Анықтамалар бұл диссертациялық жұмыста келесі терминдерге сәйкес анықтамалар қолданылған: Акме
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ Білім берудегі акмеологиялық зерттеу әдістерінің жіктелуі және сипаттамасы
жүктеу/скачать 95,65 Kb.
|
Қожахметова Ұлжан
| 1.3 ПЕДАГОГИКАЛЫҚ Білім берудегі акмеологиялық зерттеу әдістерінің жіктелуі және сипаттамасы
Педагогикалық акмеологияның белсенді дамуы акмеологияның өзін жалпы ғылым ретінде, сонымен қатар оның қолданбалы салаларын дамытуға бастама жасады. Педагогикалық акмеологияның қалыптасуы Н.В. Кузьмина және осы көрнекті ғалымның психологиялық-педагогикалық ғылымдар саласындағы ғылыми мектебінің ізбасарлары. Педагогикалық акмеологияның мазмұны мұғалім жұмысының ерекшелігіне акмеологиялық көзқараспен анықталады. Акмеологияның пәндік саласы білім берудің өзекті мәселелерінің кең ауқымын қамтиды: - мұғалімнің кәсіби шеберлігі, оның деңгейлері, кәсіби-педагогикалық қызметте шыңға жету факторлары мен шарттары; - педагогикалық міндеттерді шешуге байланысты ұжымдық қызметтің шыңына жету заңдылықтары мен механизмдерін; – мұғалімнің біртіндеп қалыптасу процестерін зерттеу; – педагогикалық қызметтегі кәсіби жетістіктердің мәндері мен мотивтері; – кәсіби-педагогикалық қызметте кәсібилікке жетудің жеке траекториялары. Мұғалімнің кәсіби шеберлігінің негізгі деңгейлері: мамандықты меңгеруі, педагогикалық шеберлігі, мұғалімнің өз мамандығы бойынша өзін-өзі танытуы, педагогикалық шығармашылығы. Кәсіби шеберліктің жоғары деңгейінде мұғалім өзін жаңашыл, кәсіптік маман, эрудит, шебер, гуманист, жаңашыл, диагностик, зерттеуші, педагогикалық ынтымақтастыққа қатысушы ретінде көрсетеді. Педагогикалық акмеология кәсібилікке жету жолында кәсіби дамып келе жатқан өсу траекториясын анықтайды, сонымен қатар мұғалім тұлғасының кәсіби деформацияларын (мысалы, күйіп қалу синдромы және тоқырау кезеңі) еңсереді. Педагогика мен акмеологияның байланысы білім беру процесінде тұлғаны зерттеуде, тұлғалық және кәсіби даму және өзін-өзі дамыту процестерінде заңдылықтарды орнатуда көрінеді. Сонымен қатар, қазіргі уақытта өзекті психологиялық-педагогикалық және акмеологиялық мәселе болып табылатын тұлғалық-бағдарлы оқытуға көп көңіл бөлінуде. Педагогикалық акмеологияда айтарлықтай жетістіктер бар, бірақ сонымен бірге шешуді қажет ететін мәселелер мен мәселелер де аз емес. Сонымен, мұғалімнің тұлғалық және кәсіби өзін-өзі дамыту үдерісіндегі заманауи интеграциялық білім беру ортасының рөлін негіздеу өзекті зерттеу болып табылады. Білім берудегі акмеологиялық зерттеу әдістерінің жіктелуі және сипаттамасы: Бақылау әдісін қолданатын зерттеудің нәтижесі көбінесе зерттеушінің өзіне, оның «бақылау мәдениетіне» байланысты. Бақылау кезінде ақпаратты алу және түсіндіру тәртібіне қойылатын нақты талаптарды ескеру қажет. Олардың ішінде келесі 7-і ерекше көзге түседі. 1. Бақылау үшін сөйлеу және қозғалыс көріністері бар сыртқы фактілер ғана қол жетімді. Интеллект емес, адамның мәселелерді қалай шешетінін байқауға болады; көпшілдік емес, басқа адамдармен қарым-қатынас сипаты және т.б. 2. Байқалатын құбылыс, мінез-құлық оперативті түрде, нақты мінез-құлық тұрғысынан анықталуы қажет, т.б. жазылған сипаттамалар мүмкіндігінше сипаттаушы және мүмкіндігінше азырақ түсіндірме болуы керек. 3. Бақылау үшін мінез-құлықтың маңызды сәттерін (сыни жағдайлар) бөліп көрсету керек. 4. Бақылаушы бағаланатын адамның ұзақ уақыт бойы, көптеген рөлдерде және сыни жағдайларда мінез-құлқын жазып алуы керек. 5. Бірнеше бақылаушының айғақтары сәйкес келген жағдайда бақылаудың сенімділігі артады. 6. Бақылаушы мен бақыланушы арасындағы рөлдік қатынас жойылуы керек. Мысалы, оқушының мінез-құлқы ата-анасы, мұғалімі, құрбы-құрдастарының алдында басқаша болады. Сондықтан бір адамға әртүрлі позицияларды иемденетін адамдардың бір қасиеттер жиынтығы бойынша берген сыртқы бағасы әртүрлі болуы мүмкін. 7. Бақылаудағы бағалар субъективті әсерлерге ұшырамауы керек (ұнату және ұнатпау, ата-анадан оқушыларға, оқушының үлгерімінен оның мінез-құлқына деген көзқарастың ауысуы т.б.). Әңгімелесу – педагогикалық психология мен акмеологияда кең таралған мақсатты сұрақтарға жауап беру нәтижесінде оқушы туралы онымен қарым-қатынаста ақпарат (ақпарат) алудың эмпирикалық әдісі. Бұл арнайы әдіс мінез-құлықты зерттеу. Екі адам арасындағы диалог, оның барысында бір адам екіншісінің психологиялық ерекшеліктерін ашады, әңгімелесу әдісі деп аталады. Оны әртүрлі мектептер мен бағыттардың психологтары өз зерттеулерінде кеңінен пайдаланады. Әңгімелесуде, диалогта, пікірталастарда оқушылардың, мұғалімдердің көзқарастары, олардың сезімдері мен ниеттері, бағалары мен ұстанымдары ашылады. Барлық уақыттағы зерттеушілер сұхбаттасу кезінде басқа жолмен алу мүмкін емес ақпарат алды. Психологиялық-педагогикалық әңгіме зерттеу әдісі ретінде зерттеушінің оқу-тәрбие үдерісі субъектілерінің ішкі әлеміне енуге, белгілі бір әрекеттердің себептерін анықтауға бағытталған мақсатты әрекеттерімен ерекшеленеді. Субъектілердің моральдық, идеологиялық, саяси және басқа да көзқарастары, зерттеушіні қызықтыратын мәселелерге қатынасы туралы мәліметтер де әңгімелесу арқылы алынады. Бірақ әңгімелесу өте күрделі және әрқашан сенімді әдіс емес. Сондықтан, ол көбінесе қосымша ретінде пайдаланылады - бақылау немесе басқа әдістерді қолдану кезінде жеткіліксіз түсінікті болған нәрселер туралы қажетті түсініктемелер мен нақтылаулар алу. Сұрақ қою – зерттеудің негізгі міндетіне жауап беретін сауалнаманы құрайтын арнайы дайындалған сұрақтарға жауаптар негізінде ақпарат алудың эмпирикалық әлеуметтік-психологиялық және педагогикалық әдісі. Сұрақ қою – сауалнама деп аталатын арнайы құрастырылған сауалнамалар арқылы материалды жаппай жинау әдісі. Сауалнамалар адам өзіне қойылған сұрақтарға ашық жауап береді деген болжамға негізделген. Студенттер, мұғалімдер, ата-аналар арасында жылдам жаппай сауалнама жүргізу және жиналған материалды автоматтандырылған өңдеу мүмкіндігімен сауалнама мұғалімдер мен психологтарды қызықтырды. Қазіргі уақытта психологиялық-педагогикалық зерттеулерде сауалнамалардың әртүрлі түрлері кеңінен қолданылады: - жауаптың өз бетінше құрастырылуын талап ететін ашық; - жабық, онда дайын жауаптардың бірін таңдау керек; - пән атауларын талап ететін номиналды. - Анонимді сауалнамалар. Сауалнаманы құрастыру кезінде мыналарды ескеріңіз: - сұрақтардың мазмұны; - сұрақтар формасы – ашық немесе жабық; - сұрақтардың тұжырымы (анықтылық, жедел жауапсыз және т.б.); - сұрақтардың саны мен реті; психологиялық-педагогикалық тәжірибеде сұрақтар саны әдетте сауалнама әдісін қолданатын 30–40 минуттық жұмысқа сәйкес келеді; Сұрақтардың реті көбінесе кездейсоқ сандар әдісімен анықталады. Сұрақ қою ауызша, жазбаша, жеке, топтық болуы мүмкін, бірақ кез келген жағдайда ол екі талапқа жауап беруі керек – іріктеудің репрезентативтілігі және біртектілігі. Сауалнама материалы сандық және сапалық өңдеуден өтеді. Эксперимент жалпы ғылыми танымның, атап айтқанда психологиялық, педагогикалық және акмеологиялық зерттеулердің негізгі (бақылаумен қатар) әдістерінің бірі болып табылады. Ол бақылаудан бір немесе бірнеше айнымалыларды (факторларды) жүйелі түрде басқаратын және зерттелетін объектінің мінез-құлқындағы қатарлас өзгерістерді тіркейтін зерттеушінің жағдайға белсенді араласуымен ерекшеленеді. Эксперимент процедурасы зерттелетін фактордың сенімді оқшаулануын қамтамасыз ететін осындай жағдайларды бағытталған құру немесе таңдаудан және оның әсер етуіне байланысты өзгерістерді тіркеуден тұрады. Көбінесе психологиялық-педагогикалық эксперименттерде олар 2 топпен айналысады: зерттелетін фактор кіретін эксперименттік топ және ол жоқ бақылау тобы. Экспериментатор өз қалауы бойынша эксперимент шарттарын өзгерте алады және мұндай өзгерістің салдарын бақылай алады. Бұл, әсіресе, оқушылармен тәрбие жұмысында ең ұтымды әдістерді табуға мүмкіндік береді. Мысалы, сол немесе басқа оқу материалын есте сақтау шарттарын өзгерту арқылы қандай жағдайда есте сақтаудың ең жылдам, күшті және дәл болатынын анықтауға болады. Жүргізу Әртүрлі субъектілермен бірдей жағдайда зерттегенде, экспериментатор олардың әрқайсысында психикалық процестердің жүруінің жас және жеке ерекшеліктерін белгілей алады. Өткізілу формасы бойынша эксперименттердің екі негізгі түрі бөлінеді. мента – зертханалық және табиғи. Зертханалық тәжірибе нәтижелердің тазалығын қамтамасыз ету үшін арнайы ұйымдастырылған жасанды жағдайларда жүргізіледі. Ол үшін бір мезгілде болатын барлық процестердің жанама әсерлері жойылады. Зертханалық эксперимент жазу құрылғыларының көмегімен психикалық процестердің жүру уақытын, мысалы, адамның реакция жылдамдығын, оқу және еңбек дағдыларының қалыптасу жылдамдығын дәл өлшеуге мүмкіндік береді. табиғи эксперимент. Зертханалық тәжірибенің бұл кемшіліктері табиғи экспериментті ұйымдастыру арқылы белгілі бір дәрежеде жойылады. Табиғи эксперимент қалыпты жағдайда субъектілерге таныс іс-әрекеттер шеңберінде жүргізіледі, мысалы, жаттығу сабақтары немесе ойындар. Тәжірибелерді анықтау және қалыптастыру мақсатына қарай ажыратылады. Анықтау экспериментінің мақсаты – қазіргі даму деңгейін өлшеу (абстрактілі ойлау, адамның адамгершілік-еріктік қасиеттері және т.б.). Қалыптастырушы эксперимент сол немесе басқа әрекеттің қалыптасу деңгейін, психиканың белгілі бір жақтарының дамуын жай ғана анықтауды емес, олардың белсенді қалыптасуын немесе тәрбиеленуін көздейді. Бұл жағдайда талап етілетін мінез-құлықты ұйымдастыруға қажетті жағдайларды анықтауға ғана емес, сонымен бірге іс-әрекеттің жаңа түрлерін, күрделі психикалық функцияларды мақсатты дамытуды эксперименттік түрде жүзеге асыруға және олардың құрылымын тереңірек ашуға мүмкіндік беретін ерекше эксперименттік жағдай жасалады. Педагогикалық тәжірибені зерттеу және жалпылау. Педагогикалық тәжірибені ғылыми зерттеу және жалпылау әртүрлі зерттеу мақсаттарына қызмет етеді; педагогикалық процестің қазіргі қызмет ету деңгейін, тәжірибеде туындайтын қиыншылықтар мен қайшылықтарды анықтау, ғылыми ұсыныстардың тиімділігі мен қолжетімділігін зерделеу, күнделікті шығармашылық ізденісте жаңа, ұтымды, пайда болатын элементтерді анықтау жетекші педагогтар. Педагогикалық тәжірибені жалпылау әдісі өзінің соңғы қызметінде озық педагогикалық тәжірибені жалпылау әдісі ретінде өзінің кең таралған түрінде көрінеді. Осылайша, зерттеу объектісі жаппай тәжірибе (жетекші тенденцияларды анықтау үшін), теріс тәжірибе (сипатты кемшіліктер мен қателерді анықтау үшін) болуы мүмкін, бірақ оның барысында жаңа, құнды дәндер пайда болатын озық тәжірибелерді зерттеу ерекше маңызды болып табылады. бұқаралық тәжірибеде табылған: өзіндік әдістемелер және олардың комбинациясы, қызықты әдістемелік жүйелер (әдістер). жүктеу/скачать 95,65 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|