Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №1, 2015 ж



Pdf көрінісі
бет9/12
Дата22.01.2017
өлшемі1,11 Mb.
#2447
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12

Қолданылған әдебиеттер: 

1 Иконицкая И.А. Основы земельного право Россиской федерации.  – М.: «Юрист», 

1997. - 212 с. 

2. Қазақстан Республикасының Жер кодексі // «Параграф» ақпараттар жҥйесі. – 2014.   



Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №1, 2015 ж. 

 

61 



 

55  Қазақстан  Республикасының    «Жер  туралы»  Заңы  //  «Параграф»  ақпараттар 

жҥйесі. – 2014.   

3.  Назарбаев  Н.Ә.  «Қазақстан  -  2030»  барлық  қазақстандықтардың  ӛсіп-ӛркендеуі, 

қауіпсіздігі  және  әл-ауқатының  артуы:  Ел  Президентінің  Қазақстан  халқына  жолдауы.  - 

Алматы, 1997. - 63 б. 

4.  Қазақстан  Республикасының    «Жер  туралы»  Заңы  //  «Параграф»  ақпараттар 

жҥйесі. – 2014.   



 

Резюме 

В  данной  статье  рассматривается  вопросы    государственного  регулирования 

земельных отношений, использования земельных ресурсов и его защиты.  

 

Sammary 

This  article  discusses  the  issues  of  state  regulation  of  land  relations,  land  use  and 

protection. 

 

 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ҰЖЫМДЫҚ ЕҢБЕК ДАУЛАРЫН ШЕШУ 

ТӘPТIБI МЕН ӘДІСТЕРІ 

 

                                                        ҚАЛАҒАНОВ Б., 

                                        «Қазақстан тарихы және қҧқық кафедрасының» профессоры,  

                                                       МҰХАМЕТЖАН А., 

                                        Қайнар Академиясының магистранты 

 

Бұл мақалада Қазақстан Республикасында ұжымдық еңбек дауларын шешу тәртібі 



мен әдістері қарастырылған. 

Түйін сөздер: конституция, Қазақстан Республикасының Еңбек Кодексі, ұжымдық 

еңбек  даулары,  Халықаралық  Еңбек  Ұйымының  «Ұжымдық  келіссөздерге  жәрдемдесу 

туралы» Конвенциясы,«Ұжымдық еңбек дауларын шешу тәртібі туралы» Заңы. 

 

 

Еліміз  тәуелсіздігіне  ие  болғаннан  кейін  дербес  мемлекет  ретінде  орнығып,  оның 

азаматтарының ӛміріне тірек болатын барша қҧқық актілері қайта қаралып, жаңалап қҧру 

қажеттілігі туындады. Осы жолда қыруар ғылыми зерттеу-зерделеу жҧмыстары жазылуда. 

Адам  мен  азаматтың  қҧқықтары,  бостандықтары  мен  заңды  мҥдделерін  қамтамасыз  ету 

саласындағы  қатынастарды  реттейтін  нормативтік  қҧқықтық  актілер  қабылданып,  іске 

асуда. Заңдарды тиянақты және қолайлы жасауға заңгер-ғалымдар мен заңгер-практиктер 

қатысып,  бҧл  заң  актілері  халықаралық  ҧйымдар  мен  шетел  мамандарының  белсенді 

сараптауларынан ӛткен болатын. Қазақстан Республикасының Конституциясы - Ата заңы 

бҧған дәлел. 

1995  жылғы  Қазақстан  Республикасы  Конституциясының  24-бабына  сәйкес,  адам 

мен  азаматтың  мемлекетпен  танылған  келесідей  негізгі  әлеуметтік-экономикалық 

қҧқықтары  анықталды  «...әлдекімнің  еңбек  ету  бостандығына;  қызмет  пен  кәсіп  тҥрін 

еркін  таңдауында  қауіпсіздік  пен  тазалық  талаптарына  сай  еңбек  жағдайына; 

жҧмыссыздықтан  әлеуметтік  қорғалуға;  ереуіл  жасау  қҧқығын  қоса  алғанда,  заңмен 

белгіленген  тәсілдерді  қолдана  отырып,  жеке  және  ҧжымдық  еңбек  дауларын  шешу 

қҧқығына; тынығуға және т.б. қҧқықтарымен иемденеді» - делінген [1, 9 б.].  

Қазақстан  Республикасы  ӛз  тәуелсіздігін  алып,  қысқа  мерзім  ішінде  нарықтық 

экономикаға  бет  бҧрды.  Сондықтан,  осыған  байланысты  жалдамалы  қызметкерлердің 

еңбек қҧқығын қорғауда ҥлкен мәселелер туындады. Себебі, олардың қҧқықтарын кейбір 

жҧмыс  берушілер  жиі  бҧзып,  еңбек  қҧқығы  нормаларын  қолданғанда  кӛп  қателер 

жібереді.  Осыған  байланысты,  еңбек  қатынасындағы  әлсіз  жақ  –  жалдамалы 



Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №1, 2015 ж. 

 

62 



 

қызметкерлердің  қҧқығын  қорғау  қазіргі  еңбек  қҧқығының  функционалды  рӛлі  болып 

табылады.  Ал  осы  еңбек  қатынасындағы  әлсіз  жақтың  қҧқығын  қорғауды  қамтамасыз 

етудің басты тәсілі осы мақсатқа арналған еңбек дауы институты танылған.

 

Қазақстан  Республикасының  Еңбек  кодексінің  (бҧдан  әрі  ҚР  ЕК)  1  –  бабының  1  – 



тармағының 19 – тармақшасына сәйкес еңбек дауы  – бҧл ҚР еңбек заңнамасын қолдану, 

келісімдердің,  еңбек  шартының  және  (немесе)  ҧжымдық  шарттың,  жҧмыс  беруші 

актілерінің  талаптарын  орындау  немесе  ӛзгерту  мәселелері  бойынша  қызметкер 

(қызметкерлер) 

мен 

жҧмыс 


берушінің 

(жҧмыс 


берушілердің) 

арасындағы 

келіспеушіліктер болып табылады [2, 17]. 

Еңбек  дауларын  қҧқық  қатынастарының  тҥрі  бойынша  еңбек  қҧқықтық 

қатынастарынан туындайтын жеке еңбек даулары және еңбек ҧжымы мен жҧмыс беруші 

арасында туындаған ҧжымдық еңбек даулары болып екіге бӛлінеді. 

Қазіргі  заңи  әдебиеттерде  ҧжымдық  еңбек  дауларының  мәселелері,  оның  ішінде 

ҧғымы, классификациясы әлі толық зерттелмеген. 

Қазақстан  Республикасында  ҧжымдық  еңбек  дауларын  шешу  тәpтiбi  мен  әдістерін, 

сондай-ақ  ереуіл  жасау  қҧқығын  жҥзеге  асыру  тәртібін  реттейтін  қҧқықтық  негіз  1996 

жылы  шілденің  8-інде  қабылданған  «Ҧжымдық  еңбек  даулары  мен  ереуілдер»  туралы 

Қазақстан Республикасының Заңы болды. Мҧнда: «ҧжымдық еңбек даулары – ҧйымдарда 

еңбек жағдайларын белгiлеу мен ӛзгертуге және еңбекке ақы тӛлеуге, ҧжымдық шарттар 

мен  келiсiмдер  жасасуға,  оларды  орындауға  байланысты,  сондай-ақ  қолданылып  жҥрген 

заңдардың, ҧжымдық шарттар мен келiсiмдердiң ережелерiн қолдану мәселелерi бойынша 

жҧмыс берушi (жҧмыс берушiлер бiрлестiгi) мен қызметкерлер ҧжымдары (қызметкерлер 

ӛкiлдерi) арасындағы келiспеушiлiктер» – деп белгіленген [3]. 

Қазақстан  Республикасының  2007  жылғы  15  мамырда  Еңбек  кодексі  шығуымен 

байланысты бҧл заң ӛз кҥшін жойды. Басқа елдердің Еңбек кодекстерімен салыстырғанда 

ҧжымдық  еңбек  дауларының  тҥсініктемесі  ҚР  ЕК  кӛрсетілмеген.  Бірақ  ҚР  ЕК 

комментарийінде  қазақстандық  ғалым,  профессор  Е.Н.Нургалиева  ҧжымдық  еңбек 

даулары  –  бҧл  ҧйымдарда  еңбек  жағдайларын  белгілеу  мен  ӛзгерту  (жалақыны  қоса), 

ҧжымдық  шарттар  мен  келісімдерді  жасау,  ӛзгерту  және  орындау  бойынша,  сонымен 

қатар еңбек қҧқығы нормаларынан тҧратын актілерді қабылдаған кезінде қызметкерлердің 

сайланбалы  органының  ойын  ескеруге  жҧмыс  берушінің  бас  тартуымен  байланысты 

қызметкерлер (олардың ӛкілдері) және жҧмыс берушілер (олардың ӛкілдері) арасындағы 

реттелмеген  келіспеушіліктер  деген  тҥсініктеме  береді  [2].  Бҧл  анықтаманы  нақтырақ 

деуге  болады.  Себебі,  қызметкерлердің  сайланбалы  органының  ойын  ескеруге  жҧмыс 

берушінің  бас  тартуы  дау  нысанасына  тікелей  байланысты  болғандықтан  оны  кӛрсеткен 

жӛн. 


Ал,  Ресей  Федерациясының  Еңбек  кодексін  қарастыратын  болсақ,  мҧнда  ҧжымдық 

еңбек дауларының ҧғымы берілген. Және осы берілген ҧғым бойынша ресей ғалымдары 

тҥрлі  кӛзқарастарды  ҧстанады.  Сӛйтіп,  РФ  ЕК  398  –  бабына  сҥйеніп,  И.О.Снигирева 

ҧжымдық еңбек дауының нысанасын ҥш топқа бӛліп қарастырған. Олар: 

– еңбек жағдайларын белгілеу және ӛзгерту (жалақыны қоса); 

– ҧжымдық шарттық келісімдерді жасау, ӛзгерту және орындау; 

–  локальды   нормативтік   актілерді   қабылдау    кезінде    қызметкерлердің 

сайланбалы ӛкілетті органының ойын ескеруге жҧмыс берушінің бас тартуы [5]. 

ҚР  ЕК  ары  қарай  талқылайтын  болсақ,  туындаған  еңбек  дауының  тараптары,  яғни 

субъектілері  кодексте  нақты  анықталмаған.  «Ҧжымдық  еңбек  даулары  мен  ереуілдер» 

туралы  ҚР  Заңында  кӛрсетілген  анықтама  бойынша  дау  субъектілері  жҧмыс  берушi 

(жҧмыс  берушiлер  бiрлестiгi)  мен  қызметкерлер  ҧжымдары  (қызметкерлер  ӛкiлдерi) 

болып  табылады.  Мҧндағы,  жҧмыс  берушi  —  басшысы  (әкiмшiлiгi)  ӛкiлi  болып 

табылатын  ҧйым  (заңды  тҧлға)  не  қызметкер  еңбек  қатынастарында  тҧрған  жеке  тҧлға. 

Жҧмыс  берушiлер  ӛкiлдерi  —  ҧйымдар  басшылары  немесе  нормативтiк  қҧқықтық 

актiлерге,  ҧйымның  қҧрылтай  қҧжаттарына  сәйкес  басқа  да  ӛкiлеттi  адамдар,  жҧмыс 



Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №1, 2015 ж. 

 

63 



 

берушiлер бiрлестiктерiнiң ӛкiлеттi органдары, жҧмыс берушiлер  уәкiлдiк берген ӛзге де 

органдар.  Ал,  қызметкерлер  ӛкiлдерi  —  кәсiптiк  одақтар  органдары  және  ӛздерiнiң 

қҧрылтай  қҧжаттарына  сәйкес  ӛкiл  болуға  уәкiлдiк  алған  олардың  бiрлестiктерi,  ҧйым, 

филиал, ӛкiлдiк қызметкерлерiнiң жиналысында (конференциясында) қҧрылған және олар 

уәкiлдiк берген қоғамдық ынталы органдар [2,3]. 

ҚР  ЕК  комментарийінде  қызметкерлер  ӛкілдері  және  жҧмыс  берушілер  ӛкілдері 

субъектілер  ретінде  кӛрсетілген.  Қызметкерлер  ӛкілдері  –  бҧл  сәйкес  кәсіп  одақтар, 

олардың  территориялық  ҧйымдары,  кәсіп  одақтар  бірлестігі  және  кәсіп  одақтардың 

территориялық  ҧйымдарының  бірлестігі,  оған  қоса  ҧйым  қызметкерлерінің,  филиалдың, 

ӛкілдік жиналысында (конференциясында) қҧрылған қоғамдық ынталы органдар. Жҧмыс 

берушілер  ӛкілдері  –  ҧйым  басшысы  немесе  ҚР  ЕК  және  басқа  заңдармен,  ҧйымның 

қҧрылтай қҧжаттарына сәйкес ӛкілетті тҧлға, сонымен қатар жҧмыс берушілер бірлестігі. 

Бҧл  екі  қайнар  кӛзді  салыстырсақ  берілген  анықтамалар  ӛте  ҧқсас  болып  келеді.  Бірақ, 

ҧжымдық  еңбек  дауында  жеке  еңбек  дауында  сияқта  бір  жҧмыс  беруші  еңбек  дауының 

тарабы  бола  алады.  Сондықтан,  заңда  кӛрсетілген  жҧмыс  берушінің  анықтамасын 

толықтырған дҧрыс деп санаймын. 

Кӛптеген ғалымдар ҧжымдық еңбек дауларының анықтамасына оның тараптарынан 

басқа  еңбек  нысанасымен  тікелей  байланысты  дауласушы  субъектілер  арасындағы 

келіспеушіліктер  сипатын  енгізеді.  Ол  ҧжымдық  еңбек  қҧқыққатынасы  тараптарының 

қҧқықтары  және  мҥдделерімен  байланысты  пайда  болған  келіспеушіліктер.  Мысалы, 

И.Л.Лютов тҥрлі елдердің еңбек дауының анықтамаларын талдап, оның нысанасы тҥрліше 

тҧжырымдалады  деп  белгілеген  [6].  Бҧған  1981  жылғы  Халықаралық  Еңбек  Ҧйымының 

«Ҧжымдық  келіссӛздерге  жәрдемдесу  туралы»  Конвенциясы  мҥмкіндік  туғызды.  Осы 

конвнеция  бойынша  ҧжымдық  еңбек  даулары  тӛмендегідей  мақсаттарда  жҥзеге 

асырылады: 

– еңбек пен жҧмыспен қамтамасыз етілудің жағдайларын анықтау ҥшін; 

– кәсіпкерлер мен жҧмысшылар арасындағы қатынасты реттеу ҥшін; 

–  кәсіпкерлер  немесе  олардың  ҧйымдары  мен  жҧмысшылар  ҧйым  немесе  ҧйымдар 

арасындағы қатынастарды реттеу ҥшін [7]. 

Біз  болсақ,  Қазақстанның  және  ТМД  елдері  ғалымдарының  кӛзқарастарына 

тоқталатын боламыз. 

Мысалы,  кейбір  қазақстандық  авторлар  ҧжымдық  еңбек  дауының  нысанасы  бҧл  – 

еңбек  жағдайларын  және  оның  ақысын  немесе  әлеуметтік  жеңілдіктерінің  кӛлемін 

белгілеу және ӛзгерту бойынша келіспеушіліктер, сонымен қатар ҧжымдық шарттар мен 

келісімдерді  жасаған  немесе  ӛзгерткен  кезде  пайда  болатын  келіспеушіліктер  деп 

белгілейді [2]. 

И.Я.Киселев  ӛз  жҧмысында  ҧжымдық  еңбек  дауларының  нысанасы  қандай  да 

болмасын  топтың  ҧжымдық  мҥддесі  болып  табылады,  ал  ҧжымдық  еңбек  жанжалының 

нысанасы  қызметкерлердің  ҧжымдық  мҥддесін  қозғайтын  әр  тҥрлі  мәселе  болуы  мҥмкін 

деп жазған. Сонымен қатар, жанжалдар еңбек жағдайларын белгілеу сҧрақтары бойынша 

да,  заң  нормаларын  және  ҧжымдық  шарттарын  қолдану  сҧрақтары  бойынша  да  пайда 

болуы мҥмкін деп кӛрсеткен [8]. Ал ӛзінің «Трудовое право России и зарубежных стран». 

«Международные  нормы  труда»  деген  басқа  жҧмысында  И.Я.Киселев:  «кӛптеген  шет 

елдерде  еңбек  дауларын  субъекттік  қҧрамы  бойынша  және  дау  нысанасы  бойынша 

классификациялау  жалпыға  танылған  болып  табылады.  Олар  басты  тӛрт  тҥрге  бӛлінеді: 

ҧжымдық  және  жеке,  мҥдделер  жанжалдары  (экономикалық)  және  қҧқық  жанжалдары 

(заңдық).  Экономикалық  еңбек  дауы  заңда  кӛрсетілген  нақты  қҧқықпен  байланысты 

туындамайды,  ол  заңда  немесе  басқа  нормативтік  актте  кӛрсетілген  жағдаймен 

салыстырғанда тараптардың осы жағдайды жақсарту талаптары бойынша туындайды»,  – 

деп белгілеген [9]. 

Сонымен қатар, тағы бір кеңес дәуірінің ғалымы Н.Г.Александров бҧл сҧраққа баса 

назар  аударған.  Оның  ойынша:  «еңбек  даулары  орнатылған  еңбек  дауларын  қолдану 


Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №1, 2015 ж. 

 

64 



 

негізінде  (еңбек  қҧқығының  нормаларында,  ҧжымдық  және  еңбек  шарттарында)  немесе 

орталықтанған  тәртіппен  реттелмейтін  орнатылған  еңбек  жағдайлары  негізінде 

туындайды».  А.Ф.Нуртдинова:  «ҧжымдық  еңбек  дауы  –  ҧжымдық  –  шарттық  реттеу 

тәртібінде орнатылған нормаларды жҥзеге асыру және еңбек қатынасын қҧқықтық реттеу 

қызметкерлердің  қатысуымен  байланысты  қҧқықтарын  қорғауға  бағытталған»,  –  деп 

санайды [10].  

Бҧл  ой  ӛте  бағалы  болып  табылады,  себебі,  ол  осындай  ҧжымдық  еңбек  дауларын 

заңи  тәртіпте  шешуге  мҥмкіндік  береді.  Ал,  «Ҧжымдық  еңбек  дауларын  шешу  тәртібі 

туралы»  Заңына  комментарийінде  А.Ф.Нуртдинова  ҧжымдық  еңбек  дауы  ҧжымдық 

келіссӛздер  кезеңінде  пайда  болуы  мҥмкін  және  «шарт  алдылық  сипатқа»  ие  деп 

белгілейді.  Және  жалпыға  танылған  халықаралық  классификация  бойынша  мҧндай  дау 

мҥдделер дауы болып табылады. Яғни, бір де бір тараптың заңи қҧқығы пайда болмаған 

кезде 


мҥдделер 

келіспеушілігінен 

туындаған 

дау 


деп 

жалғастырады 

[11].                                           

Азаматтардың  қҧқықтарының  шынайылығы  негізінде  олардың  кепілденгендігі  жатады. 

Тҧлға  бостандығы,  азаматтар  қҧқықтарының  қҧқықтық  кепілдіктері  ретінде  заңдармен, 

қҧқық  нормаларымен  бекітілген,  азаматтардың  қҧқықтарын  қорғайтын,  бҧзылған 

қҧқықтарды  қалпына  келтіретін,  бҧзушылықтың  алдын  алатын  қҧралдар  мен  әдістерді 

тҥсінеміз.  

 

Қолданылған әдебиеттер: 

1.  Қазақстан  Республикасының  Конституциясы  //  «Параграф»  ақпараттар  жҥйесі.  - 

2014 

2.  Нургалиева  Е.Н.  Комментарий  к  Трудовому  кодексу  Республики  Казахстан. 



Общая и Особенная части. – Алматы: Жеті жарғы, 2009. - 497 с. 

3.  Қазақстан  Республикасының  «Ҧжымдық  еңбек  даулары  мен  ереуілдер»  туралы 

1996 жылы шілденің 8-нде қабылданған Заңы

 // «Параграф» ақпараттар жҥйесі. - 2014 

4.Қазақстан  Республикасының  Еңбек  Кодексі 

//  «Параграф»  ақпараттар  жҥйесі.  - 

2014 

5.  Трудовое  право:  Учебник  /  Под  ред.  О.В.Смирнова,  И.О.Снигиревой. 



М.:Проспект,2007. – с.546. 

6. Лютов И.Л. «Понятие и предмет коллективных трудовых споров» // Государство и 

право, 2003. - № 1. – с.53. 

7. Конвенции и Рекомендации МОТ. Т.II. Женева, 1991. – с.193. 

8.  Киселев  И.Я.  «Трудовые  конфликты  в  капиталистическом  обществе:  социально-

правовые аспекты». М.: Наука, 1978. –с.13. 

9.  Киселев  И.Я.  «Трудовое  право  России  и  зарубежных  стран».  «Международные 

нормы труда». М.: Эксмо, 2005. – с.493-494. 

10.  Нуритдинова  А.Ф.,  Окуньков  Л.А.,  Френкель  Э.Б.  «Комментарий  к 

законодательству о социальном партнерстве», М.:Юрист,1996. – с.54. 

11. Нуртдинова А.Ф. «Комментарий к Закону «О порядке разрешения коллективных 

трудовых споров». - М.,2002. – с.27.

 

 

Резюме 



В данной статье рассматривается правовые отношения, связанные с нарушением 

прав и законных интересов граждан в области трудового законодательства и пути его 

решения. 

Summary 

In this article examined the legal relations related to violation of rights and legal interests 

of citizens in area of labour legislation and way of his decision. 

 

 


Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №1, 2015 ж. 

 

65 



 

АДМИНИСТРАТИВНО-ПРАВОВОЕ РЕГУЛИРОВАНИЕ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ В 

СФЕРЕ ЭНЕРГОСБЕРЕЖЕНИЯ В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН 

                      

АПАХАЕВ Н.Ж.,                                                                                  

  к.ю.н., доцент 



МҰРАТҰЛЫ А., 

магистрант,  

Академия Кайнар 

 

В 

данной 

статье 

рассмотрены 

проблемы 

толкования 

положения 

―Административно-правового  регулирование  деятельности  в  сфере  энергосбережения  в 

Республике  Казахстан‖.  Проанализированы  характерные  особенности  деятельности  в 

сфере энергосбережения в Республике Казахстан. Выявлена и обоснована необходимость 

использования  регулирование  деятельности  в  сфере  энергосбережения  в  процессе 

толкования.  На  основе  проведенного  исследования  автором  предлагается  выделить 

применение общенаучных методов анализа, синтеза, ретроспективного анализа, а также 

частно-юридических  методов  изучения  вопросов  энергосбережения  в  сфере 

юриспруденции.  Про ве де нный  анализ  позволяет  сделать  ряд  выводов,  которые 

свидетельствуют  о  необходимости  усовершенствования  сформированной  нормативной 

базы  энергосбережения  и  в  частности,  закон  «Об  энергосбережении  и  повышении 

энергоэффективности» в Казахстане. 

Ключевые 

слова: 

энергосбережение, 

энергоэффективность, 

энергоресурсосбережение, энергетический аудит (энергоаудит). 

 

Актуальность  исследуемого  вопроса  обусловлена  современным  состоянием 

экосистемы и непосредственно – жизнью людей. Богатейшие природные и энергетические 

ресурсы  -  это  несомненное  конкурентное  преимущество  и  бесценный  капитал.  Но  этим 

капиталом необходимо распорядиться так, чтобы не решать проблемы сегодняшнего дня 

за  счет  будущих  поколений.  С  развитием  научных  достижений  энергетика  стала 

ключевым  фактором  социально-экономического  развития.  Проблема  энергосбережения 

остро  стоит  во  всех,  без  исключения,  отраслях  промышленности.  Ни  одна  отрасль  не 

может  обойтись  без  газа,  электрической,  тепловой  энергий.  Но  цены  на  данный  вид 

«продукции»  постоянно  растут.  А  с  ними  растут  и  цены  на  все  остальные  товары. 

Получается «заколдованный круг», когда у предприятий нет денег на энергосберегающие 

мероприятия,  оплачивать  потребленную  энергию  они  также  не  в  состоянии  из-за 

отсутствия спроса на свою продукцию, цены на которую растут до неимоверных размеров 

из-за цен на энергоресурсы. 

Многие годы человек проводит на работе или в учебном заведении до трети времени 

в  рабочие  дни.  Конечно,  на  обеспечение  комфортных  условий  работы  или  учебы 

требуется  не  так  много  энергии  как  на  выплавку  стали  или  нефтепереработку.  Тем  не 

менее, и здесь есть много потребляющего энергию оборудования и большие возможности 

для  энергосбережения.  Предметом  исследования  данной  работы  является  всесторонняя 

оценка  состояния  правового  регулирования  энергосбережения,  в  общем,  с  позиции 

государственного воздействия и свободы договорных отношений. 

Целью  исследования  является  научное  обоснование  системы  правового 

регулирования  энергосбережения  и  рассмотрение  созданной  нормативно-правовой  базы, 

выявление  общих  тенденций  регулирования  энергосбережения  правом  и  особенностями 

его  проявления.  Исследования  проводились  путем  системного  анализа  действующей 

нормативно-правовой базы, регулирующей производство и потребление энергии, тепла и 

воды. Вместе с тем, комплексность правового регулирования энергосбережения, важность 

ее  и  применимость  присуща  для  всех  отраслей  промышленности,  образования, 

здравоохранения и т.д. Все это обусловило необходимость глубокого системного подхода 


Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №1, 2015 ж. 

 

66 



 

и системного анализа всей информации, касающейся продажи энергии, ее использования, 

имеющейся в монографиях, правовых информационных системах, статьях. 

Энергоресурсосбережение  является  одной  из  самых  серьезных  задач  XXI  века.  От 

результатов  решения  этой  проблемы  зависит  место  нашего  общества  в  ряду  развитых  в 

экономическом  отношении  стран  и  уровень  жизни  граждан.  Казахстан  не  только 

располагает  всеми  необходимыми  природными  ресурсами  и  интеллектуальным 

потенциалом  для  успешного  решения  своих  энергетических  проблем,  но  и  на  практике 

является  ресурсной  базой  для  европейских  и  азиатских  государств,  экспортируя  нефть, 

нефтепродукты  и  природный  газ,  который  имеет  стратегическое  значение  для  стран-

импортеров.  Однако  избыточность  топливно-энергетических  ресурсов  в  Республике 

Казахстан  совершенно  не  должна  означать,  что  эти  ресурсы  можно  расходовать 

расточительно,  так  как  только  энергоэффективное  хозяйствование  при  открытой 

рыночной  экономике  считается  важнейшим  фактором  конкурентоспособности 

отечественных товаров и услуг. Чтобы добиться удвоения валового внутреннего продукта 

(ВВП) 


в 

стране 


необходимо 

 

радикально 



изменить 

отношение 

к 

энергоресурсосбережению.  А  это  возможно  лишь  при  снижении  энергоемкости 



производства. 

Энергосбережение  должно  быть  отнесено  к  стратегическим  задачам  государства, 

являясь одновременно и основным методом обеспечения энергетической безопасности, и 

единственным  реальным  способом  сохранения  высоких  доходов  от  экспорта 

углеводородного сырья. 

Требуемые  для  внутреннего  развития  энергоресурсы  можно  получить  не  только  за 

счет  увеличения  добычи  сырья  в  труднодоступных  районах  и  строительства  новых 

энергообъектов но и, с меньшими затратами, за счет энергосбережения непосредственно в 

центрах потребления энергоресурсов – больших и малых городах, поселках. 

Стратегическая  цель  энергосбережения  –  это  повышение  энергоэффективности  во 

всех  отраслях,  во  всех  поселениях  и  в  стране  в  целом.  И  задачей  этой  цели  является 

определить, какими мерами и насколько можно осуществить это повышение

Цели энергосбережения совпадают и с другими целями, поставленными перед всеми 

отраслями производства и жизнедеятельности человека. Например, таких как улучшение 

экологической ситуации, экономия средств в системе энергоснабжения и др. 

Снижение  потребления  энергоресурсов,  позволяет  обеспечить  подключение  новых 

потребителей  при  минимальных  капитальных  затратах  на  развитие  инфраструктуры  и 

снимает  проблемы  выделения  земельных  участков  под  новое  строительство  объектов, 

которые  вырабатывают  энергоресурсы,  так  как  для  этих  зон  должна  предусматриваться 

санитарно-защитная зона. Следовательно, все выше перечисленное положительно влияет 

на  развитие  градостроительства  и  является  инвестиционно  привлекательным  для  всех 

слоев населения. 

А  так  же  энергосбережение  и  повышение  энергоэффективности  на  сегодняшний 

день относятся к стратегическим целям государства и хозяйствующих субъектов. 

Часто 

ориентиром 



для 

управляющих 

воздействий 

служит 


потенциал 

энергосбережения  -  это  резервы,  которые  могут  быть  освоены  во  времени.  Проводя 

полный анализ, а так же оценку экономического энергоресурсного  потенциала в первую 

очередь необходимо рассматривать количественную и качественную характеристики. но и 

не только, а еще возможность рационального использования энергетических ресурсов. 

Указанные выше особенности должны учитываться в соответствующих расчетах  за 

счет  внесения  изменений  при  определении  прибылей  и  убытков  предприятия.  На  эти 

прибыли  и  убытки  влияют  различные  социально-экономические  результаты 

энергосберегающих  мероприятий,  входящих  в  программу  энергосбережения.  На 

сегодняшний  день  программы  энергосбережения  разрабатывают  обычные  эксперты 

технологического  отсека,  которые  практически  абсолютно  не  знакомы  с  экономическим 

механизмом  энергосбережения.  Поэтому  большинство  существующих  программ  на 



Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №1, 2015 ж. 

 

67 



 

сегодняшний день не содержат оценок экономического эффекта и не создают стимулов к 

энергосбережению. 

Научная  новизна  исследования  обусловлена  тем,  что  проблема  энергосбережения 

сегодня  является  приоритетным  направлением  развития  не  только  науки  и  техники 

вообще,  но  и  юридической  науки  в  частности.  Правовое  государство  с  рыночной 

экономикой  -  это  тот  путь,  по  которому  идет  Казахстан.  И  на  этом  пути  возникает 

множество  проблем,  ранее  не  исследованных.  При  исследовании  проблемы  правового 

регулирования  энергосбережения  впервые  было  обращено  внимание  на  следующие 

показатели:  хронологический  охват  нормативных  правовых  актов,  используемых  для 

правового  регулирования  энергосбережения  в    Республике  Казахстан;  анализ  и  оценка 

правовых  актов  отраслевого  и  регионального  уровней,  как  источников  правового 

регулирования  энергосбережения;  экономическая  обоснованность  энергосбережения,  как 

новый фактор в развитии правового регулирования данных отношений. 

На защиту выносятся следующие положения и выводы: 

Систематизированы  направления  государственного  регулирования  в  области 

энергосбережения и повышения энергетической эффективности. 

Обосновано,  что  действующие  законы  «Об  энергосбережении  и  о  повышении 

энергетической  эффективности  и  о  внесении  изменений  в  отдельные  законодательные 

акты «О б эне рго сбе ре же нии и по  выше нии эне рго эффе ктивно сти» в Казахстане являются 

законами непрямого действия и требуют ра

 зра бо тки и принятия зна  чите льно го   числа  

по дза ко нных актов. 

Сформулирован вывод о том , что при ре  а лиза ции эне рго сбе ре га ющих по литик в РК 

во зника е т мно  го   со впа да ющих трудно  сте й,  о дна ко   масштаб и ра

 зно о бра зие  

ре а лизо ва нных эне рго сбе ре га ющих ме ро приятий в эко  но мике  Ка за хста на мо же т служить 

по ло жите льным о

 пыто м да

 льне йше го  

ра звития систе

 мных ре


 ше ний по

  

со ве рше нство ва нию эне рго сбе ре га юще й по литики РК. 



Следовательно,  энергосбережение  рассматривается  не  просто  как  экономия 

энергетических  ресурсов,  проводимая,  как  правило,  за  счет  сокращения  объема 

производства, а как фактор экономического роста, улучшения благосостояния населения, 

обеспечения  соответствующей  экологической  и  социально-бытовой  обстановки. 

Соответственно,  энергосбережение  должно  быть  одним  из  самых  приоритетных 

направлений  экономической  политики,  как  промышленного  предприятия,  так  и  органов 

власти. На сегодняшний день пристального внимания заслуживает оценка эффективности 

энергосбережения  и  ее  составляющих.  Эту  оценку  необходимо  учитывать  при 

последующей разработке программ энергосбережения и их реализации. 

Сделан  вывод  о  необходимости  разработки  нормативных правовых а  ктов  в  сфере 

энергосбережения,  устанавливающих  порядок  реализации  на  территории  конкретного 

субъекта,  мер,  способов,  стимулирующих  эффективное  использование  энергетических 

ресурсов в рамкам предоставленных полномочий. 

Классифицированы 

наиболее 

значимые 

направления 

совершенствования 

законодательства  об  административной  ответственности  в  исследуемой  сфере  в  РК. 

Аргументировано,  что  "Нарушение  законодательства  об  энергосбережении  и  о 

повышении  энергетической  эффективности"  создает  возможности  для  злоупотреблений 

при правоприменительной практике  ,  в  частности,  при  составлении  и  пересмотре  правил 

определения  класса  энергетической  эффективности  товаров;  при  принятии  решений  о 

распространении  данного  требования  на  иные,  помимо  бытовых  энергопотребляющих 

устройств,  компьютерной  и  организационной  техники,  товары;  при  составлении  и 

применении  правил  по  контролю  над  выполнением  данного  требования  (в  частности, 

контролирующие  органы  могут  неправомерно  выдавать  свидетельства  о  нарушении 

предпринимателем  или  фирмой  данного  требования,  фиксировать  нарушение  в  связи  с 

логической  невозможностью  одновременного  выполнения  противоречащих  друг  другу 

требований в правилах определения класса энергетической эффективности товаров или в 



Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №1, 2015 ж. 

 

68 



 

связи  с  отсутствием  в  этих  правилах  явных  указаний  относительно  конкретного  вида 

товаров). 

Научно-практическую    значимость  данной  статьи  определяет  конкретные  выводы, 

содержащиеся в работе, могут быть использованы в научно-исследовательской, а также в 

педагогической  деятельности.  Более  конкретно  они  могут  быть  использованы  в 

дальнейшем  изучении  проблемы  правового  регулирования  энергосбережения,  при 

обучении  и  при  повышении  квалификации  работников,  проводящих  аттестацию  и 

аккредитацию в области энергосбережения и энергоэффективности. 

 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет