Қазақстан республикасы білім жәНЕ

 

 

 

 

 

332 

 

 

Бола  подшо  олдига  бориб,  отаси  ўргатган 

нарсаларни  сўрабди.  Подшо  ҳамма  нарсаларни 

берибди.  Бола  қўй  ва  эшакларни  ҳайдаб  кетаверибди. 

Йўл юриб, йўл юрса ҳам мўл юриб, бир қишлоққа яқин 

ерга  бориб  қолибди.  Қараса,  етти  яшардан  етмиш 

яшаргача  қўлига  нима  илинса,  шуни  олиб  кун  чиқар 

томонга  қараб  чопиб  кетаётган  эмиш.  Бола  бу 

одамлардан  «Қаерга  кетаётибсизлар?»  деб  шунча 

сўраса  ҳам  ҳеч  ким  жавоб  бермабди.  Бир  маҳал  етти 

ёшли  бир  бола  тўхтаб:  -  Қишлоғимизнинг  бутун  мол-

мулкини ўғирлаб кетган ўғри ушланибди. Шу вақтгача 

уни ҳеч ким тутолмаган эди. Уни тутиб олишганига уч 

кун  бўлди.  Одамлар  шуни  ўлдиришга  чопиб 

кетишаётиб

-

ди,  -  дебди.  Бола  ҳам  қўй  ва  эшакларини 

чоптириб  ўша  томонга  кетибди.  Бориб  қараса,  оломон 

йиғилган,  бир  ерга  дор  тикилган,  ҳақиқатан  ҳам  бир 

одамнинг бўйнига сиртмоқ солинган; катта-кичик тош, 

сопол,  кетмон,  косов,  шунга  ўхшаш  нарсалар  ушлаб 

ўғрига ёв назар билан қараб турганмиш. 

Бола  қўй  ва  эшакларини  бир  четга  қўйиб,  оломон 

орасидан  ўтиб,  ўғри  олдига  борибди.  Бу  ўғри  шундай 

одам эканки, чопса от ета олмас, қирқта қўйнинг гўшт-

ёғига  тўймас  экан.  Лекин  бўйнидаги  сиртмоғи  қаттиқ 

боғланганидан қимирлай олмай турган экан.  

Бола  ўғрини  дорга  осаётган  одамларга  қараб: 

«Ўлдирманглар,  агар  ўғри  бўлса,  менга  сотинглар!»  - 

деб  қичқирибди.  Аввал  кўпчилик  оломон  ўғрини 

сотишга кўнмабди, «Барибир яна ўғрилик қила беради. 

Яхшиси  ўлдирамиз»,  дейишибди.  Ўғрини  ўлдиришга 

қанча  уринсалар  ҳам  ўлдира  олмабдилар.  Бола  қўй  ва 

эшакларининг  ҳаммасини  бериб,  ўғрини  сиртмоқдан 

бўшатиб  олган  экан,  ўғри  икки-уч  марта  хо-холаб 

кулибди-да,  йўқ  бўлиб  қолибди.  Бола  оломон  ичида 

қўй,  эшакларидан  ажралиб,  нима  қилишини,  қаерга 

 

 

ӨЗБЕК ХАЛЫҚ ЕРТЕГІЛЕРІ 

 

 

 

 

333

 

 

боришини  билмай,  довдираб  туриб  қолибди,  таваккал 

деб  темир  кавушини  кийиб,  темир  ҳассасига  таяниб, 

бир томонга қараб жўнабди. 

Ўғри  қочиб  кетаётиб  ўз-ўзига:  «У  бола  мени  нима 

учун  ўлимдан  қутқарди.  Нима  учун  мен  у  билан 

сўзлашмай  кетаётибман»,  дебди-да,  кетига  қайтиб, 

болани  қидириб  топибди.  Болага  ўзининг  кимлигини 

билдирмай,  ундан  ҳол-аҳвол  сўрабди.  Бола  бўлган 

воқеани бирма-бир айтиб берибди. Шунда ўғри болани 

елкасига  миндириб  чопиб  кетибди.  Тез  орада  улар 

баланд  бир  темир  қўрғон  ёнига  бориб  қолибдилар. 

Ўғри темир дарвозани очиб, ичкарига кирибди. Қирқта 

қўйни  сўйиб,  пишириб  еб,  дамини  олгандан  кейин 

болага:  -  Мен  сенга  пари  қизни  топиб  олиб  келиб 

бераман.  Сен  шу  ерда  тур,  -  дебди  ва  жўнаб  кетибди. 

Ўғри  бир  қанча  йўл  юриб  қизнинг  маконига  етибди. 

Бориб секин эшигини тақиллатибди. Бир дев чиқибди. 

Ўғри  дев  чиқиши  билан  уни  ўлдирибди.  Ичкарига 

кириб  қирқта  дев  билан  олишиб,  уларни  ҳам 

ўлдирибди.  Яна  ичкаридаги  бир  уйга  кирса,  бир 

чиройли қиз ўтирган эмиш. Қиз кўп вақтдан буён одам 

кўрмаганлигидан  унинг  бу  ерга  қандай  келиб 

қолганлигини  сўрабди.  Ўғри  бутун  воқеани  айтибди, 

қизни  болага  олиб  келиб  берибди.  Ўғри  қиз  билан 

болага кетиш учун бир от бериб, жиловига тегманглар, 

дебди. 

Бола қизга уни подшога олиб кетаётганини айтибди. 

Бирдан  шамол,  тўполон  бўлиб  қиз  йўқ  бўлибди. 

Осмонда учта каптар қизни кўтариб учиб, тоғдаги ғорга 

кириб  ғойиб  бўлибди.  Бола  бу  ҳолни  кўриб,  нима 

қилишини,  қизни  қаердан  топишини  билмай  қолибди. 

Бу  воқеани  ўғри  сезиб,  ҳаш-паш  дегунча  етиб  келиб, 

боладан каптарлар қизни қай томонга олиб кетганини 

 

 

 

 

 

334 

 

 

сўрабди.  Бола  ғорни  кўрсатибди.  Ўғри  ғорга  бориб:  - 

Пари,  чиқ  бу ёққа,  -  деб  қаттиқ  бақирибди.  Аммо  пари 

ғордан чиқиш йўлини била олмабди. Ўғри қизга чиқиш 

йўлини  ўргатибди.  Қиз  чиққандан  кейин:  -  Мен  кета 

олмайман,  девлар  орқамиздан  қувлайди,  -  дебди.  Ўғри 

қизга  гап  ўргатиб:  -  Девлар  келгандан  кейин  улардан: 

«Нима  учун  одамзоднинг  жони  ўзида-ю,  девларнинг 

жони  ўзида  эмас.  Девларнинг  жони  қаерда?  -  деб  сўра, 

айтмаса  йиғла.  Сўнгра  айтишга  мажбур  бўлади.  Уни 

билиб  менга  айтасан,  -  дебди.  Ўғри  бола  ёнига  қайтиб 

келибди.  Қиз  девлар  келгандан  кейин  девлардан 

уларнинг  жони  қаерда  туришини  сўрабди.  Девлар 

аввал  шубҳаланиб,  қизни  ўлдирмоқчи  бўлишибди. 

Кейин  маслаҳатлашиб:  -  Бу  қизнинг  қўлидан  нима  иш 

келарди,  -  деб  жонларининг  қаерда  эканлигини 

айтишибди:  -  Ўша  кўринган  жар  ёқасидаги  чинор 

остида  бир  булоқ  бор,  булоқ  ичида  сандиқ  бор.  Шу 

сандиқ ичида бизнинг жонимиз туради. Чинорни бориб 

тебратса, сув ичидан олтин балиқ сандиқни думи билан 

чиқариб беради.  

Қиз буни эшитиб олиб, девларга шароб қуйиб бериб 

маст қилибди. Девлар маст бўлган вақтда ўғри келибди. 

Қиз  ўғрига  эшитган  сўзларини  айтиб  берибди.  Ўғри 

бориб  чинорни  шу  қадар  жаҳл  билан  тебратибдики, 

чинор қулаб кетибди. Балиқ эса думи билан бир силтаб 

сандиқни  чиқариб  ташлабди.  Ўғри  сандиқни  бузиб, 

девларнинг  жонини  олиб,  бола  томонга  келибди. 

Шунда  девлардан  бири  «вой  белим»  деса,  иккинчиси 

«вой бошим» деб югуришиб ўғри олдига келиб: - Нима 

буюрсанг  қиламиз,  -  деб  оёғига  йиқилишибди. 

Ўғри  девларга:  -  Парини  ҳозир  топинглар,  агар 

топмасанглар, ҳаммангни ўлдираман, - дебди.  

Девлар  парини  топиб  келишибди.  Ўғри  қизга 

девларнинг  жонини  бериб,  бола  билан  хайрлашиб, 

 

 

ӨЗБЕК ХАЛЫҚ ЕРТЕГІЛЕРІ 

 

 

 

 

335

 

 

икковини  жўнатибди.  Бола  ўз  мамлакатига  етибди. 

Подшо  боланинг  келганини  эшитиб,  қизни  тезда  олиб 

келиб беришни буюрибди.  

Бола  қизни  подшога  беришга  рози  бўлмаганидан 

кейин,  подшо  аскарларига  боланинг  қўл-оёқларини 

боғлаб  олиб  келишни  буюрибди.  Аскарлар  келиб 

боланинг  қўл-оёғини  боғлаётганлигини  ўғри  сезиб 

қолиб,  етиб  келибди.  Қиз  эса  девларнинг  жонини 

сиқибди,  девлар  ҳам  дарров  етиб  келибди.  Ўртада 

қаттиқ уруш бўлибди. Подшо енгилибди. 

Балиқчи  чолнинг  ўғли  мамлакатга  подшо  бўлиб, 

пари  қизга  уйланибди.  Ўғри  эса  ўғрилигини  ташлаб 

хизматга кирибди. Мурод-мақсадларига етибди. 

 

 

ӘКІМ БАЛЫҚШЫНЫҢ ҰЛЫ 

 

Баяғы  заманда  Әкім  атты  балықшы  өмір  сүріпті. 

Әкім  балықшы  Чангалзар  қыстағынан  алыстау  жерде 

әйелі  және  баласымен  бірге  тұрыпады  екен.  Олар 

тұратын лашықтың жанында үлкен өзен ағып жатады 

екен. 

Күнде  таңертең  шал  балық  аулауға  барып,  аулаған 

балығы  отбасын  тойдыруға  әрең  жететін.  Әкім  өте 

кедей  еді,  сондықтан  оның  отбасы  ешкіммен 

араласпайтын,  ешқайда  шықпайтын,  әрі  оларға  да 

ешкім қонаққа келмейтін еді.  

Бір  күні  таңертең  Әкім  өз  құралдарын  әзірлеп, 

әдеттегідей  балық  аулауға  шығады.  Өзеннің  жолы 

жартастардың  бойында  еді,  жолмен  жүру  қиын 

болатын. Өзенге әрең жетіп, шал сәл демалды да, балық 

аулауға кірісті.  

 

 

 

 

 

336 

 

 

Ол көп балық аулап алған еді, бір сәтте оның торына 

алтын балық түсті. Әкім қуанып кетіп, алтын балықты 

қолына алды да, таңырқап қарай бастады.  

Үйіне келе салысымен ол баласын шақырды: - Балам, 

мына алтын балықты патшаның уәзіріне апарып бер, - 

деді.  

Балықшының  ұлы  алтын  балықты  ала  салысымен 

қалаға қарай жол тартты. Патша сарайына кіргенде ол: 

«Уәзірінің  не  қажеті  бар?  Одан  да  патша  жақсы  ғой. 

Балықты патшаның өзіне тапсырайын!» - деп ойлады.  

Ойлағанындай  жасады.  Балықты  патшаның  қолына 

тапсырды.  Патша  сыйлықты  қабыл  алды,  алтын 

балықты  хауызға  жіберуді  бұйырды  да,  балаға  ештеңе 

айтпастан, қуып жіберді. 

-  Балам,  сен  балықты  кімге  бердің?  -  деп  сұрады 

әкесі. - Патшаның қолына тапсырдым,- деп жауап берді 

бала. 

Әкім  балықшы  қатты  қапаланды,  бірақ  ештеңе 

айтпады да, өз ісімен айналысты. Ертесіне уәзір аулада 

өтіп  бара  жатып,  хауызда  жүзіп  жүрген  әдемі  алтын 

балықты  көрді.  Содан  кейін  патшаға  кірді.  -  Мына 

балық хауызда қайдан пайда болды? - деп сұрады ол. 

Патша  бұл  балықты  Чангалзар  қыстағының  ар 

жағында тұратын балықшының ұлы әкелгенін айтты. 

Уәзір  балықты  өзіне  емес,  алдымен  патшаға 

апарғаны үшін балаға қатты ашуланды. Сөйтіп не болса 

да ол баланың көзін жоюға бекінді. 

-  О,  әлем  басқарушысы!  -  деп  бастады  ол  патшаға 

қарап.  –  Қандай  жақсы:  бұл  балық  хауызды  әсемдетіп 

тұр,  алайда  ол  жалғыз,  оның  серігі  болуы  тиіс.  Әлгі 

балаға  оған  серігін  тапсын  деп  бұйрық  беріңіз,  сонда 

бұл хауыз екі есе әдемі бола түседі.  

Бұл  кеңес  патшаға  қатты  ұнады,  сөйтіп  ол  кедей 

шалға  адам  жіберді.  Шалды  тез  арада  патшаның 

 

 

ӨЗБЕК ХАЛЫҚ ЕРТЕГІЛЕРІ 

 

 

 

 

337

 

 

алдына  сарайға  алып  келді.  -  Бұл  балықты  қайдан 

тапсаң,  дәл  сол  жерден  оның  серігін  тауып  әкелесің,  - 

деді  патша  шалға.  –  Саған  қырық  күн  уақыт  беремін. 

Таппасаң дарға асамын. 

Шал  үйіне  қайғырып  келді.  Ұлын  шақырып,  ол:  - 

Көрдің  бе,  сен  балықты  уәзірдің  емес,  патшаның 

қолына  тапсырғаның  үшін  басымызға  қауіп  төніп  тұр. 

Әлгі  өзенде  алтын  балықтың  серігі  бар,  біз  оны  ұстап 

алуымыз керек. Бұл өте үлкен, әрі ауыр іс. Егер қырық 

күннің ішінде оны ұстап алмасақ, патша мені де, сені де 

асып  қояды.  Біз  бұл  істі  не  болса  да  орындауымыз 

керек,  басқа  амалымыз  жоқ.  Енді  екеуміз  де  өзеннің 

жағасына барып, әлгі балықты аулаймыз, - деді. 

Сөйтіп  шал  мен  оның  ұлы  өзен  жағасына  барып, 

балық аулай бастады. Кішкене демалып алған соң екеуі 

балық аулауға кірісті.  Кеш батқанша  олар балық  аула-

ды, көп балық ұстады, алайда алтын балық қолдарына 

сол күйі түспеді. Шал мен ұлы үйіне қайғырып оралды. - 

Енді  бір  ғана  қырықыншы  күн  қалды,  ал  біз  алтын 

балықты  сол  күйі  ұстай  алмадық.  Патша  дарға  асатын 

болды, – деп, қорқып отырып әңгімелесті. 

Қырықыншы  күн  де  келіп  жетті:  «Енді  өмір 

сүруімізге аз ғана уақыт қалды, бар болғаны бір күн!» - 

деп  ойлады  ұлы  мен  әкесі.  Ертең  өлетініне  сенімді 

болып, соңғы рет балық аулауға аттанды. Кеш батқанға 

дейін екеуі еңбек етті, қараңғы түсіп кеткен кезде ғана 

олардың  ауына  алтын  балық  түсті.  Әкесі  мен  баласы 

қатты  қуанып  кетті.  Шалдың  қолы  дірілдеп,  көзінен 

жас ақты. Ол өзінің өлімнен құтылғанына сене алмады. 

Кеш  батқанда  Әкім  балықшы  ұлымен  үйге  қайтты.  Ал 

кемпір шатырға шығып алып, әдеттегідей оларды күтіп 

тұр  еді.  «Бүгін  қырықыншы  күн.  Уақыт  бітті.  Егер 

балықты  ұстай  алмаса,  ұлым  мен  шалымды  мәңгіге 

 

 

 

 

 

338 

 

 

жоғалтамын!»  -  деп  уайымдап, шатырда  ары- бері жүр 

еді. Бірақ алыста шалы мен ұлы көрінді. Кемпір шыдай 

алмай:  -  Алтын  балықты  ұстадыңдар  ма?  -  деп 

айқалады.  Жақындағанда  шал  шелектен  алтын 

балықты  шығарып,  кемпірге  көрсетті.  Таң  атысымен 

шал ұлына балықты беріп, сарайға апаруын бұйырды. – 

Балықты уәзірге бер! - деп айтты ол ұлына. 

Бала патша сарайына аттанды. Ал патша болса күте-

күте, қатты ашуланды. - Бүгін қырықыншы күн. Барып 

балықшыны  тауып  алып,  алдыма  әкеліңдер!  -  деп 

бұйырды  ол.  Осы  сәтте  есіктен  бала  кіріп,  патшаға 

иіліп,  алтын  балықты  ұсынды.  Патша  қуанып  кетіп, 

балықты ала салысымен хауызға жіберді. Ал бала үйіне 

қайтты. 

Патшаға  бара  жатып,  уәзір  хауызда  бір  емес  екі 

балық жүзіп жүргенін көрді.  

Ол патшаға асығып кірді де, оны құттықтады. Патша 

мен  уәзір  баққа  қарай  жүріп,  хауызға  жақындады. 

Хауызда  екі  балық  жүзіп  жүр  еді,  бірінен-бірі  асқан 

сұлу. Олар ұзақ қарап тұрды. Біраз уақыттан соң уәзір: - 

О, әлем басқарушысы, бағыңыз неткен әдемі! Бірде бір 

патшада мұндай бақ жоқ. Енді бағыңызда бәрі бар, тек 

алтын хауызыңыз ғана жоқ, деді. Патша ұзақ ойланып, 

хауызына  қарап  қалды.  -  О,  әлем  басқарушысы!  Бір 

арулар  тұратын  елде  алтын  хауыз  бар.  Ондағы  су  тау 

суындай  мөлдір.  Оның  айналасында  алтын  тор,  алтын 

орындықтар  бар.  Ол  хауыз  түгелімен  алтыннан 

жасалған. Сол хауызды осында әкелсек, сіздің бағыңыз 

бұдан  да  әсем  болар  еді,  -  деді  уәзірі.  -  Оны  мұнда  кім 

әкеледі? - деп сұрады патша. - Балықты кім әкелсе, сол 

адам  әкеледі  де,  -  деп  жауап  берді  уәзір.–  Бұған  неге 

уайымдайсыз.  Жай  ғана  бұйрық  беріңіз!  Патша 

адамдарына  Әкім  балықшының  ұлын  алдына  әкелуді 

бұйырды.  Уәзір  ішінен:  «Енді  өлімнен  қаша  алмайсың. 

 

 

ӨЗБЕК ХАЛЫҚ ЕРТЕГІЛЕРІ 

 

 

 

 

339

 

 

Арулардың  қолына  түссең,  тірі  жібермейді!»  -  деп 

ойлады. 

- Арулар елінде алтын хауыз бар, - деді патша балаға. 

-  Сонда  барып,  осында  алтын  хауызды  алып  келесің. 

Әкелмесең - дарға асамын. - О, патшам! - деп жалынды 

бала.  -  Хауызды  әкелу  мүмкін  бе?!  –  Патшаға  қарсы 

шығуға қалай дәтің барады?! - деп дауыс көтерді уәзір. - 

Патшамен өзіңмен бірдей дәрежеде сөйлесуге бола ма. 

Кет  жоғал,  бейбақ,  –  деп  уәзір  баланы  сарайдан  қуып 

шықты.  Бала  үйіне  қайғырып  оралды.  Әкім  балықшы 

ұлын көре сала, тағы бір жамандық болғанын түсінді. - 

Не  болды,  балам?  Балықты  тағы  патшаның  қолына 

берген  шығарсың?!  Не  болғанын  айтсаңшы?-  деп 

сұрады  ол.  Бала  әкесіне  бәрін  тізбектеп  айтып  берді. 

Шал  біраз  ойланып:  -  Тыңда,  ұлым!  Уәзір  сені  жер 

бетінен жоюға бекінген. Сен қазір патшаға барып, темір 

астаяқ,  темір  етік,  бірнеше  қой  мен  есек  сұра.  Патша 

саған жоқ демейді. Осының бәрін алғанда жолға аттан. 

Жол-жөнекей  қойларды  бақ.  Үнемі  есектердің  үстінде 

жүріп  барасың.  Бір  есек  шаршаса,  сол  сәтте  екіншісіне 

отыр - деді. 

Бала әкесі үйреткендей сарайға барып ханнан темір 

асатаяқ,  темір  кебіс,  қойлар  мен  есектер  беруін 

сұрайды.  Хан,  сөзге  келмей,  балаға  сұрағанын  беруді 

бұйырады. Бала бір есекке отырып, қалған есектері мен 

қойларын алдына салып, алыс жолға аттанды.  

Әкесі  мен  шешесінен  айырылған  бала  не  істерін, 

қайда  барарын  білмей,  есектері  мен  қойларын  айдап, 

беті ауған жаққа дала мен тауды кезіп жүре берді. Жол 

алыс,  даланың  шеті  көрінбеді.  Балықшының  баласы 

жүре  берді,  жүре  берді.  Есегі  шаршаса,  одан  түсіп, 

келесіне  мініп,  ары  қарай  жол  тартты.  Жолда  қой  етін 

азық қылды. Бала иен даланы кезіп ұзақ жүреді. Бірақ 

 

 

 

 

 

340 

 

 

барлық нәрсенің соңы бар, бір күні соңғы қойдың еті де 

таусылады.  Есектер  ұзақ  жолдан  әбден  шаршап-

шалдығады.  Енді  не  істеу  керек?  Бала  аяғына  темір 

кебісін  киіп,  темір  асатаяққа  сүйеніп  ары  қарай  жаяу 

кетеді. Ол дем алмай ұзақ жүреді. Әбден шаршайды. Бір 

биік төбенің басына шыққанда аяқтары икемге келмей, 

денесі  қорғасын  құйғандай  ауырлап,  одан  ары  жүруге 

шамасы келмейді. Қатты  шаршаған бала жерге жатып, 

ұйықтап кетеді.  

Кеш  түседі,  түн  болады,  ал  бала  ұйықтаған  үстіне 

ұйықтай  береді.  Ол  тамаша  түс  көреді:  түсінде  аппақ 

сақалы  бар,  ашық  ала  шапан  киген,  орта  бойлы, 

сүйкімді қарт оған жақын келіп, оның бұл жерге қалай 

және не үшін келгенін сұрайды. Бала бұл жерге ханның 

жұмсауымен келгенін, даланы қанша күн мен түн кезіп 

қиналғанын айта бастайды. Ол күс-күс болып жарылып 

қанаған  аяғы,  ауырып  қайысқан  арқасы  есіне  түсіп 

жылап  жібереді,  өзінің  қатал  тағдырын  айтып 

зарланады.  «Жылама,  балам»,  -  дейді  қарт,  -  мен  саған 

көмектесемін. Бірақ сен айтқан алтын хауызды күндіз-

түні  диюлар  күзетеді.  Сен  оны  ала  алмайсың,  сенің 

күшің жетпейді. Мен саған мына жаңғақты беремін, сен 

үйіңе  ораласың,  ханға  барып  хауызды  қоятын  жерді 

сұрарсың,  ол  қоятын  жерді  көрсетсін.  Хан:  «Хауыз 

қайда?  Әкелдің  бе?»  -  деп  сұрар.  Сосын  қоятын  жерді 

көрсетер.  Хауыз  тұратын  жерге  барып,  бар  күшіңмен 

жаңғақты  жерге  ұр,  сол  кезде  алтын  хауыз  пайда 

болады. Солай сен өзіңді өлімнен құтқарасың», - дейді. 

Сөйтіп  қарт  жаңғақты  баланың  қойнына  тығып,  жоқ 

болып кетеді.  

Әкім  балықшының  баласы  оянып,  бірден  қолын 

асығыс қолтығына сұғып жіберсе шын мәнінде жаңғақ 

бар  екен.  Бала  қуанып  кетеді,  ауырған  арқасы  мен 

 

 

ӨЗБЕК ХАЛЫҚ ЕРТЕГІЛЕРІ 

 

 

 

 

341

 

 

жарылған аяғын ұмытып, ауылына қарай жол тартады. 

Таныс жолмен қайту жеңіл болды.  

Көп  ұзамай  үйіне  де  жетеді.  Қараса  –  ханның  екі 

жендеті  әкесі  мен  шешесін  үйлерінен  шығарып,  айдап 

бара  жатыр  екен.  Хан  мен  уәзірі  баланың  алтын 

хауызды алып келуін күтпей, балықшы Әкім мен оның 

әйелін  өлтіруге  бұйрық  беріпті.  Бала  әке-шешесін 

босатуын айтып, өзі ханға аттанады. - Ия, хауыз қайда? 

–  дейді  ашуға  булыққан  хан.  -  Ал  сіз  хауызды  қайда 

қойғыңыз  келіп  еді?  –  деп  сұрайды  бала.  Одан  әрі 

ашуланып  тепсінген  хан:  -  Сенің  қолыңда  ешқандай 

хауыз  жоқ,  тағы  оны  қайда  қоямын  деп  сұрап  тұрсың 

ба?  Жендеттер  осында  келсін!  Айқайды  естіген  уәзір 

бар  жұмысын  тастап,  ханға  қарай  асығады.  «-  О, 

әміршім,  бұл  балаға  хауызды  қоятын  жерді  көрсетіңіз, 

не істейтінін көрейік», - дейді. - Міне мына жерге қой! – 

деп хан бақтағы ең әдемі жерді көрсетеді. 

Бала  сол  жерге  жақындап  келіп  қойнындағы 

жаңғақты  шығарып,  бар  күшімен  жерге  ұрады.  Сол 

мезетте  бәрінің  көз  алдында  алтын  хауыз  пайда 

болады. Хауыздың жан-жағы алтын тормен қоршалып, 

алтын 

орындықтар 

қойылған. 

Хауыздың 

тап 

ортасынан  субұрқақ  шапшып,  жан-жағына  гауһар 

түстес  тамшылар  шашырайды.  Қатты  қуанған  хан 

балаға  ескі  хауыздағы  балықтарды  алтын  хауызға 

жіберуін  бұйырады.  Бала  балықтарды  ұстап  алып, 

хауызға жақындай бергенде, олар алтын құйрықтарын 

жалт еткізіп, мөлдір суға сүңгіп кетеді. Хан мен барлық 

сарай  адамдары  алтын  хауыз  бен  балықтарды 

тамашалап  қуанды.  Тек  уәзір  ғана  қуана  алмады. 

Баланың  өлмей  тірі  қалғанына  қатты  ашуланып 

булықты.  Балаға  тағы  да  қастық  ойлай  бастады.  Ал 

 

 

 

 

 

342 

 

 

бала  үйіне  барып,  әкесі  мен  шешесіне  болған  оқиғаны 

айтып берді.  

Уақыт  өте  береді.  Балықшы  Әкімнің  баласы 

сымбатты жігіт болып өседі. Бір күні уәзір ханға келіп: - 

О,  әміршім!  Менің  кеңестерімнің  арқасында  алтын 

балық  пен  алтын  хауыз  иесі  болдыңыз.  Бірақ  сіздің 

бағыңызға  ең  басты  жетпейтін  нәрсе  бар,  сол  туралы 

айтайын.  Бір  елде  перінің  сұлу  қызы  бар.  Егер  сіз  сол 

пері  қызын  іздетіп  осында  алдырсаңыз,  сіздің 

бағыңызда ешқандай кемшілік болмайды. - Мұндай істі 

кім  орындайды?  –  дейді  хан.  -  Мұны  сол  алтын  балық 

пен  хауызды  әкелген  қарт  балықшының  баласы 

орындайды, - деп жауап береді уәзір.  

Хан тез арада жігітті іздеп тауып, әкелуді бұйырады. 

-  Сен  менің  екі  тілегімді  орындадың,  бірақ  тағы  біреуі 

бар.  Сен  перілер  патшалығына  барып,  перінің  сұлу 

қызын  әкелесің,  –  деп  бұйырады.  Бала  үндемей  үйіне 

қайтады. Ол перінің сұлу қызын қайдан, қалай табарын 

білмеді, әкесіне  ханның  жаңа  бұйрығын жеткізді.  Әкім 

балықшы  көп  ойланды,  ойлана-ойлана  былай  деді:  - 

Сен бәрін уәзірге бермей, ханға бердің. Сондықтан уәзір 

хан сені жазалағанша дегеніне жетпей қоймайды. Бірақ 

амал  жоқ,  ханға  барып  тағы  да  бірнеше  қой  мен  есек

-

тер,  темір  кебіс  пен  темір  асатаяқ  сұра.  Сұрағаныңды 

алған  соң,  жолға  шық.  Сен  енді  жігіт  болдың,  күшің 

толысты, қалай да жолын табарсың.  

Жігіт  әкесі  үйреткендей  сарайға  барып  ханнан 

қойлар,  есектер,  темір  кебіс,  темір  асатаяқ  беруін 

сұрайды.  Хан  балаға  барлық  сұрағанын  тез  беруді 

бұйырады.  Бала  есекке  отырып,  қалған  есектері  мен 

қойларын алдына салып, үлкен жолға шығады.  

Ол  ұзақ  жүреді,  көп  жүріп  бір  қыстаққа  жетеді, 

қараса  –  қыстақтан кәрі  де,  бала  да,  ерлер  де,  әйелдер 

де,  бір  сөзбен  айтқанда,  бәрі  –  жеті  жастағы  баладан 

жүктеу/скачать 4,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: