Қазақстан республикасы денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі
Шуыл – қоршаған ортаның физикалық факторы
жүктеу/скачать 1,24 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дыбыс – материалдық ортадағы қозғалыстың толқуы, ол икемді және инерциялы, қандай да болмасын қайнар көзден бастау алады.
| 1 Шуыл – қоршаған ортаның физикалық факторы
1. Шуылдың физикалық сипаттамасы, оның жиілігінің сипаттамасы Шуыл сөзіне сипаттама бермес бұрын бұл сөздің мәнін түсіну қажет. Бәрімізге белгілі шуылды дыбыс толқыны туғызады, ол материалдық ортадағы қозғалыс толқуы нәтижесінде қалыптасады. Сондықтан да дыбыс, дыбыс толқыны және дыбыстық алқап ұғымдарын зерделеген жөн. Дыбыс – материалдық ортадағы қозғалыстың толқуы, ол икемді және инерциялы, қандай да болмасын қайнар көзден бастау алады. Демек, дыбыс белгілі бір ортада басқа да икемді заттармен қарым-қатынасқа түскенде немесе өзара байланыс жасағанда пайда болады, нәтижесінде қозғалыс толқыны туады. Бұл қозғалыстың материалдық ортаға таралуы дыбыс толқыны дер аталады. Белгілі бір ортадағы толқынның таралуын анықтау, дыбыс толқыны таралатын аумақ немесе область дыбыс алқабы деп аталады [1, 2]. Ортадағы механикалық тербеліс амплитуда, жиілік және жылдамдық деп сипатталады. Дыбыс амплитудасы Амплитуда – бұл қоюлану және ластану барысындағы қысым өзгерісінің көлемі. Дыбыс алқабында дыбыс толқыны тарау барысында траспортирленуші ортаның деформациясы байқалады, яғни, қысым аймағы (компрессия) және тоғынан ажырау (1 сурет). Мұндайда ортадағы қысымның өзгерісі байқалады. Аталған дыбыс алқабындағы дыбыс толқындары жүретін атмосфералық қысым мен қысымның айырмашылығы дыбыстық қысым деп аталады және паскаль арқылы бейнеленеді (ПА) 1 кесте – Дыбыс толқынының ауысу үдерісі (http://wiki.integral.ru/index.php) [4] Сонымен қатар амплитуда дыбысталудың қысымын және оның күшін (қарқындылығын) анықтайды: ол үлкен болған сайын дыбыс қысымы да зорайып, дыбыс қатты шығады. Дыбыс толқынының графикалық көрінісі 2 суретте берілген. Ең жоғарғы жағындағы және жарты айдың негіздемесі арасындағы арақашықтық амплитудаға сәйкес келеді және дыбыс қаттылығын сипаттайды. 2 сурет – Дыбыс толқынының графикалық бейнесі (http://wiki.integral.ru/index.php) [4] Дыбыс толқындары материалдық орта арқылы таралады, нәтижесінде дыбыс қысым пайда болады, ол өзімен бірге энергия ағынын туғызады. Бұл энергияның саны дыбыстың күшін анықтайды. Жазықтық бірлігі арқылы уақыт бірлігімен өтетін дыбыс энергиясының орташа ағыны дыбыс толқынының таралу бағытына қарай перпендикулярлы болады, ол дыбыс қарқындылығы деп аталады және (I) және Вт/м2 өлшенеді. Демек, дыбыстың қарқындылығы дыбыс қысымының ортадағы қарсылықты болады, ол келесідей формуламен беріледі (1 формула): мұнда I = P2 /Pc, (1) мұндағы Р - қысымның ортша квадраттық мағына (Па), Рс – ортаның ортадағы қарсылық салыстырмалы деңгейі (ауа үшні - 4,44 Нс/м3, су үшін – 1,4 * 106 Нс/м3). жүктеу/скачать 1,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|