- бап. Діни бірлестікті тіркеуден бас тарту

162 
 
тұлғалардың
 
басшылары  болса  және  (немесе)  Қазақстан 
Республикасының
 
Қылмыстық
 
кодексінің
 192, 216, 217-
баптары 
бойынша  қылмыстар  үшін  сотталған  болса,  және  (немесе) 
жоғалған құжаттар, жеке куәлігі ұсынылса. 
 
Егер құрылтайшы немесе басқа да ұсынылған құжаттардағы 
мәліметтер дәйексіз болған жағдайда және (немесе) құрылушы 
бірлестік  дінтану  сараптамасы  нәтижелері  негізінде  діни 
бірлестік  ретінде  мойындалмаса,  діни  бірлестікті  мемлекеттік 
тіркеу  және  қайта  тіркеу  кезінде  бас  тартуға  қосымша  негіз 
болады.  
 
 
18-
бап. Дiни бiрлестiктi қайта ұйымдастыру және тарату
 
 
1.  Діни  бірлестіктерді  қайта  ұйымдастыру  Қазақстан 
Республикасының
 
заңдарына сәйкес қосылу, бiрiгу, бөлiну, 
қайта  құру  және  бөлiнiп  шығу  жолымен  діни  бірлестіктің
 
құрылтай  құжаттары  уәкілеттік  берген  органның
 
шешiмi 
бойынша не сот шешімі бойынша жүзеге асырылады. Діни 
бірлестік  тек  басқа  діни  бірлестік  болып  немесе  жеке 
мекеме  болып  қайта  құрылуы  мүмкін.  Діни  бірлестіктерді 
қайта  ұйымдастыру  нәтижесінде  құрылған  ұйымдар  осы 
Заңның
 
талаптарына  сәйкес  келген  жағдайда  діни 
бірлестіктер ретінде тіркелуі мүмкін. 
 
2.  Діни  бірлестіктің
 
қызметін  тоқтата  тұру  және  оны 
тарату 
Қазақстан 
Республикасының
 
заңдарында 
белгiленген тәртiппен жүргізіледі.
 
Түсіндірмелі бап заңды тұлғаны қайта ұйымдастырудың
 
бес 
түрін  қарастырады  –
 
қосылу,  бірігу,  бөліну,  бөлініп  шығу  және 
қайта құрылу. Оның
 
үстіне бұл түрлер  үйлесуі мүмкін. Мысалы, 
жаңа  заңды  тұлғаның
 
бірігуші  заңды  тұлғасының
 
біреуінің
 
құрамынан  бөліну  арқылы  бірігу,  біртіндеп  бірігумен  бөліну, 
біртіндеп бірігумен бөліну.
 
Коммерциялық
 
емес  ұйым,  қайта  пайда  болған  ұйымды 
(
ұйымдарды)  мемлекеттік  тіркеу  кезінен  бастап  бірігу  түрінде 
қайта 
ұйымдастыру 
жағдайын 
қоспағанда, 
қайта 
ұйымдастырылған болып саналады.
 
«Коммерциялық
 
емес ұ
 
йымдар  туралы»  Заңның
  25-
бабына  сәйкес  коммерциялық
 
емес  ұйымның
 
оған  басқа 
ұйымның
 
қосылуы  түрінде  қайта  ұйымдастырылуы  кезінде 
олардың
 
біріншісі  заңды  тұлғалардың
 
мемлекеттік  тіркеуіне 
қосылушы  ұйым  қызметінің
 
тоқтатылуы  туралы  жазба 
енгізілгеннен бастап  қайта ұйымдастырылған болып саналады. 
Қайта ұйымдастырылу нәтижесінде қайта пайда болған ұйымды 

163 
 
(
ұйымдарды)  мемлекеттік  тіркеу  және  заңды  тұлғалардың
 
мемлекеттік  тіркеуіне  қайта  ұйымдастырылған  ұйымның
 
(
ұйымдардың
) 
қызметінің
 
тоқтатылуы  туралы  жазба  енгізілуі 
заңды  тұлғаларды  мемлекеттік  тіркеу  туралы  белгіленген 
заңнамаға сәйкес жүзеге асырылады. 
 
 
19-
бап. Мемлекет және шетелдік діни бірлестіктер
 
1.  Шетелдік  діни  орталық
 
уәкілетті  органмен  келіспей 
тағайындаған  діни  бірлестік  басшысының
 
қызметін  жүзеге 
асыруына жол берілмейді. 
 
2.  Шетелдік  діни  орталық
 
діни  бірлестіктің
 
басшысы 
лауазымына  кандидатты  келісу  үшін  уәкілетті  органға 
мынадай құжаттарды:
 
1)  кандидат  туралы,  оның
 
шетелдік  діни  орталықтағы 
бұрынғы 
қызметі 
туралы 
мәліметтер 
қамтылған 
қолдаухатты;
 
2)  кандидатты  Қазақстан  Республикасының
 
аумағында 
жұмыс істейтін  діни  бірлестіктің
 
басшысы  етіп  тағайындау 
туралы шешімді;
 
3) діни бірлестіктің
 
басшысы лауазымына кандидаттың
 
паспортының
 
немесе жеке куәлігінің
 
көшірмесін ұсынады. 
 
Құжаттар  қазақ
 
және  орыс  тілдеріне  аудармасының
 
дұрыстығын 
Қазақстан 
Республикасында 
нотариат 
куәландырған және аударманы жүзеге асырған аудармашы 
қолының
 
түпнұсқалығын  Қазақстан  Республикасында 
нотариат куәландырған түрінде табыс етіледі.
 
3.  Осы  баптың
  2-
тармағында  көрсетілген  құжаттарды 
уәкілетті  орган  олардың
 
ұсынылған  күнінен  бастап 
күнтізбелік отыз күн ішінде қарайды.
 
4.  Егер  Қазақстан  Республикасындағы  діни  бірлестік 
басшысының
 
қызметі 
конституциялық
 
құрылысқа, 
қоғамдық
 
тәртіпке, адам құқықтары мен бостандықтарына, 
халықтың
 
денсаулығы 
мен 
имандылығына 
қатер 
төндіретін болса, уәкілетті орган шетелдік діни
 
орталықтың
 
оны
  
тағайындауына келісуден бас тартады.
   
Конституцияның
 
5-
бабы 
5
-
тармағымен 
Республика 
аумағындағы  шетелдік  діни  бірлестіктердің
 
қызметі,  сонымен 
қатар  республикада  шетелдік  діни  орталықтардың
 
діни 
бірлестіктердің
 
басшыларын тағайындау республиканың
 
сәйкес 
мемлекеттік 
органдарымен 
келісім 
бойынша 
жүзеге 
асырылатындығы анықталған. 
 

164 
 
Түсіндірмелі  бапта  аталмыш  конституциялық
 
ереженің
 
жүзеге асырылу тәртібі анықталады. 
 
Әсіресе,  сақталуы  тиіс  талаптар  жазылған.  Мұндай 
талаптарға  шетелдік  діни  орталықтың
 
уәкілетті  органға  діни 
бірлестік басшысы лауазымына үміткерді келісіу үшін ұсынатын 
құжаттары жатады:
 
1. 
Үміткер 
туралы 
мәліметті, 
оның
 
шетелдік 
діни 
орталықтағы алдыңғы қызметін құрайтын қолдаухат;
 
2. 
Қазақстан  Республикасы  аумағында  қызмет  ететін
 
діни 
бірлестік басшысымен үміткер тағайындау туралы шешім;
 
3. 
Діни  бірлестік  басшысы  лауазымына  үміткердің
 
төлқұжат 
немес жеке куәлігінің
 
көшірмесі.
 
Құжаттар 
Қазақстан 
Республикасының
 
нотариалдық
 
куәландырылған түрінде ұсынылады, қазақ
 
және орыс тілдеріне
 
аударманың
 
сәйкес  келуі,  аударманы  жүзеге  асырушы 
аудармашының
 
қолының
 
түпнұсқалығы.  Сонымен  қатар, 
уәкілетті 
орган 
шетелдік 
діни 
орталықпен 
Қазақстан 
Республикасында  діни бірлестік басшысын тағайындауды, егер 
қызметі  констиуциялық
 
құрылымға,  қоғамдық
 
тәртіпке,  адам 
құқығы  мен  бостандығына,  денсаулығына  және  халық
 
адамгершілігіне қауіп төндірсе,  келісуден бас тартуға құзыретті. 
 
 
 
5-
тарау. 
 
ДІНИ БІРЛЕСТІКТЕРДІҢ
 
МҮЛІКТІК ҚҰҚЫҚ
 
                                    
ҚАТЫНАСТАРЫ
 
             
20-
бап. Дiни бiрлестiктердiң
 
меншiгi
 
 
1.  Дiни  бiрлестiктердiң
 
өз  қаражаты  есебінен  сатып 
алынған  немесе  жасалған,  Қазақстан  Республикасы 
азаматтарының, 
шетелдіктер 
мен 
азаматтығы 
жоқ
 
адамдардың
, 
ұйымдардың
 
қайырмалдықтарға  берген 
немесе  Қазақстан  Республикасының
 
заңдарына  қайшы 
келмейтiн  басқа  да  негiздер  бойынша  сатып  алынған 
мүлiкке меншiк құқығы бар.
  
2. 
Меншік 
құқығындағы 
жылжымайтын 
және 
жылжымалы
  
мүлік  діни  бірлестіктердің
 
меншігі  болып 
табылады.
 
3. 
Қазақстан  Республикасының
 
шегінен  тыс  жердегі 
мүлік те дiни бiрлестiктердің
 
меншiгiнде болуы мүмкiн.
  
4.  Дiни  бiрлестiктер  ерiктi  түрде  қаржылай  және  басқа 
да қайырмалдықтар сұрауға және оларды алуға құқылы.
    

165 
 
5.  Дiни  бiрлестiктердiң
 
меншiк  құқығы  заңмен 
қорғалады.
  
Аталмыш  баптың
  1-
тармағының
 
ережелері  ҚР  Азаматтық
 
Кодексінің
 
109  «Діни  бірлестік»  бабының
 
ережелеріне 
негізделеді, ол діни бірлестіктердің
 
өз қаражаты есебінен сатып 
алынған  немесе  жасалған,    азаматтардың
, 
ұйымдардың
  
қайырмалдықтарға  берген  немесе  мемлекетпен  берілген  және 
заңнамалық
 
актілерге  қайшы  келмейтін  басқа  да  негіздер 
бойынша  сатып  алынған  мүлiкке  меншiк  құқығы  бар  екендігін, 
сонымен  қатар  діни    бірлестік  қатысушылары  (мүшелері) 
олармен  осы  ұйымға  берген  мүлікке,  онымен  қоса  мүшелік 
жарнаға  құқықтарын  сақтамайтындығын  орнатады.  Олар  діни 
бірлестік міндеттемелеріне жауап бермейді, ол діни бірлестік өз 
мүшелерінің
 
міндеттемелері бойынша жауап бермейді. 
 
Сөйтіп,  діни  бірлестіктің
 
өз  қаражаты  есебінен  сатып 
алынған  немесе  қайырымдылыққа  берілген  және  меншік 
құқығына  жататын  мүлiккті  өз  қалауы  бойынша  пайдалануға 
және иелік етуге құқығы бар. Қайыр
-
садақа ұғымы жылжымалы 
және жылжымайтын мүлікті сыйлыққа беру ретінде түсіндіріледі. 
Мүлікті рәсімдеу кезінде ҚР Азаматтық
 
Кодексінің
 
сыйлықты іске 
асыруға келісім туралы ережелері қолданылуы мүмкін. 
 
Сондай
-
ақ,  мемлекеттік  тіркелуге  тиісті  мүлікке  (көлік, 
жылжымайтын  мүлік  және  т.б.)  құқықтары  пайда  болудың
 
шарттары сақталу қажет. 
 
ҚР  «Коммерциялық
 
емес  ұйымдар  туралы»  Заңының
  35-
бабына  сәйкес  діни  бірлестіктің
 
ақшалай  және  өзге  де  түрде 
мүлік құруының
 
қайнар көздері мыналар: 
 
1) 
құрылтайшылардан  (қатысушылардан,  мүшелерден) 
түсім;
 
2) 
ерікті мүліктік жарналар және қайырмалдық
;  
3) 
белгіленген 
заңнамалық
 
жағдайларда 
тауарлар, 
жұмыстар,  қызметтерді  жүзеге  асырудан  түскен  түсімдер 
(пайда);
 
4) 
акциялар,  облигациялар,  басқа  да  құнды  қағаздар  және 
салымдардан  (депозиттер)  алынатын  үлесақылар  (кіріс), 
сыйақылар (мүдде);
 
5)  
заңмен тыйым салынбаған басқа да түсімдер. 
 
Аталмыш  баптың
  2-
тармағына  сәйкес,  діни  бірлестік 
меншігінде 
оның
 
жарғысында 
көрсетілген 
қызметін 
материалдық
 
қамтамасыз  ету  үшін  қажетті  жер  телімдері, 
үйлер,  құрылыстар,  ғимараттар,  көлік,  жабдық,  дүние
-
мүлік, 

166 
 
ақшалай  қаражат,  акциялар,  басқа  да  құнды  қағаздар  және 
басқа мүлік болуы мүмкін. 
 
Осылайша,  діни    бірлестіктер  оларға  меншік  құқығына 
тиесілі 
мүлікті 
тек 
олардың
 
жарғыларымен 
тікелей 
қарастырылған  мақсаттарға  қол  жеткізу  үшін  ғана  пайдалануға 
құқылы. 
 
Діни  бірлестік  діни  білім  беру  ұйымдарын,  баспа, 
реставрациялық,  көркемдік  және  басқа  да  кәсіпорындарды  тек 
қана  шаруашылық
 
серіктестік  түрінде  ғана  құруға  құқылы. 
Сондықтан ол кәсіпорын құру жағдайында оның
 
мүлігінің
 
меншік 
иесі  болып  табылмайды,  бірақ
 
құрушы  болып  табылады  және 
кәсіпорын  мүлкіне  міндетті  құқығын  сақтап  қалады.  Діни 
бірлестіктер 
коммерциялық
 
емес 
ұйымдар 
тобына 
жататындығын  ескерсек,  олар    кәсіпкерлік  қызметін  тек  қана 
жарғылық
 
мақсатқа қол жеткізу үшін ғана жүзеге асыра алады. 
 
Аталмыш  баптың
  3-
тармағы  діни  бірлестіктің,  сонымен 
қатар  Қазақстан  Республикасы  аумағымен  қатар,  шегінен  тыс 
жерлерде  де  өз  қаражаты  есебінен  сатып  алынған, 
азаматтардың
, 
ұйымдардың
 
 
қайырмалдықтарға  берген, 
мемлекетпен  меншікке  берілген  немесе  заңнамаға  қайшы 
келмейтін  басқа  да  тәсілдер  бойынша  сатып  алынған 
жылжымалы  және  жылжымайтын  мүлкі  болуы  мүмкіндігін 
айтады.  
 
Аталмыш  баптың
  4-
тармағы  діни  бірлестікке  ерікті  түрде 
қаржылай  және  басқа  да  қайырмалдықтар  сұрауға  мүмкіндік 
береді.
 
Заң
 
қайырымдылық
 
жасаушы  ретіндегі  тұлғалар 
шеңберін  шектемейді.    Қайырмалдықтар  ала  отырып,  діни 
бірлестік ешкімнің
 
рұқсатын немесе мақұлдауын қажетсінбей
-
ақ
 
құқыққа ие болуы немесе меншікке мүлік алуы мүмкін.    
 
Дiни  бiрлестiктердiң
 
меншiк  құқығы  заңмен  қорғалады. 
Азаматтық
 
заңнамамен  мүліктік  мүдделерді  олардың
 
бұзылуы 
немесе    таласуы  кезінде  меншіктеу  және  қорғауға  азаматтық
 
құқықтарды қалпына келтіруге немесе мойындауға бағытталған 
меншік  құқығын  қорғау  құралдары  қарастырылған.  Сот 
органдарына талап ету арызын беру қорғау құралы бола алады 
(мысалы,  бөтен  заңсыз  иеленуден  мүлікті  талап  ету  туралы; 
иеліктен  айырылумен  байланысты  емес  олқылықтарды  жою 
туралы;  меншік  құқығын  мойындау  туралы;  меншік  иесіне 
жасалған залалды төлеу туралы; негізсіз сатып алынған немесе  
жинақталған  мүлікті  қайтару  туралы;  келісім  бойынша 
пайдалануға берілген заттарды қайтару туралы). 
 

167 
 
Есте  қаларлығы,  күшін  жоғалтқан  1992  жылғы  15 
қаңтардағы  «Сену  бостандығы  және  діни  бірлестіктер  туралы» 
заңның
 
нормативтік
-
құқықтық
 
актінде,  16
-
бабында  қандай 
объекттер  діни  бірлестіктің
 
меншігі  санала  алатындығының
 
түсініктемесі  орын  алған.  Соған  ұқсас  ереже  1997  жылғы  26 
қыркүйегіндегі  Ресей  Федерациясының
 
«Ар
-
намыс  бостандығы
 
және  діни  бірлестіктер  туралы»  федералдық
 
заңында  да  орын 
алған.  Аталмыш  заңда  тек  қана  тұжырымдама  ғана  бар,  оған 
сәйкес  діни  бірлестіктердің
 
меншігі  жылжымалы  және 
жылжымайтын мүлік болып саналады.  
 
ҚР  «Діни  қызмет  және  діни  бірлестіктер  туралы»  жаңа 
заңында  негізгі  ерекшелік  ереже  енгізу  болып  саналады,  ол 
арқылы  діни  бірлестіктер  қазақстан  Республикасының
 
заңды 
тұлғалары 
болуы 
міндетті 
емес 
шетелдіктермен, 
азаматтығы 
жоқ
 
адамдармен 
және 
ұйымдармен
,  
қайырымдылыққа  берілген  мүлікке  меншік  құқығын  иеленуі 
мүмкін. Діни бірлестіктердің
 
қызметін реттейтін алдыңғы заңда, 
сонымен  бірге  Ресей  Федерациясы,  Беларусь  Республикасы 
және  Өзбекстан  Республикасы  секілді  мемлекеттердің
 
осыған 
ұқсас нормативтік актілерінде де мұндай ереже болған жоқ
.  
Діни бірлестіктердің
 
меншігінде Қазақстан Республикасынан 
тыс  жерде  орналасқан  мүлік  болуы  мүмкін,  оны  иелену  және 
пайдалану халықаралық
 
жеке құқық
 
принциптері мен ережелері 
реттеледі. 
 
Дiни  бiрлестiктер  ерiктi  түрде  қаржылай  және  басқа  да 
қайырмалдықтар  сұрауға  құқылы.    Аталмыш  ереже  қаржылық
 
тұрақтылық
 
және тәуелсіздік мәселелерінде діни бірлестіктердің
 
қызметін көп жағдайда жеңілдетеді. 
 
 
21-
бап.  Мемлекеттiң
, 
ұйымдар  мен  жеке  тұлғалардың
 
меншiгi болып табылатын мүлiктi пайдалану
 
 
1.  Дiни  бiрлестiктер  өздерiне  шарттық
 
негiзде берілген 
үйлердi, аумақты және мүлiктi пайдалануға құқылы.
  
2.  Діни  мақсаттағы  тарих  және  мәдениет  ескерткіштері 
діни 
бiрлестiктердің
 
пайдалануына 
Қазақстан 
Республикасының
 
заңнамасына сәйкес берілуі мүмкін. 
 
Аталмыш  бап  діни  бірлестік  мемлекеттік  мүлікті  немесе 
басқа  тұлғаға  тиесілі  мүлікті  тек  қана  азаматтық
 
заңнамамен 
және  мемлекеттік  мүлікті  басқару  және  қарау  мәселелері 
бойынша 
заңнамамен 
белгіленген 
тәртіпте 
пайдалану 
құқығында  ғана  пайдалана  алатындығын  айтады.  Әсіресе, 
мемлекеттік  мүліктің
 
берілуі  Қазақстан  Республикасының
 
Жер 

168 
 
кодексімен,  Қазақстан  Республикасының
 
«Мемлекеттік  мүлік 
туралы»  Заңымен,  2011  жылғы  28  шілдедегі  №  873  Қазақстан 
Республикасы 
Үкіметінің
 
«Мемлекеттік 
мүлікті 
мүліктік 
жалдаудың
 
(жалға  берудің
) 
үлгі  шартын  бекіту  туралы» 
қаулысымен,  2003  жылғы  13  қарашадағы  №  1140  «Жер 
учаскесін  немесе  жер  учаскесін  жалдау  құқығын  сату  жөніндегі 
сауда
-
саттықты  (конкурстарды,  аукциондарды)  ұйымдастыру 
және 
өткізу 
ережесін 
бекіту 
туралы» 
қаулысымен 
регламенттеледі. 
 
Діни  бірлестіктер,  меншікке
 
құқылы  бола  отырып,  сол 
мезгілде  оларға  келісімді  бастамаларда  берілген  ғимараттар, 
аумақ
 
пен  мүлік  пайдалануы  мүмкін.  Айта  кеткен  жөн,  1992 
жылғы «Діни сенім бостандығы және діни бірлестіктер туралы» 
заңда,  осыған  ұқсас  баптың
   
атында  «жеке  тұлғалар»  түсінігі 
жоқ
 
(мұның
 
орнына  «азаматтар»  түсінігі  бар),  сонымен  қатар 
«ұйымдар»  түсінігі  «қоғамдық»  деп  анықтап  белгіленген.  Тағы 
да  бір  маңызды  аспект  «облыстардың
 
(республиккалық
 
маңыздағы қалалар, астаналар) жергілікті атқарушы органдары 
діни  бірлестіктерге  меншікке  немесе  ақысыз  пайдалануға  діни 
ғимараттар және басқа да мемлекет меншігіндегі мүлікті беруге 
құқылы». 
 
Аталмыш  баптың
 
бірінші  бабына  келер  болсақ,  онда  діни 
бірлестіктер  өздерiне  шарттық
 
негiзде  берілген  үйлердi, 
аумақты және мүлiктi пайдалануға құқылы
 
екендігі айтылады. 
Аталмыш  ереже  сонымен  қатар  Ресей  Федерациясы  мен 
Өзбекстан  Республикасының
 
діни  бірлестіктерінің
 
құқықтық
 
қатынастарын  реттейтін  нормативтік
-
құқықтық
 
актілерде  де 
кездеседі.  Бірақ
 
1992  жылғы  ҚР  «Діни  сенім  бостандығы  және 
діни  бірлестіктер  туралы»  Заңында  «пайдалануға  құқылы» 
тұжырымдамасы  жоқ.  Келесідей  тұжырымдама  орын  алған  –
 
«діни  бірлестіктер  өздерiне  шарттық
 
негiзде  мемлекетпен, 
қоғамдық
 
бірлестіктермен және азаматтармен берілген үйлердi, 
аумақты және мүлiктi пайдаланады». 
 
Жаңа  заңда  діни  бірлестікпен  аумағы  іргелес  діни 
ғимарттарды беруге басымдық
 
құқық
 
туралы айтылатын тармақ
 
жоқ,  ол  өз  кезегінде  1992  жылғы  ҚР  «Діни  сенім  бостандығы 
және діни бірлестіктер туралы» Заңында кездескен болатын. 
 

жүктеу/скачать 1,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: