Қазақстан республикасы білім жәНЕ

 

 

 

 

 

16 

 

 

саройга  келибди.  Никоҳ  пайтида  кўзи  қизга  тушиб: 

«Аттанг,  шундай  чиройли  қизни  никоҳлаб  қўлдан 

бериб қўйдим», - деб афсусланиб, уйга қайтибди. 

Қиз  дардида  Зиёд  ботир  билан  оғайни  бўлиб 

қолибди.  

Шайхнинг  ўғли:  -  Мусофирни  сийламоқ  керак, 

деганлар, - деб уларни тез-тез кўргани келиб турибди. 

Зиёд  ботир  қиз  билан  маслаҳатлашиб,  бир  темирчига 

шогирд  тушибди.  Темирчига  унинг  хизмати  ёқиб 

қолибди.  Темирчи  қарасаки,  йигит  ўзидан  ҳам 

ҳунарманд  уста,  инсофли  одам  экан.  Уни  ўзига  шерик 

қилиб  олибди.  Бир  куни  шайхнинг  ўғли  Зиёд  ботирга 

қараб:  -  Биродар,  сиз  саройда  ётманг,  мен  ўз 

маҳалламдан  бир  ҳовли  топиб  қўйдим.  Шуни  сизга 

олиб бераман, - дебди. 

Зиёд  ботир  ҳовлини  кўриб  ёқтирибди.  Ишлаб 

орттирган  пули  бор  экан,  пулни  нақд  санаб  бериб, 

ҳовлини олибди. Ҳовлига хотини билан кўчиб келибди. 

Кейин  шайхнинг  ўғли  Зиёд  ботирга:  -  Хотинингиз  ёш, 

сиз ишга кетган пайтда у ёлғиз қолади. Бизникида бир 

яхши  кампир  бор,  ўзи  бефарзанд.  Шу  кампирни 

сизникига юборсам қандай бўлади? - деб сўрабди. 

Зиёд ботир ундан хурсанд бўлиб, розилик берибди.  

Шайхнинг  ўғли  бир  маккор  кампирни  топиб,  унга 

бир  қанча  пул  берибди  ва  «Ишқилиб  шу  Қамархонни 

йўлдан  чиқаринг»,  деб  уни  Зиёд  ботирнинг  уйига 

обориб  қўйибди.  Кампир  Қамар  билан  она-боладай 

бўлиб  кетибди.  Кампир  эрта-ю  кеч  қўлида  тасбеҳ, 

ибодат  қилар  экан.  Қамар  эри  ишга  кетгандан  кейин 

гилам  тўқир,  зерикса,  ашула  айтар  экан.  Кампир  аста-

секин  қизнинг  пинжига  кириб,  шайхнинг  ўғлини 

мақтай 

бошлабди. 

Қамар 

маккор 

кампирнинг 

ҳаракатини  сезиб  қолибди.  Эрини  кампирнинг 

айтганларидан хабардор қилибди. Шунда Зиёд ботир: - 

 

 

ӨЗБЕК ХАЛЫҚ ЕРТЕГІЛЕРІ 

 

 

 

 

17

 

 

Мен  ҳам  ўйлаган  эдим-а,  бу  менга  нега  мунча  дўст 

бўлиб  қолди,  деб,  дўстлик  бу  ёқда  экан-да,  майли, 

ҳозирча индамай тургин-чи, яна нима дер экан, - дебди. 

Эртасига маккор кампир яна шайх ўғлидан гап бошлаб: 

- Сизни у киши жуда яхши кўрар эмиш, шу киши билан 

бир гаплашсангиз нима қилади? - дебди. 

Қамарнинг  аччиғи  келиб,  кампирнинг  лунжига  бир 

туширибди.  Кампир  ғўлдираб,  шайх  ўғлининг  ёнига 

борибди  ва  бўлган  воқеани  айтиб  берибди.  Шайхнинг 

ўғли  аччиқланибди.  Одам  ўлдириб  юрган  бир  кишиси 

бор экан, уни чақириб: - Бу кеча ҳеч қаерга борма, бир 

иш бор, шуни бажарасан, - дебди. 

Шайхнинг ўғли ярим кечада хизматкори билан Зиёд 

ботирнинг  уйига  келибди.  Буларнинг  ухлаганини 

билиб, иккиси девордан ошиб тушибди, у Зиёд ботирни 

ўлдириб  хотинини  олиб  чиқиб  кетмоқчи  экан.  Қамар 

одам  шарпасини  сезиб,  Зиёд  ботирни  уйғотибди.  Зиёд 

ботир  ўрнидан  туриб  қараса,  айвон  олдида  икки  одам 

турган  эмиш.  Ёстиғи  тагидан  ханжарини  олиб, 

шайхнинг  хизматкори  билан  олишибди.  Қамар 

югурганича  бориб,  шайхнинг  ўғлини  бир  мушт  уриб, 

лунжини  шишириб  қўйибди.  Зиёд  ботир  эса,  шайх 

ўғлининг  одамини  ўлдириб,  унга  ҳамла  қилмоқчи 

бўлиб  турган  шайх  ўғлини  ҳам  даст  кўтариб  ерга 

урибди, 

лекин 

шайхнинг 

ўғли 

ялиниб-ёлвора 

бергандан  кейин,  уни  бўшатибди.  Шунда  шайх  ўғли 

Зиёд  ботирнинг  оёғига  йиқилиб,  иккинчи  бундай 

номаъқулчилик қилмасликка сўз берибди. 

Қамархон  «Ўлдирайлик»,  деса  ҳам,  Зиёд  ботир: 

«Майли,  кетсин  бу  номард!  Иккинчи  бундай  ишни 

қилмасин!» деб уни уйдан чиқариб юборибди. 

 

 

 

 

 

18 

 

 

Шайх  ўғли  бу  ердан  чиққандан  кейин  «Нега  шуни 

подшога  бориб  айтмайман?»  деб,  лунжини  танғиб, 

подшо саройига борибди.  

Султон  Ҳусайн  мирзо  ўз  яқинлари  билан  ўтирган 

экан,  улар  орасида  бунинг  отаси  шайх  ҳам  бор  экан. 

Шайхнинг  ўғли  подшога  таъзим  қилиб:  -  Шоҳим, 

яқинда  юртимизга  бир  бепадар  йигит  бир  қиз  билан 

келган  эди.  Мен  уларни  дуруст  одам  деб  никоҳлаб 

қўйган  эдим.  Кейин  ҳовли  ҳам  олиб  бердим.  Шу  кеча 

кўчадан  ўтиб  кетаётсам,  шу  ҳовлида  бир  қанча 

йигитлар  ўртасида  ҳалиги  бепадарнинг  хотини  ўйнаб 

турган экан. Аччиғимга чидолмай йигитни чақирдим ва 

«Бу нима бузуқлик, уялмайсанми?» деган эдим, у менга 

бир мушт солди. Шоҳим, шу ярамас йигитни шаҳардан 

бадарға  қилишга  фармон  беришингизни  сўрайман. 

Бунинг  касофати  ҳаммамизга  тегмаса  деб  қўрқаман,  - 

дебди. 

Подшо  ғазабланиб:  -  Уни  шаҳардан  ҳайдаб  юбориш 

бир ёқда турсин, ҳозир чақиртириб ўлдираман! - дебди 

ва  одам  юборибди.  Подшо  юборган  кишилар  Зиёд 

ботир  билан  Қамархоннинг  қўлларини  орқаларига 

боғлаб  олиб  келишибди.  Подшо  Қамарни  кўриши 

биланоқ ўзини йўқотиб қўйибди. Лекин уларни ярамас 

иш қиладиган одамга ўхшатмабди. 

Подшо  Зиёд ботирдан: - Сен бу қизни қаердан олиб 

келган эдинг? - деб сўрабди. Зиёд ботир: 

-  Ўзидан  сўранг,  -  дебди.  Подшо  саройни  ҳоли 

қолдириб, Зиёд ботирга: - Сен қизни ташлаб кетавер!  

- дебди. 

Зиёд ботир унамабди. Подшо аччиқланиб: - Жаллод! 

Олиб  чиқ  буни,  дорга  ос,  -  дебди.  Ботирни  жаллодлар 

олиб  чиқиб  ўлдирмоқчи  бўлганда  Зиёд  ботир 

чаққонлик  билан  улар  қўлидан  чиқиб  қочибди  ва 

тўппа-тўғри  ҳалиги  темирчи  устанинг  уйига  бориб, 

 

 

ӨЗБЕК ХАЛЫҚ ЕРТЕГІЛЕРІ 

 

 

 

 

19

 

 

бўлган  воқеани  унга  сўзлаб  берибди.  Темирчи  «Фалон 

жойда  бир  ғор  бор,  сен  ўша  ерга  бориб  турасан,  мен 

шаҳарда  нима  гап  бўлганини  эртага  бориб  сенга 

айтаман», - дебди.  

Энди  гапни  Қамархондан  эшитинг:  Подшо  Қамарга 

яхши 

гапириб: 

«Мен 

сизни 

Қамархонларнинг 

Қамархонси  қилай,  сиз  мен  билан  бўлинг»,  -  деб  кўп 

ялинса ҳам бўлмабди. Подшо ғазабланибди. Подшонинг 

боғида  яширин  бир  зиндон  бор  экан,  уни  ҳеч  ким 

билмас  экан.  Қамарни  шу  зиндонга  солибдилар.  Зиёд 

ботирнинг  қочганини  эшитиб,  уни  кўп  қидирибдилар, 

лекин  топа  олмабдилар.  Эртасига  кечқурун  темирчи 

уста  Зиёд  ботир  яширинган  ғорга  бориб,  иккиси  узоқ 

маслаҳат қилишибди. 

Зиёд ботир: - Энди нима қиламиз, бир тузукроқ йўл 

кўрсатинг, - дебди. 

Темирчи ўйлаб-ўйлаб: - Бир йўл бор, - дебди, - у ҳам 

бўлса  подшонинг  вазири  Алишер  Навоий  билан 

учрашасан,  бутун  сирни  унга  айтасан,  дардингга  ўша 

киши даво топа олади. 

Зиёд  ботир  «Хўп»,  -  деб  ярим  кечада  ғордан  чиқиб, 

Навоийнинг  уйига борибди.  Эшикда  турган  мулозимга 

салом  бериб:  -  Мен  Навоий  ҳазрат

-

лариникига  узоқ 

ердан меҳмон бўлиб келдим, - дебди.  

Навоий  кечалари  ухламасдан  ишлар  экан.  Мулозим 

Навоий  ҳузурига  кириб:  «Бир  меҳмон  йигит  узоқдан 

сизни кўргани келибди», - деган экан, Навоий: - Чақир, 

кирсин! - дебди. 

Зиёд ботир Навоий билан кўришиб-сўрашиб бўлгач, 

бошидан  ўтган  воқеаларни  бирма-бир  баён  қилибди. 

Навоий  уни  юпатиб:  -  Хотиржам  бўлинг,  подшо 

Қамарни ўлдирмайди, мен унинг хабарини эртага олиб 

келаман, - дебди. 

 

 

 

 

 

20 

 

 

Навоий эртаси подшо саройига борган вақтида боғга 

кирибди.  У  подшонинг  шу  ерда  яширин  зиндони 

борлигини  билар  экан.  Боғни  айланиб  юрганда  уни 

боғбон  кўриб  қолибди,  Навоийга  таъзим  қилиб  бир 

даста  гул  тутибди.  Бу  киши  ҳам  боғбонлик,  ҳам 

зиндонбонлик  қилар  экан.  Бу  сирни  ҳеч  ким  билмас 

экан.  Навоий  боғбонга  қараб:  -  Қиздан  хабар  олиб 

турибсизми?  Ёшлик  қилиб  тағин  ўзини  ўзи  ўлдириб 

қўймасин,  -  дебди.  Боғбон:  -  Ҳа,  тақсир,  хабар  олиб 

турибман,  подшонинг  ўзлари  ҳам  ҳозир  келиб 

кетдилар, - дебди.  

Шу билан Навоий хотиржам бўлиб, уйга қайтибди ва 

Зиёд ботирга қизнинг соғ-саломатлигини билдирибди. 

Ўзи шу кундан бошлаб одамларга подшо боғига томон 

лаҳим  ковлатибди.  Уч  кун  деганда  лаҳим  ковланиб 

бўлибди.  Навоий  Қамарни  зиндондан  чиқарибди,  ўз 

уйига  олиб  бориб,  унга  бир  яхши  жой  тайин  қилибди. 

Сўнгра  Зиёд  ботирга.  -  Сенинг  биродарингман,  Қамар 

бажонидил синглим, менинг уйимда бир умр турсангиз 

ҳам  бемалол,  биров  сизларга  дахл  қилмайди,  -  дебди. 

Қамар  билан  Зиёд  ботир  хурсанд  бўлиб  Навоийнинг 

уйида  яшабдилар.  Орадан  уч  йил  ўтибди.  Қамар  бир 

ўғил  туғибди.  Боласи  юрадиган  бўлибди.  Бир  кун 

Навоий боғдан чиқиб кетаётганда бола йўлда сув ўйнаб 

турган  экан.  Навоий  уни  кўтариб,  қўлига  гул  бериб, 

Зиёд  ботирнинг  эшиги  олдига  етганида  ичкаридан 

Зиёд  ботирнинг  овози  эшитилибди:  -  Нега  йиғлайсан, 

онангни  соғинганинг  билан  бориб  кўролмайсан.  Қўй, 

йиғлама, юрагимни эзма!  

Навоий  буни  эшитиб  ҳовлига  кирибди.  Қамар  кўз 

ёшини артиб  ўрнидан туриб, Навоийга салом берибди. 

Навоий:    Хафа  бўлманг,  синглим,  яна  бир  ой  сабр 

қилинг, юртингизга ўзим обориб қўяман, отангизга ҳам 

тушунтираман, - дебди. 

 

 

ӨЗБЕК ХАЛЫҚ ЕРТЕГІЛЕРІ 

 

 

 

 

21

 

 

Орадан  бир  ой  ўтибди.  Навоий  подшодан  саёҳат 

баҳонаси  билан  ижозат  олиб,  ўзининг  яхши  сирдош 

йигитларидан  тўрттасини  ҳамроҳ  қилиб,  сафар  жаб

-

дуғини  ростлабди.  Йигитлар  бир  ҳафта  илгари  Қамар 

билан  Зиёд  ботирни  шаҳардан  чиқариб,  бир  тоғнинг 

бағрига  қўйиб  келишибди.  Навоий  бир  ҳафтадан  сўнг 

йўлга чиқибди. Қамар билан Зиёд ботирни олиб, тўппа-

тўғри уларнинг юртига жўнабди.  

Бир неча кун йўл юриб, йўл юрсалар ҳам мўл юриб, 

ахири  Қамарнинг  юртига  етибдилар.  Подшо  Навоий 

келганини  эшитиб  бир  қанча  меҳ-монларни  чақириб

-

ди. Навоийни бир неча кун меҳмон қилгандан кейин: - 

Хуш келибсиз, хизмат, - дебди подшо.  

Навоий:  -  Сиздан  икки  гуноҳкорнинг  гуноҳини 

кечишингизни  сўрагани  келдим.  Шуларнинг  гуноҳини 

ўтсангиз, бир неча кун тураман, бўлмаса ҳозир қайтиб 

кетаман, - дебди. Подшо:  - Агарда гуноҳкорлар отамни 

ўлдирган бўлсалар ҳам сиз туфайли уларнинг гуноҳини 

кечдим, ким экан улар? - дебди. 

 Навоий  Қамар  билан  Зиёд  ботирни  чақирибди. 

Қамар келиб, отасига ўзини ташлабди. 

Подшо  севинганидан  ҳушидан  кетаёзибди.  -  Қаерда 

эдинг,  болам?  -  деб  йиғлаб  юборибди.    Қамар  йўқол-

ганидан  сўнг  подшонинг  дарак  солмаган  жойи 

қолмаган  экан.  Навоий  буларнинг  бошига  тушган 

ҳамма  кулфатларни  бирма-бир  айтиб  берибди.  Подшо 

шаҳар  халқига  етти  кун  зиёфат  берибди.  У  Зиёд 

ботирни  ўзига  лашкарбоши  қилиб  тайинлабди.  Зиёд 

ботир  тоғда  чўпонлик  қилиб  юрган  отасини  чақир

-

тириб келиб, бир боғ олиб берибди. Зиёд ботир халққа 

меҳрибонлик  қилиб,  камбағал,  оч-яланғоч,  бева-

бечораларга  қўлидан  келганича  ёрдам  қилибди. 

Навоий  бир  неча  кун  тургач,  Ҳиротга  қайтибди,  Зиёд 

 

 

 

 

 

22 

 

 

ботир  билан  Қамархон  шод-хуррамлик  билан  умр 

кечирибдилар. 

 

ЗИЯД БАТЫР 

 

Бар  екен  де  жоқ  екен,  ерте  замандарда  бір  патша 

болыпты.  Оның  теңдессіз  сұлу,  ақылды,  дана  қызы 

болыпты.  Егер  де  бір  жан  оған  қараса,  оны  тағы  да 

көргісі  келіп,  армандайды  екен.  Оның  аты  Қамархан 

екен.  Оқ  ату,  найза  шаншу,  қылыштасу  өнеріне 

келгенде оған тең келетін жан болмапты. Патша қызын 

баласынан да қатты жақсы көріпті. 

Қамарханға  ғашық  болғандардың  санына  адам 

жетпейді  екен.  Әр  түрлі  елдерден  патшазадалар, 

бекзадалар  оған  ғашық  болып,  сыйлықтар  жіберетін, 

бірақ олардың бірде-бірі оған ұнамайтын. Қыз оларға: - 

Мен күйеуге шықпаймын, - деп жауап қайтарады екен. 

Патшаның  сарайында  бір  ұста  жұмыс  істепті.  Ол  әр 

кәсіпке  шебер  екен.  Оның  жасаған  заттары  патшаның 

көңілінен  шығатын  және  ол  осы  ұстаны  барлық 

ұсталардың  басшысы  етіп  тағайындайды.  Ұстаның 

халық арасында беделі де өте жоғары болыпты. Сарай 

қызметшілерінің  үлкені  де,  кішісі  де  оны  құрмет 

тұтады  екен.  Ұстаздың  жиырма  жасар  ұлы  бар  еді, 

сымбатты,  әдемі,  оған  қоса  ақылды,  әрі  қайсар.  Оның 

есімі  Зияд  батыр  еді.  Басқа  батырлардың  арасында  өз 

абыройымен  ерекше  болатын.  Зияд  батыр  да  патша

-

ның  қызы  Қамарханға  ғашық  екен.  Ұста  ұлына  өз 

кәсібін  үйреткісі  келіп:  -  Ұлым,  менің  өнерімді  үйрен, 

өскен соң саған ол қажет болады, - дейді. 

Көп уақыт өтпей ұлы әкесінен бірнеше өнер үйреніп 

алды.  Әкесі  баласына  қарап  тұрып  қуанды,  бірақ  Зияд 

батырдың  махаббаттан  азап  шегетінін,  түнімен 

 

 

ӨЗБЕК ХАЛЫҚ ЕРТЕГІЛЕРІ 

 

 

 

 

23

 

 

ұйықтай  алмай,  қиналып,  көз  жасын  төгіп,  сұлу 

патшайымды сағынатынын білмейтін. 

Бірде Қамархан  ұстаға садақ жаса деп бұйрық бере

-

ді.  Ұста  істі  қолына  алып,  бірнеше  күнде  садақ  жасап 

береді.  Ал,  Зияд  батыр  әкесінен  тығылып,  ол  да  садақ 

жасайды.  Оны  жасап,  әкесіне  көрсетті.  Әкесі  оның 

жасаған  садағына  қарап  таң  қалды.  Өзінің  садағына 

қарағанда,  Зияд  батырдың  садағы  жақсырақ  жасалып

-

ты.  Садақты  қолына  алып,  сұлулығына  сүйсінбеу 

мүмкін емес еді. Садақта махаббат жайлы екі жол бәйіт 

оюланып  жазылыпты.  Әкесі  қатты  қуанып,  ұлының 

маңдайынан  сүйіп:  -  Жарайсың  ұлым,  осылай  менің 

өнерімді  меңгеріп  алғаныңа  мен  өте  қуаныштымын, 

енді өмірде жоқшылық көрмейсің, - дейді. 

Өзінің  жасаған  садағын  қалдырып,  патшайымға 

Зияд  батырдың  жасаған  садағын  жібереді.  Патшайым

-

ға  садақ  өте  қатты  ұнайды.  Ол  дәл  осындай  садақты 

қалаған еді. Ол ұстаға қымбат сыйлықтар жіберді. Ұста 

өте  кәрі  еді.  Бір  күні  ол  қатты  ауырып  қалады,  ешбір 

дәрі-дәрмек  көмектеспей,  шал  қайтыс  болады.  Ұста 

қйтыс блғаннан кейін патша Зияд батырды шақыртып, 

әкесінің  орнына  өзінің  ұсталарға  басшы  етіп  тағайын

-

дайды. Зияд осы жаңа қызметін атқарып жүре беріпті. 

Бір  күні  патша  сарайға  келеді,  ол  Қамарханның 

қолындағы  садақты  көреді.  Патша  қолына  садақты 

алып,  тамсанып  таң  қалды.  Сөйтіп  бір  кезде,  садақта 

жазылған  бәйітті  байқап  қалып  оқиды,  сөйтіп  Зияд 

батырды шақырып: - Мұны жазған кім?- деп сұрайды. - 

Мен  жаздым,-  деп  Зияд  батыр  жауап  береді.  Патша:  - 

Сені  басшы  қылып  тағайындағаным  аз  болды  ма, 

ұятсыз, - деп ашуланды.  

Патша  ашуланып,  жендеттерді  шақыртып,  «Зияд 

батырдың  басы  шабылсын»  деп  бұйрық  береді.  Бір 

 

 

 

 

 

24 

 

 

уәзір патшаның аяғына жығылып,  жас ұстаны кешіруін 

сұрайды.  Сұлтан  уәзірді  тыңдайды,  бірақ  Зияд  батыр 

«Қаладан қуылсын» деп бұйрық береді. 

Зияд батыр жолға шықты, бірнеше күн тау асып,  су 

асып,  ұзақ  жол  жүрді.  Айналасына  қарағанда,  жасыл 

шөп, таза ауа адамның жүрегін қуантады, жолаушы-ны 

демалтады.  Зяд  батыр  тауды  айналып,  келесі  бетіне 

барса,  мыңдаған  жылқы  мен  қойды  бағып  жүрген 

шалға  кез  болады.  Ол  бақташыға  жақындап  келіп 

амандасады.  Шал  жігіттің  шаршағанын  көріп,  кесеге 

қымыз құйып береді. Қайдан жол жүріп келесің, ұлым? - 

деп  сұрайды.  Зияд  батыр  басына  өткен  оқиғаларын 

айтып береді. Жаны ашыған шал: - Ал, қазір қайда бара 

жатырсың,  ұлым?-  деп  сұрайды.  Қайда  барамын  мен, 

әке? Баспанасынан айрылған мен бір мүсәпірмін қайда 

барамын?  Басым  ауған  жаққа  барамын  да,-  деп  жауап 

қатады  Зияд  батыр.  -Міне,  мен  осындағы  тау 

тұрғындарының малдарын бағамын, әкемнен, атамнан 

келе жатқан кәсібіміз. Осындай өмір ұнаса, менің ұлым 

бол, - дейді бақташы. 

Бақташының сөзі Зияд батырдың жүрегіне жақты. -

Әке,  егер  сіз  мені  қасыңызға  алсаңыз,  оған  қоса  ұлым 

деп  атасаңыз,  мен  жан-тәніммен  сіздің  қасыңызда 

қалуға  дайынмын.  Осылайша  Зияд  батыр  шалға  бала 

болып, оныңмен бірге жылқы, қой бағып жүре беріпті. 

Зияд  батыр  осы  жерде  сақпаннан  тас  атуды  жақсы 

үйренеді. Жыртқыш аңдар үйірге шабуылдағанда, Зияд 

батыр  ептілікпен  сақпанмен  тас  атып,  бірталай 

аңдарды  өлтіріпті.  Бақташы  ақсақал  қуанатын.  Бұрын 

жыртқыш аңдар көп қасірет әкелетін, енді Зияд батыр 

келгелі  үйір  де  тыныштықта  жайылатын  болды.  Зияд 

батырдың  атағы  таулардан  асып,  алыс  жерлерге 

жайылды. Оны елдер «Тас  лақтырушы батыр» деп атап 

кетеді.  Осылайша  екі  жыл  уақыт  өтті.  Әзірше  Зияд 

 

 

ӨЗБЕК ХАЛЫҚ ЕРТЕГІЛЕРІ 

 

 

 

 

25

 

 

батыр бақташы әкесімен малдарын жайып жүре берсін, 

енді патшаның қызы Қамархан жайлы тыңдайық. 

Қамархан Зияд батырды сүйетінін ешкімге айтпады, 

тек  өзі:  «Егер  әкем  мені  тұрмысқа  беретін  болса,  мен 

тек Зияд батырға ғана тұрмысқа шығамын» деп шешіп 

қойды.  Әкесі  Зияд  батыр  сарайдан  қуып  жібергеннен 

соң, Қамарханның көзіне әлем қара түнектей болды, ол 

таң атқаннан кеш батқанға дейін Зияд батырды ойлап, 

түннен таңға дейін жылап шығатын.  

Ұзақ  уақыт  патшайым  қайғысын  ешкімге  айтпады. 

Оның  қырық  қызметші  қызы  бар  еді.  Ең  үлкен  қыз

-

метші  қыздың  есімі  -  Хумаюн.  Қамархан  қайғырып, 

сағынып,  ақыры  Хумаюнға  өзінің  қайғысын  айтып 

береді.  Қайғысын  ұмыту  үшін  Қамархан  аңшылыққа 

жиі  баратын  болды.  Көктемнің  бір  күнінде  әкесінен 

сұранып,  Қамархан  қызметші  қыздарымен  бірге  жігіт

-

ше  киініп,  аңшылыққа  аттанады.  Бірнеше  күн  жүрген

-

нен кейін бір орманға келіп жетеді, бірнеше қырғауыл

-

мен бірге басқа да құстарды атады, бірақ басқа жабайы 

аңдарды  көрмейді.  Әрі  қарай  Қамархан  шауып  барып, 

алыстан биіктігі көкке жететін тауды көреді. Сол тауға 

Қамархан жалғыз кетеді, кенет аңғардан қасқыр шыға

-

ды.  Қамархан  оған  оқ  атып,  өлтіріп,  бір  қызметшісіне 

береді де, әрі қарай кетеді. 

Бара  жатып  Қамархан  киікті  көреді,  оның  құлағын

-

да  алтын  сырға,  мүйізінде  мөр,  мойынына  алқа 

тағылған  екен.  Қамарханға  киік  өте  қатты  ұнап,  оны 

ұстағысы келеді.         

- Киікті маған ұстап беріңдер, тек оған оқ атпаңдар, 

арқанмен ұстаңдар. Қараңдар, киікті жіберіп алмаңдар, 

кім  жіберіп  алса,  соны  аңшылықтан  қуып  жіберемін, 

бүкіл  әлемге  абыройын  төгемін,  -  деп  қыздарға 

бұйырады. 

 

 

 

 

 

26 

 

 

Қыздар  арқанды  алып,  киікті  қоршай  бастайды. 

Хумаюн  арқанды  киікке  тастап  жіберіп  еді,  тимей 

қалды.  Киік  патшайымның  қасынан  жүгіріп  өтті.  Үш 

рет  арқанды  Қамархан  тастап  жіберіп,  ұстай  алмады. 

Қыздардан ұялғаннан, Қамархан киіктің артынан қуып, 

шауып кетеді.  

Киік  құстай  ұша  жөнелді.  Патшайымның  аты 

жылдам  болатын,  желдей  есіп  шабады,  бірақ  ол  да 

киікке  жете  алмады.  Ақыры  киік  те,  ат  та  шаршады. 

Киік  бір  бұлт  етті  де,  үңгірге  жүгіріп  кіріп  кетті. 

Патшайым  қуанып  «Ал,  енді  қолыма  түсесің»  деп 

ойлады  да,  ол  да  үңгірге  кірді,  ал  үңгірде  екінші 

шығатын жол бар екен, киік сол жолдан шығып, қашып 

кетті. Қамархан атқа қайта мініп, киіктің соңынан шаба 

жөнелді. Оны қуып,  Зияд батырдың мал бағып жүрген 

жеріне  де  жетті.  Бір  салт  атты  киікті  қуып  келе 

жатқанын  көріп,  сақпанға  тас  салып,  көздеп  атты.  Тас 

дәл  тиіп,  киіктің  бір  мүйізін  сындырып  түсірді.  Киік 

жерге құлады да, өліп қалды. 

Қамархан да осы кезде киіктің соңынан келіп қалып, 

ашуланып,  семсерін  алып  былай  дейді:  -  Эй,  қатігез 

бақташы!  Егер  мен  киікті  өлтіргім  келсе,  атып 

өлтіретін едім. Мен оны тірідей ұстағым келді. Біреудің 

жабайы  аңын  неге  атасың?  -  деп,  Зияд  батырға  қарай 

атымен жақындайды. 

Зияд батырды осылайша өлтірейін деп жақындаған 

кезде,  кенет  жартастан  жолбарыс  атып  шығады. 

Патшайымның  аты  шошып,  артқа  шегінеді.  Сол  сәтте 

Қамархан  аттан  құлап,  қолын  семсерімен  жаралап 

алады.  

Ал,  Зияд  батыр  жолбарысты  көре  сала  сақпанға  тас 

салып,  көздей  бастайды.  Жолбарыс  енді  патшайымға 

секіре бергенде, тас оның дәл басына тиеді. Жолбарыс 

құлап  өледі.  Зияд  батыр  патшайымға жақындап  келсе, 

жүктеу/скачать 4,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: