Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы ақмола облысы бойынша педагогикалық
жүктеу/скачать 7,53 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Развивающемуся обществу нужны современно образованные, нравственные, предприимчивые люди, которые могут самостоятельно принимать
- Президент Республики Казахстан
- Использованная литература
- КЕҢЕЙТІЛГЕН РЕФОРМА ЖАҒДАЙЫНДА ОҚЫТУ МЕН ОҚУДЫҢ ҚАЗІРГІ ТӘСІЛІ Шарипбаева Айнур Амангельдиевна
269
ПРЕПОДАВАНИЕ КАК ЧАСТИ ЭФФЕКТИВНОЙ ПЕДАГОГИКИ Кабденова Ардак Сериковна, учитель географии Чаглинская СШ Зерендинский район «Развивающемуся обществу нужны современно образованные, нравственные, предприимчивые люди, которые могут самостоятельно принимать решения выбора, способны к сотрудничеству, отличаются мобильностью, … готовы к межкультурному взаимодействию, обладающие чувством ответственности за судьбу страны, за ее социально-экономическое процветание» Н.Назарбаев. Президент Республики Казахстан Современные тенденции в обществе предполагают для нас, учителей, воспитывать у молодежи уважение к культуре своей страны на основе духовных, культурных и моральных ценностей, которые важны для каждой страны, а также обучение молодых людей коммуникабельными, креативными, критически мыслящими, уверенными в себе, что обеспечит их успешность в быстро меняющемся мире. «…Первостепенная задача современной системы образования – это подготовка людей, обладающих критическим мышлением и способных ориентироваться в информационных потоках» (Н.Ә. Назарбаев).Сегодня этому необходимо учить, а обучение, как мы помним, это вид общественной деятельности, средство передачи социального опыта от старшего поколения к младшему. И цели обучения, таким образом, получаются общественными, т.е. являются социальным заказом.Интеграция современного мира поражает воображение. Невозможно себе представить одинокого человека в общей системе глобализации. Главное в нашем быстро меняющемся мире – это общение. Коммуникация людей в любых формах своего проявления. Диалогический подход, как один из подходов конструктивисткой теории, открывает новые возможности образования, которое перестает быть простой передачей определенных знаний, устаревающих раньше, чем заканчивается процесс обучения. Диалог - неотъемлемый атрибут жизни личности: «Жить - значит участвовать в диалоге» (М.М. Бахтин). В научной литературе диалог рассматривается как способ познания действительности и одновременно как диалектико-коммуникативная среда, обеспечивающая общение, рефлексию личности. В связи с этим, выделяется диалогический подход к обучению, который предполагает диалогическую позицию как педагога, так и обучающегося, диалогическое отношение к миру, к себе, к другому человеку, а также диалог- как форма обучения на уроке.Диалог можно определить как обмен мнениями, информацией двух или более собеседников, который предполагает активизацию положительных эмоций, процессов внимания, осознанность запоминания, осмысление. Диалог является элементом творческого процесса в обучении.Каждый педагог должен побуждать самостоятельность, инициативу 270
обучающихся, приучать их к труду, воспитывать потребность в учении, в науке, а это возможно при выполнении основных условий возникновения диалога: равноправие его участников, взаимоуважение, реакция собеседников на получаемую информацию, взаимный интерес, адекватность восприятия информации и т.д. Диалог помогает не только формировать конкретные знания, умения и навыки, но и развивает умения мыслить самостоятельно, активизирует познавательную деятельность. Диалогический подход к обучению характеризуется: - равноправными доверительными отношениями между педагогом и учеником, между учениками, между учеником и педагогом; - особым психологическим климатом, основанным на принятии в ходе диалога индивидуальной неповторимости каждого участника; - необходимыми условиями успешности учебно-познавательной деятельности (положительный эмоциональный настрой всех учащихся; чувство полноправного участия каждого в отборе интересующего их содержания, форм и методов своего обучения; самостоятельность в целеполагании и в способах его достижения; удовлетворенность собой на каждом этапе познания нового; постоянное соотнесение самооценки с оценками других; осознание собственного профессионального и личностного роста).Реализация диалогического подхода в процессе обучения предполагает проведение уроков в рамках проблемы общения. Под общением понимают процесс установления контактов между людьми, совместной деятельности, включающий в себя обмен информацией, выработку единой стратегии взаимодействия, восприятие и понимание друг друга, «обмен мыслями (по Мерсеру)». Кроме этого, Л.Выготский называл речь главным инструментом обучения. Одной из особенностей коммуникативной стороны общения является стремление участников диалога повлиять друг на друга, утвердить свою точку зрения. При этом обучение происходит не через пассивное слушание учителя, а через говорение, обсуждение, аргументацию. Научно доказана польза совместной беседы учеников на уроке (Руководство для учителя). При планировании уроков в форме диалога необходимо учитывать три типа беседы по Мерсеру (исследовательская, кумулятивная, беседа- дебаты). Важна роль учителя в диалоге - от наблюдателя обсуждения до более активного включения в диалог, когда сталкиваются противоположные и даже взаимоисключающие суждения; продумывает вопросы для учеников с тем, чтобы выстроить общую стратегию взаимодействия («кооперацию», «конкуренцию») между участниками диалога (интерактивная сторона общения). Не следует избегать возникающих противоречий, напротив, полезно заострять на них внимание, чтобы участники почувствовали суть обсуждаемой проблемы, сложность и неоднозначность ее решения. Учитель, ведущий диалог, вступает в общий обмен мнениями спокойно и деликатно, не навязывая своей позиции, а иногда и оставляя долю сомнения в своих суждениях для того, чтобы участники развивали заданную мысль в том или ином направлении. Обязательным условием такого занятия является «вынужденная активность» каждого участника с аргументацией им собственной точки зрения и демонстрацией своих способностей. Естественно, что подобной форме уроков предшествует значительная самостоятельная работа учеников по актуализации знаний в свете объявленной проблемы, анализ собственного опыта под углом ее зрения, подготовка тезисов и пр. Желательна предварительная беседа учителя с учениками о важности отстаивания своей позиции, поиске доказательной аргументации, о необходимости проявления деликатности и такта по отношению друг к другу, взаимного уважения, о культуре ведения диалога и т.д.Диалогический подход
271
помогает не только формировать конкретные знания, умения и навыки, но и развивает умения мыслить самостоятельно, активизирует познавательную деятельность. Познавательная активность - такой вид учебной деятельности, при котором предполагается определенный уровень самостоятельности обучающихся - от постановки проблемы до осуществления контроля, самоконтроля и коррекции, с переходом от выполнения простейших видов работы к более сложным, носящим поисковый и исследовательский характер.Проблема активизации познавательной деятельности, развития самостоятельности и творчества обучающихся была и остается одной из актуальных задач педагогики. Современная ориентация образования на формирование компетенции как готовности и способности человека к деятельности и общению предполагает создание дидактических и психологических условий, в которых обучающийся может проявить не только интеллектуальную и познавательную активность, но и личностную социальную позицию, свою индивидуальность, выразить себя как субъект обучения.При интерактивном обучении ученики, вступая в диалог с учителем, со сверстниками активно участвуют в познавательном процессе, выполняя творческие, поисковые, проблемные задания происходит взаимодействие обучающихся друг с другом при выполнении заданий в паре, группе. Исследования ученых, практика учителей показывает, что возможно и необходимо проводить целенаправленную работу по развитию умения вести диалог у учеников. При этом средствами будут не только семинары, дебаты, лекции учителя, но и уроки, где используются диалоги, так как они предполагают формирование умений планировать собственное высказывание и самостоятельно ориентироваться с помощью ранее полученных знаний в речевой ситуации. Слово учителя на уроке - всегда будет являться важным инструментом обучения. Как в умении вести общий диалог в классе, так при постановке вопросов на уроке, так и в поддержке ученика при обучении его новому. Данная поддержка выражается в вовлечении учителем всех обучающихся в процесс обучения, поощрении и похвале отдельных учеников, в вере учителя в успешности каждого из ее подопечного ученика. В условиях быстро меняющегося мира, мы учителя Казахстана, должны постоянно улучшать свою преподавательскую практику, стать экспертами в своей профессиональной области, в учебном процессе и в развитии своих учеников. «Мы лишаем детей будущего, если продолжаем учить сегодня так, как учили этому вчера». Джон Дьюи
1.
Alexander, R. (2004) Towards dialogic teaching: rethinking classroom talk [Преподавание диалогической речи: переосмысление бесед в классе]. Cambridge: Dialogos UK. 2.
Mercer, N. (1995). The guided construction of knowledge: talk amongst teachers and learners [Получение знаний под руководством: беседы между учителями и учениками]. Clevedon: Multilingual Matters. 3.
Mercer, N. and Hodgkinson, S. (2008) Exploring talk in school: inspired by the work of Douglas
272
ҚАЗІРГІ ТӘСІЛІ Шарипбаева Айнур Амангельдиевна, физика және математика пәні мұғалімі №1 Зеренді орта мектебі КММ Зеренді ауданы Еліміз егемендік алып, тәуелсіз мемлекет болғанымызға 25 жыл толуда.Тәуелсіз еліміздің болашақ тірегі, алдымызда білім алуға келген шәкірттеріміз. Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев қазіргі мұғалімнің қоғамдық орнын бағалай отырып өз сөзінде: «Сіздер мен біздер тек болашақ буынды ғана емес, жалпы азаматтық қадір қасиеттердің мән - маңызын түсінетін, жаны да, тәні де таза білімді патриот азаматтар буынын тәрбиелеуге міндеттіміз» деп айтып кеткен. Бұл міндеттерді шешу үшін әр мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтар мен ілгері даму, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәрбиеге, жаңа қарым – қатынасқа өту қажеттігі туындайды. Әрине, бүгінгі таңда оқу үдерісіне енгізіліп жатқан жаңалықтардың түпкі мақсаты - білім сапасы. Педагогтардың біліктілігін арттыру курстарынан күтілетін нәтиже де осы болмақ. Алдымен, бұл үдеріс мұғалім беделін көтеруді, оқу үдерісіне жаңа әдіс –тәсілдерді енгізуді, ұстаздарды еңбекке жігерілендіре, ынталандыруды да көздейді. Яғни, ұстаздарға керекті бастама болып отыр. Сондықтан да, әр мұғалім өз әрекетінде қажетті өзгерістерді, әр түрлі тәжірибелер жөніндегі мағлұматтарды, жаңа әдіс тәсілдерді оқып, үйреніп, дұрыс пайдалана білуі керек және ол үшін де барлық жағдай жасалуда. Мен де «Өрлеу» БАҰО АҚ филиалы Ақмола облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институтында үшінші (негізгі) деңгейін оқып тәмамдағаннан бері өзімнің кәсіпкерлік қызметіме деген көзқарасым өзгерді. Себебі, деңгейлік курска дейін беріп жүрген дәстүрлі сабақтарымды түрлендіріп бергеніммен, топтық жұмысты жарыс түрінде ғана өткізіп жүріппін. Ал қазіргі көзқарасым, топтық жұмыс бәсекелестікті көздемейді, керісінше серіктестік негізінде қалыптастырылады екен. Бағдарламаның жеті модулін ескере отырып, «Оқу мен оқудағы жаңа тәсілдер» модуліндегі топтық оқытуды басты назарыма алдым. Себебі, бұл жаңа тәсіл оқушы мен оқушы, мұғалім мен оқушы арасындағы қарым- қатынас ынтымақтастық және өзара сыйластық қасиеттерімен негізделеді. Сондағы өзіме ескергенім: -
Ең алдымен топ ережесін құру және ұстану; -
Әр түрлі әдістермен топқа бөлу (сандар, түстер, әртүрлі фигуралар т.б); -
Топтық жұмыстың ұтымдылығын ескеру (шағын, үлкен және жұптық топтар құрудағы); -
әңгіме); Физика пәнінен орта мерзімді жоспарымды құра отырып оқушылардың білімді өздігінен игеруіне жағдай жасауды, оқушы пікірін бағалауды және оқушыны тыңдай білуді басты назарыма алдым. Алға қойған мақсатым: жаңаша түрде сабақтарымды түрлендіре өткізе
отырып, оқушылардың оқуға деген
ынталары мен
қызығушылықтарын арттыру болды. Қысқа мерзімді жоспарымды құру барысында жеті модульді бір – бірімен үйлестіре жоспарлап, қолдануға тырыстым. Модульдерді ықпалдаcтыра құраcтырылған алғашқы cабағымның қандай деңгейде өткендігі, оқушылар cабақты қалай меңгере алғандығы олардың жазған кері байланыcынан да 273
толық көрдім. Cабақ барыcында әр тапcырмаға шектелген уақытты ұтымды пайдаланбау, топтаcу cәтінде шапшаңдық танытпау, бағалау парағына критерийлер бойынша топ баcшыларына баға қояр кезеңінде қиындықтар туындады. Ұтымдылығы, оқушыларға ұнаған жағы: cергіту cәті, АКТ тиімді қолдану, топ араcында диалогқа түcуі, тақырыпты меңгере алғандығы. Бірінші cабағыма толық талдау жаcағаннан кейін кездеcкен кемшіліктерді болдырмауды өзіме міндеттедім. Дегенмен де бүгінгі күнде де қиындықтар туындауда, әрине онсыз болмайды. Біріншіден әр сабақтың дайындығы уақыт талап етеді, себебі ізденесің деңгейлік тапсырмалар дайындайсың. Осы оқуға бармай тұрып, күнделікті сабақтарымда оқушылардың тілін дамыту үшін диалогтік оқытуды қолданғанмын. Сонда менің сұрақтарым бір жақты болған, мен нақты жауапты сұрап, келесі тапсырмаларымды орындауға кірісетінмін. Енді диалогтің бірнеше түрін үйреніп алғасын, оның оқушылар үшін қаншалықты пайдалы екеніне көзім жетті. Оқушыларға сұрақ қойғанымда, олардың жауаптары мені қанағаттандырды, бірақ неге деген сұрақты қойып, оқушының сыни ойлауын дамыту үшін, алған жауаптарын әрі қарай өрбітіп, өмірмен байланыстыруын сұрадым. Егер оқушы бұрын бір жақты жауап беріп отырса, енді олардың ойлау қабілеттері дамыған, өз ойын еркін жеткізе білді. Осыған дейінгі сабақтарда, мен тек қана дұрыс жауаптарды қабылдасам, енді қате жауап болмайтынына көзім жетті. Ол оқушының ойлау қабілетіне байланысты екен, егер бір оқушы берілген жағдайды бір жақты қабылдап, соған жауап берсе, екіншілері өзінің ойларын дәлелді келтірді. Қате жауап болмайтынын байқаған оқушылар, әрқайсысы сабақта өз ойын білдіргісі келді. Сонда сабақта сөйлей алмаған оқушы болған жоқ. Бұндай әдіспен жүргізілген сабақтарда әр оқушының қай жаққа бейімділігін байқауға да болады. Тапсырмаларды орындағанда және күрделі есептер орындауда оқушыларға толық еркіндік беріліп, тақырып бойынша сөйлеуге, өз жұмыстарын қорғап шығу үшін әр түрлі әдістерді пайдаландым. Әр сабағымды өткізу барысында оқyшылaрымның бойындa бiр өзгeрicтeр пaйдa болғaнын байқай бастадым. Мерсер (2005) құрдастар тобындағы өзара қарым-қатынас оқуда маңызды рөл атқаратынын көрсетті. Оқушылар жұпта немесе топтарда жұмыс істегенде, олар «мұғалім-оқушы» сұхбаты түріндегі өзара іс-қимылға қарағанда мейлінше «симметриялы» болып табылатын өзара іс-қимылға тартылады, осылайша, негізделген дәлелдерді әзірлеуде және қадағаланатын оқиғаларды сипаттауда түрлі мүмкіндіктерге ие болады[1] Мерсердің айтқанындай сaбaқтaрымдa топтық, жұптық жұмыcтaрының дaмып, оқушылар арасында ынтымaқтacтық aтмоcфeрacының қaлыптacқaны көрiндi. Сабағымда топтық тәсілді пайдалануымның арқасында төменгі деңгейдегі оқушыларымның оқуға деген белсенділіктері дамып, ұялмай өздерін еркін ұстап, ойларын толық жеткізе алатындай болды. Сонымен қатар көшбасшылықтың арқасында дарынды, талантты оқушыларымды анықтадым. Олар тапсырма орындау барысында топ ішінде өздерінің идеяларымен бөлісіп, түсіндіріп, енжар оқушыларға көмектерін беріп отырды. Осылайша оқушылар арасында еркін қарым – қатынас орнады. Өзара талқылаудың арқасында оқушылар жаңа тақырыпты толыққанды меңгере алды. Ынтымақтастық оқу – өзара іс – әрекет жасау философиясы, ал бірлескен жұмыс соңғы нәтижеге немесе мақсатқа жетуге ықпал етуге бағытталған өзара әрекеттің құрылымы болып табылады. Сондықтан бірлескен оқу арқылы, яғни сыныпты шағын топтарға бөле отырып оқыту арқылы оқушылардың сабақта әртүрлі проблемаларды талдап, өздері оны шешу жолдарын іздестірді, критерийалды бағалауды меңгерді. Сабақтың жүру дәстүрі өзгергенімен қоса, бағалаудың өзгергені 274
оқушыларды қызықтырды. Әр сабақта оқушыларды әр түрлі жолмен бағаладым. Бұрын сабақта оқушыларды мен өзім ғана бағалайтын едім, ал енді оқушылармен бірлесе, өздері бір-бірін бағалайды. Енді жақсы баға алу үшін, жауаптары бірнеше критерийлерге сәйкес болу керек екені оларды ойландырды. Сабаққа дайындалғанда олардың оқулары да, жазулары да, шығармашылығы да, тәртібі де бірге бағалайтынын көріп және де бағаны жай ғана қоймай, оны әр түрлі әдіспен қойылғаны оқушыларға бірден ұнады. Әр сабақтарымда оқушылар бағалары әділ, шынайы критерийлерге сай келді. Сонда оқушылар сабаққа одан да мұқият дайындалып, сабаққа тек мұғалім жауапты емес, оқушы да жауапты екеніне түсінді. Бұл, мен үшін үлкен өзгеріс болды. Оқушыларымның өзгергенін мен ғана емес, әріптестерім де байқаған, ата- аналар тарапынан да баға бойынша сұрақтар туындамайтын болды. Сабақтың осылай қызықты өтуіне өздері де қызығатынын айтқан. Оқушылардың сапалы білім алулары үшін бірінші мұғалім өзгеру керек екен. Оқушы сыни ойлау үшін мұғалім өзі сыни ойлап, оқушыларды жоғары деңгейге жеткізетін тапсырмалар дайындау керек. Әр сабағымда түрлі әдістерді пайдаланып, техникалық құралдарды барынша пайдаландым. Менің түсінгенім - мұғалім қазіргі заманға сай, түрлі әдістермен қаруланған ұстаз болуға міндетті. Бұрынғы дәстүрлі сабақтарда оқушылар партаға отыра бере үй тапсырмасын бір-бірлеп орындарынан тұрғызып сұрап, орындамаған оқушыларға нашар баға қойып, сабаққа деген ынталарын басып тастайтын едік. Ал, жаңаша оқытудың әдіс-тәсілдерін қолдануда керісінше сабаққа келген бетте ынтымақтастық атмосферасын құру арқылы, тренингтер өткізе отырып, оқуға ынталандырғанымыз оқудағы оң өзгерісіміздің бастамасы болып отыр. Себебі оқушыларға тренингтер, топқа бөлу, сергіту сәтін өткізгеннен кейін сабаққа құштарлықтары оянып, белсенділік танытқандарын, өздеріне деген сенімділіктің пайда болғанын байқадым. Топтарға бөлініп отыруының өзі оларға өзгеріс енгенін сездіргендей. Жаңа сабақ тақырыбын сыни тұрғыдан ойлау арқылы, диалогтік оқу негізінде өз көзқарастарын айта отырып, ашып алулары оқуға белсенділіктерін арттыра түсті. Жаңаша өткізген сабақтарымда оқушылардың логикалық ойлау қабілеттері дамыды, пәнге деген қызығушылықтары артты, сынып ішінде жағымды атмосфера қалыптасты. Жалпы тізбектелген сабақтарымды сатылай бергенімде өзіме деген сенімділік пайда болып, әдіс- тәсілдерді тиімді пайдаланып, жаңа тақырыпты түсіндірмей тек бағыт- бағдар бере отырып, оқушылар өздігінен меңгере алатындығына көзім жетті. Жылдар өте оқушыларым өз жетістіктерін олимпиадада, ғылыми жоба қорғауда жүлделі орындарға ие болып, ҰБТ –ті жақсы деңгейде тапсырып грантқа оқуға түсуде. Еліміздің білім мазмұнын әлемдік стандартқа жеткізу үшін жаңаша оқу үдерісі арқылы өз ойын еркін айтатын, өзіне сенімді, жан-жақты ойлай алатын, ақпараттық технологияларды жетік меңгерген оқушыларды дайындау үшін мұғалімнің құзіреттілігін жетілдіру керек екендігін түсіндім Оқытудың жоғары сатысында белгілі мәселе төңірегінде ой қозғай алатын, жеке пәндерге деген талғамы, талғауы бар саналы азамат ретінде оқушыны тани алуымыз керек. Сондықтан қазіргі заманғы мектептің оқушысы нарықтық қатынастар мен ақпараттық қоғамның өзгермелі жағдайларына анағұрлым дұрыс бейімделген, жүйелі білім негіздерін тәжірибелік іс-әрекеттерге ұштастыра білетін, функционалды сауатты, өмірлік қажетті құзыреттіліктері қалыптасқан, өзін-өзі дамытуға, өз бетінше табысты өмір сүруге, өзіне және қоғамға пайдалы қызмет атқаруға лайықты тұлға болуы тиіс.
|