Зерттеуші оқушы келесі жұмыстарды жасай алуға тиісті

міндетті түрде кімнің еңбегін пайдалансаңызда, Интернеттен алсаңызда, газет-журналдан алсаңызда «пайдаланылған 
әдебиеттерде» қандай сайттарды пайдаланғаныңызды, кімнің еңбегі, нешінші бет екенін міндетті түрде көрсетіңіз. Сонда 
бұл ұрлыққа жатпайды және қайта авторы көріп мақтан тұтады. Сонда сіз өз жұмысыңызды арланбастан кез келген жерде 
қорғай аласыз.
б) Ғылыми жобаның оқушыға әсері.
   Зерттеу жұмысымен айналысу, шығармашылық жоба жазу оқушының аналитикалық ойлау қабілетін дамытады, шешім 
қабылдай алу қабілетін қалыптастырады. Оқушыны ізденушілікке баули отырып, ғылым мен техниканың жетістігіне сәйкес 
армандарына жетуге, өз жолдарын дәл табуға көмектеседі.
Ғылыми жобада оқушы:
Оқушының жеке қабілеті айқындалады;
Оқушының оқуға деген ынтасы артады;
Білімді өздігімен меңгеруге үйренеді;
Өзін-өзі бағалай алады;
Оқушы өз күшіне сенімді болады;
Өз жетістігін көре алады;
Оқушыны ізденіске, шығармашылыққа бағыттайды;
Өзін таниды, шыңдалады.
Өзінің жобасы үшін күреседі десек те болады.
Ғылыми жұмыста сарапшылар төмендегідей өлшемдер бойынша төрелік етіп, сараптама жасайды:
Тақырыпты мақсаты мен өзектілігіне сай аша білуі. Болжам қоя білуі.
Ғылыми ізденісі, жаңалығы, шығармашылығы.
Талдай білуі, көрнекілік қолдануы.
Сөйлеу мәдениеті және шешендік қабілеті.
  Шығармашылық қабілет әр баланың бойында болуы мүмкін. Мұғалімнің міндеті-оқушы бойындағы жасырынып жатқан 
мүмкіндіктерді ашып көрсете отырып, қабілеттің дамуына түрткі бола білу. Жалпы айтқанда, педагогикалық ұжым дербес 
ойлап, кез келген жағдайда шешім қабылдай алатын, дүниетанымы терең, жан-жақты дамыған шәкірттер тәрбиелеуді 
көздейді.
ІІІ Қорытынды.
   Қорыта айтқанда, қабілетті, дарынды оқушыларды дәл таба біліп, әрқайсысына 
жеке тұлға ретінде қарап, олардың өздеріне деген сенімдерін және пәнге деген қызығушылығын арттыра білуіміз керек. Ең 
бастысы, оқушының табиғи талантын 
одан әрі дамытып, ерекше қабілеті бар баланы дарындыға айналдыра білуіміз қажет. Сонда ғана өз қабілетінің арқасында 
бәсекелестікке, көшбасшылыққа, түрлі байқаулар мен конференцияларға қатысуға ұмтылысы жоғары дарынды балалар 
саны көбейеді.
Егер сіз
Дарынды оқушыны дұрыс таңдасаңыз

 тақырыпты дұрыс таңдасаңыз

 қазіргі өзекті мәселе көтерілсе

 мақсатын анықтап, зерттесеңіз

 нәтижені жұрт алдында қорғаса

 Онда сіздің шәкіртіңіздің биік белестерден көрінетінін нық сеніммен айта аламын.
Пайдаланылған әдебиеттер
1.http://45minut.kz/?p=63056
2.Әдіснамалық-педагогикалық журнал «Өрлеу Шымкент» №1- 2013 жыл Г.Е.Қуанышбек «Оқушыларды әлеуметтендіру-
Кембридж бағдарламасының басты міндеттерінің бірі» 
(9 бет).
3. «Информатика негіздері» журналы №2-2013 жыл, Батима Килыбаева «Қабілетті оқушыны анықтау және жүргізілетін 
жұмыс түрлері» (13 бет).
4. http://kzdocs.docdat.com/docs/index-31623.html?page=4http://kzdocs.docdat.com/docs/index-31623.html?page=4
5. http://bilim.idhost.kz/ustaz/2564-1mugalim-men-okushynyn-karym
6.
http://bilim.idhost.kz/informatika/2456-kashyktan-okytu.html
* * * * * *
Атырау қаласы, № 9 Әлия балабақшасы
Тәрбиеші:  Назымбаева Айжан Сәбитқызы
Технологиялық карта Екінші кіші топ
Тақырыбы:  «Ойыншықтыр әлемі» _ «Ойыншықтыр» өлеңін жаттау
Білім беру салалары:___ «Қатынас» _ «Таным»___________
Бөлімі: _______Көркем әдебиет________________________
Мақсаты: Ойыншықтар туралы түсініктерін кеңейту, олардың атын атау арқылы тақпақтар айтуға,сипаттауға баулу. 
Балалардың тілін, ой-өрісін, сөйлеу мәнерін дамыту. Ойыншықтар қандай материалдан жасалғанын 
ұғындыру.Ұқыптылыққа, қамқорлыққа тәрбиелеу.______
Алдын – ала жүргізілетін жұмыстар: _Сүйікті ойыншықтары туралы әңгімелесу, тақпақтар жаттау.
Әдіс – тәсілдер:_Көрсету, түсіндіру, үйрету, әңгімелеу, баяндау,сұрақ – жауап,ойын.____    
Қажетті көрнекі құралдар: __Проектор,слайд, ойыншықтыр, қораптар,үнтаспа, компьютер.____
Билингвальді  компонент: _Ойыншық – Игрушка._
189

Іс – әрекет кезеңдері
Тәрбиешінің іс – әрекеті
Балалардың іс – әрекеті
Себептік қызығушылығын ояту кезеңі
Осы жерде отырған қонақтармен 
амандасып алайық: 
Сәлеметсіздерме, қо
Жылулық шеңбері.
Балалар бүгінгі күнге тілегімізді 
айтайық:

Аспанымыз ашық болсын

Еліміз аман болсын

Ата-анамыз аман болсын

Досымыз көп болсын

Әрқашан күн сөнбесін
Балалар тәрбиешілермен амандасады.
Балалар шеңбер бойына тұрып жылы
сөздер айтады.
190

Ұйымдастырушылық ізденіс
Кіріспе әңгіме. 
Балалар, айналаға қараңдаршы, бұл жер
ғажайып бір ойыншықтар әлемі ғой.
Мына әдемі қораптарда не бер екен? 
-Қане, ашып көрейік. Бұл не?
Дұрыс айтасыңдар. Бұл машина.
Машина туралы тақпақ білесіңдерме?
Ал мынада не бар екен?Бұл не?
 Допқа қатысты тақпақ білесіңдерме?
Үшінші қорапты ашайын енді. Бұл не? 
Мына қуыршақтың беті қолын 
қараңдаршы, қандай лас. Үстінде киімі 
де жоқ. 
Қуыршақпен кімдер ойнайды? 
Қане, қыздар мына қуыршаққа 
қамқорлық жасайық мына қорапшада 
көмекші құралдар да бар екен. 
Балалар, ойыншықтар алуан түрлі 
болады, және олар әр түрлі 
материалдан жасалынады. Яғни, 
ағаштан, темірден, резеңкеден, 
пластмассадан, матадан.
Темірден, ағаштан, пластмассадан 
жасалған ойыншықтар қатты, ал 
резеңкеден, матадан жасалғандары 
жұмсақ болады. Олармен өте ұқыпты 
ойнауымыз керек.Тәрбиеші көрнекі 
ойыншықтарды көрсете отырып 
түсіндіреді. 
Ал қазір мен сендермен «Сипаттап 
бер» деген ойын ойнағым келіп тұр.
Ойын «Сипаттап бер»
Сендердің қолдарыңда да 
ойыншықтарды көріп тұрмын, сүйікті 
ойыншықтарың туралы әңгімелеп 
беріңдерші. Жарайсыңдар, өте ұқыпты, 
қамқор екенсіңдер. 
Ой, балалар тағы бір қорапты байқамай 
қалыппыз ғой. Қане, ашып көрейік. Бұл
қорапта не тығылып жатыр екен? Ал 
қазір қоянмен байланысты сергіту сәтін
жасап жіберейік бойымызды жазып.
Сергіту сәті:
Ұзын құлақ, сұр қоян.
Естіп қалып сыбдырды
Ойлы, қырлы жерлермен,
Ытқып,ытқып жүгірді.
Қарап еді артына
Қиығын сап көзінің,
Келе жатқан томпаңдап
Көжегі екен өзінің.
Бүгін біз «Ойыншықтар» атты жаңа
тақпақ жаттаймыз:
                           «Ойыншықтар»
Ойыншықтар көп екен,
Бірге ойнайық, балақай.
Көгорай шалғын көк екен,
Жарысайық, алақай!
Сұрақ – жауап арқылы әңгімелеу.
-Осы  өлең жолдарында не жайлы 
айтылған?
-Сендерге өлең ұнады ма?
-Сендерде ойыншықтар көппе?
Ойын ойнауға қалай қарайсыңдар? 
Ендеше мен іс-әрекеттерді айтамын, ал 
сендер «Болады, болмайды!»-деп жауап
бересіңдер. 
-Ойыншықтарды шашуға...
-Орындарына жинауға...
-Қуыршақтың киімін жыртуға...
Жан-жақтарына қарайды.
-Машина. Балалар тақпақ айтады.
-Доп.
Тақпақ айтады.
-Қуыршақ.
Таңырқап қарайды.
-Қыздар ойнайды.
Қыздар беті, қолын сүртіп киіндіреді.
Балалар тәрбиешіні мұқият тыңдайды.
Балалар көздерін жұмып дорбаға қолын
салып қандай ойыншық ұстап тұрғанын
атап айтады. 
Әр бала ала келген ойыншығы туралы 
әңгіме айтады.
-Қоян.
Сөздерін қайталап тұрып қимылдар 
жасайды.
Қайталап айтады.
Ойнауға дайынбыз.
Көңілді ойнайды.
Қайталап айтады.
Балалар тақтаға шығып,ойынды 
ойнайды.
191

Іс – әрекеттің бағалау кезеңі
Қорытындылау:
-Бүгін біздер не туралы айттық?
-Ойыншықтармен қалай ойнау керек?
-Ойнап болған соң оларды шашып кете 
беруге болама?
-Ойыншықтар қандай материалдардан 
жасалады дедік?
-Бүгінгі тақпақты маған кім айтып бере 
алады?
Тәрбиешінің сұрақтарына жауап беріп, 
қорытындылайды.
Күтілетін нәтиже:
Орындайды:  өзіне қойылған талаптарды орындайды.
Түсінеді: ұқыптылықпен, мейірімділікпен қарау керектігін түсінеді
Қолданады: жаңа тақпақты жаттайды.
* * * * * *
Сыныбы: 4 «а»
Батыс Қазақстан облысы, Теректі ауданы, Подстепный № 1 ЖОББМ
Бастауыш сынып мұғалімі: Диярова Ш.Т.
Сабақтың тақырыбы:
Әскербектің әтеші
Пәні:
Әдебиеттік оқу
Мақсаты:
Мәтіннің   мазмұнын   түсініп   оқу.   Мәтін   бойынша   сұрақтарға   жауап   беру.
Тапсырмалар орындату. Автордың негізгі ойын ұқтыру.  Тіл байлықтарын дамыту.
Қамқорлыққа, мейірімділікке тәрбиелеу. 
Күтілетін нәтижелер:
*Оқушылар мәтінің мазмұнын аша біледі.
*Тақырып бойынша өз ойларын ортаға салып, пікірлеседі.
Керекті жабдықтар:
Мәтіннің басты кейіпкерлерінің суреттері
Мектептегі тәжірибе кезеңінде 
орындауға арналған 
тапсырмалар
"Ынтымақтастық   атмосферасын   қалыптастыру",   "Оқушыларға   сұрақ   қою   және
олардың   жауаптарына   қарай   әрекет   ету",   "Түсіну   дәрежесін   бағалау",   "Сыни
тұрғыдан ойлауды  дамытуға  арналған сұрақтар",  "Бірлескен оқу:  дарынды және
талантты оқушылар"
Сабақ барысы:
Сабақ кезеңдері
Мұғалім әрекеті
Кіріспе
Психологиялық дайындық
Үй жануарларына қарай топқа бөліну
 «Стикердегі диалог» әдісі арқылы үй тапсырмасы бойынша сұрақтар беріледі. 
Оқушылардың жазған хаттарын тыңдау. 

 Әңгімеден не ұқтық?        
Тұсаукесер
Табиғат суретін көрсетіледі. Сурет бойынша «Табиғатты қорғау» тақырыбында 
оқушыларға сыни ой қозғату.
Негізгі бөлім
Оқулықпен жұмыс
Мәтінді іштей оқу.
Сөздікпен жұмыс: қиқым - киімнен кесіп алынған кішкентай қиынды.
Әр топ әңгіме бойынша бір-біріне 3 сұрақ дайындайды. 
Әңгімедегі кейіпкерлерді атау. 
Топтық жұмыс
1-топ  Әскербектің әкесі Көпіштің алғашқы сөзін әңгімеден тауып оқы.
2-топ. Амангелді мен Әскербек әтешке емді қалай қолданғанын өз сөздеріңмен айтып бер
3-топ Егер Әскербектің орнында болсаң, әтешті қалай емдер едің?
Жауаптарын бағалау
Дәптермен жұмыс.
Әскербектің әкесінің соңғы сөзін көшіріп жаз. Бұл  сөйлемнен нені түсіндің?
Қорытынды
Автордың негізгі ойын анықтау.
1-топ. Өзіңнен кішілерге осы тақырыпты негізге ала отырып топ болып тілек жаз.
2-топ. Әтештің атынан сөйлеу.
3-топ. Табиғатты қорғаушылардың атынан сөйлеу. 
 «Баспалдақ»  арқылы рефлексия.
Үйге тапсырма 1) әңгімені оқып, түсінгенін айту. 
2) Әскербектің әкесіне өз ойыңды айтып хат жаз.
* * * * * *
192

Западно-Казахстанская область  Теректинский район
Подстепновская № 1 ОСОШ
Учитель информатики и математики Пасмурцева Раиса Владимировна
    Урок по теме: «Арифметические действия с обыкновенными дробями».
      Математика-это язык, на котором написано книга природы.   (Г.Галилей)
 Цель урока:
1)систематизировать и обобщить знания, умения и навыки выполнения арифметических действий   с обыкновенными 
дробями и смешанными числами
2)  формирование навыков нахождения дроби от числа и числа по его дроби 
Обучающие: 
1)  учить осознанно, умножать и делить дробь на дробь, умножать дробь на число или число на дробь, умножать и делить 
смешанные числа;
2) формировать умение приводить дроби к общему знаменателю и выполнение действий над смешанными числами, 
нахождение дроби от числа и числа по его дроби;
3) воспринимать информацию на слух и понимать математическую терминологию;
4) применять изученный материал при выполнении разнообразных видов заданий;
5) наблюдать, анализировать, делать выводы, осмысливать и обобщать учебный материал;
6) объективно оценивать свою деятельность и деятельность других; 
7) закреплять и повторять ранее пройденный материал.
Развивающие:
- развивать познавательную и творческую деятельность учащихся;
- развивать у учащихся умение работать в группе и индивидуально; 
- прививать интерес к математике и математическим наукам;
- развивать культуру вычисления; 
- развивать память, логическое мышление, эрудицию, математически и литературно грамотную речь (устную и 
письменную).
Воспитывающие:
- развивать усидчивость, самостоятельность, навыки контроля и самоконтроля, наблюдательность; 
- воспитывать аккуратность, дисциплинированность, пробудить любознательность учащихся
Тип урока: урок – практикум.
Формы работы: задания подобраны так, чтобы работа на уроке имела:
- отработку понимания на слух математической речи;
- самостоятельная проверочная работа, проверка учащимися своих работ;
Виды учебной деятельности:
-слушание (понимание на слух научной речи);
-индивидуальная работа - практические задания;
-говорение;
-мыслительный анализ;
-самопроверка;
Оборудование к уроку:
Учебники, тетради, ПО (презентационный материал.), на отдельных листах задания, ноутбуки. 
План урока:
1. Вводно- мотивационная часть
2.Устная работа с классом
 2.1. (все ли ты знаешь об обыкновенных дробях)
2.2. назовите известных ученых математиков
2.3.найти ошибку(слайд 8,9)
2.4.заполните пропущенные клетки (слайд 10)
 
193
9
4
9
9
5
9
9
10
9
5
10




7
3
6
7
45
7
1
3
15
7
3
9
15
7
2
1
3
2
4









10
3
3
10
3
1
4
3
2
6



35
16
7
5
4
4
7
4
:
5
4




13
9
8
10
7
5
3
2
3



2.5.Выбери лишнее, объясни почему. (слайд 11)
1.  
6
5
;
2
1
;
3
8
  лишняя 8/3 т.к она неправильная
2. 
6
4
;
3
1
;
4
2
 лишняя 1/3 т.к она несократима.
3. 
5
9
;
9
1
;
9
5
 лишняя 1/9 т.к 5/9 и 9/5 взаимообратные 
4. 
5
1
;
4
1
;
100
25
 лишняя 1/5 т.к 25/100 и ¼ это равные дроби
3.Задания на отработку понимания на слух математической речи (лестница успеха)
3.1. Решение с комментариями стр 55 №1110,1111 
Физминутка
3.2.Работа с учебником стр 56 №1115 (1,3,5)
4. Сами умеем:  Самостоятельная работа (слайд 12 и взаимопроверка слайд 13). 
Выставляют оценки согласно критерия оценивания. слайд19
Без ошибок- «5»
Одна, две ошибки- «4»
Три ошибки- «3»
Все остальное- «2»
5.Тестирование. Из 20 вопросов случайным методом выбираются 5 вопросов. Время 4 минуты. На парте по одному 
ноутбуку. Один учащийся отвечает на тесты, другой в это время придумывает мат.термины на буквы слова. Через 4 минуты.
меняются формой работы.
6.Дом задание: стр 56 №1115 (четные номера) всем, для отличников №1123(четные)
7.Рефлексия.
8.Подведение итогов урока.
 * * * * * *
Западно-Казахстанская область   Теректинский район
Подстепновская № 1 ОСОШ
учитель начальных классов Колесова Светлана Михайловна
Речевые ошибки и пути их устранения.
     В устной и письменной речи младших школьников встречается много недочетов, неправильностей. Неудачно выбранное 
слово, неверно – построенное предложение, искаженная морфологическая форма – все эти ошибки называются речевыми.
     Бороться с ними трудно, так как невозможно бывает использовать какие-либо правила. Учитель следит за устной речью 
школьников, исправляет ошибки, проверяет тетради. Но нельзя удовлетворяться всего лишь исправлением  допущенных  
ошибок, нужно их предупреждать . Необходима планомерная работа, система совершенствования речи детей. Задача 
состоит в том, чтобы привлечь  самих школьников к исправлению допущенных ошибок, научить их предупреждать ошибки,
совершенствовать культуру своей речи.
     Методика исправления и предупреждения речевых ошибок используется в опыте многих учителей, хотя дело это 
сравнительно новое. В чем же трудности? Во-первых, в исправлении речевых ошибок  школьник не может опереться на 
такую  четкую систему определений и правил, как, например, в работе над орфографией, а «чувство языка» у  него  развито 
еще слабо; во-вторых, уровень грамматических и других теоретических знаний по языку у младших школьников еще 
невысок; в-третьих, речевые ошибки учащихся в своем большинстве индивидуальны, что почти полностью исключает 
привычные общеклассные   формы работы.
Исправление речевых ошибок.
     Зная основные типы ошибок, умея определять их основные причины, учитель может разработать методику их 
исправления  и предупреждения. Она складывается из  следующих  элементов: исправление речевых ошибок учителем в 
тетрадях учащихся; записи и замечания учителя в тетрадях учащихся (в том числе условные знаки на полях ); классная 
работа над ошибками  общими, типичными – на тематических 15-25 –минимум фрагментах уроков анализа проверенных 
сочинений изложений (цель- подготовка школьников к самостоятельному  обнаружению и устранению ошибок 
определенного типа); индивидуальная и групповая внеурочная работа над отдельными ошибками: их обнаружения, 
уяснения и исправления; 
     Система стилистических упражнений , языкового анализа текстов на уроках чтения и грамматики , что служит общей 
основой для конкретной работы над ошибками, допущенными учениками данного класса; языковые упражнения перед 
194
12
5
9
2 
х
9
2
:
12
5

х
2
9
*
12
5

х
8
7
1
8
15 

х
6
5
3 
х
5
3
:
6

х
3
5
*
6

х
10

х
5
4
1
7
3 
х
7
3
:
5
4
1

х
3
7
*
5
9

х
5
1
4
5
21 

х

каждым сочинением или изложением с целью подготовки школьников к использованию лексики предстоящего текста, его 
фразеологии, некоторых синтаксических конструкций; стилистические замечания, где это возможно, при изучении 
грамматического курса; специальное обучение школьников самостоятельному редактированию (совершенствованию) 
собственного сочинения и изложения.
     Все допущенное в тетрадях ошибки должны быть так или иначе исправлены либо учителем, либо самим  учеником 
(последнее предпочтительнее!). При проверке тетрадей ошибки исправляются дифференцированно. Те из них, которые, по 
мнению учителя, дети самостоятельно исправить не смогут, он исправляет сам: перечеркивает лишнее. Затем при разборе 
ошибок ( лучше всего в индивидуальной беседе) учитель убедится, понял ли школьник свою ошибку, не допустит ли он 
подобной ошибки в дальнейшем.
     Но цель состоит в том, чтобы повысить самостоятельность учащихся. Нужно искать такие способы исправления ошибки,
которые обеспечили бы максимальную активность ученика.
     Велика роль уроков анализа проверенных изложений и сочинений. На этих уроках зачитываются лучшие образцы, 
разбираются недочеты содержания , полнота раскрытия темы, последовательность изложения материала речевые и 
орфографические ошибки. Иногда учитель так строит свою работу, что на одном уроке  разбирают речевые ошибки , на 
другом заменяются  неудачно выбранные  слова и т.д. Такие тематические уроки позволяют сосредоточить внимание 
учащихся на конкретном виде ошибок, это помогает в дальнейшем при самопроверке и редактировании собственного 
текста.  В тех  случаях, когда ученик  сам не может найти свою ошибку, несмотря на помощь учителя, и последнему 
приходится прямо указать на нее, нужно все-таки добиваться, чтобы вторая половина задачи была выполнена самим 
учеником. Учитель ни на минутку не должен забывать, что исправление не самоцель, а обучение редактированию текста, 
самостоятельному  нахождению своих ( а возможно, и чужих) ошибок.
     Взаимопроверка  сочинений и изложений в начальных классах мало распространена из-за ее трудоемкости. Но в тех 
случаях, когда она все же проводится, учителем добиваются успехов в самопроверке и в редактировании сочинений.
Предупреждение речевых ошибок.
     Многие речевые ошибки  могут быть предупреждены в ходе изучения грамматических тем. Для этого нужно уяснить, 
какие возможности открывает изучаемая грамматическая форма для выражения оттенков мысли, для краткости и точности 
высказывания, для устранения возможных недочетов речи. Соответствующие моменты включаются в урок: школьники 
учатся исправлять ошибки речи ( своей или чужой) на основе изучаемого грамматического материала.
     Устранение речевых ошибок в связи с усвоением грамматического материала, не требуя дополнительного времени, не 
только повышает культуру речи учащихся, но и помогает им глубже усвоить грамматические понятия, подводит к 
осознанию роли изучаемых  грамматических единиц в речи, в живом общении между людьми.
     Одно из умений учащихся, которому обучает школа,- это умение совершенствовать написанный текст. Необходимо 
обучать детей самопроверке и простейшему редактированию.
Предупреждение орфографических и пунктуационных ошибок.
           Существенные трудности в работе учащихся над сочинениями и изложениями создает орфография и пунктуация. 
Дети употребляют слова, правописания которых не изучили, строят предложения, в которых расставить знаки препинания 
еще не умеют. В результате много ошибок, низкая оценка за работу в целом. Это разочаровывает детей: они с увлечением 
работали над сочинением, старались написать живо, содержательно, образно, самостоятельно – и получили низкую оценку!
      Боязнь ошибок отвлекает внимание учителя от главного в работе над детским сочинением – от формирования умений 
учащихся  самостоятельно составлять связный текст, выражать свои мысли, свои знания.
* * * * * *
Батыс Қазақстан облысыТеректі ауданы Подстепный № 1 ЖОББМ
қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Нагимова Бағдар Жанузаковна
Сабақтың тақырыбы: Жаңа сөздер.
Сабақтың мақсаты:
               1.Білімділік: оқушыларға жаңа сөздер туралы түсінік бере отырып, білімдерін кеңейту.
               2.Дамытушылық: Сөз құдіретін таныта отырып,тіліміздің көркем әрі бай тіл екенін түсіндіру, оқушылардың тіл 
байлығын , шығармашылық қабілетін дамыту, көркем әдеби тілде сөйлеу дағдысын қалыптастыру. 
               3. Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілік қасиеттерге, туған жерін, туған тілін сүюге тәрбиелеу, топта жұмыс істей 
білуге, өзгенің пікірін сыйлай білуге үйрету.
 Сабақтың түрі: жаңа білімді меңгерту. 
 Сабақтың әдіс-тәсілі: сұрақ- жауап, түсіндіру, ой қозғау, венн диаграммасы, 5 жолды өлең. 
 Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі қағаздар, слайд, тапсырмалар, кестелер. 
 Пәнаралық байланыс: әдебиет, тарих, орыс тілі. 
 Сабақтың барысы: 
Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен амандасу.          2. Оқушыларды түгендеу. 
  II.          Үй тапсырмасын тексеру: 
   Үй тапсырмасын слайд бойынша тексеру.Сұрақ-жауап әдісі бойынша және интерактивті тақта арқылы жауап береді.

Көнерген сөздер дегеніміз не?        2.Көнерген сөздер нешеге бөлінеді?
      3.Тарихи сөздер дегеніміз не?         4.Архаизмдер дегеніміз не?
     Үй тапсырмасын «Даналық ағашы»арқылы арқылы қорытындылап, жаңа сабаққа кірісеміз.
Жаңа сабақтың алдында оқушыларды мақал- мәтелдердің тақырыбына қарай топқа бөлу.
1-топ Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен.
2-топ Өнер алды- қызыл тіл.
3-топ Ел үмітін ер ақтар
                            Жаңа сабақ        ІІІ . Жаңа сабақты «Сурет» стратегиясымен түсіндру
 
195

Өткен сабаққа тоқтала отырып жаңа сабақты суретпен ашып, оқушыларға ережені өздеріне шығарту, кітаппен салыстыру. 
 
Көнерген сөздер
Жаңа сөздер, неологизмдер
Уәзір,дүрия,кебеже,адырна,отарба
Ұялы байланыс, ғаламтор, жылыжай
Қолданыстан шығып қалып, тарихи шығармаларда ғана 
кездесетін көнерген сөздер немесе әр дәуіріне өзгеріп, 
басқа сөзбен ауысқып отырған ескірген сөздер. 
Тілге алғаш енген сөздер жаңа сөздер болады. Кейін 
тілге сіңісіп Халыққа әбден танылып жаңа сөз 
болудан қалады. 
IV. Жаңа тақырыпты түсіндіру:   Сөздік қорға жаңадан енген сөздер жаңа сөздер деп аталады. Жаңа сөздердің тууының 
екі түрлі себебі бар: 1)қоғамның дамуымен бірге енген жаңа ұғымдарға сай жаңа сөздер пайда болады; 2)тілдің қолданыс 
аясының кеңеюіне байланысты тілімізде бұрыннан қалыптасқан кірме сөздердің орнына жаңа аталымдар қолданылады.
Олар тілге алғаш енген кезде ғана жаңа болады. Кейін тілге сіңісіп , халыққа әбден таңылып жаппай қолданылған кезде 
жаңа сөз болудан қалады. Мысалы: компас, космонавт, спутник деген сөздер алғаш пайда болған кезде жаңа сөздер 
болатын. Кейін бұлар қолданыла келе жаңа сөз болудан қалды. Жиі  қолданылатын сөздердің қатарына енген бұл сөздер 
соңғы жылдары ғарыш, ғарышкер, жер серігі деген қазақтың төл сөздерімен беріліп, жаңа сөздер болып есептеліп жүр. Осы 
тектес жаңа сөздердің қатарына жолсерік, үнтаспа жеделхат , саяжай, ермексаз, теңге, құжат, отбасы,кеден, зейнетақы, 
зейнеткер, сынып, үнқағаз және т.б. сөздер жатады. 
 Соңғы жылдары қазақ тілінің мәртебесі өсіп, қолданылу аясы кеңеюіне байланысты өсімдік, бау-бақша саласына қатысты 
тілімізге көптеген жаңа сөздер енді: жылыжай 
( жарық жақсы түсу үшін төбесі мен қабырғалары шыныдан жасалған көкөністер өсіретін орын), қызанақ, орамжапырақ, 
қаудан, дернәсіл, үлескі, өскін, жасуша, ағза және т.б.
 Оқулықпен, тақтамен, дәптермен жұмыс.  165- жаттығу. 
1- топтан. 1 оқушы шығып, бастауыш сыныптарда оқып үйренген пәндерінен білетін атау мәніндегі сөздерді сала-салаға 
топтап жазып, олардың ішінен жаңа сөздердің астын сызу. 
      166-жаттығу. 
2- топтан. 1 оқушы шығып, ауыл шаруашылығына қатысты қайта жаңғырып жүрген сөздерді жазу. 
3- топтан . Жеделхат, дернәсіл, ермексаз, зейнеткер сөздерімен сөйлем құрау. 
167-жаттығу. Мәтінді оқып, мазмұнын әңгімелеу. Мәтіндегі неологизм сөздердің қалай жасалып тұрғанын айту. 
       Топтарға тапсырмалар:
  1- топ: Бірінші бағандағы сөздерді екінші бағандағы сөздермен мағынасына қарай сәйкестендіру
                 жеделхат                                          тапсыру
                құжат                                              апай
               жолсерік                                           жіберу
              орамжапырақ                                   орнату
             жылыжай                                          өсіру
2- топ : Берілген сөйлемнен жаңа сөздерді тауып,мағынасын түсіндіру. 
Әжем бір айлық зейнетақысын қайырымдылық қорына аударды.
Көше бойында шашылып жатқан үнқағаздар ....
Саяжай тұрғындары күнделікті жұмыстарына кірісіпті.
3-топ: Семантикалық картаны толтырады.
                   
Сөздер
Еңбек
Музыка
Информ
Жаратылыстану
Перне тақта
Ермексаз
Ән ұран
Желім
Жасуша
Сыныпқа тапсырма 
 Зейнетақы, үнтаспа, теледидар,қызанақ, аялдама, кеден, ғарыш, әмбебап, мамыр айы, сынып, орамжапырақ,  жолсерік, 
ұстаз, орындық,ұшақ, жасуша, ағза, желім,құжат. ( Сөздерді орыс тіліне аудару. )
V. Сабақты бекіту:      «Иә, жоқ» стратегиясы
 Айтылған сөздердің ішінен неологизмдер кездессе «иә», жоқ болса «жоқ» деп айту.  
Парта, кеден,  тоңазытқыш, ұстаз, зейнеткер, жылыжай, дәптер, тау, ғаламтор, төбе, жол серік. 
Әр топ қалаған жаңа сөздеріне 5 жолды өлең құрастырады. 
1. Жылыжай       2.Жылы, жарық            3. Өсіреді, сақтайды, шығарады      4.Орын
5.Жылыжайда көкөністерді өсіреді

Жаңа сөздер дегеніміз не?

Қандай мысалдар айта аласыңдар?

Жаңа сөздердің неше жасалу жолы бар ?
- Жаңа сөздер мен көнерген сөздердің ұқсастығы?
- Жаңа сөздер мен көнерген сөздердің айырмашылығы?(венн диаграммасы)
          VI . Үйге тапсырма: 169– жаттығу. 
         VII . Бағалау.   
* * * * * *
196

Батыс Қазақстан облысы, Теректі ауданы, Подстепный ЖОББМ –нің
биология пәнінің мұғалімі Наурызбаева Гүлмира Елеусінқызы
 Сабақтың тақырыбы: Бейімделушілік-эволюция факторларының өзара әрекетінің нәтижесі
Мақсаты: а) білімділік: Биология  пәні бойынша алған білімдерін түрлі дидактикалық ойындар арқылы қайталап, еске 
түсіру, «бейімделгіштік», «адаптация» ұғымдарына түсінік беру, нақты мысалдар арқылы беімделгіштікке сипаттама беру, 
беімделгіштіктің түрлерін және бейімделгіштіктің салыстырмалылығын тірі организмдер тіршілігіндегі түрлі мысалдар 
арқылы түсіндіру.
ә) Дамытушылық: Ойлау, есте сақтау, жүйелеу, салыстыру қабілеттерін дамыту, тілдік қорларын 
жетілдіру,дүниетанымдарын кеңейту,білгендерін өмірде пайдалана алуға баулу.
б) Тәрбиелік: Пәнге деген қызығушылықтарын арттыру, салауатты өмір салтына баулу, шапшаңдыққа, белсенділікке, 
тапқырлыққа, халықтың салт-дәстүрін сыйлай білуге үйрету, экологиялық мәселеге көңіл аудару.
Сабақта қолданылатын педагогикалық технология:  Оқушылардың  іс-әрекетін  белсендіру және күшейту негізіндегі 
технологиялар: ойын, тірек-сигналдар арқылы оқыту, оқу мен жазу арқылы сыни тұрғысынан ойлауды дамыту.
Сабақтың түрі: дәстүрлі емес, ойын сабақ
Сабақтың типі: Білім мен дағдыны қолдану,  өткенді қайталау, жаңа сабақты меңгеру
Сабақтың әдісі: сөздік, көрнекілік, практикалық түсіндірмелі- иллюстративті.
Пәнаралық байланыс: Химия, қазақ тілі, математика, медицина, халықтық педагогика,тарих
Сабақтың көрнекілігі: Интерактивтік тақта, слаидтар, тірек-сызбалар, дидактикалық материалдар.
Сабақтың барысы:
Балалар, бүгінгі біздің сабағымыз  «Уақыт және біз» деп аталатын ойын түрінде өткелі отыр. Өздеріңізге белгілі, уақыт 
көші бір орында тұрмайды, ол ұдайы қозғалыста, өзгерісте болады. Қазіргі біз өмір сүріп жатқан дәуірде біз өмір сүріп 
жатқан және сендердің ата-аналарың көрген, солардан естіп білген  кеңестік кезең, одан кейін 90-шы жылдарға таманғы 
хақымыздың тілін-дінін салт- дәстүріне мойын бұра бастаған, яғни еліміздің егемендік алған қайта-құру кезеңі және  
сіздер мен біздер өмір сүріп отырған, жаңа технологияның небір ғажайыптары салтанат  құрған қазіргі  кезең, яғни 
осындай негізгі 3-кезеңді айқын бөліп қарауға болады. Біз бүгінгі сабағымызда осы кезеңдерде ойналған ойын түрлерін 
пайдаланамыз. Біздің бүгінгі сабағымыз да 3 кезеңнен тұрады яғни 1-кезең биология пәні бойынша  қыркүйектің 
басынан бері алған білімімізді кеңестік дәуірде жиі ойналған ойындар арқылы еске түсіріп пысықтаймыз, 
сабағымыздың 2-ші кезеңі үйге берілген «Эвлюциялық ілім негіздері » тарауы бойынша алған білімдеріңді  ұлттық 
ойындар арқылы көрсетесіңдер. Ал сабақтың 3-ші кезеңі «Бейімделушілік-эволюция факторларының өзара 
әрекетінің нәтижесі»  деп аталатын жаңа тақырыпты  жаңа ақпараттық технологияның құралдарын пайдалана 
отырып, заманауи ойындар арқылы бекітесіңдер.
Алдымен, бүгінгі сабақта ойналған ойындарды сараптап, оқушылардың білімін бағалап отыратын орталарыңнан 
әділ, байқампаз біреуді төреші етіп сайлап алайық, алайда сабақтың соңында сіздер төрешінің өзіне сұрақтар қойып,
оны сіздер бағалайсыздар.
Сонымен, іске сәт деп ойын сабағымызды бастаймыз. 
1 –ші «Май ұту» ойыны. Бұл ойында еске түсіреттін болсақ шамамен 10 – 15 қадам арақашықтықта 2 адам бір – біріне доп 
лақтырады. Ал ортадағы 1 -  топ адамның міндеті допты жібермей май ұтып алу. Қазір староста екеуміз екі жақтан кезек –
кезек қайталау сұрақтарын қоямыз, ал сендердің міндеттерің сол сұрақтарға жауап беру арқылы май ұту. Кім көп сұраққа 
жауап берсе сол көп май ұтқан болып есептеледі.
1-ойын  «Май ұту»
     1.Биология ғылымы нені зерттейді?
2.Жасуша туралы ғылым.
3.Жасуша теориясының негізін қалаған кімдер?
7.Жасушаның бейорганикалық заттарын ата.
8.Жасушаның органикалық заттарын ата. 
9.Ақуыздың мономері
10. Нуклеин қышқылдарының мономері
11Ұрықтанған жұмыртқажасуша қалай аталады?
12Құрамына С,Н,О кіретін заттар?
13.Жасушаның 3 құрамдас бөлігі?
14. Жасушаның құрамына кіретін негізгі элементтерді ата?
15 Рибосоманың негізгі қызметі.
16.Ағзалардың жеке дамуы?
17Тек өсімдік жасушасында кездесетін органоид?
18.Овогенез деген не?
19Сперматогенз деген не?
20Митоздың және мейоздың нәтижесінде не пайда болады?
                               2-ойын    «Мак ойыны»
1
2
 3
4
5
6
0,02
80
17,6
38,9
98
20
Осы сандарға қатысты өткен тақырыптар бойынша сөйлем құрастыру
3-ойын «Жасырынбақ» 
1. Генетика, Мендель, асбұршақ
2 Бркелкілік заңы
3.  Ажырау заңы
197

4.Моногибридті шағылыстыру,дигибридті шағылыстыру
5. Генотип,фенотип
6 Тұқымқуалаушылық, өзгергіштік 
7. Доминантты белгі, рецесивті белгі
8.  Дауна 
9. Клайнфельтер 
10. Шерешевский-тернер
11. аутосома, жыныс хромосомасы
12. 46, Р, Х, Г, Ғ
14.АА, Аа, аа
15 .Морган 
 4-ойын  «Химиялық жұмбақ»
1-жұмбақ.
Тарам-тарам боп келеді
Айналады денені
Бостан-босқа айналмай
Тірлік нәрін береді            (қан-гемоглобин)
 2-жұмбақ
Ұлыңда да, қызыңда
Қысқа да болар ұзында
Бояуға оны болады
Сарыға қара қызылға      (шаш-кератин)
 3-жұмбақ
Айдалада ақ отау
Аузы мұрны жоқ отау     (жұмыртқа-альбумин)
4-жұмбақ
Түлкінің тезегін теріс оқы     (сүт-казеин)
5-жұмбақ
Сүйекпен бірге
Айрылмас ірге
Жан біткен, онымен
Қозғалған жүрген       (бұлшықет-миозин)
2-кезең. Ұлттық ойындар. Ойыншылар  ұраны: «Үй тапсырмасы-үлкен жауапкершілік»
1-ойын  «Арқан тартыс» 
1.Эволюция деген не?
2.Алғашқы эволюциялық идеялар қай елдерде пайда болды?
3.Метафизикалық көзқарас деген не?
4. «Табиғат жүйесі кімнің еңбегі?
5. «Зоология философиясы» кімнің еңбегі?
6.Дарвин эволюцияның қозғаушы күштері деп нелерді атады?
7. Тіршілік үшін күрестің қандай 3 түрі бар?
8.Түрішілік күреске мысал
9.Түраралық күреске мысал
10.Дарвин ілімінің пайда болуының алғышарттары
11.Түр деген не?
12.Түр критерийлері деген не?
13. Морфологиялық критерий деген не?
14.Генетикалық критерий деген не?
15Физиологиялық критерий деген не?
16.биохимиялық критерий деген не?
17.Географиялық критерий деген не?
18. Эклолгиялық критерий деген не?
2 ойын «Көрші»
Қазақ көршілерімен ынтымақтастықта, тату-тәтті өмір сүрген. Қазіргі ойынымыз «Ең тату көршілер» деп аталады.
 Бірге отырған 2 оқушыға  «Ол кім, бұл не?» деп аталатын екі жақты карточка беріледі, карточканың біржағында қазақ 
ұлтына қатысты тұлғаның суреті және салт-дәстүрге қарсы сурет, ал екінші жағында «Эволюция» тарауына қатысты  сұрақ 
болады, екі көршінің міндеті карточканың екі жағына да ұйымшылдықпен, кезектесіп, айқын, нақты жауап беру, осылайша 
ең тату көршілерді анықтаймыз
 3-ойын «Қыз қуу»
Бұл ойын “Эволюциялық ілім” тарауындағы қарама-қарсы терминдерге арналады.”
Табиғи сұрыпталу-қолдан сұрыптау
Гомологиялық мүшелер-аналогиялық мүшелер
Модификациялық өзгергіштік- мутациялық өзгергіштік
Қозғаушы сұрыптау-тұрақтандырушы сұрыптау
3-кезең. Заманауй ойындар. Ойыншылардың ұраны: «Жаңа тақырып-жаңа тыныс»
Бүгінгі жаңа сабақтың тақырыбы: «Бейімделушілік-эволюция факторларының өзара әрекетінің нәтижесі»
Организмдер эволюция барысында өзін қоршаған орта жағдайына бейімделеді.Бейімделгіштік немесе адаптация дегеніміз
организмдердің нақтылы орта жағдайларында тіршілік етіп, тірі қалып, ұрпақ қалдыруын қамтамасыз ететін жаңа 
қасиеттердің пайда болуын айтады.Кезінде Ламарк тірі ағзалардың өздері өмір сүретін ортаға бейімделуге мәжбүр 
198

болатынын байқады.Бейімделушіліктің қалыптасуы тұқым қуалайтын өзгергіштік пен табиғи сұрыпталуға тікелей 
байланысты. Мысалы, құстардың ұшуға кейбіреулерінің суда жүзуге, топырақ астында тіршілік ететін көртышқанның 
алдыңғы аяқтары мен күрек тістерінің қуатты болуы, түйенің шөлге бейімділігі, өсімдіктердің қуаңшылыққа немесе ылғалы 
мол ортаға , қосмекеділерлдің әрі құрлыққа ,әрі суда тіршілік етуге бейімділігі,  айқас тозаңданатын өсімдіктердің  жел 
арқылы немесе бунақденелілер арқылы тозаңдануға бейімделгіштігі т,б.
Жануарлардың жүндеріне жабысып таралу үшін кейбір өсімдіктердің жемістері мен тұқымдарының сырты тегіс болмай, 
кедір-бұдырлы, тікенекті болады, кейбір тұқымдар мен жемістер желмен ұшып таралу үшін өте жеңіл, үлпекті болуы, 
алайда бейімделушілік дайын күйінде бірден пайда болмайды, ол ұзақ жылдар бойы қалыптасады.
Беімделгіштіктің түрлері өте көп:
1.Қорек талғауға бейімделу.
Көптеген жануарлар, қорек тапшылығынан және тіршілік үшін күрестің түр ішінде шиеленісуінен  дарақтардың бір бөлігі 
қоректенудің жаңа түріне ауысты, мысалы, үлкен шымшық ірі бунақденелілермен, көкшіл шымшық ағаш қабығы 
астындағы ұсақ бунақденелілермен, ал айдарлы шымшық қылқанжапырақтылардың тұқымын қорек етеді. Сөйтіп, 
шымшықтардың әр түрі орманың әр түрлі белдеуқабатында тіршілік етеді.
Климаттық бейімделу. (мысалдар келтіру)
Бүркеніш рең жауы тез байқайтын ашық жерде тіршілік ететін организмдердің жауынан қорғануға бейімділігі.Жерге ұя 
жасап, балапан басатын (шіл,құр, бөдене) құстардың мекен ететін ортасына өте ұқсас,тіпті жұмыртқаларының қабығында да
секпілді дақтары болады. Көбелектердің жапырақтағы жұлдызқұрттары, су түбіндегі балықтар (скат, камбала) құм түсіне 
ұқсас, шөлде тіршілік ететін  жануарлар құм түсіне ұқсас сарғыш, жыл маусымдарына байланысты жануарлардың 
түстерінің өзгеруі, көбелектің бұтаққа жабысып тұрған қуыршағы бүршікке ұқсас т.б. (жасырушы реңге мысалдар айту)
Көрнекілеу реңі), қауіп төндіруші рең,  қарсыласын абдырату немесе үркіту жолы. Кейбір жануарлар қеуіп төнген кезде 
айбат шегіп, денесін әр түрлі пішінге келтіре алады. Мысалы кеңалқымды кобра, дәуіттің қанатын жазғанда көрінетін көзге 
ұқсаған 2 дағы, қарақоңыздың жағымсыз иіс шығаруы т.б.
Сақтандырушы рең –улы, шағатын,күйдіретін   жәндіктерге тән. Реңдері бірден көзге түсетін,есте сақталатындай, өте 
ашық, түрлі-түсті бояулы. Мысалы, ханқыз қоңызына улы, ащы, сары түсті түсті күйдіргіш сұйық бөлетіндіктен ешбір құс 
жоламайды.(Балара, улы жылан, соналар, тасбақаның сауыты, кірпінің инелері т,б.)
Қызықтырушы рең.  Бұл рең, әсіресе көбейер кезде пайдалы.Қызыл орденді көбелектер, көгілдір қанатты шегірткелер, 
құстардың аталықтарының әдемі реңдері өз дараларына көбейер кезде айқын көрінеді.
Еліктеуші рең (мимикрия) қорғаныш рең , өсімдіктер мен жануарлардың табиғаттың белгілі бір өлі затына және тірі 
организмдерге ұқсауы, немесе
Кейбір қауіпсіз жәндіктер пішіні, реңі және мінез-құлқы тұрғысынан улы, шағатын, қауіпті жәндіктерге ұқсайды.Мысалы, 
ақ көбелек жағымсыз иісті ,ащы дәмді, ашық реңді жеуге жарамайтын геликонида тұқымдасына жататын көбелекке, гүл 
көбелегі жабайы араға, усыз жыландардың улы жыландарға ұқсауы.
Өсімдіктердегі еліктеуші реңнің мысалдары. Өсімдіктердегі еліктеуші рең- жануарларды қызықтырып тарту немесе үркіту 
үшін қажет.
Әдетте, белозор өсімдігінің нектар шырыны болмайды, алайда сыртқы түрі балды өсімдіктерге өте ұқсас болып 
келетіндіктен, оларға жәндіктер қонып, тозаңдандырады. 
Жәндікқоректі өсімдіктердің гүлдері өте ашық реңді, сондықтан жәндіктер оларға қонып, өзінің қақпанға қалай түскенін 
білмей қалады, орхидея өсімдігінің иісі мен пішіні кейбір жәндіктердің аналығына ұқсас болғандықтан, аталық жәндіктер 
еріксіз гүлге қонып, тозаңдандырады.
Алайда, бейімделудің барлығы да салыстырмалы сипатта, яғни бейімделу тек нақ осы жағдайда ғана пайдалы, егер жағдай 
өзгерсе, бейімділік пайдасыз болып қалады, тіпті зиянды да болуы мүмкін. Мысалы, сары шекшеккке қарағанда жасыл 
шекшек  шөп сарғайғанға дейін ғана тіршілігін сақтап қалады, бұдан соң оларды құстар оңай байқайды.Сөйтіп, мамырдағы 
жақсы жағдай, маусым –тамызда жаман жағдайға айналады. Ауа райының ылғалдылығы жеткілікті болғанда  ғаламшарда 
қосмекенділер үстемдік етті,климат құрғақ және жылы ауа райында оларды жорғалаушылар алмастырды, ал климат 
суытқан кезде, олардың бейімділігі жарамсыз болып құстар мен сүтқоректілерге орын берді.
Заманауи ойындар.    №1-ойын  «Озон»  
Қазіргі таңдағы дүние жүзін алаңдатып отырған маңызды экологиялық мәселелердің бірі  жер бетіндегі тіршілік иелерін 
күннің зиянды ультракүлгін сәулелерінен қорғайтын озон қабатының бүлінуі, яғни лас химиялық қосылыстардың әсерінен 
тесіктердің пайда болуы.
Алдарыңдағы экранды озон қабаты деп есептейміз, онда жаңа тақырыпқа қатысты сөйлемдер жазылған, бірақ сөйлемнің 
кейбір жерлері бос, сол бос жерлерді толтыру арқылы біз озон қабатының қалпына келуіне ат салысамыз.
1. Организмдердің нақтылы орта жағдайларында тіршілік етіп, тірі қалып, ұрпақ қалдыруын қамтамасыз ететін жаңа 
қасиеттердің пайда болуын 0 деп атайды
1. Бейімделушіліктің қалыптасуы  0   пен   0  тікелей байланысты.
 2.Бейімделушіліктің мынадай түрлері бар: 0,  0, 0, 0,0, 0,0  
3.Айналадағы ортамен түсінің, дене пішінінің сәйкес келіп, жауынан қорғану 0 рең деп аталады.
4. Қарсыласын абдырату немесе үркіту жолы  0    деп аталады
5 Улы, шағатын,күйдіретін   жәндіктерге тән бейімделгіштік -0 рең.
6. Көбейген кезде пайдалы болатын   0      рең.
7. Кейбір қауіпсіз жәндіктер пішіні, реңі және мінез-құлқы тұрғысынан улы, шағатын, қауіпті жәндіктерге ұқсауы  0  реңге 
жатады.
№ 2 –ойын. Бес жолды тұжырым. 
1. Зат есім.  2. Антонимдер.   3. Сын есім.  4. Етістік   5. Синонимдер 
                                №3-ойын. «Белсенді шеңбер»
Мұнда оқушылар шеңбер бойынша орналаса отырып, барлығы беімделушіліктің түрлеріне мысалдар келтіреді.
Төрешіге сөз және төрешіге сұрақ.
 Қорытынды. Оқушыларды бағалау. Үйге тапсырма беру. 
* * * * * *
199

Неталиева Ф.С. – магистр математики, учитель математики высшей категории 
Подстепновской ОСОШ №1 Теректинский район, Западно-Казахстанская область

жүктеу/скачать 8,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: