Батыс Қазақстан облысы, Казталов ауданы, Киров ауылы

В) Ресей мен Хиуа хандықтары 
С) Ресей мен Қытай
Д) Әбілқайыр хандығы мен Моғолстан
6. Қазақ хандығының Ресейге қосыла бастауы қай ханның 
атымен байланысты
А) Әбілқайыр  В) АбылайС) ТәукеД) Кенесары
7. Қазақ хандығының астанасы болған Түркістан қаласы қай 
облыста орналасқан.
А) Батыс Қазақстан
В) Шығыс Қазақстан
С) Оңтүстік Қазақстан
Д) Солтүстік Қазақстан  
8. Абылай хан Дарабоз деп атаған батыр
   А) ҚабанбайВ) Бөгенбай              С) Райымбек Д) Баян батыр
ІІ. Жан басу: Әр сыныптың қатысушысына өз сыныбы материалынан сұрақтар беріледі. Әр дұрыс жауап 5 ұпай
5-сынып:
1.
Тарихтың атасы
2.
Қазақ даласы арқылы өтетін ұлы сауда жолы
3.
Қазақ жерін алғаш мекендеген сақтардың атақты 
билеушісі
4.
Еуропаны дүрліктірген ғұн ханзадасы
5.
Түрік қағанадығы құрылған жыл.
6-сынып:
1.
Тас дәуірі неше кезеңге бөлінеді?
2.
Қазақстан жеріндегі алғашқы адамдар кімдердің 
замандастары еді.
3.
Мезолиттік тұрақтардың саны неге аз.
4.
Кроманьон дегеніміз
5.
Қола дәуіріне тән мәдениет
7-сынып:

Түрік қағанатының негізін қалаған кім?

Қарахан мемлекетінде алғаш болып ислам дінін 
мемлекеттік дін деп жариялаған кім

Оғыз мемлекетінің астанасы

Түркі қағандықтарындағы жоғарғы билеушінің 
титулы

Түріктер отбасының қамқоршысы ретінде кімге 
табынған.
8-сынып.

Сырым Датұлы бастаған көтеріліс қай жылдары 
болды. 

1822, 1824 жылдардағы реформалардың мақсаты

Пугачев көтерілісі қай жүздердің территориясын 
қамтыды. 

1723-1727 жылдар қазақ тарихы үшін қалай аталады

Әбілқайыр мен Кіші жүз өкілдерінен Ресейге қосылу
туралы ант алған Ресей өкілі, елшісі
9-сынып:

1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісте Торғай 
облысының сардарбегі

«Алаш» партиясының жетекшісі кім?

Қазақстанда «Кіші қазан» саясатын жүргізген кім?

«Түрксіб» картинасының авторы

Қазақстандағы азамат соғысы жылдары. 
ІІІ. Аламан 
Проектор тақтасында 4 тақырып берілген. Әр тақырыпта 20, 30, 40, 50 ұпайға сәкесті сұрақтар бар. Сайыскерлер кезекпен 
таңдау арқылы жауап берген сұрағына қарай тиісті ұпайын алады. 
Кенесары
20 Кенесары ханның атасы
30 Кенесарыны қай жылы ақ киізге көтеріп хан сайлады
40 Кенесары бастаған ұлт-азаттық көтеріліс қай жылдары болды?
50 Кенесары хан кімдердің қолынан қаза тапты
Абылай
20 Абылай хан ел басқарға жылдар
30 Абылайдың шын есімі
40 Бөгенбай Сабалақты көргенде :
Шырағым көзің отты бала екенсің!
Мінезің қазақтағы хан екенсің,  деп астындағы тұлпарын сыйға тартқан екен. Сол тұлпардың аты
50 «Абылайдың ғасыры қазақтың ерлік ғысыры болып табылады» деп баға берген кім?
Бөкей Ордасы
20 Бөкей Ордасының алғашқы ханы
30 Бөкей Ордасында 1836-37 жылдары шаруалар көтерілісі болды. Сол көтерілістің қосшысы Махамбет болса, басшысы 
кім?
40 Ішкі Бөкей ордасы қай жылы құрылды.
50 Жәңгір хан аты тарихта атқарған игі істерімен қалды. Соның бірі:  1841 жылы не ашты
Әбілқайыр хан
20 Қазақстанның Ресейге қосылуына бастама болған қай жүз.
30 Әбілқайыр ханның Ресейге ант берген жылы
40 Әбілқайыр хан туралы жазылған Ә.Кекілбаевтің шығармасы
50 Әбілқайыр ханның елшілігін қабылдаған Ресей патшайымы
Сайыстың үш бөлімінен кейін ұпай саны аз екі оқушы ойыннан шығады
IV бөлім: «Жорға»(берілген 6 ұяшықтағы сұарқтарға жауап беру)

«Қазақ елінің бүкіл тарихы – бірігу тарихы, тұтастыну тарихы» 
деген сөздердің авторы.

«Қазақ хандары хижраның 870 жылынан бастап билей 
бастады» деп жазған кім?

Қазақ хандығы жайында жазылған ең көлемді және құнды әдеби көркем 
шығарма, трилогия

Тәуке ханның жарғысы   бойынша кәмелеттік жас

Қатаған қырғыны деп аталатын оқиға қай ханның атымен байланысты.
79


Қазақ хандары ішінде хан болған Керей ханның ұрпағы .
4-бөлімнен кейін жеңімпаз оқушы анықталып, «Мәре» бөлімінде ол 1 минут ішінде 10 сұраққа жауап береді
V бөлім: Мәре 

Қазақ хандығы қай жерде құрылды?

Қазақ хандығы қай жылы құрылды?

Қазақ хандығына 17-ғасырдың 40 жылдарынан  бастап қауіп төндірген мемлекет

Қазақ хандығының негізін қалаған Жәнібек пен Керей Шыңғыс қанның қай ұлынан тарайды?

Хандық тарихында Есім хан шығараған заңдар жинағы 

Таңбалы Нұра дегеніміз не?

Қазақ ханы қалай сайланды?

Абылайдың лақап аты

Әбілқайыр қазақ тарихында қандай ісімен аты қалды?

Қазақ хандығын басқаратын адамның титулы
Қорытынды. Марапаттау 
1.
«Қазақ елінің бүкіл тарихы – бірігу тарихы» деген сөздердің авторы. 
2.
«Қазақ хандары хижраның 870 жылынан бастап билей бастады» деп жазған кім?
3.
Қазақ хандығы жайында жазылған ең көлемді және құнды әдеби көркем шығарма, трилогия
4.
Тәуке ханның жарғысы бойынша кәмелеттік жас
5.
Қатаған қырғыны деп аталатын оқиға қай ханның атымен байланысты.
6.
Қазақ хандары ішінде хан болған керей ханның ұрпағы 
7.
Қазақ хандығына қатысты заңдар. Артығын көрсет:
8.
Жәңгір хан «Салқам» атын қай шайқаста алды
1.
Хан әулеті өкілдерін қалай атайды
2.
Қазақтың хан сайлау дәстүрінде болатын салт. 
3.
Қазақ хандығының құрылуында басты роль атқарған хандықтар
4.
Қазақ хандығының Ресейге қосыла бастауы қай ханның атымен байланысты
5.
Қазақ хандығының астанасы болған Түркістан қаласы қай облыста орналасқан
6.
Абылай хан Дарабоз деп атаған батыр
7.
Кенесарыны қай жылы ақ киізге көтеріп хан сайлады
8.
Кенесары бастаған ұлт-азаттық көтеріліс қай жылдары болды
9.
Кенесары хан кімдердің қолынан қаза тапты
10. Абылай хан ел басқарға жылдар
11. Бөгенбай Сабалақты көргенде :Шырағым көзің отты бала екенсің!Мінезің қазақтағы хан екенсің, деп астындағы 
тұлпарын сыйға тартқан екен. Сол тұлпардың аты
12. Абылайдың ғасыры қазақтың ерлік ғысыры болып табылады» деп баға берген кім
13. Бөкей Ордасының алғашқы ханы
14. Жәңгір хан аты тарихта атқарған игі істерімен қалды. Соның бірі:  1841 жылы не ашты
15. Ішкі Бөкей ордасы қай жылы құрылды.
16. Әбілқайыр ханның Ресейге ант берген жылы 
17. Әбілқайыр хан туралы жазылған Ә.Кекілбаевтің шығармасы
18. Әбілқайыр ханның елшілігін қабылдаған Ресей патшайымы
 ******
Султанова Ақмарал Хамидолақызы
 БҚО, Казталов ауданы, Казталов ауылы  
«Ақбота» бөбекжай балабақшасының тәрбиешісі
                                                                                                                                                                         
Білім беру саласы:Қатынас.Таным.                                                                                                                                                       
Бөлімі: Тіл дамыту                                                                                                                                                                                    
Тақырыбы:  «Бауырсақ ертегісі»                                                                                                                                                            
Мақсаты:а)Балаларға ертегі мазмұнын айтуға,сахналауға үйрету.
                         
ә) «Қ» дыбысы кездесетін сөздерге мысалдар келтіру  арқылы  «қ» дыбысының айтылуын меңгерту.                                          
б)ертегі мазмұны арқылы адал  достыққа үйрету                                                                                                                                   
Қажетті құрал-жабдықтар мен көрнекі құралдар: ертегі кейіпкерлерінің суреттері, «Бауырсақ» ертегісінің 
кітапшасы,бейнетаспасы,жұмсақ ойыншықтары: қарт, әже, бауырсақ, қоян, қасқыр, аю,түлкі                                                       
Сөздік жұмыс: бауырсақ,қасқыр,қоян,аю,түлкі,ата,әже.                                                                                                                      
Билингвальді компанент:бауырсақ-баурсак,қоян-заяц,аю-медведь,түлкі-лиса,ата-дедушка,әже-бабушка
Іс-әрекет кезеңдері
Тәрбиешінің іс-әрекеті 
Балалардың іс-әрекеті
Мотивациялық-
қозғаушылық
 - Сәлеметсіңдер ме,балалар!                                                   
– Балалар,үйлеріңде аналарың бауырсақ пісіре ме?              
- Бауырсақтың дәмі қандай?                                                    
– Оның түсі қандай?                                                                 
– Бүгін біз бауырсақ туралы ертегі тыңдаймыз.
Амандасады                                          
– Пісіреді                                               
– Дәмді                                                   
– Сары,қызғылт
80

Ұйымдастырушл
ық-ізденістік
 - Бүгінгі тыңдайтын ертегіміздің аты – «Бауырсақ».           
Ертегінің мазмұнын айтып беремін.                                       
– Ертеде кімдер өмір сүріпті?                                                  
- Шал кемпірге не дейді?                                                          
– Пісірген бауырсағы қандай болыпты?                                 
– Бауырсақ не істейді?(Бауырсақтың домалап бар 
жатқанын көрсету)                                                                    
-  Бауырсақ қайда дөңгелеп бара жатыр?                               
– Бауырсақ қандай жануармен кездеседі?                              
– Балалар,қоян қандай болады?                                               
Қоянға бауырсақ не деп ән салды?                                          
Тыңдайды.Ертегінің мазмұны 
бойынша қойылған сұрақтарға жауап
береді                                                     
- Шал мен кемпір                                  
- «Бауырсақ» пісір дейді                      
- Дәмді қызғылт сары                           
                                                                
- Орманға дөңгелеп кетеді                   
– Қоянмен кездесті                               
– Қоян қорқақ,кішкентай
Ұйымдастырушы
лық-ізденістік
 Менің атым – Бауырсақ.                                                        
Мені суға иледі.                                                                         
Мені майға пісірді.                                                                    
Терезенің алдына                                                                       
Суытуға қойды.                                                                        
Атайдан мен құтылдым,                                                         
Әжейден мен құтылдым,                                                        
Енді сенен құтылу,                                                                   
Қиын емес бұл маған,-дейді де әрі қарай кетіп қалады        
– Бауырсаққа тағы қандай аң кездеседі?                                
– Балалар,қасқыр қандай болады?                                           
– Қасқырға қандай ән айтып береді?                                       
– Содан кейін қайсы аң кездеседі?                                          
- Балалар,аю қандай болады?                                                   
– Аюға қандай ән айтып береді?
                                                                
                                                                
                                                                
-Қасқыр                                                  
- Түсі сұр,тісі сояудай                          
- Балалар хормен  бауырсақтың  әнін 
айтады                                             - 
Аю                                                          
- Үлкен,маймақ                                     
- Бауырсақтың   әнін хормен айтады  
Ұйымдатырушыл
ық-ізденістік          
  - Содан кейін қайсы аң кездеседі?                                         
– Балалар,түлкі қандай болады?                                              
– Түлкіге қандай ән айтып береді?                                          
- Одан кейін не болады?                                                           
- Түлкі қулығын асырып,бауырсақты жеп қояды                  
Билингвальді компанент:бауырсақ-баурсак,қасқыр-
волк, қоян-заяц,аю-медведь,түлкі - лиса                                
Сергіту сәті.                                                                              
Ормандағы аюдың,                                                                   
Құлпынайы көп екен,                                                                
Теріп-теріп аламыз,                                                                   
Қалтамызға саламыз                                                                 
Балаларға «Бауырсақ» ертегісін сахналауға жетекшілік 
етемін. («Қ» дыбысының анық айтылуына мән береді) 
Жеке жұмысты қажет ететін беалалардан ертегі мазмұнын
сұраймын.
- Түлкі                                                    
– Түлкі қу болады.                                
– Бауырсақтың әнін қайталайды 
Балалар қайталайды
Бірге қайталап,сәйкес қимыл 
жасайды
Балалар рөлдерге бөліп ойнайды
Рефлексиял            
ық-түзетушілік
– Балалар,бүгін біз қандай ертегі тыңдадық?                         
–Ертегіде қандай жануар бар екен?                                         
– Түлкі қандай болып шықты?                                                
Балаларды марапаттау
– Бауырсақ                                    
  - Аю,қоян,қасқыр,түлкі                      
     - Қу
      Күтілетін  нәтиже:                                                                                                                                                                              
орындайды: ертегінің мазмұнын түсініп,әр кейіпкерді сахналауға арналған тапсырманы;                                                          
түсінеді:ертегіні диалог түрінде әңгімелесу керектігін;                                                                                                                    
қолданады: «қ»  дыбысы келетін сөздерге мысалдар келтіріп,сол сөздерді дұрыс айта білу іскерлектері қалыптасады         
 ******
СЫНДАРЛЫ ОҚЫТУ – САПАЛЫ БІЛІМ КЕПІЛІ
БҚО,  Казталов ауданы, Қоныс ауылы
Қоныс ОЖББМ бастауыш сынып мұғалімі
Жумагазиева Гүлдана Алипкалиевна
Мұғалімнің   ұстанымы   оның   көз-қарастарын   қалыптатыру   барысында   зор   ықпал   етеді,   ал   көзқарасы   белгілі   бір
шешімдердің қабылдауы мен сыныптағы іс-әрекеттерді түсіндіру көзі болып табылады. Яғни, ұстанымы жақсы мұғалімнің
көзқарасы да өзге, сол көз қарас арқылы нақты шешім қабылдай отырып, іс-әркет жасай алады. Сондықтан кез келген
мұғалімнің оқыту құралдары оның болжамдарының, білімі мен ұстанымының, көзқарастарының жынтығынан тұруы тиіс.
Алайда, тамыры тереңге кеткен ұстанымдар мұғалімнің жаңашыл идеяларды қабылдау қабілетін шектеуі мүмкін. Егер де
дайын білім беретін «дәстүрлі» стильмен оқытатын мұғалімдер сыни тұрғыдан ойлау қабілеттері дамыған оқушыларды
қалыптастырғылары   келсе,   өздерінің   де   сыни   тұрғыдан   ойлау   қабілеттерін   дамыта   отырып,   жаңашыл   идеяларға   көңіл
көкжегін ашулары керек. Осы бағытта мен сындарлы оқытуды оқығаннан кейін менің ұстанымым мен көзқарасым өзгере
бастады. Ал қазіргі оқу үдерісін ұйымдастыру тек қана білім берумен ғана шектелмей, оқушының жан-жақты дамуына,
ақыл-ойы мен ойлау тәсілдеріне үйрету, талдау жасау, салыстыру, байқау мүмкіндіктеріне баулу және қорытынды шығаруға
үйрету, дағдыландыру – біздің басты мақсатымыз. Оқушыны мұндай дәрежеге көтеру үшін мұғалім осы заманғы білім
берудің озық технологиялық үлгісін меңгеріп, оны өзінің іс-тәжірибесінде ұтымды пайдалана білуді дағдыға айналдыра білу
81

керек. Осы  бағдарлама құзырлы мұғалімнің алдында оқушының жан дүниесін жан-жақты түсіне білу жөнінде міндеттеме
қойып отыр. Құзырлы оқытудың маңызды факторы мұғалімнің оқушының тақырыптың мәнін өз бетімен меңгеруін түсінуі
мен бағалай алуы болып табылады. Мұндай тәсіл бұл үдеріске оқушылардың өздерінің де қатысуын талап етеді. Осылайша,
оқушы да өзінің оқуы үшін жауапты болады. Оқушы мұндай жауапкершілікті көбіне көбіне сабақ беру  барысында мұғалім
қалыптастыратын ортада сезініп, қабылдайды. Сондықтан мұғалімде Шульман «мұғалімнің үш көмекшісі» деп аталатын
қасеттер болған жағдайда ғана оқыту жақсы болып саналады. 
Бас – кәсіби түсінік. Тұғырлы теориялық білімге негізделген және оқыту мен оқушылар туралы жеткілікті білім болуын
талап   етеді.   Қол-   оқытудың   тәжірибелік   дағдылары.   Бұл   ілім   жұмыс   жүргізу,   демонстрациялау,   түзету   және   оқытуды
бағалау, сияқты тәсілдер арқылы идеяларды түсіндіре білудің техникалық, тәжірибелік дағдылары мен тәсілдерін білуді
талап   етеді.   Жүрек   –   кәсіби-өнегелік   тұтастық.   Мұғалімдердің   ұстаз   мамандығының   этикалық   және   моральдық
құндылықтарын   ұстанады.   Демек   олар   шыншыл,   батыл,   төзімді,   оқушыларға   аяушылық,   мейірім   және   құрмет  көрсете
білетін әділ адамдар.
Осыдан түйген ойым егер әрбір мұғалім Шульманның үш көмекшісіне сүйене отырып білім берсе сапалы білімге қол
жеткізеді.   Яғни   шын   жүрекпен   өз   мамандығын   жақсы   көрсе,   жаңащылдыққа   құмар   болса,   оқушылырдың   тәжірибелік
дағдылары артып, нақты, сапалы білім бере алады. 
Осы   сындарлы   оқуды   оқып,   бір   жыл   жұмыс   жасай   отырып   оқушыларымның   білімінің   жоғарлағаны   байқалды.
Оқушыларымның өздеріне деген сенімділіктері артқанын байқадым. Осы бағдарламамен жұмыс жасар алдында мен өзіме
мынадай сұрақтар қойдым:
-оқушылар нені оқу керек?  - Оқушылар қалай оқиды?  - Оқыту реттілігін қалай құрылымдау керек?  - Табысты оқытуға
қалай қол жеткізем?
Осы сұрақтар жауап іздеу барысында оқушыларыма:

Білім міндеті қоятын талаптарды түсінуге;  Жеке ойлау үдерістерінде жұмыс қағидаттарын зерттеуге;

Міндетті орындау тапсырмасын әзірлеуге және ойластыруға;

Нақты міндет үшін сәйкес келетін стратегиларды таңдуға көмектесмін.
Осы тармақтарды іске асыру үшін оқушылардың білім алуды үйренуді талап етемін. Ұстаз өз кезегінде өзінің сабақ беруіне
емес, оқушылардың оқу ептілігін дамытудағы назар аударуы тиіс. Осы мақсатта мен білім беру ортасын құрудым. Соның
арқасында оқушылар ақпаратты енжар қабылдамай, оқу үдерісіне белсене қатысатын болады. 
Білім үдерісінің нәтижелі болуы мұғалімдердің оқушының өздігінен меңгеріп,таныта білетін білім дағдылары мен амал
көзқарастарын зейін қойып, зерделей білген білім модельдері аясында ғана жүзеге асады. Егер мұғалім мен оқушы білім
игеруді бастау нүктесі қолайсыз таңдалып алынса, онда тіпті ең жақсы оқушылардың өздеріне де алған білімдерін есте
сақтау қиындық   тудырады, тестіден өткенін кейін мүлдем ұмытып қалады. Осыған орай әр сабақта оқушыларға оқудың
барлық   аспектілеріне   белсенді   қатысуы   керек.Олар   өзінің   болжамдары   мен   сұрақтарын   құрастырады,   бір-біріне   кеңес
береді, өз алдына мақсат қояды, алынған нәтижелерді қадағалайды, идеялар мен экспермент жасайды және қателер- оқудың
ажырамас бөлігі екенін түсіне отырып тәуекелге барады.
Мен оқушыларымның зер салып тыңдауын сақтап қалу мақсатынд жұмыс үрдерісі барынша күрделі және әртүрлі болуын
қадағалаймын, бұл ретте оларға қойылатын міндеттерді орындау үшін қажетті дағдылар мен білімді беремін. Оқушыда
«өзіндік   мақсат»   қасиеттерінің   болуына   барынша   жағдай   жасауға   тырысамын.   Басқаша   айтқанда,   олар     өзін-өзі
ынталандыра алады және осыған орай, оларда ұмтылыс пен қызығашылық пайда болды. Бұны жазалауға ұшырамау немесе
тестіден құламауға түрткі болып табылатын сыртқы ынтадан ажырата білген жөн. Осы мақсатта сабақ барысында мақсатқа
жету жүйесін енгіземін, нәтижесінде оқушыларымның жоспарлау мен бір нәтижеге жету жетістігіне көңілдері толады. 
Бұдан шығатын түйіндеме: оқушы оқуға белсенді қатысқанда ғана материалды терең терең меңгеруге қол жеткізеді. Былай
айтсам,   жеке   бағдарланған   білім   білім   беру   шеңберінде   оқушылардың   сыныпқа   келеген   кездегі   бастапқы   сенімдерін,
білімдерін   яғни   өзіндік   ойын   негізге   ала   отырып,   өз   пайымдауын   жасауға   қабілетті   екенін   түсіну   маңызды.   Ұстаз
оқушыларының не білетінін және нені жасай алатынын, сондай-ақ олардың қызығушылықтарын, әр баланың нені жақсы
көретінін және не істегісі келетінін түсінуге тырысу керек. Мен сындарлы оқытуды оқи отырып және осы бағытта білім
бере отырып оқушыларымның ұстанымы мен көзқарастарын қалыптастырдым деген ойдамын. Бір жыл осы бағдарламамен
оқу барысында оқушылар сапалы білім алып келеді, алдғы уақытта білімдерін өз өмірлерінде қолдана алады деген ойдамын.
Себебі бастауышта қаланған білім өмір бақи баланың өміріне септігін тигізеді. Сараланып, сапалы білім берілсе бастауыш
сатыдан шыққан оқушы орта сатыға барғанда қиналмай ары қарай қабылдай алады. 
Сондықтан әрбір бастауыш сынып мұғалімі алдына келген балаға жауапкершілікпен қарауы керек, себебі әрбір баланың
білім баспалдағы осы бастауыштан қалады. Шульманның үш көмекшісіне сүйене отырып, сындарлы, сапалы білім берейік.
 ******
Кабушева Жайнагүл Ғалламқызы
БҚО, Казталов ауданы, Казталов ауылы
А.Оразбаева атындағы ОЖББМ -нің бастауыш сынып мұғалімі
Сыныбы: 4 «а»
Бастауыш сынып мұғалімі: Ж Ғ Кабушева.
Сабақтың тақырыбы:
Терең су. Нәсіреддин. Серәлиев
Пәні:
Әдебиеттік оқу, ІІІ тоқсан, 9-сабақ                        23.01.2015.
Мақсаты:
Н. Серәлиевтің шығармасының мазмұнымен таныстыру.
Күтілетін нәтижелер:
*Мәтіннің мазмұнын аша біледі.
*Батырлық туралы өз ойларын айта алады.
*Автор туралы мағлұмат алады.
Керекті жабдықтар:
Суреттер, оқулық, батыр туралы мақал- мәтелдер
Сабақ барысы:
82

Сабақ кезеңдері
Мұғалім әрекеті
Кіріспе
Тұсау кесер 
І. Ұйымдастыру бөлімі:
1.Психологиялық дайындық.
Қол ұстасып бәріміз,
Жылылықты сезейік.
Шуақ шашқан күндей боп,
Күлімсіреп жүрейік.
2.Топқа бөлу.
Оқушыларды топтарға сөздер арқылы бөліп аламын.
1-топ «Адамгершілік»   2-топ «Батылдық»  3-топ «Шыншылдық»
II. Үй тапсырмасын тексеру.
1.
О.Асқардың «Шыншыл» өлеңін мәнерлеп оқу, түсініктерін айту.
2.
Қосымша тапсырмаларды орындап, айту.
І қатар: Өлеңнің мазмұнына байланысты мақал-мәтел жазу.
ІІ қатар: «Өтіріктің өкініші » тақырыбында мысал жазу.
ІІІ қатар: «Менің  және менің досымның жақсы қасиеттері» эссе жазу.
ІІІ. Қызығушылықты ояту.
Әр топ өз топтарының атауын сипаттау.
1-топ «Адамгершілік» дегенді қалай түсінесіздер?
2-топ «Батылдық» дегенді қалай түсінесіздер?
3-топ «Шыншылдық» дегенді қалай түсінесіздер?
ІҮ. Сергіту сәті:
Оңға, оңға түзу тұр,  Солға, солға түзу тұр.
Алға қарай бір адым,  Артқа қарай бір адым.
Жоғары , төмен қарайық,  Орнымызды табайық
Ү.Жаңа сабақ
1.  Ал,   балалар   ендеше   біз  «Адамгершілік»,   «Батылдық»   туралы
Нәсіреддин.
 
Серәлиевтің
 
«Терең
 
су.»
 
әңгімесімен
танысамыз.әңгімемен   таныспас   бұрын   әңгіме   авторы   туралы
мағұлымат  алайық.
2. Серәлиев Нәсіреддин(1930–1984)25 қазанда Қызылорда облысы, Қармақшы ауданын-дағы 
Қашқансу деген жерде туған. Қызылорда педагогика училищесін, Н.В.Гоголь атындағы 
педагогикалық институттың тіл және әдебиет факультетін бітірген.
1952–1958 жж. облыстық «Ленин жолы» газетінде, кейін «Үгітші блокнотында», «Пионер» және
«Балдырған» журналдарында қызмет істеген.
1962–1965 жж. өлкелік «Оңтүстік Қазақстан» газетінің Қызылорда облысындағы меншікті 
тілшісі, 1965 жылдан Қазақстан Жазушылар одағының Шымкент облысаралық бөлімшесінде 
кеңесші, ал 1968 жылдан осы бөлімшенің жауапты хатшысы болған.
Жазушының аударуында И.Котляровскийдің, А.Гайдардың, С.Баруздиннің шығармалары қазақ 
оқырмандарына кітап боп ұсынылды.
«Еңлікгүл» көркем фильмі сценарийінің авторы.
КСРО медальдарымен, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет Грамотасымен марапатталған.
Шығармалары: Ұшталмаған қарындаш. Әңгімелер. А., ҚМКӘБ, 1956; Намыс. Әңгімелер. А., 
ҚМКӘБ, 1959; Ақ лақ пен қара лақ. Әңгімелер. А., ҚМКӘБ, 1961; Әңгелек. Әңгімелер. А., 
ҚМКӘБ, 1964; Ақбөпе. Повестер. А., «Жазушы», 1966; Ақ қайың. Повесть. А., «Жазушы», 1967; 
Ыстық күлше. Повестер. А., «Жазушы», 1969; Қаңтар. Повестер. А., «Жазушы», 1971; Алтын 
ғұмыр, алғашқы махаббат. Таңдамалы шығармалар. А., «Жазушы», 1975; Дәукен атайдың 
немерелері. Повестер мен әңгімелер. А., «Жазушы», 1978.
3.Мәтінді «Болжау» стратегиясы арқылы оқыту.
Мәтінді үш  бөлікке бөлу.
І бөлім.Ақбөпенің арыққа баруға құмартуы.     Сапаштың Ақбөпеден мезі болуы
ІІ бөлім. Ақбөпенің Тұрашқа баруы.   Тұраштың қайық жасап беруі.
ІІІ бөлім.Балалардың Ақбөпені құтқаруы    Ақбөпенің  ырзашылық  білдіруі,       
   балаларға уәде беруі.
Негізгі бөлім
1.
  Егер өзің осындай жағдайға тап болсаң, кімнің орнында болғанды қалар едің?
2.
Сенің әрекетің қандай болар еді деп ойлайсың?
3.
Мұндай жағдайда нені естен шығармау керек?
4.
Қауіпсіздік ережесін сақтау деген  не?
5.
      -    Оқиғаға қандай  баға берер едіңіздер?.
Сөздікпен жұмыс
Мәтін бойынша сөздік жұмысын жүргізу. 
Бойламайсың – бойыңнан терең
Шекшек – кішірек шегіртке
                           Топтық жұмыс
1-топ «Адамгершілік» мәтіннің мазмұнына сай сурет сал.
2-топ «Батылдық» Мәтін мазмұнына байланысты мақал-мәтел жазу.
3-топ «Шыншылдық» Мәтіннің мазмұнына байланысты тұжырым жасау.
83

Қорытынды
V. Қорытынды:
Біздер бүгін қандай әңгімемен таныстық?
Әңгіме авторы кім?
6.
Мәтіннің  негізгі идеясы неде?
Оқушылардың жауаптарын тыңдап, толықтыру
Қажет дерек:     Тыйым сөздер
7.
Суды сапырма, суға түкірме
8.
Шелектегі суға аузыңда батырма
9.
Су ішкен құдығыңа түкірме.
10.
- Бұлақ көрсең көзін аш.
- Суды бейберекет пайдаланба.
Үш көз
1.
Су анасы – бұлақ
2.
Жол анасы – тұяқ.
3.
Сөз анасы – құлақ
Тіршілік көзі не? Су .
Судан пайдасы қандай?
Бағалау
Жұлдызшалар арқылы бағалау.
Топбасшылардың бағалауы.
Үйге
тапсырма
1.
Мәтінді оқып түсінік айтуға әзірлену.
2.
Су туралы мақал – мәтелдер жазу.
Рефлексия
Екі жұлдыз, бір тілек. 
1.Не үйрендім?
2.Бүгінгі сабақтың ұнаған сәтін жазу.
 Қапашева Назерке Нұрланқызы. Технология пәнінің мұғалімі
А.Хұсайынов атындағы орта жалпы білім беретін мектебі
Казталов ауданы, Жұлдыз ауылы
 Тақырыбы:   Қазіргі ас үй бөлмесі.Қауіпсіздік техникасы.
ЭҚСН:Нарықтық тепе-теңдік                                                      
Мақсаты: :   Қазіргі ас үй бөлмесімен,қауіпсіздік техникасы ережесімен таныстыру. Оларды ұқыптылыққа үйрету.
Эстетикалық талғамдарын дамыту 
Оқыту методикасы: түсіндіру, сұрақ-жауап.   Сабақта пайдаланған әдебиеттер:
Оқулық,технологиялық әдістемелік құралдар.
Сабақтың барысы:
1.Ұйымдастыру:Оқушыларды түгелдеу,сәлемдесу.Сынып тазалғын тексеру.оқушылардың сабаққа даярлығын 
тексеру.Оқушы назарын сабаққа аудару.
2.Үй тапсырмасын сұрау,тексеру.Оқушылардың үй тапсырмасының сапалы түрде,дұрыс орындалғанын тексеру,тексеру 
барысында байқалған кемшіліктерді түзету,білім,білік дағдыларын одан әрі жалғастыру,жетілдіру
3.Жаңа тақырып.Қазіргі ас үйі көптеген шаруашылық жұмыс түрлерін атқаруға пайдаланылады.
Негізінен ас дайындауға арналғанымен, кейде кір үтіктеу, киім тігу сияқты үйдің басқа да ұсақ-түйек істері сол бөлмеде 
атқарылады. Ас үй мақсатына, жабдықталуы мен пайдаланылуына қарай тамақ әзірленетін ас үй, тамақ ішетін ас үй, яғни 
асхана деп бөлінеді.
Тамақ әзірлейтін ас үй негізінен тамақ әзірлеуге және шаруашылық жұмыстарын істеуге есептелген. Мұндай ас үйде отбасы
мүшелері тамақты әр кезде, бөлініп-бөлініп ішеді.Тамақ ішетін ас үйде, яғни асханада отбасының барлық мүшесі бір 
мезгілде тамақ ішуге арналған үстел тұруға тиіс.Ас үйде атқарылатын барлық жұмыс түрінің ішіндегі ең негізгісі — 
уақытты көп алып, күштің де көбірек жұмсалатыны — тамақ әзірлеу және ыдыс-аяқты жинау.Тамақ әзірлеуге әйел күніне 
орта есеішен 4 сағат уақыт жұмсап, бірнеше км жер жүреді екен. Оның үстіне ас үйдегі жұмыс жағдайынық 
қолайсыздығымен бірге (ыстық, ылғал, булану, шу, ауа құрамының өзгеруі) әйелдің тамақты негізінен тік тұрып 
әзірлейтінін де естен шығармау керек. Ас үйдегі жұмыстар тиімді түрде ұйымдастырылса, үй шаруашылығын жүргізуге 
жұмсалатын уақытты қысқартып, еңбекті жеңілдетуге әбден болады.
Ас үй түрлері
 
             
84

Ас үй жабдықтарын қолайлы топтастыру және орналастыру, барлық қажетті затқа әйелдің қолы еркін жететіндей болуы, 
тұрмыстық , техниканы кеңінен пайдалану жұмысты жеңілдетуге, дене еңбегін азайтуға мүмкіндік береді.
Жұмысты тиімді ұйымдастыру, мақсаттылық принципін сақтау және тұрмыстық техниканы кеңінен қолдану тамақ әзірлеуге
жұмсалатын уақытты 1,2—1,5 есе қысқартыл әйелдің еңбегін азайтады және оның көп шаршамауына септігі тиеді.
Әрбір ас үйде қажетті жабдықтарды дұрыс орналастырудың маңызы зор. Ас үйдегі жабдықтың жиынтығы пәтердегі 
бөлмелердін орналасуына және отбасы құрамына байланысты болуға тиіс. Ал олардың қайсысын қай жерге қою керектік ас 
үйдегі шаруашылық жұмыстарының қандай кезекпен атқарылатынына сәйкес келуі керек.
4.Аспаздық   жұмыстар  кезіндегі қауіпсіздік техникасы жөніндегі ережені қайталау.
 Кесу құралдарын қолданғанда
Өткір кесу құралдарына өте сақ болыңыз.
Пышақпен шанышқыны берер кезде ұшын өзіңе қаратып ұсын.
Нан, көкөністер, гастрономиялық тағамдарды тураған кезде тақтайшаны қолданып, дұрыс кесу ережелерін сақтаңыз: сол 
қолдың саусақтары бүгіліп пышақтардың өткір жүзінен арақашықтығы алшақ болу керек.
Үккішпен жұмыс жасағанда қауіпсіздікті сақтаңыз.
Электр плитасын қолданғанда.
Электр плитасын қолданар алдында ток көздерінің дұрыстығын тексеріп алыңыз.
Плитаны қосқан кезде вилканың  ток ұяшығына толық кіруін тексеріңіз.
Тоқ бауының оралып қалмауын қадағалаңыз.
Электр плитада тағам дайындау үшін эмальді ыдыс қолданыңыз.
Ыстық сұйықтармен  жұмыс жасағанда (су,май т.б)
Қайнаған тағам  ыдыстың сыртына тасып кетпеуін қадағалаңыз.
Ыдыстың қақпағын өзіңізден әрі қарай орамалмен ұстаңыз.
Табаны ағаш табаұстағышпен ұстау керек.
5.ЭҚСН:Нарықтық тепе-теңдік                                                      
Мақсаты: Микродәрежедегі нарықтық тепе-теңдіктің осы замандағы үлгілерімен таныстыру.
Тақырыпты баяндау
Микродәрежедегі нарықтық тепе-теңдіктің осы замандағы үлгілері
Жоғарыда аралған макродәрежедегі жалпы тепе-теңдік экономикалық жүйенің идеалдық болмасын сипаттайды. Ақиқат 
өмірде нарықтық тепе-теңдік бұзылып отырады.
Өрмек түрлес үлгі. Бұл көпке белгілі үлгі. Мәні : баға тепе-теңдік болмыстан ауытқығанда, нарықта сатылатын тауарлардың
саны мен бағасы тербеледі. Тербелу нәтижесінде сұраныс пен ұсыныс арасында тепе-теңдік орнайтын жағдай пайда болады.
Қатаң бағалы Вальрастікі емес үлгі
Өрмек түрлес үлгіні графикалық талдау мынадай қорытынды жасауға мүмкіндік береді:
• егер ұсыныс қисық сызығының еңкею бұрышы сұраныс қисық сызығынын еңкею бұрышынан шұғыл болса, тепе-теңдік 
тұрақты болады:
• егер сұраныс қисық сызығының еңкею бұрышы ұсыныс қисық сызығынын еңкею бұрышынан шұғыл болса, тепе-теңдік 
тұрақсыз болады, бағаның өте қатты тербелуі орын алады;
• егер сұраныс қисық сызығы мен ұсыныстың еңкею бұрыштары тең болса, баға тепе-теңдік болмысы маңайында ұдайы 
тербелуде болады.
Вальрастікі емес қатаң бағалар болатын үлгі. Бағаның құрылу үлгісі ол икемді болады деген жорамалдауға негізделеді. 
Нарықтық тепе-теңдіктің бұзылуы бағаны өзгерту арқылы, немесе, өткізуге ұсынылған тауарлардың санын өзгерту арқылы 
жойылады деп жорамалдауға болады. Бірінші жорамал Вальрастық бағытқа тән, екінші — кейнстікке тән.
Бұл үлгі тепе-теңдік болмысты орнату тек бағаны өзгерту арқылы ғана емес, өндіріс көлеміне бағаны сұранысқа үйлестіру 
мақсатпен, бақылау еңгізу арқылы да қамтамасыз етіледі деп тұжырымдайды.
Кезекші үлгісі. Бағалар мемлекет бақылауында болса, олар ұзақ мерзім өзгермеуі мүмкін. Мұндай жағдайда сұраныс пен 
ұсыныстың қандай болмасын тербелуі, тауарлардың тапшылығына, немесе, олардың өтпей жатып қалуына әкеліп соғады. 
Айталық, алғашқы мемлекет белгілеген баға тепе-теңдік баға болсын. Түрлі себептерге байланысты сұраныс өссін дейік. 
Баға тұрақты болып қалса, бұл жағдайда тапшылық пайда болады. Енді, тепе-теңдік орнату үшін ұсынысты көбейту керек, 
немесе, тапшы болған тауарларды тұтынушылардың арасында карточка жүйесін енгізу арқылы, немесе, нарықтық тепе-
теңдікті кезекпен сәйкестікке келтіру арқылы рационалды жолмен бөлу қажет.  Кезекте тұрғандықтан келген шығындарды, 
сол кезекте тұрғанда кеткен уақытта пайдалы еңбек жасалғанда түсетін табыстар шамасымен өлшеуге болады. Осыған 
байланысты мынадай тұжырымдар туады: «ұзын кезектен гөрі қымбат баға жақсы», «қымбат баға кезекті қысқартады». 
Қарсыластар: «қымбат баға хал-ауқатты төмендетеді». Осы тұжырымдардың екеуі де дұрыс болуы мүмкін. Көп адамдар, 
өзгерістер қандай болмасын, егер олардың нәтижесінде ұтқандардың байлығының өсуі, ұтылғандардың байлығының 
шығындарынан артық болса, онда осындай өзгерістер тиімді, ұнамды деп саналады.
Мемлекеттің кірісу жағдайындағы нарықтық тепе-теңдік үлгісі (кезекші үлгісіне косымша). Егер нарықтық жағдайда 
мемлекет тауарлардың бағасын тепе-теңдік дәрежеде белгілемесе, онда артықшылық, немесе, тапшылық болуы күмәнсіз.
Егер баға тепе-теңдік дәрежесінен жоғары белгіленсе, артықшылық пайда болып, тауарлар қоймаларда қалып қояды.  Осы 
мәселені шешудің ең жабайы жолы: артық тауарларды мемлекет өзі сатып алады. Осылай экономикалық тепе-теңдік 
орнайды. Керісінше жағдайда баға тепе-теңдік дәрежеден төмен белгіленеді. Нәтижесінде тапшылық туып өтелмеген 
сұраныс көбейе түседі. Мұндай ұнамсыз жағдайды жою мақсатымен мемлекет өзінің қаражаттарын пайдаланып 
тапшылықты болдырмау үшін, мысалы, импортты көбейтеді. Мемлекет өзіне қосымша тауарды жеткізуші қызметін 
жүктейді. Осылайша тапшылық, жойылады, экономикалық тепе-теңдік орнайды.
Осы замандағы батыс экономикалық әдебиеттері өзін-өзі реттейтін жүйе болып нарықтың қызмет етуін, нарықтық 
қатынастар субъектілерінің экономикалық іс-әрекеттерінің рационалдылығымен дәлелдейді. Олардың әрекеттерінің 
рационалды түрде жүруі, ынталар мен қажеттіктерді қамтамасыз етудің оптималдық әдістері арқылы жүзеге асырылуынан 
көрінеді. Фирмалар өздерінің табыстарын көбейтуді көздей отыра сонымен бірге, «көрінбейтін қолдың» қатысуымен, 
қоғамдық ынталарды да қанағаттандырады. Фирмалар өнімдердің осы көлемін өндіру үшін алдыңғы қатарлы технологііяны,
85

өндірісті ұйымдастырудың қолайлы әдістерін қолданады. Олардың осындай әрекеттері жеке бастарының табысқа жетуіне, 
шығындарын үнемдеуіне жол аша отырып, сонымен қатар, жалпы коғамның байлығының молаюына ат салысады. 
Осылайша, нарықтық жүйе мүмкіндік тудырған жеке адамдардың өз басының табысты көздейтін әрекеттері түбінде бүкіл 
қоғамның қажеттерін толығырак қамтамасыз етуге жол ашады.
«Көрінбейтін қол» түрінде әрекет ететін өзін-өзі реттейтін экономикалық жүйе, бір жағынан, экономикалық жүйені 
ұйымдастырудың формасы болып, екіншіден, шаруашылық жүргізу әдісі болып табылады. Өзін-өзі реттеуді ұйымдастыру 
формасы. Бұның негізін нарықтық жүйе құранды. Осы форма меншіктің сан алуан формаларына, шаруашылық жүргізудің 
көп түрлі ұйымдастыру-құқықтық формаларына, көп салалы нарықтық инфрақұрылым жүйесіне негізделеді.
Өзін-өзі реттейтін нарықтық жүйе әлеуметтік-экономикалық еркіндігі бар шаруашылық субъектілерінің құрылуын талап 
етеді. Нарықтық экономиканың субъектілерінің осындай жағдайы, объективтік түрде қоғамдық еңбек бөлінісінің нәтижесі 
болып табылады — бұл бір жақтан, шаруашылық жүргізуші субъектілерді еңбек етудің түрлеріне сәйкес бір-бірінен 
алшақтатып бөледі, экономикалық әрекеттер жағынан оңашаланған өндірушілерді қалыптастырады. Екінші жақтан, еңбек 
бөлінісі өндірушілер арасында тұрақты функционалдық өзара байланыстар тудырады, сатып алу - сату түріндегі 
эквиваленттікке негізделген айырбас процестерін келістіреді.
Осы методологиялық болмыс нарықтық экономиканың дамуымен байланысты болатын, бұданда терең процестің теориялық
негізін құрайды. Осының табиғи дамуы екі қарама-қарсы тенденцияға: орталықтан тепкіш және орталықа тартқыш 
тенденцияларға негізделеді. Бірінші, орталықтан тепкіш тенденция қоғамдық еңбек бөлінісі процесінде пайда болған, 
жабайы оңашаланған өндірушілерді ұсақ тауарлық өндірісінің монополистік бірлестіктер түрін алған ірі шаруашылық 
субъектілеріне айналдырады. Бұлар өндіргіш күштердің дамуының және олардың бір-бірімен бәсекелесуінің нәтижесінде 
пайда болады. Екінші, орталықа тартқыш тенденция қоғамдық еңбек бөлінісі арқасында күшейген функционалдық өзара 
байланыстара негізделе отырып, интеграциялық сипаттамалары бар, әр түрлі процестерден түрадыБәсекелестік және 
интеграциялық, қарама-қарсылықтардың бірлігі мен күресі заңының көрініс формасы ретінде, нарықтық экономиканың 
өзін-өзі жылжытуының, өзін-өзі реттеуінің ішкі көзі болып табылады.
Нарықтық қатынастардың дамуы барысында интеграциялық процестерде қолданатын шаралар:
• өндірісті ұйымдастыру саласында жекелеген фирмалар өндірістің, ғылыми-техникалық, жөне әлеуметтік даму 
мүмкіндікгерін молайтуды көздеп, ассоциация болып бірлеседі. Акцияландыру жүйесі меншік иелерінің арасындағы 
бәсекеге байланысты пайда болды. Бірақ, ол демократиялық негізде нарықтық экономиканың тәуелсіз субъектілерінің 
интеграциясын тудырды;
• мемлекеттік реттеу саласында бәсеке және өндірісті монополияландыру процесінде, өндірушілердің әрекет терін шектеуді 
көздейтін шарттар жасалып қолданылады. Мемлекетгік реттеу жүйесі тауар өндірушілер арасындағы бәсекелестіктің 
нәтижесінде пайда болып отырған кәсіпкерлік іс-қимылды заңды түрде реттеудің негізін құрды. Осы жағдай тауар 
өндірушілерді «еркіндік аумақпен» қамтамасыз етеді, осы аумақ ішінде олар өздерінің бәсекелестеріне ықпал жасай 
алмайды;
• айырбас саласында маркетинг концепциясы қалыптасты. Ол бәсекелестік күрес әдістерінің даму нәтижесінде пайда болды 
және бірте-бірте өндіріс пен тұтыну сфераларының интеграциясына әсер ету механизіміне айналды. Осы жағдай тәуелсіз 
өндірушілер мен тұтынушылардың ынталарының келісімді болуына негізделеді;
• еңбек ресурстарын пайдалану саласында халықты жұмыспен қамту жүйесі жасалады. Бұл кәсіпкерлер мен жалдамалы 
жұмыскерлер арасындағы бәсекенің нәтижесінде пайда болады. Осылайша, халықты жұмыспен қамту жүйесі әлеуметтік 
бағытталған нарықтық экономканың құрамды бөлігіне айналады.
Қорытынды ретіне мына мәселені айта кетейік: даму процесінде нарықтық экономика өзі іс-әрекетіне тән негативтік 
жағдайлардан құтыла алмайды. Осыған ұдайы өндірілмейтін ресурстарды пайдаланумен, қоршаған ортаны қорғаумен, 
бүкілхалықтық байлықты (ормандарды, балықты, тағы жануарларды) пайдалануды реттеумен байланысты мәселелер 
жатады. Интеграциялық процестер бәсекелік сайыс болып тұрған жағдайда әсер ететін тенденция болып қана табылады. 
Осы процестер өзін-өзі реттейтін жүйе болып табылатын нарықтық экономиканың тұрақтылығын нығайтуға көмектеседі
6.Үйге берілген тапсырма. 118-123 бетті оқу
 ******
Арыстангалиева Клара
Батыс Қазақстан облысы, Орал қаласы
№ 12 жалпы орта білім беретін
мектебінің география пәнінің мұғалімі
Мұхит түбінің жер бедері
Сабақтың тақырыбы:
Мұхит түбінің жер бедері
Сабақтың мақсаты:
Білімділігі:
Мұхит түбіндегі таулардың және жазықтардың қалай пайда болатынын 
және зерттелуі туралы білім беру,
Дамытушылығы: 
Оқушылардың ойлау қабілеті мен шығармашылық ізденіс дағдыларын 
қалыптастыра отырып, ой-өрісін дамыту;
Тәрбиелілігі:
Жас ұрпақты білімге, адамгершілікке, табиғатты қорғауға тәрбиелеу,
Сабақтың түрі:
Аралас сабақ
Сабақтың әдісі:
Сұрақ - жауап, талдау СТО элементтері
Сабақтың көрнекілігі:
Сызба, интербелсенді тақта
Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.
А) оқушыларды түгелдеу,
Б) оқушылардың назарын сабаққа аудару;
Үй тапсырмасын сұрау.
І. Кезең. Ауызша сұрақтар.
86

«Бәйге» сұрақтары :
1.
Жазық деген не?   Ол нешеге бөлінеді?
2.
Абсолюттік  биіктігіне қарай нешеге бөлінеді?
3.
Жазықтар қалай пайда болады?  Жазықтар қалай өзгереді?
4.
Қазақстандағы үлкен жазық ?  Тау деген не?
5.
Жер бедері деген не?  Жер бедерін зерттейтін ғылым қалай аталады?
6.
Әлемдегі ең үлкен жазық?
ІІ. Ең, ең, ең ... ойыны
1.
Әлемдегі ең биік  тау?   Ең биік шың?  Ең үлкен жанартау?
2.
Ең үлкен мұхит?  Ең кіші мұхит?  Ең үлкен материк?  Ең кіші материк?
ІІІ. Шығармашылық тапсырма(кестені толтыру):
№
Жазықтар мен таулар
Орналасқан материк
1
Месопотомия
2
Ұлы Қытай
3
Декан үстірті
4
Каспий маңы ойпаты
5
Амазонка ойпаты
6
Батыс Аустралия үстірті
ІҮ. Сандар да сөйлейді
200м дейін
200-500м
500м асатын
V. Картамен жұмыс. (Тақтада әлем картасы шығады. Картаға әр түрлі әріптер жабыстырылған оқушылар әріптер 
орналасқан жерде қандай жазықтар орналасқанын табады.
Жаңа сабақ:
a.
Оқушыларға тақырыпты айтып, сабақтын мақсатымен таныстыру.
b.
Мұхит түбінің бедері туралы түсінік беру.
Мұхит түбінің жер бедері:
Таулар
Жазықтар 
Литосфералық тақталардың жылжуынан жарықтар пайда 
болып, жарықтардың екі жағын су асты жоталары пайда 
болады.
Қазаншұңқырлар.
Материктік қайраң.
Материктік қайраң мұхит деңгейінен 200м
тереңдікті айтады.
Үш топқа тапсырма. Оқулықпен  жұмыс.
1 топ- Зерттеушілер туралы.
2 топ -  Мұхит түбіндегі таулар туралы
3 топ -  Мұхит түбіндегі  жазықтар туралы
Істелетін   жұмыс
1- топқа тапсырма
2- топқа  тапсырма
3- топқа тапсырма
ВЕНН  диаграмасы
Бұрын адамдар мұхит 
түбін қалай зерттеді,
қазіргі кездегі мұхит 
түбін қалай зерттейді
Материктегі және мұхит 
түбіндегі таулардың 
ұқсастығы мен 
айырмашылығын анықтандар
Материктегі және мұхит 
түбіндегі жазықтардың 
ұқсастығы мен 
айырмашылығын 
анықтандар
Картамен жұмыс 
Мариан шұңғымасы
Куриль аралдары
Исландия 
Камчатка 
Жаңа Зеландия
Гималай
Тянь –Шань
Кордильер
Гренландия
Памир
Амазонка ойпаты
Каспий маңы ойпаты
Ключи шоқысы
Батыс Сібір жазығы
Жаңа сабақты бекіту:
Сөзжұмбақ.
1.
Мұхит түбінде кездесетін асыл тас.
2.
Мұхит түбіндегі жазық.
3.
Тереңдікті анықтайтын соңғы құрал.
4.
Очюст Пиккар жасаған тереңдік кемесі.
5.
Ең алғашқы қарапайым құрал.
Сабақты қорытындылау.
Не білдім?
Не білгің келеді?
Үйге тапсырма:&16
Оқушыларды бағалау.
 ******
87

БҚО Казталов ауданы Әбіш ауылы
Әбіш негізгі жалпы білім беретін мектебінің
бастауыш сынып мұғалімі Қыдырова Гүлайнұр
Тақырыбы: Ертегілер елінде 
Мақсаты:  Балаларға ертегі кейіпкерлерін ажырата білуге, ұмыт қалып бара жатқан кейіпкерлерді еске түсіре отырып, 
ертегі кітаптар оқуға, журналдарға жазылуға қызығушылықтарын арттыру, сөздік қорын дамыту, шығармашылық, 
қызығушылық қасиеттерін шыңдау. 
Түрі: сайыс сабақ   Көрнекілігі: суреттер, кампьютер, ертегілер журналдары 
Пән аралық байланыс: әдебиеттік оқу, қазақ тілі  Барысы: Психологиялық дайындық
Сәлемдесу сөздердің ең асылы, Мақсатымыз адал боп, өрге басу - дегендей ең алдымен ортаға сайысқа қатысатын 
оқушыларды ортаға шақырамыз. Өздерін таныстыру. 
Жүргізуші: Кішкене сергіп аламыз.Сергіту сәті. 
Қолыңда болса бар билік,
               Қапа болып қалмаңыз.
Алдыңа келсе бітпес дау,
Әділін айтып қорғаңыз – әділ қазылар алқасын сайлап аламыз. 
Жүргізуші: Баршамызды  бал тілімен баурайтын,
Бала деген бір бақыт қой самғайтын 
Ата-ананың арманы мен тілегін,
Бала емеспе бал бұлақтан жалғайтын 
Сүйкімділер, періштелер, сендерсіңдер
Қандай бейне  өздеріңе тең келсін!
Данышпанда ғарышкер де  ғалымда 
Ең алдымен оқу – білім  меңгерсін  !
Деп алғашқы кезнгімізді бастаймыз.
І.  Топтың атын таңдау, қысқаша мәлімет беру 
Әр топ өздерін ертегі кейіпкерлерімен таныстыру,өздерін бағалау. 
Мен қандаймын ? 
ІІ. Сұрақ жауап  « Хайуанаттар туралы ертегілер »
Ойшылдарменбілімпаздармекені
Бәрінеаяңкітапханаекені.
Кітаппенендосболуғабаулитын
Кітапханашымұндақызмететеді.
Өмірмәніөнермененбілімде,
Құштарболсаңкөпқұмартыпбілуге.
Қарсыалыпсәнідәйімкүлімдеп,
Жөнінайтып, жолнұсқайдыбілімге – деп келесі кезегіміз 
1– ертегі:Арыстан қартайды. Аңдарды бұрынғысындай аулай алмайтын болды.  Енді аңдарды айламен аулағысы келді. Өзі 
үңгірде жатты да:
17
Аурумын, жүруге әлім жоқ, - деп барлық аңдарға хабар таратты. Аңдар бір-бірлеп халін сұрауға келеді. Арыстан 
олардың біреуінде кері қайтармады. Бәрі де арыстанға жем болды. 
Бір күні түлкі келді. Ол үңгірден алысырақ тұрды да:
18
Халіңіз қалай тақсыр – деп көңілін сұрады. 
19
Халім нашар. Неге жақынырақ келмейсің ? берірек кел түлкіжан – деді арыстан.
Сұрақ: осы ертегінің аты және түлкінің жауабы қалай ?
Жауабы:« Арыстан мен түлкі » - Мен саған жақын бара едім-ау, бірақ саған кірген із барда, шыққан із жоқ ! – деп 
жүре беріпті.
2 – ертегі:Қожанасыр туралы аңыздар.
 Қожанасыр көшеде келе жатқанда бір ит қауып алады. Қожекең қолындағы балтамен басына салып қалса, ит өліп қалады. 
Иттің иесі жанжалдасып Қожаны қазыға алып барады. 
20
Балтаңыздың сабымен ұрсаңызда болмас па еді ? – дейді қазы. 
Сұрақ: Қожа не деп жауап берді ? 
Жауабы:« Бетпе-бет келген өзінен көрсін »
21
Ит мені аузымен қапты. Сондықтан мен де оған балтаның жүзін жұмсадым. Егер ит аяғымен тепкенде мен де оны 
балтаның сабымен ұрар едім.  Бетпе-бет келген өзінен көрсін, қазыеке ! – депті Қожа. 
3-ертегі: Қожанасыр туралы аңыздар.
Қожанасырдың мектепте оқытушысы: Қожанасыр, төрттен төрт алғанда не қалады ? – деп сұрапты.Қожа жауап бере 
алмайды.
22
Мысалы, қалтаңда төрт теңгең бар еді, сол теңгелер қалтаңнан түсіп қалды, сонда не қалады ? – депті оқытушы 
пысықтап.
Сұрақ:Қожанасыр қалай жауап берді  ?
Жауабы:« Төрттен төрт алса не қалады ? »
23
  Не қалсын, теңге түсіп кеткен тесік қалады да , - деп жауап береді .
ІІІ. Ертегі құрастыру 
Топтың бір мүшесі қағаз суырып, сол берілген тапсырмаға ертегі құрастырады.  
 1. Сөйлем  ( лепті, сұраулы, хабарлы сөйлем )
 2. Дауысты дыбыс ( жіңішке дауыс пен жуан дыбыс )
 3.  Дауыссыз дыбыс ( қатаң, ұяң, үнді )
 Көрерменге сыйлық деп аталады.
88

Білесіңбекітапбілімұясын,
Келесіңмұнда, өміргеазықжиясың.
Оқыпбіліп, зерттепкөріпсанаңа
Тереңбілім, оймаржанынқұясың
Кітапхана- солкітаптартұрағы.
Көпүйреніп, көпоқығанбаланың
Анықтағыбілімпазбопшығары. – дей келе ендігі кезекті оқырмандарға береміз ертегілердің кейіпкерлерлерінен жұмбақтар 
шешу.
Дұрыс, нақты, жақсы жауап берген  оқушыға оқу құралдары табысталады.

Орманжанында
Үшеуібірүйдетұрады.
Үштөсек, үшжастық,
Қане, оларкімдер?     (үшаю)

Ұшыпкеліпбатпаққатүсті
Батпақтаоныұстапалды.
Кімжасылқабыршақтышешіп,
Бірсәттесұлуханшайымғаайналды?    (патшайымбақа)
3.     Қаймаққаиленген,
Терезедесуытылған,
Сап-сарыдомаланған.    (бауырсақ)
4.  Жерденаспанғаұшуүшін
Оғанүлкенсыпыртқыкерек.    (мыстанкемпір)
Жарайсыңдар! Ертегікейіпкерлерінсендержақсыбілесіңдер. 
Мынаөлеңжолдарықайертегіденекен?
5.Жолалыс,
Алсебетауыр,
Отырамынтүбіргесамсаныжеп.   (Машаменаю)
6. Шалкемпіргеоралды:
Кемпірдежаңаастау.     (балықшыменалтынбалық)
7. Тартамын, тартамын,
Тіптідежұлаалмаймын.   (қызылша)
ІҮ.   « Қай ертегіден көрініс ? »сурет бойынша атын атап, қысқаша  мазмұнын айту.

 Бауырсақ ертегісі

Байдың іштарлығы  немесе Алдар мен Бай

Алдардың шайтандармен жолдас болуы
Ү.  Қорытынды Әділ қазылар есептегенше мультфилм көре тұрамыз.
Бейне фильм  « Мақтаншақ қыз.»
Енді әділ қазылар топ жеңімпаздарын атап шықсын. Сөз әділ қазыларға береміз.
Ү.  Бекіту Адамдардың әлемінде,     Туыстығын тілеймін.
                            Шын достықтың әр елінде,
                            Тым ыстығын тілеймін.
                            Бақыт, еңбек, береке,
                            Ырыс күнін тілеймін
                            Күнде думан, мереке,
   Тыныштығын тілеймін – деп бүгінгі кезекті сайысымызды аяқтаймыз. Қош сау болыңыздар!
 ******
Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы
Бірік орта жалпы білім беретін мектебі
География пәні мұғалімі: Дленова Назым Болатовна
9сынып
Бекітілді:          Оқу ісінің меңгерушісі:Лұқпанова Б.А 
Тақырыбы:

жүктеу/скачать 2,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: