Астана, 2015 КƏсіби қазақ тілі
жүктеу/скачать 3,93 Mb. Pdf көрінісі
|
| Жағыпарова Майра
Етістіктің аналитикалық формасы (Аналитическая форма глагола) Етістіктің аналитикалық формасы бір немесе бірнеше компонент- тен тұрады. Негізгі етістік көсемше немесе есімше түрінде болады. Мысалы, сындыра беру, сындырып алу, сындырып қоя жаздау. Көмекші етістіктер саны төртеу, бесеу де болуы мүмкін. Мысалы, сындырып барып құлап қала жаздау. Жіктік жалғаулар соңғы көмекші етістікке жалғанады. Мысалы, Мен соңғы автобустан қалып қоя жаздадым. Болымсыз жұрнақтар негізгі етістікке де, көмекші етістікке де жалғана береді. Мысалы, сөйлемей қойды (так и не заговорил), сөйлемей қоймады (не мог не высказаться). Болымсыз -ма,-ме, -ба, -бе, -па, -пе жұрнақтарынан басқа емес, жоқ сөздері де қолданылады. Сөйлем соңында тұрып жіктік жалға- улардын қабылдайды. Мысалы, Мен оны көрген жоқпын. Мен оны көрген емеспін. Мағына Жұрнақ Көмекші етістік Мысалдар Іс-əрекеттің басталуы (начало действия) -а/-е/-й бастау жөнелу жаза бастады – начал писать жүгіре жөнелді – побежал Іс-əрекеттің жалғасуы (продолжения действия) -а/-е/-й бару беру түсу жаза берді – продолжал писать оқи түсті – продолжал еще читать Іс-əрекеттің аяқталуы (завершения действия) -ып/-іп/-п біту кету қалу шығу өту болу жазып бітті – закончил писать тұрып кетті – встал ұйықтап қалды – уснул сүртіп шықты – вытер көріп кетті – увидел сөйлеп болды – закончил говорить |