Қазақ тіл білімінің өзекті мәселелері манкеева жамал Айтқалиқызы кіріспе
жүктеу/скачать 4,42 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Киіз үйдің киіздері
- Дөдеге
- Жапсар
- Киіз есік
- Белдік ағаш
- Сыптығыр
| Күйеу қазық – үй сыртында, іргесінде жел арқан байланатын қазық.
Алабақан – үй ішіне көлденең қойылатын сырық. Ісіріп – үйдің іргесі. 2. Киіз үйдің киіздері – түндік, үзік, дөдеге, туырлық, ірге киіз, киіз есік, уыққап. Түндік – шаңырақтың төрт бұрышты, төрт баулы жабыны. Үйге жарық берер, ауасын желдетіп тазартар, сондай-ақ жауын-шашыннан қорғар жабдық. Үзік – туырлықтың жоғарғы жағынан, кереге басы мен уықтар байлауы тұсынан бастап шаңыраққа дейін жеткізіле жабылатын, толмаған Ай бейнелес пішілген екі бөлек үлкен киіз. Жабық – үзік етегінің туырлықты баса жабылған тұсы. Дөдеге – сән үшін үзіктің етегін айналдыра бөлек-бөлек бастырған өрнекті, алақандай жапсырма киіз. Туырлық – үзіктің етегін ала жабылатын қалың киіз. Екі түрлі. Бірі – уықтың орта беліне дейін жететін жай туырлық. Екіншісі – шаңыраққа дейін жететін көтерме туырлық. Жапсар – туырлықтардың өзара жалғасқан шегі. Ірге киіз – туырлықтың жерге жетпеген етегінен керегенің аяғына дейін үйді айналдыра орай тартылған, баулар арқылы кереге шыбықтарына іліне байланған, ені бір метрдей киіз. Іргесі түріліп үй ауасы тазартылады. Киіз есік – жоғарғы жағы үш бұрышты, төменгі жағы төрт бұрышты үзынша жабын. Түрмелі киіз есік деп те аталады. Ергенек – үй есігінің алдына қоятын тосқауыл, есік бастырғыш. Белдік ағаш – есіктің үй белдеуіне дәл келетін тұсының, іш жағына көлденең жапсырылған жұқа, енсіз тақтайша. Уыққап – көшкенде тасымал кезінде сынбас үшін біріктіріліп, буылған уықтардың басына кигізілетін киіз не кенеп қап. Сыптығыр (көне атауы). Ішкі көшкі – шаншылған уықтардың ішкі бетін саба, айнала ұсталған түрлі түсті әдемі мата. Сыртқы көшкі – үзік пен туырлықтың үстіне жабылатын ақ мата. 3. Киіз үйдің бау-шуы ағаш жабдықтарды бір-біріне жалғастырып байлау және сәндік үшін қолданылады. Қой, түйе жүндерінен, жылқының қылынан есіліп тағылады. Басқұр – киіз үйдің ішін безендіретін және уық пен керегенің түйіскен жерін сыртынан орай бастырып таңатын өрнекті жалпақ бау. Ұзындығы киіз үйді ішінен айналдыра орап шығардай, ені 20-30 см. жүктеу/скачать 4,42 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|