Қазақ инновациялық

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің хабаршысы №2, 2016 г. 
________________________________________________________________________________ 
Нургалиев Н.У. 
Алматы қаласы ХББ НЗМ 
 
НАЗАРБАЕВ ЗИЯТКЕРЛІК МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ МҰҒАЛІМНІҢ МӘРТЕБЕСІН КӨТЕРУ 
ЖОЛДАРЫ 
 
Аннотация:  В  статье  рассматриваются  условия  повышения  квалификации  учителей  в  Назарбаев 
Интеллектуальных школах. 
Summary: The conditions of professional development of teachers in Nazarbayev Intellectual schools are considered in 
the article. 
 
Өткен  өмірімде  қандай  білім  мекемесінде  жұмыс  істесем  де,  ал  олардың  ішінде  «Ұлттық 
ақпараттандыру  орталығы»  АҚ,  М.Өтемісов  атындағы  Батыс  Қазақстан  мемлекеттік  университеті, 
С.Сейфуллин  атындағы  №11  облыстық  қазақ  мектеп-интернат  кешені  сияқты  республикаға  танымал 
білім  ордалары  болғанымен,  ұстаздық  философиямда  үлкен  төңкеріс  2012  ж.  Назарбаев  Зияткерлік 
мектептерінің желісіне келген уақытта орын алды. Себебі мемлекетімізде Зияткерлік мектептер желісі 
пайда  болған  сәттен  бастап  еліміздің  ұстаздар  қауымына  Қазақстанның  білім  беру  жүйесінің  әлемдік 
білім  кеңістігіне  интеграция  жағдайында  дамудың  жеке  траекториясы  бойынша  білімдерін  үздіксіз 
жетілдіруге зор мүмкіндіктер ашылды.  
Ендігі кезекте педагог қызметкерлердің біліктілігін арттыруға мүмкіндік беретін курстар мұғалімнің 
тек  пәндік,  дидактикалық,  әдістемелік  және  психологиялық-педагогикалық  білім  мен  дағдылары  ғана 
емес,  сонымен  қатар  ұстаздың  тұлғалық  потенциалы,  оның  кәсіби  құндылықтары,  сенім  және 
принциптерін құрайтын профессионализм деңгейінің өсуіне мүмкіндік берді. Негізгі ішкі ресурс ретінде 
сертификатталған  тренерлердің  кластері  мектепте  менторинг  пен  коучинг  арқылы  педагогикалық 
қауымдастық  шеңберінде  каскадты  оқытуды,  ал  республика  деңгейінде  жалпы  білім  беретін  мектеп 
педагогтарының  3  деңгейлі  біліктілігін  арттыру  курстарын  жүргізе  бастады.  2012  ж.  бастау  алған 
Кембридж университетімен бірге ұйымдастырылған бұл курстар педагогтардың көзқарастарына елеулі 
өзгерістер алып келді. Шетелде ұйымдастырылған курстар ретінде Pasco және Phywe компанияларының 
техникалық  тренингтерін  атап  өтуге  болады.  Бұл  курстардан  өз  басым  аталмыш  компания 
құрылғыларымен  жұмыс  істеу  принциптерімен  ғана  танысып  қоймай,  шетелдік  әріптестеріміздің 
тренингтерді ұйымдастыру әдістемесін, ең бастысы, оқушыларды дуальдік жүйеге сай практикалық іс-
әрекет  арқылы  сыни  тұрғыдан  ойлауға  үйрету  тәсілдерін  меңгердім.  Алайда,  шетелде 
ұйымдастырылатын  курстарға  көп  қаражат  жұмсалатынын  ескерсек,  шетелдік  тренерді  өз  елімізге 
шақырсақ тиімді болар еді. Әлемдік форматтағы осындай курс - Назарбаев Университеті ұйымдастырып 
жүрген  PDP  (Professional  Development  Programme)  бағдарламасын  атап  өтуге  болады.  Бүгінгі  таңда 
қаражатты  үнемдеу  үшін  Microsoft  сияқты  компаниялардың  халықаралық  курстарын  қашықтықтан  да 
жүргізуге болады. 
Назарбаев Зияткерлік мектептерінің желісінде мұғалімдердің біліктілігін кәсіби білім, тәжірибе және 
даму шеңберінде анықтайтын педагогикалық шеберліктің 6 деңгейі бар. Олар: мұғалім-тағылымдамашы, 
мұғалім, мұғалім-модератор, мұғалім-сарапшы, мұғалім-зерттеуші және мұғалім-шебер. Осы аттестация 
жүйесінің дифференциалды еңбек жалақысынан басқа көптеген артықшылықтары бар. Соның бастысы – 
ұстаздың еңбек өтілін емес, оның кәсіби жетістіктерін ескеру. Бұл орайда ұзақ жылдар бойы еңбек еткен 
маман  емес,  нәтижелі  еңбек  еткен  мұғалімнің  жұмысы  бағаланады.  «НЗМ  ДББҰ  филиалдарындағы 
педагог қызметкерлер  мен  оларға  теңестірілген  адамдарды  аттестаттау  қағидаларына»  сүйенсек, әрбір 
ұстаз  белгілі  бір  санатқа  сай  келу  үшін  нақты  критерийлерге  сәйкес  балл  жинау  керек.  Осындай 
критерийлердің  біріне  мұғалімнің  зерттеу  жұмыстарымен  айналысуы  жатады.  Бұл  ұстаздың  Action 
Research және Lesson Study жобаларына шетелдік әріптестерімен тәжірибе алмасу мақсатын көздейтін 
Team  Teaching  нәтижесінде  диалогтық  жұп  құрамында  немесе  өз  бетімен  қатысып,  түрлі  деңгейдегі 
конференцияларға және импакт-факторы жоғары басылымдарға мақалаларын жариялауды талап етеді. 
Интернеттің көмегімен жариялауға болатын түрлі деңгейдегі электронды басылымдар, конференциялар, 
форумдардан  басқа  Педагогикалық  шеберлік  орталығының  «Педагогикалық  диалог»  секілді  үш  тілде 
жарық көретін журналдарда бұл ғылыми жұмыстардың нәтижелерін жариялауға болады. 
Маңызы  жөнінен кем  түспейтін келесі  бағалау  критериінің  бірі –  мұғалімдердің  кәсіби  сайыстары. 
Солардың  ішінде  дәстүрлі  түрде  2  жыл  сайын  өткізілетін  «Назарбаев  Зияткерлік  мектептерінің  үздік 
ұстазы» байқауы қатысушыларға білім саласындағы лидер ретінде өз күштерін сынауға мүмкіндік берсе, 
көрермендер  қауымы  педагогика  саласындағы  инновациялармен  танысуға  мүмкіндік  алатыны  сөзсіз. 
Биыл бірінші рет Білім беретін ресурстар орталығымен оздырылған «Үздік сандық білім беретін ресурс» 
сайысы АКТ-құзіреттілігі жоғары ұстаздарды іріктеумен қатар, еліміздің қазақ тіліндегі медиа контентін 
231 
 

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің хабаршысы №2, 2016 г. 
________________________________________________________________________________ 
байытуға бағытталған. 
Ғылым мен техниканың қарқынды дамыған заманында алыс ауылдағы ұстаздардың интернет желісі 
арқылы біліктілігін арттыруға үлкен мүмкіншіліктері бар. Мысалы, www.elp.kz сайты арқылы Назарбаев 
Зияткерлік мектептерінің педагог қызметкерлері күн сайын белгілі бір пәндерден онлайн сабақтармен 
қатар, түрлі тақырыптарға онлайн семинарлар өткізіп тұрады. Деңгейлік курстармен бірге іске қосылған 
Педагогикалық шеберлік орталығының онлайн платформасы (cep-forum.nis.edu.kz) мұғалімдердің кәсіби 
қауымдастығына әдістемелік көмек көрсету үшін іске қосылса, sk.nis.edu.kz пен play.nis.edu.kz сайттары 
оқу  процесін  жас  ерекшеліктеріне  сәйкес  дидактикалық  материалдармен  қамтамасыз  етуге 
бағытталғанын атап өткен жөн. Алайда, ұстаздардың интернет желісін пассивті қолданушылары болмай, 
активті  жаңартушылары  болуы  шарт.  Осындай  іс-әрекеттің  қарапайым  жолы  –  Wikipedia  сайтындағы 
мақалаларды  қазақ  тіліне  аудару.  Жалпы  алғанда,  әрбір  өз  пәнін  сүйетін  мұғалім  үш  тілді  саясат 
тұрғысынан пәндік терминологияны 3 тілде біліп қана қоймай, сол білімін дарынды шәкірттеріне қазақ, 
орыс және ағылшын тілінде беру керек деп есептеймін. 
Сонымен, Назарбаев Зияткерлік мектептері желісіндегі педагог қызметкерлердің біліктілігін арттыру 
жүйесі  мектеп,  республика  және  шетел  курстарында  «АКТ»,  «қазақ  тілі»,  «ағылшын  тілі»  және 
«педагогикалық  білім»  модульдерін  оқыту  арқылы  жүзеге  асады.  Бірақ бұл  жүйеде жұмыс істемейтін 
ұстаздардың функционалдық сауаттылығы не болмақ? Менің ойымша, педагогтың кәсіби өсуіне дербес 
білім  беру  ұйымының  ықпалы  күшті  болғанымен,  жаңа  білім  парадигмасында  жаңашыл  идеяларды 
меңгергісі  келетін  маманға  мемлекетімізде  барлық  жағдайлар  жасалған.  Мысалы,  www.twig-bilim.kz 
сайтының 3 тілдегі ресурстары интернет желісі бар кез келген мектепте қолданыла алады. Интернетке 
қосылған  әрбір  мұғалім  «Дрофа»  сияқты  Ресей  Федерациясының  білім  саласындағы  атақты 
компанияларының  вебинарларына  қатыса  алады.  Сонымен  қатар,  жыл  сайын  кез  келген  ұстаз 
Халықаралық  бағдарламалар  орталығының  «Болашақ»  президенттік  стипендиясы  немесе  АҚШ-тың 
Мемлекеттік Департаменті ұйымдастыратын TEA (Teaching Excellence and Achievement Program) секілді 
бағдарламалар  арқылы  шетелде  тағылымдамалардан  өтіп,  ҚР  Білім  және  ғылым  министрлігі 
ұйымдастыратын  «Үздік  педагог»,  «Жыл  мұғалімі»,  «Үздік  авторлық  бағдарлама»  сайыстарына, 
«Дарын»  Республикалық  ғылыми  практикалық  орталығының  интернет  олимпиадаларына, 
Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы мен «Өрлеу» Ұлттық біліктілікті арттыру орталығы 
ұйымдастыратын түрлі дейгейдегі шеберлік сынып, семинар, симпозиумдарға қатыса алады. Сондықтан, 
заманауи  әлемде  педагогтың  статусын  көтеру  ұстаздардың  өз  бетімен  ұдайы  білімін  жетілдіріп, 
біліктілігін арттыруға да тәуелді. 
Осы мақалада келтірілген барлық тұжырымдар базалық деңгейдің тренері, 2013 ж. өткен «НЗМ үздік 
ұстазы» байқауының жеңімпазы және мұғалім-сарапшы ретінде Орал қаласындағы физика-математика, 
Атырау  қаласындағы  химия-биология  және  Алматы  қаласындағы  химия-биология  бағытындағы 
Назарбаев  Зияткерлік  мектептеріндегі  педагогикалық  іс-тәжірибеме  сүйеніп  жазылған. 
Республикамыздың  бұл  аймақтарының  білім  саласындағы  өзіндік  ерекшеліктеріне  қарамастан, 
мемлекетіміздегі  мұғалімдердің  қоғамдағы  рөлі  әлі  де  төмен  деңгейде  екені  аңғарылады.  Демек, 
біліктілікті  арттыру  жүйесінде  педагог  статусын  көтеру  жолдарын  іздестіру  егеменді  еліміздің  заман 
талап еткен мақсаттарының біріне айналуы заңды. 
Әдебиеттер 
1.
 
«Назарбаев  Зияткерлік  мектептері»  дербес  білім  беру  ұйымдары  филиалдарындағы  педагог  қызметкерлер 
мен оларға теңестірілген адамдарды аттестаттау қағидалары». 
2.
 
«Основные    направления  системы  повышения  квалификации  педагогических  кадров  Назарбаев 
Интеллектуальных школ». 
 
Попова Е.В. 
 
магистрант 2 курса Казахского гуманитарно-юридического инновационного университета 
 
ИССЛЕДОВАНИЕ СТРЕССОВОГО СОСТОЯНИЯ СТУДЕНТОВ ВУЗА 
 
Түйін: Мақалада стресс ұғымы, стресстің даму фазалары жөнінде қарастырылған. ҚазИГЗУ-дің 1 және 2 курс 
студенттерінің стресстік күйін зерттеу нәтижелері берілген.  
Summary: The article discusses the concept of stress , stress phase of development. The results of the study stress state 
students 1 and 2 courses KazHLU . 
  
О стрессе говорят и пишут много, часто противоречиво. Что же такое стресс? Стресс - комплексный 
процесс,  он  включает  непременно  и  физиологические  и  психологические  компоненты.  Существует 
множество  определений  понятия  «стресс».  В  целом  же  -  это  физиологическая  реакция  организма, 
232 
 

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің хабаршысы №2, 2016 г. 
________________________________________________________________________________ 
выражающаяся  в  состоянии  напряжения.  Стресс  возникает  у  человека  под  влиянием  экстремальных 
воздействий.  Положительное  влияние стресса  умеренной  силы  проявляется  в  ряде  психологических  и 
физиологических  черт  –  улучшении  внимания  (его  объема  и  устойчивости),  в  повышении 
заинтересованности  человека  в  достижении  поставленной  цели,  в  положительной  эмоциональной 
окраске процесса работы, в сдвиге соматических показателей в сторону интенсификации [1].  
Автор  теории  стресса  канадский  психолог  Ганс  Селье  [5]  определяет  его  как  совокупность 
стереотипных, филогенетически запрограммированных неспецифических реакций организма, первично 
подготавливающих к физической активности, то есть к сопротивлению, борьбе или бегству. Это, в свою 
очередь,  обеспечивает  условия  наибольшего  благоприятствования  в  борьбе  с  опасностью.  Слабые 
воздействия  не  приводят  к  стрессу,  он  возникает  только  тогда,  когда  влияние  стрессора  превосходит 
приспособительные возможности человека. При стрессовых воздействиях в кровь начинают выделяться 
определенные  гормоны.  Под  их  воздействием  изменяется  режим  работы  многих  органов  и  систем 
организма, например, учащается ритм сердца, повышается свертываемость крови, изменяются защитные 
свойства  организма.  Организм  подготовлен  к  борьбе,  готов  справиться  с  опасностью,  тем  или  иным 
путем приспособиться к ней – в этом и состоит основное биологическое значение стресса.  
Основные черты психического стресса [3]:  
- 
стресс - состояние организма; его возникновение предполагает взаимодействие между организмом и 
средой;  
- 
стресс  –  более  напряженное  состояние,  чем  обычное  мотивационное;  оно  требует  для  своего 
возникновения восприятия угрозы;  
- 
явления стресса имеют место тогда, когда нормальная адаптивная реакция недостаточна.  
Так  как  стресс  возникает  главным  образом  от  восприятия  угрозы,  то  в  основе  его  в  определенной 
ситуации лежат субъективные причины, связанные с особенностями данной личности.  
Разработав  теорию  стресса,  Селье  выделил  в  нем  три  фазы.  Первая  -  реакция  тревоги  -  это  фаза 
мобилизации  защитных  сил  организма.  У  большинства  людей  к  концу  первой  фазы  отмечается 
повышение  работоспособности.  Физиологически  она  проявляется,  как  правило,  в  следующем:  кровь 
сгущается, содержание ионов хлора в ней падает, происходит повышенное выделение азота, фосфатов, 
калия, отмечается увеличение печени или селезенки и т. д.  
Вслед за первой наступает вторая фаза - сбалансированного расходования адаптационных резервов 
организма - стабилизация. Все параметры, выведенные из равновесия в первой фазе, закрепляются на 
новом уровне. При этом обеспечивается мало отличающееся от нормы реагирование, все как будто бы 
налаживается,  однако  если  стресс  продолжается  долго,  то  в  связи  с  ограниченностью  резервов 
организма неизбежно наступает третья стадия - истощение [5].  
Стресс является составной частью жизни каждого человека и его нельзя избежать так же, как еды и 
питья.  Стресс,  по  мнению  Селье,  создает  «вкус  к  жизни».  Весьма  важно  и  его  стимулирующее, 
созидательное,  формирующее  влияние  в  сложных  процессах  воспитания  и  обучения.  Но  стрессовые 
воздействия не должны превышать приспособительные возможности человека, ибо в этих случаях могут 
возникнуть ухудшение самочувствия и даже заболевания - соматические или невротические.  
Г.  Селье,  который  ввел  понятие  стресса  в  1936  г.,  определяет  стресс  как  «неспецифический  ответ 
организма  на  любое  предъявленное  ему  требование»,  состояние  психического  напряжения, 
обусловленного выполнением деятельности в особенно сложных условиях [5]. 
Дословно это слово переводится как «напряжение», и довольно часто им обозначается широкий круг 
состояний человека. Но это всегда - напряжение всего организма человека, отвечающего на воздействие 
различных  факторов,  как  физических,  так  и  психологических.  Итак,  понятием  «стресс»  охватывается 
большое  разнообразие  психически  крайне  напряженных  состояний,  вызванных  различными 
экстремальными воздействиями (стрессорами).  
Нами  было  проведено  исследование  особенностей  переживания  стресса  студентами.  Исследование 
было проведено на базе КазГЮИУ, среди студентов 1 и 2 курсов. Общее количество испытуемых – 45 
человек. 
Для  исследования  реактивной  и  личностной  тревожности  мы  использовали  «Шкалу  реактивной 
(ситуативной)  и  личностной  тревожности»  Ч.Д.  Спилбергера  –  Ю.Л.  Ханина.  Получены  следующие 
результаты. 
№ 
п/п 
Ситуативная 
тревожность 
Кол-во 
человек 
% 
Личностная 
тревожность 
Кол-во 
человек 
% 
1. 
Высокий уровень 
9 
36 % 
Высокий уровень 
7 
28 % 
2. 
Средний уровень 
11 
44 % 
Средний уровень 
12 
48 % 
3. 
Низкий уровень 
5 
20 % 
Низкий уровень 
6 
24 % 
233 
 

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің хабаршысы №2, 2016 г. 
________________________________________________________________________________ 
 
Анализируя результаты исследования, можно отметить, что на 1 курсе выявлено достаточно большое 
количество  учащихся  с  высоким  уровнем  ситуативной  тревожности  (36  %),  также  большой  процент 
детей с высоким уровнем личностной тревожности (28 %) (см. рис. 1 и 2).  
 
36%
44%
20%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
Ко
ли
че
ств
о 
уч
ен
ик
ов
, %
Высокий уровень
Средний уровень
Низкий уровень
Уровень  ситуативной тревожности 
 
Рис. 1. Исследование ситуативной тревожности у студентов 1 курса 
28%
48%
24%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
50%
Ко
ли
че
ств
о 
уч
ен
ик
ов
, %
Высокий уровень
Средний уровень
Низкий уровень
Уровень личностной тревожности 
 
Рис. 2. Исследование личностной тревожности у студентов 1 курса. 
 
Следующей в процессе исследования была использована «Шкала психологического стресса PSM–25» 
Лемура—Тесье—Филлиона. В ходе проведения данной методики получены следующие результаты: 24 
% (6 человек) имеют высокий уровень стресса, 44 % (11 человек) – средний, 32 % (8 студентов) имеют 
низкий уровень стресса. Наглядно эти данные представлены на рисунке 3.  
 
  
24%
44%
32%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
кол
-во
 ис
пы
туе
мы
х, %
высокий
уровень 
средний
уровень
низкий уровень
уров ень  стресса
 
Рис. 3. Изучение уровня стресса у студентов 1 курса. 
Следующим  этапом  нашей  работы  стало  проведение  перечисленных  методик  среди  студентов  2 
курса, так как нам важно было сравнить уровень стресса в представленных группах.  
Проведя методику «Шкала реактивной (ситуативной) и личностной тревожности» Ч.Д. Спилбергера 
– 
Ю.Л. Ханина среди студентов 2 курса, получены следующие результаты: 
 
№ 
п/п 
Ситуативная 
тревожность 
Кол-во 
человек 
% 
Личностная 
тревожность 
Кол-во 
человек 
% 
1. 
Высокий уровень 
3 
15 % 
Высокий уровень 
2 
10 % 
2. 
Средний уровень 
13 
65 % 
Средний уровень 
12 
60 % 
3. 
Низкий уровень 
4 
20 % 
Низкий уровень 
6 
30 % 
234 
 

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің хабаршысы №2, 2016 г. 
________________________________________________________________________________ 
 
Сравнивая  результаты  исследования  на  1  и  2  курсе,  можно  заметить,  что  на  1  курсе  уровень 
тревожности,  как  ситуативной,  так  и  личностной,  существенно  увеличивается,  по  сравнению  со  2 
курсом, где зафиксированы средние показатели.  
На 1 курсе по сравнению со 2-ым существенно возрос уровень ситуативной тревожности (36 % и 15 
%  соответственно),  и  снизилась  доля  детей  со  средним  уровнем  ситуативной  тревожности.  Найдены 
отличия  и  в  уровне  личностной  тревожности.  Здесь  также  отмечено  меньшее  количество 
второкурсников с высоким уровнем личностной тревожности (10 % против 28 % на 1 курсе), большее 
количество студентов с низким уровнем личностной тревожности (30%). 
Следующей  была  использована  «Шкала  психологического  стресса  PSM–25»  Лемура—Тесье—
Филлиона.  В  ходе  проведения  данной  методики  среди  учащихся  10-го  класса  получены  следующие 
результаты: 10 % (2 респондента) имеют высокий уровень стресса, 50 % (10 человек) – средний, 40 % (8 
студентов) имеют низкий уровень стресса.  
 
 
Рис. 4. Сравнение уровня стресса среди студентов 1 и 2 курсов. 
Сравнивая  результаты  данной  методики,  проведенной  на  1  и  2  курсах,  можно  отметить,  что  на  1 
курсе  больший  процент  студентов,  находящихся  в  состоянии  стресса,  это  можно  объяснить  новой 
социальной  ситуацией,  в  которой  находятся  студенты.  Первокурсникам  приходится  адаптироваться  в 
новом,  не  всегда  дружелюбном  коллективе;  преподаватели  относятся  к  студентам  как  к  взрослым, 
предъявляя повышенные требования и предоставляя большую самостоятельность; авторитет студента не 
подкреплен  прошлыми  заслугами,  в  вузе  необходимо  заново  доказывать  свои  знания,  умения, 
способности. 
Анализ  причин  развития  стресса  у  студентов  позволяет  сделать  ряд  выводов:  неблагоприятное 
состояние,  экстремальные  значения  факторов  организации,  содержания,  средств  и  условий  учебной 
деятельности,  их  чрезмерное  воздействие  на  конкретного  индивида,  несоответствие  его 
функциональных  возможностей,  представлений  и  установок  парировать,  преодолевать  эти 
неожиданные, интенсивные, длительные воздействия может явиться причиной развития стресса.  
Литература 
1.
 
 
Бодров В.А. Психологический стресс: Развитие учения и современное состояние проблемы. – М., 1995. 
2.
 
Габдреева  Р.Х.  Основы  самоуправления  психическим  состоянием.  /  Проблемы  самоуправления  в  системе 
психологической службы ВУЗов.- Казань, 1983, с. 68-85. 
3.
 
Гиссен Л.Д. Время стрессов. – М., 1990. 
4.
 
Китаев Н.С., Смык Л.А. Психология стресса. - М.: Наука, 1983. 
5.
 
Селье Г. Стресс без дистресса. - М.: Прогресс, 1992. - 165с.  
 
 
 
 
 
 
 
 
24%
 
10%
 
44%
 
50%
 
32%
 
40%
 
0%
 
10%
 
20%
 
30%
 
40%
 
50%
 
 
   
Высокий
 
Средний
 
Низкий
 

жүктеу/скачать 3,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: