291-тапсырма. Өлең жолдарынан етіс категориясының жұрнақтарын тауып, олардың түрлерін ажыратыңыздар. Қыздырып күннің қарауы, Халыққа сөйте-сөйте нандырды өзін,
Надандық теңізі тартылар. Алғыза бастады ептеп айтқан сөзін.
* * * * * Қысқа түн қымқырылды, таң көрінді, Абылай салды жарлықты
«Кел, шық» деп, иек қағып жарық күнге... Қалдан ханды қашырып,
...Көк майса көзі ілініп тұрған сондай, Шөп салған жерін бұздырып
Асыл шөп, жасыл шөптің иісі аңқып. Ұрысты қатты қыздырып.
* * * * * Әділ болып байқадым, не өндірдім? Он жыл қызмет қылып бір кедей таппас,
Бұл басым залым болып бір байқасын! Қондырған бір жүзікке асыл тасын.
292-тапсырма. Берілген өздік, өзгелік етістердің көмегімен сөйлемдерді толықтырыңыздар. Ташкентте шыққан «Ақ жол» газетінде А. Байтұрсынұлы туралы «Лайықты қошемет» атты мақала ..................... . Қазақтың әдеби тілінің негізін салушы, «А» әліпбиінен бастап ......................, надандықпен күресуші, сауатсыздықты жоюшы ұстазымыз – А. Байтұрсынов. Оқу ісіне, жазу емлесіне жаңалық ....................... дана. Патша үкіметінің зұлым саясатына қарсылық пікірін ..................... қаһарман. А. Байтұрсыновты қазақ халқының рухани көсемі деген танымдарын газет бетінде паш ете отырып, оны қараңғылық көгіндегі темірқазыққа ........................ . Зерттеу еңбектері том-томдап жарық көріп, Ахметтану саласына өз ойларын ......................, өзіндік үлестерін қосып жатыр.
Сөйлемдерді толықтыруға керекті етістер: Жарияланды, оқытып, кіргізген, таратқан, теңестірді, жеткізіп.
293-тапсырма. Тіліміздегі кейбір сөздердің нақты мағынасын меңгерейік! Берілген сөздердің мағынасын түсініп, есте сақтаңыздар. Етістердің астын сызыңыздар. Әдебиет – жалпы жазба және көркем шығармалар жиыны. «Әдебиет» сөзі бізге араб, парсы тілдерінен енген. Оның араб тіліндегі тұлғасы «адабуын» болса, алғашқы мағыналарының бірі – «тәрбие беру». Ал парсы тілінде «әдиб» сөзі қазақ тіліндегі «жазушы» кейде «ұстаз», «тәрбиелеуші» деген ұғымдарда қолданылады. Осы сөздер негізінде тіліміздегі «әдебиет» сөзі қалыптасқан.
Тарих – мұның алғашқы мағынасы басқашалау болған. Араб тіліндегі «арқ» немесе «алрраһ» сөзі «ай, күннің есебін (датасын) қою, жазу» мағынасында қолданылады. Осы түбір сөздің алдына араб тіліне тән сөз тудырушы қосымшаның бір түрі «та» қосылып, «таарқ» немесе «таағрақ» делініп, бастапқы мағынасына біршама өзгеріс енген. Сөйтіп, ол қазақ тіліне осы күйінде ауысқан.
Баяндама – жиналыста жасалатын хабарлама. Баяндама сөзінің арғы тегі – араб тілінен шыққан. Түркі тілдеріне ерте кезде ауысып, қалыптасқан. Оның араб тіліндегі «байан» тұлғасы –«мазмұнын түсініп беру» мағынасында қолданылады.
