп қалғанда, бақыттан бал-бұл жанып тұрған бұл сәмбі талдай иіле берер-ау. Иә, иә, әжесі. Қамзолының қаусырма белдігін әспеттеп тағып тойдың төрінде тұрар. Жалғыз інісі таң-тамаша қалып әжесіне тығыла түсер. Мұндай сән-салтанатты бұрын-соңды көрді дей- сің бе? Тек жіңішке ауру айналдырған шешесі ғана... Име қастың үстінен ұсақ-ұсақ әжімдер жүгіріп өтті. Келесі жолы сүйіктісін алып-ұшып қарсы алған- да, алыста жатқан бір салқындықты сезген. «Жұмысым мазасыз, дұшпаным көп, аттап басқа- нымды аңдиды», – дейтін. Құлазыған көңілін соған сайған. Алматының төрінде арпалысып жүру оңай дейсің бе? - Бабушка в ауле подготовила для меня придан- ное… Чисто выбритый светлокожий парень расхохотал- ся: - Привезём всё… Поженимся. А пока вот тебе на подготовку к свадьбе, - проговорил он, всучив ей в руки тысячу долларов. В этот же день, не сказав об этом никому, пошла по магазинам. Купила красивое свадебное платье. Подобрала под него туфли. …Сыграют, наверное, свадьбу в красивом алмаа- тинском ресторане, похожем на дворец. Взявшись за руки, пройдут сквозь шумный кордон поющих свадебную песнь гостей. Или возьмёт на руки и пронесёт её в длинном платье, подол которого будет обнажать лишь носки её великолепных ту- фель? Девушки-официантки, выбрасывая вверх руки и обнажая белые локти, будут рассыпать сва- дебные дары. Тамада, напрягая свои скулы, будет петь традици- онную песнь «Открой личико». Когда, он, покачи- вая грифом домбры, дойдёт до песенной строки «А теперь приветствуй свёкра своего», тогда она, разомлевшая от счастья, кланялась бы свёкру, как гибкий тростник. Да, да, бабушка. Она бы стояла на почётном ме- сте, поправляя накладные бляхи пояса своего камзола. Её единственный братик выглядывал бы из-за спины бабушки, поражаясь всему увиденно- му. Разве он когда-либо видел такое торжество? Только лишь мать, болеющая уже давно… Над согнутыми бровями пробежали мелкие-мел- кие морщинки… В следующий раз, выбежав навстречу к своему любимому, почувствовала прохладцу, таящуюся где-то в глубине. - А, работа беспокойная, много врагов, стерегут каждый мой шаг. Приходится быть всегда начеку, - рассказывал он. - Думаешь легко быть наплаву в Алматы? Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ОМУТ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ СОР 454 455 – Үш айлық сияқты... – деген ерін ұшымен жаты- рын алақан жүгіртіп сипап. – Ә, жақсы екен. Күт! Ораламын! Содан ұшты-күй- лі жоғалды. Күте-күте зарығып үйін жағалаған. Жалдаулы пә- тер екен. Иесі өзгеріпті. Қаптаған дұшпаны табы- сын көре алмай зақым жасады ма деп табанынан тозды. Бай болып, барша мұратына жеткізер әдемі ертегі еді. Еліктіріп-солықтырып ақыры әр көшеде ада- стырды. Жүрегі сазыды. Көзі қарауытып отыра кеткен. Көкірегінің басында түйіншек боп тұрып алған өксік кептелсін. Сол сол-ақ екен, ыстық жас еріп төгіліп әл бермей кетті. Даусын шығармай, ернін тістелеп жылаған. Мынау жарық дүниеге деген бар өкпесі мен өкініші кеудесіне тарам-тарам боп құйыла берді. Тас көшеде тағалы аттай тық-тық басып бара жатқан қалалықтар селт етер емес. Жанына кел- генде белеңі бар бестідей басын қайқаң еткізіп өте кетеді. Өте кетсін... Сауық-сайран театрынан шығып келеді екен. Жанып тұрған жұлдызбын дейтін әнші қыз қол- тығында. Жалаңаш белінен жапсыра құшақтап, алшаң-алшаң басады. Жайнаң қағып, жарқылдап күледі. Теріс айналғысы келген. Бұрыла алар емес. Бой- ына діріл жүгіріп, алқынды. Сосын жылдамдап басып кеп: «Тоқтаңызшы!» – дегенін біледі. Жатырындағы титімдей тіршілік иесі де бүлк ете түскен. – Ыш-то? – Кішкене кідіріңізші. – Танымадым, қарындас. – Келісті жүзі кеберіп кетті. - Кажется, уже трёхмесячный, - сообщила шёпо- том она, поглаживая ладонью низ живота. - Да, очень хорошо. Жди. Вернусь, - с этими обе- щаниями пропал бесследно. Не дождавшись и измучившись, стала искать его по месту жительства. Оказалось, что снимал эту квартиру в аренду. В ней жили уже другие люди. Подумала, что многочисленные враги, завидуя его доходам, посадили его, хотела освободить, обивая пороги различных казенных домов. Все её мечтания оказались красивой сказкой, до- водившей до исполнения желаний в фантасти- ческих воображениях. Она, увлекая и волнуя, заставила заблудиться в лабиринтах улиц. Серд- це ныло. Глаза ввалились в глазницы. Всхлипы, впившиеся занозой в грудь, сжимали, словно ти- ски. Горячие слёзы, проливаясь потоком, лишили её сил. Плакала беззвучно, кусая губы. Развилины сожалений, обиды и гнева на этот белый свет вливались в душу неумолимо. Цокая по каменной мостовой каблуками, как кони подковами, искушённые во всём горожане не обращают даже внимания. При приближении они, как норовистая лошадка-пятилетка, отвора- чивают головы в сторону. Пусть отворачиваются. Но однажды увидела его выходящим из театра сатиры. Рядом с ним была молодая, но уже из- вестная певица. Он, обнимая обнаженную талию её, шёл широко ступая. Оба весёлые, рассыпают смех. В глазах потемнело. Хотела отвернуться, но не смогла. По всему телу пробежала дрожь. Обрати- лась к нему: - Подождите… Затрепетал даже зародыш во чре- ве. - Чего вам?! – Он резко переменился в лице, при- няв суровый вид. - Надо поговорить. - Что-то не узнаю вас, сестрица. Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ОМУТ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ СОР 456 457 – Бұл кім өзі?– дейді әнші қыз жігітке еркелей ба- сын сүйеп. – Какая-та дура!.. – Білгенбіз, табанына сынап жаққан алаяқ, – десті даяшы қыздар. – Әйелі, екі баласы бар. – Тоқалын және ұстап отыр. – Екі күндес ақшаға таласып шаштасады да жата- ды деседі. – Айтпадыңдар ма маған? Жыртақтап күледі. – Туып алсайшы балаңды... Асырайсың ғой. Мей- рамханадан қалған тамақты жеп онсыз да тауыса алмай жүрміз. Іштей қатайған. Ашаң жүзі сылынып, арықтап, қыр мұрыны қусырылып, тілден қалған. Көкіре- гінде ұят пен ыза беріш боп қатып тұрып алды. Ұйқы қашып, үсті-басы күйіп-жанған. Кісікиік боп бара жатты. – Кешір, – деді сондай арпалысты шақта жаты- рын сипап. – Дүниеге тағы бір алаяқ, алдампазды әкелмеу үшін мен сенен құтыламын. Кешіре гөр мені!.. Араға алты ай салып Саин көшесінде тұрды. Таң қылаң беріп қалыпты. Жанындағы қыздар тәтті ұйқының құшағында. Естиярлауы ғана тар төсекке әрең сыйып жатқан құйрығын әрі-бері ау- натып, баяу қорылдайды. Кірпігі қамасты. Әжесінің: «Тоңдың ғой, қарғам», – деген даусы алыстан талып жетті. – Түйежүн көрпеңді жапшы, әже.. Сәскеде оянды. Жуынып-шайынды, боянды. - Кто это? – вопрошала молодая певица, в порыве нежности прижав свою голову к его плечу. - Какая-то дура! - Знали мы, что он проходимец, смазывающий пятки ртутью, - заверещали официантки на рабо- те. - Женат он, имеет двоих детей. - У него даже две жены. Рвут волосы друг друга, не могут разделить его деньги, - подливали они масло в огонь. - А почему вы не сообщили об этом мне раньше? В ответ раздался лишь смех. - Роди ребёнка… Прокормишь. Всё равно не съе- даем все ресторанные остатки. Её лучезарное лицо стал сохнуть. Точёный носик ещё более заострился, сама же перестала общать- ся с кем-либо. Стыд и обида, впившись в душу, застряли занозой. Пропал сон, всё тело горело от этой обиды. - Прости меня, - в этот опустошительный момент обратилась она к зародышу, поглаживая его ладо- нью. – Избавлюсь от тебя, чтобы на свет не поя- вился ещё один проходимец. …Через шесть месяцев стояла уже на улице Са- ина. … Стало светать. Все девушки в объятьях слад- кого сна. Самая старшая из них, еле вместившая в ложе раздавшиеся ягодицы, несколько раз пере- вернув их, негромко храпела. … Сомкнутые веки Айсары зашевелились. Изда- ли раздался голос бабушки: - Замёрзла, светик мой… - Накрой верблюжьим одеялом, бабушка… …Проснулась поздним утром. Умылась, стала на- крашиваться. Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ОМУТ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ СОР 458 459 – Айсара, хат келді, – деді дүкеннен оралған күлімкөз. – Алақай, бір шөлмек виски, – деді оймақ ауыз бір езуіне тілін қыстырып. – Ішеміз, – деді аш белі солқылдап тұрғаны темекі түтінін қолымен қуалап. – Желікпеңдер... Қазір саунаға барамыз. «Мама» Катя келеді, – деді естиярлауы қабағын шытып. – Кәне, шәй ішейік. Хат биыл мектеп бітіретін жалғыз інісінен екен. «Алтыннан ардақты, күмістен салмақты Айсара апамызға сағынышты сәлем, – деп бастапты. – Апам тәуір боп келеді. Алла жазса, Алматыға сені оқуға өзім алып барам деп отыр. Бәрі қызым- ның арқасы, жұмысы жақсы, табысы мол екен деп сенен көп ақша алған күні қуанып, көрші-көлемге шәй берді. Бәрі саған батасын беріп тарқасты. Әжем «Қозы Көрпеш – Баян сұлуды» әлі оқытып жүр. Көп жерін жаттап алдым. Алматыда жаңадан шыққан ғашықтық эпос бол- са салып жіберсейші... Қашанғы бір жырды оқи берем. Айтпақшы, әжем кеше саған арнап тіккен көр- пе-көпшіктің бәрін сыртқа шығартып маған қақтырды. Шаң тұтып қалған екен, қайта жинап қойдық...» Айсараның көзінен ащы жас үзіліп, оқушы дәп- теріндегі жазу бір-біріне қосылып кетті... Бәрінің бауыр басып қалған саунасы осы. Көп то- стырмады. Көздері оттай жанып бес-алты еркек кіріп келе жатты. – Ө-о, – дейді әукесі салбыраған біреуі қаз-қатар - Айсара, тебе письмо, - проговорила лукавогла- зая дева, вернувшись из магазина. - Ура, с тебя бутылка виски, - обрадовано про- говорил рот с напёрсток, облизывая языком край своих губ. – Напьёмся, - добавила другая, разгоняя рукой дым от прикуренной сигареты. - Хватит дурачиться… Сегодня идём в сауну. Туда прибудет «мама» Катя, - строго проговорила самая старшая из девушек, приняв суровый вид. – А сейчас попьём чаю. Письмо было написано её братиком, уже оканчи- вающим в этом году школу. «Огромный привет моей сестре Айсаре, которая прекраснее злата, ве- сомее серебра», - так начиналось это письмо. – Мать выздоравливает. Говорит, что если даст Аллах, то сама повезёт меня на учёбу в Алматы. Не устаёт повторять, что всё это благодаря тебе, мол, устроилась на хорошую работу, много зара- батывает. Когда ты прислала нам крупную сумму денег, мама обрадовалась, пригласила в гости всех соседей. Когда они расходились, тогда благослов- ляли тебя, хвалили. Бабушка до сир пор просит меня перечитывать эпос «Козы Корпеш-Баян-слу». Многие страницы книги я уже выучил наизусть. Вышли мне, пожалуйста, новые любовные рома- ны, если они найдутся в Алматы. Сколько можно читать один и тот же эпос. К слову, бабушка просила меня вынести во двор твоё приданное, чтобы встряхнуть их. Оказывает- ся, много пыли в них накопилось. После вытря- ски снова сложили их…» Из глаз Айсары скатились две горькие слезинки, строки ученической тетради слились в сплошном тумане. … Привычная для всех сауна. Ждать долго не пришлось. Ввалились пять-шесть мужчин, взоры которых пламенели, как огонь. - О-о, - воскликнул один из них с отвисшим брю- Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ОМУТ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ СОР 460 461 тұрған қыздарды көзімен сыңарлап шығып. – Жәке, таңдаңыз! Мына қыздың омырауы тастай екен, – деп шұнтиған біреуі жалбаң қағады. – Сізге лайық. Бізді қойшы. – Ө-о, – дейді онысы сүзісе-сүзісе мүйізі мұқалған кәрі бұқа құсап. – Әуелден сұлу жайы сізге мәлім. Төсек бағасы төленді... Судан шыққан тауықтай үрпиісіп әрқайсысы бір- бір бейтаныс еркектің құшағында кетті. Оңашалықты бағып екінші қабатқа көтерілген. Әдеттегі терезе алдына келді. Көрші коттеджге көз тікті. Депутаттың үйі. Алдымен теледидардан көрген. Орта бойлы, ор- нықты азамат «халқым» деп қабырғасы қайысып сөйлеген. Елім деп еңіреп, жерім деп бәз біреу- лермен жаға жыртысуға барған. «Бар екен ғой намысты ер», – деген Айсара сонда көңілі алып-ұшып. Кейін табақтай-табақтай суретімен қоса газеттер- ден де көрді, радиодан да лебізіне құлақ түрді. Сөзі неткен сіңімді! Қара тырнағыңа дейін жыбы- рлатып жібереді. – Арзан үй керек жастарға, жұмыс керек, күй ке- рек, – деп күңіренген. – Шетелге бала беру қылмыс! Аналардың жұмыс күнін төрт сағатқа дейін қысқарту керек, – деп қа- заққа көп керекті теріп айтып әлдекімге ақырған. Тусаң ту! Шын жақсының қандай болатынын алты алашқа сөйтіп танытқан. Жәй ғашық емес, мұндай жан- ның жолында садаға кетсе аз. Ержетіп қалған екі ұлы, сілеусін көз әйелі бар. Онысы керім пысықай көрінді, аяғы қозғалса, аузы жалпылдап тыным хом, обведя своим ненасытным взглядом выстро- ившихся девушек. - Жаке, выбирайте. У этой груди тверды, как бу- лыжники, - стал суетиться лысоватый льстец. - Подходящая для вас. За нас не беспокойтесь. - О-о, - поддержал его другой, похожий на старого быка, рога которого, устав бодаться, износились от бесконечных схваток. - Вам известны женские прелести. Плата за утехи уже внесена… Все девушки, словно курицы, вышедшие из воды, были разобраны, попав в объятья мужчин. … Воспользовавшись паузой, украдкой поднялась на второй этаж. Как обычно, приникла к стеклу окна. Бросила взгляд на соседний коттедж. Дом депутата. … Вначале увидела его по телевизору. Средне- го роста, крепко сбитый, с высоким и открытым лбом он всегда ратовал за народ. В пылу полеми- ки с некоторыми оппонентами со словами «мой народ», «мои сограждане» доходил до жарких схваток, сопровождавшихся треском рвущейся одежды. Она тогда подумала, что всё же остались на свете настоящие мужчины. Потом увидела его портрет в газетной статье, слу- шала его речи по радио. До чего же проникновен- ны его слова. Расшевеливают даже корни ногтей. - Надо предоставить молодёжи дешёвое жильё, обеспечить её работой, бытовыми условиями, - убеждал он своих сторонников. - Отдавать детей иностранцам – преступление! Надо трудовой день матерей сократить до четы- рёх часов! Показал во всех уголках необъятной страны, ка- ким должен быть истинный патриот. Да, такого можно не только любить, но даже отдать себя в жертву на его пути. У него два взрослых сына, да жена с рысьими глазами. Она чересчур активная. Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ОМУТ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ СОР 462 463 таппайды. Қайтсін, үйдегі үш еркектің қас-қа- бағын бағу оңай ма? Бір жылдан бері осы саунаның терезесінен біреу байлап тастағандай телміреді де тұрады. Ел құр- метіне бөленген ерді сыртынан болса да бір көру- ге зар. Әне, жеңіл киініп аулаға өзі де шықты. Қабағы қату. Әрлі-берлі теңселіп жүріп алды. Халық мұңына кәтепті қара нардай арқа тосу қайдан жеңіл болсын?! Өз арманына осылай өзі тойып, тоқ басып тұрға- нында: – Ғашығың жүр ме? – деді жанына мысықта- бандап жеткен күлімкөз. – Депутатыңды айтам. «Мама» Катя келе жатыр. Ашулы көрінеді. Саған. – Мен не жаздым? – Оймақ ауыздан сақ бол дедім. Ұшып-қонып сол жеткізіп жүр... – Кімге? – Мен ештеңе көргем жоқ. Айтқаным жоқ... Сол сәтте сарт етіп есік ашылған. Сақпанның тасындай атылып ішке сілеусін көз әйел кірді. Соңында «Мама» Катя. Онысы жуасып тұр. – Қайда әлгі қаншық?! Қайсысы? – деді көрші бәйбіше салған бетте. Қаз-қатар тұрған қыздар қамыс басындай қалтырап кетті. – Мынаусы, – деді Айсараны сұқ саусағымен нұқыған қамқоршысы. – Осы! – Ә, сен бе менің күйеуіме көз салған? – деп келе бес саусақты бойлатып шаштан бүрді. – Көрсетейін ғашықтың қандай болатынын! Беттен осып кеп жіберді. – Біздің саунада сайранды салғаны аздай... Сай- қал неме... Конечно, разве легко переносить прихоти трёх мужчин в доме? Уже целый год, словно привязанная, она умильно смотрит в это окно. Хотя бы краешком глаза, хотя бы разочек, хотя бы на расстоянии понаблюдать за этим радетелем народных чаяний. Вот, он вышел из дома легко одетый. Хмурый взгляд. Стал прохаживаться взад-вперед. Легко ли, взвалив на себя груз народных забот, везти его, как матёрый нар? Когда она сама стала пресыщаться своими же мечтами, подкралась лукавоглазая дева и пробор- мотала: - Что, прогуливается твой любимый? Я говорю про твоего депутата. Сейчас прибудет «мама» Катя. Говорят, сердитая. На тебя. - В чём я провинилась? - Говорила тебе, - опасайся рта с напёрсток. Это она, порхая, доносит всё. - Доносит кому? - Я ничего не видела, ничего не говорила… В это время с треском распахнулась входная дверь. Как камень, выпущенный из пращи, в по- мещение ворвалась женщина с рысьими глазами. За ней – «мама» Катя. Она была сконфужена. - Где, где эта сука?! Которая из них?! – взвизгнула жена депутата. - Вот она, - ткнула указательным пальцем в Айса- ру её сообщница. - Она. - А, это ты!?! – Возопила она, глубоко вцепив- шись всеми пятью пальцами руки в волосы. – Я покажу тебе, как возжелать чужого мужа! Дру- гой рукой она расцарапала лицо своей жертвы. - Будто мало ей потех в нашей сауне… Коварная бестия… Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ОМУТ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ СОР 464 465 Как же так?.. Что значит «в нашей сауне»?!? Эта мысль, безжалостно затоптав мечты Айсары, ста- ла крошить душу. - Я просто… Тётя, я лишь… - Вмиг лишилась опоры, всё время поддерживающей её. От удара из глаз посыпались искры. - Просто она… Нет, ты слышала слова этой ковар- ной бестии, загадившей весь мир вокруг? Просто она… Правый глаз заплыл, кровь из губ закапала на под- бородок. - Эй ты, почему затихла? И тебя уволю. Заставлю мужа сделать это. Словно только этого приказа и ждала, - «мама» Катя нанесла остервенелый удар остроносой туф- лей по животу уже согнувшейся Айсары. Ударив- шись о выстроенные в ряд стулья, она покатилась по полу. Еле-еле пришла в себя. - Подождите, - взвизгнула она. – Спросить хочу… - Говори, чертовка. - Наверное, и я имею право на любовь? - Наверное, и я могу иметь мужа и рожать детей… - И я, наверное, имею право на жизнь… - Хотя бы мечтать об этом. - Нет! – отрезала женщина с рысьими глазами, возбуждаясь ещё больше. – Сплошь рабыни и от- бросы. Хотят ещё равняться с нами. Не быть тому! Посыпался шквал ударов по голове. Пришла в себя уже во дворе. Поднялась, найдя на земле точку опоры. Вытерла ладонью кровь, ка- тившуюся из губ. Огляделась по сторонам. Пока- залось, что ненасытная глотка мегаполиса прогло- тила весь шум и гам. Тишина. Девушки её исчезли куда-то бесследно. Солнце, краснея, ползло, зака- Бұл қалай?.. Не дейд мына сілеусін көз әйел? «Біздің саунасы» несі?! Жасындай соққан осы ой Айсараның арманын аяусыз таптап, жанын ша- бақтай түсті. – Мен жәй ғана... Тәте, сырттай ғана... Көз алды жарқ етіп, қызылды-жасылды оттар шашырап құлады. – Жәй ғана... Дүниені құртқан сайқалдың сөзін көрдің бе сен? Оң көзі аштырмай, езуінен аққан қан сүп-сүйкімді иегіне сырғып бара жатты. – Әй, қатын, не сілейіп қалдың? Сені де қудыртам жұмыстан! Күйеуіме айтып. Осыны тосқандай «Мама» Катя да біз өкше тө- плимен бүгіле берген мұны іштен ышқына теп- кен. Тізіле қалған орындықтарға соғылып, дома- лап түсті. Зорға еңсе тіктеді. – Тоқтаңызшы! – деді жан дауыспен. – Сауалым бар! – Айт, албасты! – Менің де ғашық болуға қақым бар шығар? – Менің де бай ұстап, бала сүюге... – Менің де өмір сүруге... – Тым құрығанда армандауға... – Жоқ! – деді сілеусін көз бәйбіше одан бетер құтырынып. – Өңкей құл-құтан! Бізбен теңескісі келеді. Жоқ! Төбесінен таяқ жауып кетті. Аулада жатып есін жиды. Жер таянып тұрды. Езуі- нен аққан қанды алақан жүгіртіп сүртті. Айнала- ны шола қараған. Ерсілі-қарсылы шапқылаған у-шуды ұлы қаланың ынсапсыз өңеші жұтып жатқан сынды. Жым-жырт. Қыздары да зым-зия жоғалыпты. Күн де шоқтай қызарып, көкжиекке Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ОМУТ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ СОР 466 467 еңбектеп қашып барады екен. Алатаудың басын ақшулан бұлт шалыпты. – Тоңдың ғой, қарғам!.. * * * Сол күні Саин көшесінің төбесінен тағы бір жұл- дыз аққан. Жіп сәулесін соз-зып... тываясь за горизонт. Вершины Алатау покрылись серыми тучами. - Замёрзла, светик мой! * * * В этот день на небосклоне улицы Саина закати- лась ещё одна звезда. Рас-тя-нув тонюсенькую струйку света… Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ОМУТ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ СОР 468 469 БИ Сол күні Атырау қаласының аэропортына шет елдің кеңқұрсақ ұшағы ыңыранып келіп қонған. Тағатсызданған жолаушылар төгіліп түсті. Қыркүйектің алғашқы аптасы. Күн шуағын сахи- лықпен үлестіріп, райлана қалыпты. Аспандағы ала бұлттардан ығыр болған қалың нөпір күту за- лын кесіп өтіп, сыртқы есікке лап қойды. Әжім оюлап тастаған келісті жүз, кербез қимыл- мен Камилла ғана топ ішінен оқшау көрінеді. Асығар емес. Етегі тобығын түрткен көк көйлек- тің қос сан қайшыласар тұстағы екі тиегін еркі- не жіберіпті. Тобылғы түсті тоқ балтырлар «ку- рортқа барып, күнге қақталып келе жатырмын» дегендей, аттап басқан сайын әлдекімнің көзақы- сын суырады. Іргедегі Орал қаласында тұратын. Әншейінде ан- дағайласып күтіп алушылар бұ жолы кешігіпті. Тағатсызданып айналасына алаңдаған. Құлаққа жармасқан көгілдір жақұт қос сырға да біреулерді ТАНЕЦ В тот день в аэропорту города Атырау, протяж- но простонав, приземлился вместительный ино- странный авиалайнер. Нетерпеливые пассажиры буквально кубарем вывалились из него. Первая неделя сентября. Одарив ласковым сол- нечным теплом, она преображала всё вокруг. Густая лавина людей, изрядно утомлённая в со- седстве пёстрых облаков, быстро пересекла зал ожидания и хлынула к выходу. В толпе только Камилла смотрелась обособлен- но, выделялась своей грациозной походкой и пра- вильными чертами лица, тронутого лёгким орна- ментом морщин. Она не спешила.Подол синего платья, достигая щиколоток, спереди расходился глубоким разре- зом. Её полные икры цвета багровой таволги при каждом шаге притягивали взгляд окружающих, красноречиво говоря, что хозяйка их «ездила на курорт и загорала под жарким солнцем». Жила она в соседнем Уральске. Встречающие её на этот раз почему-то запаздывали. Камилла в не- терпении оглядывалась по сторонам.Поблёскива- ли, будто тоскуя по кому-то, и две небесные брил- Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ТАНЕЦ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ БИ 470 471 жоқтағандай жалтыл қақты. Жүзінен ренішті діріл жүгіріп өтіп, ұсақ-ұсақ әжімдері сынды. Алқымы қызарды. Жұмсақтық жоғалып, аялы қара көздердің қайраты оянды. – Әй! – деді сосын өктем үнмен бойшаң теректің көлеңкесінде тұрған сыптығыр, сұлу мұрт сары жігітке. – Таксиссің бе? Онысы селк етіп, сызылып күледі. – Бол десеңіз, болайық. – Оралға жеткіз! Не сұрасаң да... Көнетоз «Мерсе- дес» көлбеңдеп айдау жолын тапты. Артқы орын- дыққа жайғасқан Камилла аз-кем тыныштанды. Әжім оюлап тастаған келісті жүзінде мана үркіп кеткен жылылық қайта қонып, ұшып жүр. Мынау не дейді, әй? Жай ма? Көрпе астынан күбірлегендей болмай даусын шығарса қайтеді? Е... – Қолыңыздағы көгілдір жақұт жүзік бетіңізді сипаған сайын алдағы айнаға шағылысып, көзімді қарықтырып келеді, – дейді ғой жазған. Баяғыда күйеуіне еркелегенде тәп-тәтті ернінен екі елі тілін сүйірлеп көрсетіп үн-түнсіз күлетін. Аялы қара көздері айналасына сиқыр мен сұлу- лықты қоса қабат үлестіріп, жайнақтап тұрушы еді-ау! Сол күлкіні қайта тірілтті. . – Атың кім осы? – Жәнібек. – Жарайды. Руліңе ие бол! Күйеуі жарықтық көңілі кең, келісті-ақ азамат еді. Соның арқасында шығар, өмір бойы алтын тұтқа- лы ерініп ашылар емен есіктердің төрін босатпай өтті. Қарауындағыларға да жайлы-тын. лиантовые серьги, украшавшие её уши. По лицу пробежала обиженная дрожь, мелкие морщины переломились. На шее выступили лёг- кие красные пятна. Исчезла былая мягкость, и в больших чёрных глазах пробудилась твёрдость. – Эй! – обратилась повелительным тоном к сто- ящему под высоким тополем худощавому, с сим- патичными усами на светлом лице, парню. – Ты – таксист? Тот от неожиданности вздрогнул, но учтиво улыб- нулся: – Если прикажете, буду и таксистом. – Отвези в Уральск! Что попросишь, то и полу- чишь…Старенький «мерседес» лениво выехал на главную дорогу. Устроившись на заднее сиденье, Камилла стала понемногу успокаиваться и при- водить себя в порядок. Украшенное морщинками лицо, вновь приобрело исчезнувшую было мяг- кость. Что там он бормочет? О чём? Как-будто из под одеяла – говорил бы погромче! Э, так он, бедня- га, говорит: «Ослепляет голубой сапфир на вашем безымянном пальце, когда вы гладите лицо, его блики, отражаясь в переднем зеркале, слепят мне глаза!» Раньше, когда ластилась перед мужем, то высо- вывала меж сладкими губами кончик языка и по- казывала его, беззвучно посмеиваясь. О, тогда её большие глаза излучали волшебный, чарующий свет. Она попыталась воскресить эту давнюю улыбку. – Как зовут тебя? – Жанибек. – Ладно, Жанибек. Следи лучше за дорогой, а не за моими пальцами. Муж её, покойный, был статным, широкой души человеком. Может, благодаря этому, на протяже- нии всей своей жизни почивал в дорогих кабине- тах, с лениво открывающимися дубовыми дверя- ми и с дверными ручками почти что из чистого золота. К подчинённым был добр. Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ТАНЕЦ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ БИ 472 473 Зейнетке шығар алдында Оңтүстік Африканы ар- мансыз аралатқан. Жартасты жағалауда кісіден үрікпей қойындасып жүзетін пингвиндермен қоса шомылған. Жібек шәлінің бетіндей шымырлап қалған суы неткен сүйкімді еді?! Өн бойыңды аялай сипап, жылы ағыс боп қытықтап құмарын қаралай қоз- дырған. Сонда ғой Кейптаунның қымбат дүкендерін кезіп көк көйлек, көгілдір жақұт, сары көйлек, сарғыш жақұттарды самсатып сыйлағаны. – Қос-қостан алып қайтесің? Мені ұзатайын деп жатқан жоқ шығарсың? – деген сонда тәп-тәтті ернінен екі елі тілін сүйірлеп көрсетіп. – Көгі – біздің өтіп кеткен жастық шағымыздың белгісі. Ал сарыны ертең мені сағынғанда киер- сің. Жүрек тұсын сипап жұмсақ жымиып тұрған күйе- уінің қоңырқай жүзінен бір қауіпті сезген. – Қайдағыны айтпаш! Елге барған соң асықпай емдел. Таста жұмысты. – Көрерміз. – Кім ауырмай жатыр? Сол сөзіне періште «Әумин» деп жіберіпті. Араға алты ай түспей жатып иініне сары көйлекті ілген. Сарғыш жақұттарды самсатып таққан. Жалғыз басы қыдырып қайда барсын? Шүкірлігі кем қоңырқай кештерде мұңды азық қылатын. Қиялға сүйенетін. Жылдар жылжыған сайын сары көйлек тұрмақ сағыныш та тозады екен. Алыстан көзін ашып-жұмып Оралдың оттары да көрінді. Жол қуалап діңкелеген сыптығыр, сұлу мұрт сары жігіт артқа мойын бұрып: – Шаршаған жоқсыз ба? – деп сызылады. Қатары бұзылмаған аппақ тістерін ақсита күледі. Перед уходом на пенсию организовал для них коллективное путешествие по Южной Африке. Она тоже купалась там, у скалистых берегов, ря- дом с пингвинами, не боящимися людей. Воды тех мест так притягательны, так мягки – словно шёлковая вуаль. Обволакивая всё тело тёплым своим течением, щекотали и будоражили чувства. Вот тогда, разгуливая по дорогим магазинам Кейптауна, он и подарил ей среди множества дру- гих подарков синее платье и кольцо с синим дра- гоценным камнем. И ещё – жёлтое платье, и коль- цо с жёлтым драгоценным камнем. – Зачем покупаешь их так попарно, одно за од- ним? Замуж выдать, что ли, решил? – шутила тог- да она, высунув меж сладостными губами кончик своего острого язычка. – Синее – в память о нашей ушедшей молодо- сти. А жёлтое станешь носить тогда, когда придёт пора скучать обо мне. От улыбки мужа, медленно поглаживающего ле- вую сторону своей груди, стало не по себе. – Не мели чушь! По приезду сразу же пойдёшь лечиться. Работа не сбежит. – Посмотрим. Кто не болеет в наше время? Но его слова, в конце концов, оказались пророче- скими. Не прошло и шести месяцев, как она при- мерила жёлтое платье. Разукрасила пальцы жёл- тыми камнями. Куда ей, такой, было податься? Коротала в одиночестве вечера, погружаясь в пе- чаль. Мечтала о прошлом. Но по истечении вре- мени оказалось, что не только жёлтое платье, но и сама память о прошлом –изнашивается. …Издали разом показались мерцающие огни Уральска. Изрядно вымотавшийся от езды, худо- щавый, светлолицый парень с красивыми усами, повернул голову и вежливо спросил: – Вы не устали? И, оголив ровные, белоснежные зубы, улыбнулся. Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ТАНЕЦ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ БИ 474 475 Мана байқамапты, өзі көрер көзге көп-көрім екен. – Жоқ, рахмет! Көптен таксиссің бе? – Бірер жыл. Инженер едім. Бала-шағаның қамы. – Отбасыңда кім бар? – Әйелім – аты Әсем. Сосын бір ұл мен жалғыз қыз. – Жақсы екен, – деген бұл неге риза болғаны бел- гісіз. Әжім оюлап тастаған келісті жүзін алақан жүгірте сипап. – Мына көшеден оңға бұрыл! Әнеу тұрған биік коттедж. Камилланың курорттан оралғанына бәрінен бұрын қуанған иті мен мысығы болды. Көршісіне тапсырып кеткен. Ләззаты арсалаңдап келіп мой- нына асылып босатар емес. Сағы мияулап тізесіне қарғып әлек. Екеуін де асы- рап жүрген жарықтық күйеуі. Көз ашпастан алып келіп бәйек болған. – Еркек күшікке Ләззат деп ат қойғаны несі? – де- ген сонда бұл. – Неше түрлі иттік қылықтарынан ләззат алып отырамыз. Оның несі жаман? Қарашы, сүтті қа- уып ішіп жатыр. Қабаған болайын деп тұр. Мы- сығымызды Сақ дейік. Мұрны қып-қызыл. Иіс- шілдің тұқымы. Тотықұс сатып алсақ, Терге дейік. Торда қама- лып отырса да үйге кірген-шыққанның бәрін тер- геп-мошқап бітсін, бәлем! Қоңырқай жүзінен күлкі айырылмай тұрған келісті кейпі көз алдында көлбеңдей берді. Фәни- ден ерте өтерін біліп, ес болсын деген ғой. Ол тірі болса, курортты жалғыз өзі жабырқап ке- зер ме еді? Ол тірі болса, түн ортасында таксилетіп жүрер ме До этого не заметила, но сейчас обратила внима- ние: на вид он довольно приятен. – Нет, спасибо. Давно на такси? – Несколько лет. Был инженером. Семья, дети – вот и бегаю, бомблю. – Семья большая? – Жену Асем зовут. Есть мальчуган и дочка. – Это хорошо, – сказала, почему-то довольная его ответом. И погладила пальцами своё красивое лицо с едва заметной сеткой морщин. – На этой улице заверни вправо. Вон тот высокий коттедж. Возвращению Камиллы с курорта больше всех радовались собака да кошка. В её отсутствие за домом присматривали соседи. Ляззат*, игриво ла- скаясь, бросился на шею. А Саки**, мяукая, всё норовила запрыгнуть на ко- лени. Когда-то их приютил покойный муж. Когда принёс их в дом, они ещё были слепыми. – Зачем давать щенку женское имя Ляззат? – недо- умевала она тогда . – А что в этом плохого? Посмотри, как лакает мо- локо. А кошку назовём Сак. Носик-то у неё крас- ный. Значит, чуткая на нюх. Если приобретём попугая, давай назовем Тер- ге***. Сидя в клетке, будет, как следователь, устраивать допросы всем нашим гостям. Улыбка, не сходившая с его красивого, смуглого лица, до сих пор мерцает перед глазами. Он как будто бы знал, что недолгим будет его срок в этом мире – в том числе и срок их совместного счастья. Был бы жив, бродила бы она вот так, в одиноче- стве, по курортам? Ездила бы по ночам на случайных такси? Вон Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ТАНЕЦ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ БИ 476 477 еді? Тұр ғой «Лэнд Крузері» ақалтекенің арғы- мағындай боп қаңтарылып, ер-тұрманы бар да, иесі жоқ. Ол тірі болса... Құрысыншы, жеті жыл жоқтаған- да моладан басын бір көтеріп жеті ауыз сөз айтуға жарамады... – Шаршап келдіңіз. Мен қайтайын, – деген Жәні- бек бөлмеге қол жүгін көтерісіп кіргізіп жатып. – Артығымен төледіңіз. Рахмет. – Түн ішінде қайда барасың? – Қонақ үйге. Таң қылаң бере кері жүрем. Жүзіне анықтап қараған. Көзінің жігері бар. Ішкі ерік күші де, тәуекелі де бетінде қалқып тұр. Өрге салсаң ойланбай озатынның өзі сынды. Машина қажытқан шығар, тек сұлу мұрты сұй- қылтым тартыпты. Мұндайларға тірліктің ұсақ түйткілдері теңдік бермей кес-кестейді. Мысын басып... Әйтпесе... – Қон осында. Қазір шай жасаймын. Дастарқан басына шырт-шырт түкіріп лезде шәй- нек те жеткен. Жанынан томпаңдап қысқа мойын аққұман да қалар емес. Виски де бой түзеді. Сары май мен жапсарласа жатқан қара уылдырық көздің жауын алады. Мырза қолмен туралған сүр қазы қандай?! Дөңгеленіп барып таңдайыңда еріп жоғалады. – Кел, Жәнібек, – деді Камилла өзімсіне, вискидің ындыны кең бокалына мұз тастап жатып. – Тар- тып жібер! Тыңайып қаласың. Әңгіме қызып жүре берген. Әсем мектептің мұғалімі екен. Қызы университеттің үшінші курсында. Ұлы тентексоқтау боп оқымай қалыпты. Жұмыс іздеп жүр дейді. ведь, во дворе, словно ахалтекинец на привязи, стоит «Ленд Круизер». В полной сбруе, да без хо- зяина. Был бы хозяин жив... Да пропади оно всё пропа- дом: за семь лет её безутешных оплакиваний не смог хотя бы приподнять голову и вымолвить хотя бы семь слов… – Вы устали с дороги. Я поеду, – сказал Жанибек, занося сумки в дом. – Заплатили больше нужного. Большое спасибо! – И куда ты поедешь среди ночи? – В гостиницу. А как начнёт светать, двинусь об- ратно. Внимательно взглянула на его лицо. Волевой па- рень. Если б кто-нибудь запустил его ввысь, он, не долго думая, опередил бы многих. Ясно, что профессия тяготит его. Таким-то в боль- шинстве случаев и перерезают путь наверх. Пе- ререзают не только завистники, но и множество мелких жизненных неурядиц. Отягощая их и, в конце концов, – ломая... А то бы... – Куда тебе, ночуй здесь. Сейчас приготовлю чай. В одно мгновение накрыла дастархан, из кухни принесла закипевший чайник. Сразу же за ним подоспел и заварник. Поставила виски. Домашнее масло вместе с чёрной икрой завора- живали глаза. А какой казы*, нарезанный щедрой рукой?! Прямо тает во рту… – Попробуй, Жанибек, – сказала Камилла по-сво- йски, бросая лёд в широкий бокал с виски. – Вы- пей. Сразу взбодришься. Беседа в разгаре. Оказалось, что его Асем – учи- тельница в школе. Дочь же учится на третьем курсе в университете. Сын оказался на редкость шкодливым, поэтому и не получил должного образования. Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ТАНЕЦ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ БИ 478 479 – Өзім зауыттың мынау деген инженері едім. Бас- шы ауысты да, қысқартуға түстім. Қызыма құда келгелі отыр. Амал жоқ, жол бағып таксист боп кеттім, – деген вискидің қуаты бойға шым-шымдап жайылған соң тілінің тұсауы босап. – Болашақ құдамыз мұнай саласында, дәулет- ті көрінеді. Қоржындарын өңгеріп сау ете түссе, қуықтай екі бөлмелі пәтерімізді қалай көрсетеміз деп қаралай жерге кіріп болдық. Ақшасы жоқ адам да бір бұ заманда, тобанаяқ та бір. – Айтшы, айына қанша табасың? – Мың доллардың маңы. Жәнібектің үзіп-жұлып айтқан әңгімесі вискиден сыңар қасықтап ұрттаған сайын мұның жанына жаға түскен. Алдын ашып жіберсе, ескен желдей аңқылдай соғар азамат екенін мана байқамады ма? Қызыл ағаштан қиыстырып ойған алуан жиһазға көз құмары қанбай отырған Жәнібек бір уақ: – Ағамыз... – деп қалып еді, Камилла сөзін аяқтат- пай кесе салды: – Жесірмін. Құдай бізден жұртқа қиған бір шара- насын да қызғанды. Жақсыны жоқ жерден қыса- тын әдеті ғой... Алқымы қызарып, әжім оюлап тастаған келісті жүзінде өкініш пе, шарасыздық пашарпысып жат- ты. Аялы қара көздерінде мөлт ете түскен ыстық жас төгіліп, бетін сызбады. Кері жұтылып жоғалды. Жуан бөксе виски сарқылған соң, қарама-қарсы екі бөлмеге төсек те салынған. Камилла төсекке басым жетісімен қор ете түсер- мін деп ойлаған. Қайдан?! Көптен татып алмап еді. – Сам я был на заводе ведущим инженером. Сме- нилось начальство, тогда и попал под сокращение. А за дочкой скоро сватов засылать собираются. Выхода не осталось, пришлось сесть за баранку, так и стал таксистом, – откровенничал он. Тепло холодного виски распространялось по всему телу и развязывало ему язык. – Узнал, что будущий сват – нефтяник, говорят, очень состоятельный. А если сваты нагрянут, как снег на голову, то как мы покажем им нашу тес- ную двухкомнатную квартирку? Да ничего поделать не можем. В наше время, что без денег, что босой, – одно и тоже. – Скажи, сколько зарабатываешь в месяц? – Где-то тысячу долларов. Рассказы Жанибека с каждым глотком виски ста- новились для неё все приятней и притягательней. Он откровенен и добродушен, словно прохлад- ный ветер, заглядывающий в оголённую грудь. Как она раньше это не заметила? Жанибек, оглядывая мебель, вырезанную из крас- ного дерева, невольно вымолвил: – Хозяин?.. – и не успел докончить начатое, как его перебила Камилла. – Вдова я. Судьба-завистница забрала у меня единственного. Хорошего человека всегда насти- гает беда там, где её не ожидаешь. У неё даже шея покраснела, красивое лицо под се- тью мелких морщин опалили то ли сожаление, то ли безысходность. Слёзы, заполнившие глаза, так и не смогли про- катиться по щекам. Поплескались в глазницах и исчезли. После того, как иссякла пухлая бутылка, в про- тивоположных комнатах дома была приготовлена постель. Камилла думала, что после первого же прикосно- вения к подушке её окутает сон. Да вышло не так. Давно уже она не прикасалось к спиртному. Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ТАНЕЦ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ БИ 480 481 Қараңғы бөлмеде қаралай желігін көтеріп, бойын қыз-қыз қайнатуын. Тіпті қиялы байып, соңын- да тозаңдатып қалған жылдар көңіл терезесінен сығалап қойсайшы. Осы босағаға келін боп түскен шағы-тын. Жалғыз ұлына жар болғанымен, енесінің қабағынан татау кетпеді. Атасы ұзын бойлы, байсалды адам еді. Обалы не, ләм демеді. Қолтоқпақтай қара кемпірдің ғой бабы таптырмаған. – Шала қазақтың қызын алып... Жылтыраған беті- не ас құйып ішеміз бе? Жылдан асты, қысыр жы- ландай қайқаң қағады... Ернімізді тұщытар дейсің бе осы?! Енесінің мұндай сөзіне еті әбден өлген. «Көрер қызық алда. Жаспыз ғой...» деген. Құс қанатын байлаған жылдарға дауа бар ма? Тәй-тәй басып құлаған немерені армандаумен ата-енесі де аз ғұмырын тауысты. Күйеуі сыр бер- мегенімен, Камилланың шыдамы ақыры үзілді. – Ажырас! Бағыңды байламайын. Өкпем жоқ, – деген бірде көктемге салым. Үнсіз кеткен. Кейін есітті. Обкомға барып ақылдасыпты. – Үлкен өндірісті сеніп тапсырдық. Айтпа он- дайды! Партия кешірмейді, – депті хатшы ызғар шашып. – Әйелді партия емес, алған мен ғой... – Қызыл билетті төсқалтаңа салып жүріп бір-ақ әйелмен қойындасуға болады. Онда да өз жұбай- ыңмен. Сен болсаң сасай бұқа құсап... Тоқтат, жолдас! Көнбесең, айда, қайқай! Теперь, в тёмной комнате, всё тело горело пламе- нем. Дикие фантазии манили за собой, а воспоми- нания об ушедшей молодости то и дело подгляды- вали в окна её души. Было время, когда она переступила порог этого дома молоденькой невесткой. Хоть и была желан- ной для своего суженого, но всегда ловила на себе хмурые взгляды свекрови. Свёкор же её не донимал. Был высоким, спокой- ным человеком. За всю совместную жизнь муж не произнёс по её адресу ни единого худого слова. Только его мать, бабка-колотушка, до конца своих дней всё зудела и зудела. – Взял в жены дочь шалаказахов*... Привёл в дом бесплодную змею, ишь, как извивается… Не бу- дет с неё проку! Но укусы свекрови она переносила равнодушно. Всё ещё впереди, мы ещё молодые, успокаивала себя, ещё пойдут детки. Но разве можно увер- нуться от всепоглощающего времени, которое даже птиц на лету ловит, хватает за крылья? Так и завершили свой век дед с бабкой – в меч- тах о внуке, который бы делал свои первые шаги по жизни на их любящих глазах. Муж не подавал виду, но теперь уже терпение самой Камиллы было на исходе. – Разведись! Не хочу больше мучить тебя. Я не обижусь, – сказала в одну весеннюю ночь. Он же ушёл от ответа. Позже узнала, что ушёл не только в переносном, но и в прямом смысле: пошёл про- сить совета в Обком. – Тебе доверили огромное предприятие. И ни о каком разводе даже и не говори! Партия такого не простит! – со всей суровостью сказал тогда ему секретарь. – Но женился ведь я, а не партия... – С партбилетом в кармане можно жить только с одной женщиной! И только со своей законной женой. А ты – как никудышный бык-производи- тель... В общем, хватит, товарищ! Если будешь возражать, то можешь идти на все четыре сторо- ны! Без партбилета – живи, с кем хочешь. Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ТАНЕЦ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ БИ 482 483 Лауазымның дәмін енді тата бастаған жас ба- стықтың мына сөзге қайтіп дәті шыдар? Тып-ты- ныш қалған. Бір күні: – Осы бала асырап алсақ қайтеді? – деп тұр. Енді шалқақтап бұл көнбеді. Ертеңді-кеш ұлардай шулап жататын жаутаңкөздердің бірін алар-ау. Бірақ ол кімнің нәсілі? Әкесінің қаны бұзақы біреу ме әлде шешесі ау- ру-сырқаулы ма? Тіпті арқан үзген алаяқ болса қайтеді? Өсе келе тұқымға беріліп, қозып кетер. Оңаша ордаңа ойранын салар. Ал сосын ақ сүтіңді беріп алып арпалыс та жат... Ашық қалған есіктен аңдады, сыптығыр, сұлу мұрт сары жігіт те ұйқысыз жатқан сынды. Әлде- не ойына оралғы боп әлсін-әлсін күрсінеді... Басқа ермек қалмағасын Камилла байлықтың соңына қиқулап түскен. Бұл да бір сиқыр. Қусаң – жеткізбейді. Тоқтасаң – көз алдыңда көлбең-көл- бең қағып тұрып алады. Ертедегі есті шалдар: «Ұрпақсыз әйелдің қы- зыл-жасылды дүние түбі баласына айналады. Соны өбектеумен күн өткізеді», – деген екен... Орнынан тұрып кетті. Аяқ-қолы күйіп-жанып байыз таптырар емес. Су құйып ішті. Бойын жай- лап алған өрт бәрібір бой берер болмады. Мамықтай жұмсақ төсектің астына тас батқандай болуын. Әрлі-берлі дөңбекшітуін. Жылтырақ көрсе іліп кететін сауысқан құсап осы әдіре қалғыр дәулетті не үшін жинады? Кімге мұра болады деп жанықты? Больше возражать начинающий начальник не от- важился. Утихомирился, успокоился. В один из дней предложил Камилле: – Может, усыновим чужого ребёнка? Но теперь она уже не хотела уступать. В самом деле: ну, возьмёт он рано или поздно из толпы сирот, шумящей как индюшата, одного их них. А какого тот происхождения? Вдруг кровь его отца была дурной или мать боле- ла чем-то неизлечимым? А может, из породы не- исправимых аферистов и головорезов. Потом, по мере взросления, всё проявится – в по- вадках и характере приёмыша. Устроит в доме по- гром! Воюй на старости с тем, кого сама и вскор- мила своим молоком!.. Так и прислушивалась сквозь свои же вдовьи мысли в сторону открытых дверей. Худощавый, светлолицый парень с красивыми усами, вроде, тоже не спит. Как будто что-то окутало и его мыс- ли – временами глубоко вздыхает... Да, дети у неё так и не появились. Нечем было утешиться. И Камилла всем своим необузданным нравом ринулась в гонку за богатством. А это – как мираж. Сколько ни гонишься, – не догонишь. Хочется большего и большего. Остановишься, а всё равно будет что-то, недостижимое, манить, мерцать перед глазами. Не догонишь. В старину говорили: «Для бесплодной женщи- ны нажитое имущество заменяет дитя. И в уходе за этим добром так и пройдёт вся её бесплодная жизнь». …Не вспоминать! Не думать! Вскочила с места. Всё тело в жару. Налила себе прохладной воды. Но жар не затухал. Как будто камень запрятан под её мягкой, пуховой постелью. Поворачивалась с одного бока на дру- гой, а он всё равно оказывался прямо под душою. Зачем же она, как сорока, падкая на всё блестя- щее, собирала это проклятое богатство? Кому на- меревалась оставить в наследство? Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ТАНЕЦ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ БИ 484 485 Тұр ғой иық тірестіріп самсап. Басың ауырып, балтырың сыздаса қайсысы ерніңе ылғал тамыза- ды? Бәрін қосқанда, бақа басты болса да бір балаға тати ма? Тым болмаса қалған аз ғұмырына сүй- еніш болатын бір пендеге көңіл тоқтатпағаны қалай? Ендігі жерде құшағын толтырмағанмен көңілін ортайтпас еді ғой... – Жәнібек! Даусының оқыс шығып кеткенін өзі де аңдамай қалды. – Камилла! – Келші қасыма! Жамыл көрпе жалп етіп жерге құлады... Жам- басқа батқан тас жоғалып, мамықтай жұмсақ төсек жоғары-төмен тербеле түсті. Шынжыр үзердей боп жұлқынып сырттан Ләззат үрді. Сым бойымен жүгіріп, шауып жанталасты. Жіңішке үнін гармонның даусындай созып Сақ мияулайды. Бір жыл бұрын Тергенің өліп қалғаны мұндай жақсы болар ма, әйтпесе, сәскеге дейін құшағы жазылмаған екеуін қарғап-сілеп бітер еді. Ашқарақ ындын тояттап, жаны жайланған сәтте Камилла: – Маған айдаушы боп кел... Екі мың доллар... Жағдайыңды жасап берем... – деген әр сөзін сағыздай созып. Басы жұмсақ жастықта домалап жатқан сұлу мұрт сары жігіт ризашылықпен жы- миды. Араға апта салып Жәнібек қайтып оралған. За- рыға күткен екен, бұл да қунап, шырайланды. Келісті жүзде әжім салған ою жоғала жаздап, әр жерінде ғана сыңар шаштың сынығындай табы білінеді. Жарық дүниеге назырқанып емес, наздана қа- Вон, стоит же всё безмолвным грузом. Если вдруг занедужишь и обессилишь, некому будет подне- сти к твоему рту и каплю живительной влаги! Вот и получается, что ничто не может восполнить отсутствие, пусть и похожего на лягушонка, но своего ребёнка. Почему же она так и не останови- ла свой выбор на ком-то, кто мог ей стать опорой к старости? Пожила бы если не для тела, то хотя бы для души… – Жанибек! Сама не ожидала от себя такой прыти. – Камилла! – Иди сюда! Укрывавшее его одеяло спало на пол... Камень, не дававший покоя бокам, сразу же исчез, мягкая пу- ховая постель закачалась, как на волнах... Снаружи, срывая цепь, свирепо лаял Ляззат. Оз- лобленно бегал, гремя цепью, взад и вперёд по натянутой проволоке. Тонким голоском, словно запавший высокий звук гармони, мяукала Сак. И как хорошо, что этого не видит Тот, который когда-то подобрал и её, и год назад ушёл из жиз- ни. Иначе проклял бы эту пару, до позднего утра не выпускавшую друг друга из жарких объятий. Как только насытилось истосковавшееся жела- ние, Камилла, растягивая каждое слово, словно жвачку, предложила: – Будешь возить меня… Две тысячи долларов... Все твои проблемы решу… Каждым словом затя- гивала, как петлёю. Худощавый, светлолицый до- вольно улыбнулся. Спустя неделю, Жанибек возвратился. Заметно было, что Камилла томилась в ожидании: завидев его, преобразилась, расцвела. Морщины на лице почти разгладились. Теперь глядела на мир не сквозь печаль, а глаза- Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ТАНЕЦ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ БИ 486 487 рады. Сары көйлек пен сарғыш жақұттар енесі- нен қалған жалғыз сандықтың түбіне қайтып шықпастай боп түскен. Әдеттегідей тағы да итін әупілдетіп, мысығының жіңішке үнін гармонь даусындай создырып, мияу- латып шыққан түні жарықтық күйеуі түсіне енген. Өкпелегендегі әдетімен қоңырқай тартып, бір қы- рындап отыр екен. «Басыма көптен келмей кеттің ғой, – дейді. – Енді көк көйлекті киіп, көгілдір жақұтты тақпай-ақ қой. Жарасатын жаңасын сатып алсаңшы. Ит пен мы- сықтың да обалы бар шығар, жандарын қинамай таныстарға беріп жіберсеңші...» Бұл да бірдеңе айтқысы келген, тамағы құрғап үні шықса ше. Бастығырылып қалыпты. Терге мал- шынып оянды. – Кінәлай бер, – деді орнынан тұра сала күйе- уімен айтысқа түсіп. – Жалғыз басым жанымды шабақтап қашанғы отырам? Ең болмаса есіктен сығалап кетер біреуің бар ма? Білем сені де, тірлігіңде не бүлдіргеніңді. Қара- уыңдағы әнебір күлімкөз бойдақ келіншекпен өмір бойы әуейі болдың. Тілімді тістеп, іштен тындым. Кеткен есесі бол- са алсыншы дедім. Әлде естімей, көрмей-білмей жүрді дедің бе? Содан кейін анда-санда шым ете түсер ұяты та- рап, бойы жеңілдеп сала берген... Сыптығыр жігіт келе-келе қозы қарын байлап, тіпті көріктене түсті. Жаңа, жайлы қонысқа көшіріп, бала-шағасын бір қуантып қайтты. Ар- тынша ырғап-жырғап қызын құтты орнына қон- дырып оралды. ми, полными нежности. Жёлтое платье и кольцо с жёлтым драгоценным камнем безвозвратно по- гребены на самое дно сундука, перешедшего ей от свекрови-колотушки. В ту ночь, когда они, как и в прошлый раз, заста- вили в бешенстве лаять собаку и протяжно, как гармонь, мяукать кошку, во сне к ней явился по- койный муж. Сидел, угрюмый, повернувшись к ней боком, как делал это и при жизни, когда был чем-то недово- лен. – Перестала ходить на могилу, – говорил он. – Что ж, больше не надевай синее платье и не носи коль- цо с синим драгоценным камнем. Купи себе то, что тебе сейчас больше всего подхо- дит. И не мучай собаку с кошкой, пожалей, отдай их в добрые руки... Она тоже хотела было ответить, но в горле что-то встало комом, пересохло во рту, язык не повино- вался. Проснулась вся в поту. – Обвиняй, как можешь, – начала препираться с покойным мужем, когда проснулась. – До каких же пор буду так одинока? Хоть бы одна живая душа хоть бы раз заглянула в двери… Думаешь, не знала про твои похождения? Всё время крутился вокруг той незамужней, с игри- во смеющимися глазами, бабёнки, что работала у тебя. Я тогда свой язык прикусила и молчала – а ты сей- час? Думала, пускай уж возьмёт своё, если я что- то не додала. Думаешь, что один ты всё видишь, а я ничего не знала и не слышала? После разговора с покойным мужем душа пере- стала так жалобно щемить, и она вздохнула с об- легчением... Худощавый парень спустя какое-то время заметно поправился, появилось пузо, стал выглядеть ещё красивее. Перевёз своих на новую квартиру, чем сильно обрадовал их. Выдал замуж дочку, прово- дил её под венец, как полагается. Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ТАНЕЦ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ БИ 488 489 Ел аузына қақпақ жоқ. Кірісің мен шығысың қай- мана қазақтың көңіл таразысына күнде бір түсер. Жоғыңда қоржыныңа олжа сала алмайтын ағайын барыңда алакөзденіп бітер. Өйтпесе ішкені бойы- на жұға ма? – Бәсе, Жәнібектікі қайдағы бизнес десек, бір алжыған кемпірдің қолына кіріп алыпты. – Соның байынан қалған дәулетін сорып, үйіне тышқандай тасып жүрген көрінеді. – Өзінің басы істемесе не аяғы жүрмесе қайтсін? – Әйтеуір бір жерінің қайырын көру керек қой. – Арамнан байығаннан адалынан аш-арық жүр- мей ме жазған?!Бұл өсек бауырымен жыландай жорғалап, екі айыр тілін салаңдатып Әсемге де жетіпті. Тіпті бір құрдасы: – Сыланайын десем, байдан қорқам, сыланбайын десем, тоқалдан қорқам деп жүрсің бе? – деп қыл- жақтапты. О, антұрған! Сол күні отбасына кезекті оралған- да шар ете қалған шатақтың ортасына түскен. Екі көзі бұлаудай болған Әсем бет бақтырар емес: – Қайдағы шетелдік компания десем... Айтқаның- ның бәрі өтірік! Өзіңнен екі мүшел кәрі кемпірдің қойнына барып... Ойы-бай, енді қай бетімді жыртайын?!. Ел-жұрт- тың көзіне қайтіп көрінейін?!. Одан да менен жиырма жас кіші қызға қырында-дағы, басқан ізіңнен садаға кетейін... Айғырлығың шыдатпай бара жатса... Сай-сүйегіңді үңгіген сұңқылға шыдас беру мүм- кін емес. Шындығы түскір алды-артын бірдей шырмап тастады. Народу рот не закроешь. Доходы твои и расходы не оставят в покое даже постороннего человека. Родственники же, которые не способны тебе по- мочь в твоей нужде, будут завистливо коситься на твой достаток. Иначе и кусок им в горло не поле- зет. – Вон оно что!.. А мы-то гадали, какой у Жанибе- ка бизнес, а он пригрелся под крылышком одной безумной старушки. – И потихонечку, как ловкая мышь, таскает к себе в дом добро, оставленное ещё её мужем. – А что ж ему делать, если башка не варит, а руки не шарят? – Должен же он иметь выгоду от какого-то тёпло- го Места – Чем богатеть на таком, уж лучше голодать. Бе- долага. Подобные сплетни, как ползучие змеи с раздвоенным жалом, дошли и до Асем. Даже один из её сверстников как-то подшутил: – Ты что, хочешь сказать: подкраситься – мужа боюсь, а не подкрашусь – токалки* страшусь? О, неразумный! В тот день Жанибек сразу по при- езду домой нарвался на скандал. Опухшие глаза Асем извергали ярость. – Думала, что это за такая щедрая иностранная компания?.. А всё, что ты говорил, оказывается, ложь! Пригрелся у старухи, которая вдвое старше тебя… Стыд какой… Как я теперь людям в глаза посмо- трю… Лучше бы выбрал девку на двадцать лет моложе меня, я бы ноги тебе целовала… Да если тебе мало меня… Выдержать женский пронзительный клёкот, про- бирающий до костей, дело трудное. Но правда, жестокая правда, ополчилась на него со всех сто- рон. Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ТАНЕЦ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ БИ 490 491 – Енді өздеріңнің қамдарың ғой. Осы дәулеттің бәрі аспаннан жаумаған шығар? – деген даусы жуасып. – Қушиған иінің құрсын сенің! Әне, ұлың жүр, оқу жоқ не жұмыс жоқ. Өзіндей тентектерге еріп нашаға ауызданыпты. Түн ортасында келді. Ес- түс жоқ. Желігің тарқамай жүріп оған көңіл бөлем дейсің бе?! Есік көзінде қаңтарылып тұрған «Лэнд Крузерге» қалай отырғанын білмейді. Айдау жолға түсіп, жұлдыздай ағызып келе жатып қана ес жиған. Сол күні... Жәнібек Астанаға, алыс ағайынның тойына жиналған. – Мен де барам, – деді Камилла қолма-қол тұта- нып. – Саған екі жыл қатын болғанда бір мәрте бой жазып еріп шығуға жарамаймын ба? Әлде сы- ныңды бұзам ба, сымбатыңды қашырам ба? – Жарайды. Бірге барайық. – Тойға Әсем де келе ме? – Солай шығар... Бір жолы үйге күйеуінің немере қарындасы кел- ген. Келе жесір жеңгесіне тиісті. – Ағамның шымшып жинаған бар дәулетін судай шаштың. Кезінде осы бедеу қаншықты қақ бастан бір салып айдап шық дедік. Көндің бе? Басыңды дуалап алған соң. Біліп ек адал төсегін арамдайтыныңды. Қаз орнына қарға қондырып... Сен өлген күні сотқа беріп мына коттедж бен ма- шинаны тартып алам. Тап осыны істемесем, атым өшсін! Көр де тұр! – деп күлін сабалаған. «Аларсың! – деген бұл ашып айтпаса да іштей ерегесіп. – Саған тұтам жіп қалдырмаспын. Бәрін де жанымдағы Жәнібекке, тым құрыса, итім мен – Да ведь я пошёл на это лишь ради вас! Доста- ток, что пришёл к нам, не свалился с небес, – вы- молвил он, умоляющим голосом. – Смотреть жалко на твои нюни. Вон, сын твой, погляди: ни учёбы, ни работы. Связался с такими же, как сам, хулиганами, анашой балуется. При- шёл домой поздно ночью. Вид невменяемый. Тебе – не до него. Ты занят своими интересами, не мо- жешь ему уделить внимание! Он не помнил, как сел на «Ленд Круизер», стоя- щий возле дома. Пришёл в себя только тогда, ког- да, словно падающая звезда, уже стремительно нёсся по трассе. В тот день Жанибек собирался на свадьбу к даль- ним родственникам в Астану. – Я тоже поеду, – сказала, зажигаясь ни с того, ни с сего Камилла. – Уже два года я тебе - как жена, и что ж, нельзя мне с тобою выйти на люди? Или, может, не к лицу я тебе, а? – Ладно. Поедем вместе. – Асем на свадьбу тоже едет? – Может, и так… За несколько дней до того в её дом нагрянула се- стра покойного мужа. И сразу же начала бранить- ся со снохой-вдовой. – Всё состояние, что по крупицам собирал мой брат, ты сливаешь как воду. Твердили ему при жизни, чтобы он пал кой прогнал бесплодную суку! Да разве послушался?! Ходил, как заговорённый. А мы уже тогда знали, что осквернишь ты его чистое имя. На ложе лебе- дя пригреешь ворону… В день, когда ты сдохнешь, отберу у тебя всё че- рез суд – и коттедж, и машину. Да будет проклято моё имя, если так не сделаю! Подожди! Вот уви- дишь! – кричала она в истерике. «Жди! Получишь!» – сказала про себя Камилла, сдерживая ярость. – Тебе даже нитки не оставлю. Всё, что есть, передам Жанибеку, в крайнем слу- Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ТАНЕЦ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ БИ 492 493 мысығыма өсиеттеп кетермін». Астананың ақшаңқан мейрамханасында той қы- зып жүре берген. Сұлу мұрт сары жігіттің жанын- да көк көйлек, көгілдір жақұттары жарқырап бұл да отырды. Елдегідей емес, Астананың халқы қызық екен. Қай қонақ қасына кімді ертіп келді, не жеп, не деп жатыр, шаруасы жоқ. Қалай дегенмен мәдениет- пен ерте ауызданған орта ғой. Келесі столда отырған Әсем бұларға назарын да салмады. Әр қимылын Камилла байқатпай бағып, қалт жіберер емес. Үйіндегі дауды Жәнібек бұған жеткізген. Та- рығып, қабағы ашылмай қойған соң қайтсін, бәй- бішеге деп арзанқолдау бір машина сыйлаған. Зырылдатып айдап жүр дейді. Сонан соң азуы қалса да ашуы аздап тарқаған сынды... Әнеу иық тірестіріп отырғаны кім? Аузына дән құйып алған саршұнақтай қос ұрты бұлтиып жылмаң қағуын. Көзі моншақтай майланып, Әсемнің құлағына әл- денені сыбырлайды кеп. Онысы назданып, мой- нын оңды-солды бұрып жымияды. Жаутаңдап Жәнібекке қараған. Қанын ішіне тар- тып сұрланып алса да сыр бермеді. – Алаң етпе! Бәрі де орнында, – деді бұл сырт көрініске еркелей, баяғыдағыдай тәп-тәтті ерні- нен екі елі тілін сүйірлеп көрсетіп. – Әлі-ақ табысып кетеміз. Жұрт сияқты ішіп-жеп отырайық. Би басталсымен Жәнібекті жетектеп ортаға шыққан. Бірінен кейін бірін іліп ала жоғалған қу- атты әуен дауыл көтеріп, жұрттың арқасын қоз- дырған. Көгілдір сырға мен жүзікті жарқылдатып жанта- ласа биледі. Қамау тері алынған соң тіпті де бой берер болмады. чае, – кошке с собакой в наследство оставлю. …В белоснежном ресторане Астаны свадьба в са- мом разгаре. Рядом с белолицым парнем с краси- выми усами, сидела и она в голубом платье, свер- кая своими драгоценностями. Да, здесь всё не так, как на родине. Астанчане на- род странный. Никого не волнует, кто с кем при- шёл, кто что ест и пьёт, во что одет... Как бы там ни было, публика здесь покультурнее. Асем, сидевшая за другим столом, даже не посмо- трела в их сторону. Каждое её движение – под не- заметным, но пристальным присмотром Камил- лы. Жанибек осведомил её о домашнем скандале. Видя, как та страдает и переживает, пришлось «старшей жене» купить недорогую автомашину. Говорят, гоняет вовсю. После подарка зубы хоть и точит, но прежняя злоба поубавилась… А кто же это сидит рядом? Видно, проворный – с надутыми, как у суслика, набравшего в рот зерна, щёчками. Блистая бусинками глаз, что-то успевает шептать Асем на ушко. Она же кокетливо улыбается и вер- тит по сторонам шеей. Внимательно посмотрела на Жанибека. Тот хоть и помрачнел, но виду старается не показывать. – Не переживай. Всё в порядке, – улыбаясь, сказа- ла Камилла и, как прежде, высунула меж сладки- ми губами кончик языка. – Вот увидишь, ещё помиримся. Давай, как все – есть-пить и музыку слушать… Когда начались танцы, потянула за руку Жани- бека и вышла на середину. Головокружительная музыка затягивала гостей в свой водоворот и воз- буждала людей. И, наконец, переросла в настоящий вихрь. Ка- милла, блистая лазурными серьгами и кольцами, пустилась в самозабвенный танец.Разгорячённая, уже не могла остановиться. Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ТАНЕЦ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ БИ 494 495 Көптің арасынан Әсем де көрініп қалып жүр. Тер- белген талдырмаш бойлы, сұлу болмағанмен сүй- кімді. Ұялы қоңыр көздері мұнартып, екі беті алаулай- ды. Тек ырғалып емес, тұра қалып оң аяғымен паркетті теуіп секіреді. Билеген түрі. Табанының сартылын естіген сайын «мені көрдің бе?» дегендей қиқу салады. Мұның арқасында аузы аққа жарып, атқа мінген соң, алты қап жел кернемей қайтсін? Жер теппей қалай шыдасын? Шындап ерегіссе, бәрін сыпырып алып, тақы- ршаққа отырғыза қоярын сезе ме? Сезсе, иіліп келіп сәлемдесуге жарамағаны несі? Байын басы бүтін тартып алса не істер еді? Айы- на бір аптаға босатып, иіскетіп тұрған жоқ па? Осыны ойлағанда тіпті де дем басқысы келмеді. Көгілдір көйлектің етегін қайта-қайта үйіріп, Жәнібекті шыр көбелек айналды. Жүрегі өрікпіп, балтыры сыздағанын да елемеді. Орайлы сәтте тізесін бүге бере басын шалқақ жіберіп, әлі де ұстаған жанның уысын толтырар омырауын ерсілі-қарсылы тербеп қалшылдатқан. Қайтып көтеріле алмады. Көз алдына қызыл- ды-жасылды шеңберлер қаптап кетті... Біреудің ащы даусы шыға ма? Мал қайырғандай, мәдени ортада мұнысы несі?.. Манадан бері Жәнібек дегені күйеуі екен ғой. Қа- лай аңдамаған? Бәсе, ол мынау сияқты қутыңдап емес, құлашын жайып, міне, осылай, көтеріліп ұшатын ата қаз- дай мамырлап билеуші еді ғой. Ана жүрген – енесі. Ол да тойға келген бе? Тіпті В толпе танцующих иногда промелькнёт и Асем. Гибкая и изящная, не красавица, но – симпатич- ная. Тронутый печалью робкий взгляд карих глаз, щёки раскраснелись. Только танцевала, не пока- чиваясь в такт, а стуча правой ногой о паркет и подскакивая. Такой уж, наверно, танец. Под стук каблука ещё и прикрикивает, будто хочет обратить на себя все- общее внимание. Конечно, поправив за чужой счет дела, сев на же- лезного коня, трудно не раздуть ноздри. Как же устоять, на месте, не попинать землю? Думает ли она, что в один миг может всего ли- шиться? А коли чувствует, то почему не соизво- лит подойти и с почтением поздороваться? Чтобы она, дурёха, делала, если бы полностью лишилась мужа? Какая неблагодарная: в месяц отпускает его на одну недельку – разве что поню- хать? От сбивчивых и горьких мыслей Камилла совсем разошлась…Снова и снова, собрав в пригоршню подол своего голубого платья, она кружилась, порхая вокруг Жанибека. Не обращая внимания на колики в сердце и боли в икрах. Улучив момент, выкинула на всеобщее обозрение, даже цыганский номер: на полусогну- тых коленях, гордо откинув голову назад, начала колыхать своей всё ещё пышной грудью… И только выпрямиться уже не сумела. Перед гла- зами вспыхнул сноп красно-зелёных кружочков… Кто-то пронзительно кричит, что-ли? Что за при- чуды в культурном обществе: орут, как будто скот погоняют?.. Только что рядом был муж, а теперь вдруг – Жа- нибек. Как проглядела? В самом деле, муж не изворачивается как этот ма- лый, а раскрывает широкие объятья. Взмахивая руками, словно гусь крыльями, плавно танцует, словно хочет взлететь. А вон ещё женщина – это её покойная свекровь. Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ТАНЕЦ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ БИ 496 497 Тоже пришла на свадьбу? Улыбается ей и машет рукой. Незабвенная, какой хороший человек! – как же она не заметила этого раньше? А что здесь потеряли её собака и кошка? Да, они тоже любили этот танец бренного мира… Как стояла, на коленях, так и рухнула навзничь. – Что попросишь, то и возьми! Спаси! – кричал Жанибек, схватив за грудки доктора прибывшей скорой помощи. Тот лишь беспомощно качал головой. А сумасшедшая громкая музыка с новой силой гремела и гремела. Примечания: жүктеу/скачать 16,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|