363-тапсырма. Екінші мәтінге жоспар құрып, өз білетіндеріңізбен толықтырып, мазмұндаңыздар.
364-тапсырма. Мәтіндерден есімдіктерді тіркескен сөздерімен бірге теріп жазып, олардың түрлерін ажыратыңыздар.
365-тапсырма. Сөйлемдерден жалпылау есімдіктерін тауып, олардың астын сызыңыздар.
Қасым хан бүкіл қазақ халқын біріктіру арқылы үлкен әскери күшке ие болды. Жалпы бізде белгісіз солдаттар жоқ, барлығының бар аты, туған жылы. Бұл оның бүкіл қазақ халқының тағдырына қатысты ірі оқиғалардың ортасында жүргенінің айғағы. Ол тек Ұлы жүздің ғана ру басы, төбе биі болып қоймай, барлық қазақ елінің саяси, мемлекеттік қайраткері дәрежесіне көтерілген адам. Ол көне дәуірдегі түркінің әлемдік картасын жасап, түркі дүниесінің ежелгі шаһарларын, елді мекендерін түгел дерлік көрсетеді.
Өздік, болымсыздық, жалпылау есімдіктері
Өздік есімдіктері
(Возвратные местоимения)
Өздік есімдігіне өз деген есімдік, оның тәуелденген түрлері жатады: өзім, өзің, өзіңіз, өзі, өздерің, өздеріңіз, өздері.
Болымсыздық есімдіктері
(Отрицательные местоимения)
Болымсыздық мағынаны білдіретін есімдіктің түрі болымсыздық есімдік деп аталады. Болымсыздық есімдіктерге еш деген тілдік нұсқа арқылы сұрау есімдіктерінен және басқа да сөздерден жасалған есімдіктер жатады: ешкім, ештеме, ешқашан, ешқайда, ешқайдан, ешқайсысы, ешбір, дәнеңе, дәнеме.
Жалпылау есімдіктері (Обобщающие местоимения)
Жалпылау есімдіктері жалпылау мағынасын білдіреді. Жалпылау есімдіктеріне: бәрі, бар, барлық, күллі, бүкіл, барша, түгел деген сөздер жатады.
366-тапсырма. Өзі, бәрі, ешкім есімдіктерін септеңіздер.
Ү л г і: Ешнәрсе: ешнәрсе+нің, ешнәрсе+ге, ешнәрсе+ні, ешнәрсе+де, ешнәрсе+ден, ешнәрсе+мен.
367-тапсырма. Төмендегі есімдіктерді пайдаланып, олармен сөйлемдер құрастырыңыздар
Өзінің, өзі, өздеріңіз, барлық, түгелімен, ештеңе, ешқандай, ешқайсысы, өзімнің, өздерімен.
368-тапсырма. Өздік есімдігін тауып, оларды сөз құрамына талдаңыздар.
Ү л г і: Өзіміздің: «Өз» – сөздің түбірі; «іміз» – ортақ тәуелденудің І жағының жалғауы (Біздің өзіміз); «дің» – ілік септігінің жалғауы.
Өзім – тәңірі табынамын өзіме, Бұзушы да, түзеуші де өзіммін,
Сөзім – құран, бағынамын сөзіме! Енді, ескілік, келдің өлер кезіңе!
(М.Жұмабаев)
369-тапсырма. Тәуелдену формасында тұрған өздік есімдіктерімен сөз тіркестерін жасап, көрсетілген жолдарға жазыңыздар.
Ү л г і: Өзіңнің үйің. Өзің жазған кітапты оқыдым.
1. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
2. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
3. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
4. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
5. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
6. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
7. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
8. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Достарыңызбен бөлісу: |
