Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі Павлодар педагогикалық институты

ке,  І.Кеңесбаев  шыққан  «Қазіргі  қазақ  тілі»  (1954)  атты  монографияда  11  дауыстыны  көрсетеді.

Ə.Жүнісбеков  қазақ  тілінің  дауыстылар  жүйесін  үш  сингармотип:  ашық  (а,  ə),  қысаң  (ы,  і,  ұ,  ү),

дифтонг (е, о, ө), тоғыз сингармодауыстыларға ажыратады:

Жуан езулік (2) – а, ы

Жіңішке езулік (3) - ə, і, е

Жуан еріндік (2) - о, ұ

Жіңішке еріндік (2) - ө, ү

Ал  1972  жылы  шыққан  "Қазақ  тілінің  дауыстылары"  атты  еңбегінде  ғалым  қазақ  тілі

дауыстыларын тілдің көлбеу бағыттағы қозғалысына қарай тіл алды (e), тіл ортасы (ə, ө, і, ү), тіл арты

(а, о, ұ) жəне араласқан (ы); тілдің тік бағыты бойынша жоғары көтерілуі (ы, і, ұ, ү, е) жəне төменгі

(а,  о,  ə,  ө);  еріннің  қатысына  қарай  езулік  (а,  ə,  е,  ы,  і)  жəне  еріндік  (о,  ө,  ұ,  ү)  деп  жіктеген.

Спектралды  талдау нəтижесінде Ж.Əбуов дауыстыларды тіл алды (і, е, ə, ү), тіл ортасы (ө, ы, ұ) жəне

тіл арты (а, о) деп бөледі.

М.Жүсіпұлы жасаған сингармофонологиялық зерттеу қазақ тілі вокализмдер жүйесінің əлді жəне

əлсіз  позициялардағы  қызметін  қамтиды.  Ғалым  еңбегінде  фонеманы  (//),  дыбысты  ([]),  əріпті  (<  >)

көрсететін  шартты  белгілерді  қолдана  отырып,  зерттеуін  жүргізеді.  Ол  қазақ  тілінде  11

сингармофонема  (/а/,  /о/,  /ұ/,  /ы