Атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары
жүктеу/скачать 1,89 Mb.
|
annotation214581
Нәтижелер және талқылауҚазіргі дидактикада оқу пәндерін оқу мен оқытуда құзіреттілікке негізделген көзқарас теориясы бар. Студенттердің кәсіби-коммуникативтік құзыреттілік мәселелерін зерттеу лингвистикалық аспектіге әсер етіп қана қоймайды, сонымен қатар кәсіби қарым-қатынас саласында туындайтын жағдайларды имитациялайтын оқыту технологияларын әзірлеуді, коммуниканттардың білімі мен идеяларын талдауға тартуды талап етеді. Құзыретті маман даярлау тек жаңа әдістермен және білім берудің басқа мазмұнымен ғана емес, педагогикалық өзара әрекеттестіктің тұлғалық сипатымен де байланысты. Сондықтан құзыреттілікке негізделген оқытудың қажетті шарттары мыналарды қамтуы керек: студентті әртүрлі қажеттіліктері, қызығушылықтары бар, өмірлік мақсаттарға жетуге ұмтылатын, өзіндік ұстанымы және оны жүзеге асыру құқығы бар ішкі құнды тұлға ретінде құрметтеу және қабылдау; оқу процесіне студенттердің жеке қатысуын қамтамасыз ету: өзін-өзі тануға, субъектив- ті тәжірибені дамытуға, зерттелетін заттар мен құбылыстарға, оқу процесіне, өзіне, болашақ кәсіби іс-әрекетіне рефлексиялық қатынасқа бағыттау; рефлексия, талдау, жаңа маңызды мақсаттарды іздеу, әртүрлі позициялардың диалогы, ашықтық, қолдау, жетістіктерді тану және көрсету атмосферасын құру. Құнанбаева С.С. қарым-қатынас жасау салаларын анықтайтын «мазмұнның пәндік аспек- тісінің ұйымдастырушылық негізі» ретінде когнитивтік-лингвомәдени кешендерді (КЛК) анықтайды [5, с.11]. Құлыбаева Д.Н. оқу бірлігі ретінде оқу материалын тақырып бойынша біріктіретін тақырыптық-мәтіндік бірлік (ТМТ) деп қарайды және бұл бірлік түпнұсқа мәтін- ге негізделген [6]. Кәсіби бағдарланған қазақ тілі мұғалімі оқытылатын мамандығы бойынша ғылыми-тех- никалық мәтіндердің ерекшеліктерін жақсы білуі және қажетіне қарай студенттерді олармен таныстыруы қажет. Бұл, ең алдымен, арнайы терминологияның, арнайы жалпы ғылыми лексиканың, нақты қызмет лексикасының, әртүрлі күрделі грамматикалық құрылымдардың болуы. Тілдік емес ортада оқытудың негізі қазақ тіліндегі мәтін болады. Мұғалім оқытылатын мамандық бойынша студентке сөйлеудің коммуникативті мүмкіндіктерін жүзеге асыруға көмектесетін мәтіндердің түрлерін таңдауы керек. Мысалы, мәтіндердің мына түрлерін ажыратуға болады: тасымалдау каналы арқылы: ауызша және жазбаша. презентация сипаты бойынша: сипаттау, хабар, әңгіме, пайымдау, олардың комбинация- ларын мәтіннің ерекше түрлерінде, мысалы, аннотация, шолу және т.б. қарастыру; мамандану дәрежесіне және адресатқа қатынасына қарай: зерттеу, мысалы, монография- лар, ғылыми мақалалар, танымдық, яғни оқулықтардағы мақалалар мен мәтіндер, анықта- малықтар, сөздіктер және т.б. Қазақ тіліндегі ғылыми кәсіби бағытталған мәтінге тіл үнемділігі тән, мысалы, сөйлем- дердің номинативті сипатында, терминологиялық жүйелердің ерекшеліктерінде, арнайы тіл мөртаңбаларында көрініс табады; көрнекілік түрі (мәтін мен абзацты бөлудің графикалық құралдары); презентацияның тиянақтылығы (сызбалар, кестелер, қайталаулар, кейбір құры- лымдық бөлімшелерді басқалармен ауыстыру)[7]. Мәтін қазақ тілін оқытудағы негізгі тәрбие бірлігі ретінде, әсіресе, бірінші кезекте және білімі нашар оқушылар үшін көп рет айтылып, тыңдалып, толығымен, әртүрлі блоктарда қайталануы керек. Сонда ғана студент негізгі тақырыпты және оның логикалық құрылымын анықтауды, яғни «тақырып-тақырып» элементтерін бөлуді үйренеді, бұл мамандық бойынша қарым-қатынас актісіне негіз болуы керек. Ең бастысы, кейінірек сұрақты дұрыс қою (логи- калық және грамматикалық) және қойылған сұраққа азды-көпті толық жауап беру, т.б. әңгі- мені ұстап, қолдау, негізгі проблемаларды және оларды ұсыну логикасын есте сақтаңыз. Оқу-тәрбие үрдісін сапалы, нәтижелі, сонымен қатар қызықты ету үшін мұғалім тілді оқытудың жаңа тәсілдерін үнемі іздестіру, қазақ тілін оқытуда оқушылардың ақыл-ой әреке- тін белсендіретін әдіс-тәсілдерді табу қажет. Бастапқы кезеңде жиі қолданылатын лексика мен грамматиканы игеру процесі жүреді, оның негізінде күрделі сипаттағы ғылыми арнайы мәтіндер одан әрі құрастырылады. Келесі кезеңде, әдетте, жұмыстың негізгі нысаны оқытылатын мамандық бойынша қазақ тіліндегі мәтін болып табылады және бұл жұмыс мыналарды қамтуы керек: мәтінді оқымас бұрын ең қиын бейтаныс лексикамен танысу; тыңдау, оқу және есте сақ-тау; мәтіннің негізгі идеясын түсіну үшін мәтінді үнсіз және дауыстап оқу немесе тыңдау; контекстен мазмұны түсінікті таныс лексиканы, халықаралық сөздер мен терминдерді іздеу; халықаралық және таныс лексиканы түсіну негізінде мәтіннің негізгі мазмұнын анықтау; абзацтарды және жеке сөйлемдерді оқу және тыңдау; контекстен таныс емес сөздердің мағынасын анықтау; жеке сөйлемдерді ондағы негізгі және көмекші мүшелерді анықтау арқылы аудару, бұл грамматикалық материалды жақсы білу деңгейін білдіреді; мәтіннің мазмұнын көрсетудің қысқа және егжей-тегжейлі жоспарын құру; мазмұнды көрсетуге арналған ескертулер, аннотациялар. Сурет 3 - Кәсіби бағдарланған қазақ тілін оқыту құрамы Кәсіби бағдарланған қазақ тілін оқыту әдістемесі тілдік минимумды қамтамасыз еткенде тілдің кәсіби-функционалдық жағына сүйенуді талап етеді. Грамматикалық мағынаның түрлерін, осы мағыналарды сөйлеу жағдаятына және мамандығына сәйкес жеткізетін тілдік құралдарды оқыту студенттен функционалдық грамматика мәселелерін білуді талап етеді. Қарым-қатынас-функционалдық бағытта таңдалған кәсіби тілдің минимумын іріктеп бергенде студенттердің өз ойын қалай жеткізетініне, кәсіби қарым-қатынасына, қолданбалы ерекшеліктеріне және оның мағынаға әсеріне баса назар аударылады. Сондықтан кәсіби тілді оқыту үдерісінде тілдік қатынаста кәсіби тілдің минимумының қолданылу сипаты, қолданудағы өзектілігі жүйеленуді қажет етеді. Мұнда ұсынылатын кәсіби тілдің минимум жүйесінің коммуникативтік және функционалдық мәні, оны ұйымдастырудың дидактикалық ұстанымдары ерекше ескерілуі керек. жүктеу/скачать 1,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|