13-
бап. Діни бірлестіктерді құру
1. Діни бірлестік он сегіз жасқа толған, құрылтай
жиналысын
(съезін,
конференциясын)
шақыратын
Қазақстан
Республикасы
азаматтарының
бастамасы
бойынша құрылады, онда діни бірлестікті құру, оның
атауы, жарғысы туралы шешімдер қабылданады және
оның
басшылық
органдары
құрылады.
Азаматтар
153
құрылтай жиналысына (съезіне, конференциясына) өз еркі
бойынша жеке түрде қатысады.
2. Діни бірлестіктің
мынадай белгілері:
1) ортақ
діни ілімі;
2) діни жораларды, рәсімдер мен уағыздарды орындау;
3)
өз
қатысушыларын
(мүшелерін)
және
дін
ұстанушыларын дінге тәрбиелеу;
4)
қызметінің
діни бағыты болуға тиіс.
3. Республикалық
діни
бірлестіктер мен өңірлік діни
бірлестіктер өз жарғыларына сәйкес діни қызметшілер
даярлаудың
кәсіптік оқу бағдарламаларын іске асыратын
мекемелер нысанында діни білім беру ұйымдарын құруға
құқылы.
4. Діни білім беру ұйымдарын қоспағанда, діни
бірлестіктен басқа өзгеше ұйымдық
-
құқықтық
нысанда діни
қызметпен айналысатын заңды тұлғаларды құруға және
олардың
қызметіне жол берілмейді.
5. Мемлекеттік органдарда, ұйымдар мен мекемелерде,
білім беру және денсаулық
сақтау ұйымдарында діни
бірлестіктердің
ұйымдық
құрылымдарын құруға жол
берілмейді.
Қазақстан
Республикасының
Азаматтық
кодексінде
құрылтайшылардың
заңды тұлғаларды құру мәселелері 40
-
баппен реттеледі.
Түсіндірмелі бапта діни бірлестіктерді құру инициаторлары
он сегіз жасқа толған, діни бірлестік құру туралы, оның
атауы,
жарғысы туралы шешім қабылданатын, оның
басқарушы
органдары
құрылатын
құрылтайшы
жиналыс
(съезд,
конференция)
шақыратын,
Қазақстан
Республикасының
азаматтары болуы мүмкіндігі анықталады.
Сонымен қатар, діни бірлестіктерде болуы тиіс белгілер,
әсіресе, біртұтас дін оқуы, діни рәсімдер, салтанаттар және
уағыз жасау, өз қатысушыларын (мүшелерін) және діни
ізбасарларын діни тәрбиелеу, қызметтің
рухани бағыты атап
көрсетілген.
Аталмыш талап жалған діни құрылымдарды (мысалы, діни
ретінде
тіркеліп, салық
төлеуден қашатын коммерциялық
құрылымдар, өйткені Салық
кодексіне сәйкес діни бірлестіктер
әдебиет және басқа да діни заттарды шығарумен байланысты
емес таза коммерциялық
қызметті қоспағанда, діни бірлестіктер
барлық
салық
түрінен босатылған).
154
14-
бап. Діни бірлестіктің
атауы
1. Діни бірлестіктің
атауы ұстанатын діні мен
мәртебесін қамтуға тиіс.
2. Толық
және қысқартылған атауы мен оның
нышаны
Қазақстан Республикасының
және басқа да мемлекеттердің
мемлекеттік
рәміздерін,
Қазақстан
Республикасы
мемлекеттік органдарының
,
Қазақстан Республикасында
тіркелген
діни
бірлестіктердің,
сондай
-
ақ
Қазақстан
Республикасының
заңнамасын
бұзуына
байланысты
тыйым
салынған
және
(немесе)
таратылған
діни
бірлестіктердің
атауы мен нышанын толық
немесе оның
елеулі бөлігінде қайталамауға тиіс.
Азаматтық
кодекстің
38-
бабымен заңды тұлғаның
атауымен
оны пайдалану, оны пайдалануға тыйым салу бойынша және
т.б. негізгі ережелер анықталады.
Діни
бірлестіктің
атауы
–
бұл
діни
бірлестікті
жекешелендіруге септігін тигізетін, яғни оны басқа көптеген сол
немесе басқа саладағы, сол немесе басқа өңірдің, сол немес
басқа түрдегі діни бірлестіктерден бөліп көрсететін оның
ауызша мазмұны. Маңыздысы, барлық
басқа тіркелген діни
бірлестіктердің
арасында дәл осындай толық
ауызша
мазмұнмен, әсіресе аталмыш заңды тұлғаны жекешелендіретін
шешуші сөздермен басқа діни бірлестік болмауы.
Міндетті мәліметтерден бөлек, діни бірлестіктің
атауында
арнайы діни бірлестіктер үшін қарастырылған кейбір мәліметтер
қамтылу керек. Сонымен, аталған
бапта діни бірлестіктің
атауы
ұстанатын діні мен мәртебесін қамтуға тиіс деп бекітілген.
Мысалы, «Мәңгі өмір» Ұзынағаш Інжілдік Христиан
-
Баптистер Шіркеуі» жергілікті діни бірлестігі, оның
мәртебесі
(жергілікті діни бірлестік) мен ұстанатын дінін (Інжілдік
Христиан
-
Баптистер) белгілейді.
Діни бірлестіктің
атауы оның
бланкілеріне және аталған
заңды тұлға атынан мемлекеттік органдарға, шаруашылық
серіктестерге және өзге де үшінші жаққа жолданатын барлық
ресми құжаттарда бейнеленеді.
Қазақстан
Республикасы
Дін
істері
агенттігінің
http://din.gov.kz
ресми сайтында мынадай материалдар
орналастырылған:
-
Қазақстан Республикасының
аумағында сот шешімімен
тыйым салынған шетелдік ұйымдардың
тізімі;
-
қызметі ҚР аумағында тыйым салынған оккульттік
-
мистикалық
ұйымдардың
тізімі.
155
ҚР аумағында әрекет ететін заңды тұлғалар (соның
ішінде
діни бірлестіктер) туралы мәліметтердің
бірыңғай электрондық
деректер қорын қалыптастыру Қазақстан Республикасы Әділет
министрлігінің
Тіркеу қызметі комитетінің
және аумақтық
органдарының
құзыретіне кіреді. Сондай
-
ақ, аталған органдар
ұқсас атауы бар діни бірлестіктер туралы ақпаратты бере
алады.
15-
бап. Діни
бірлестіктерді мемлекеттік тіркеу
1. Дiни бiрлестiк оны мемлекеттік тіркеген сәттен
бастап заңды тұлғаның
құқық
қабiлеттілігiне ие болады.
2. Республикалық
діни бiрлестiктердi және өңірлік діни
бірлестіктерді
мемлекеттiк
тiркеудi
Қазақстан
Республикасының
Әдiлет министрлiгi жүзеге асырады.
Жергілікті діни бірлестіктерді мемлекеттік тіркеуді,
филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеуді аумақтық
әдiлет органдары жүзеге асырады.
3. Діни бірлестікті құру туралы шешім қабылданған
сәттен бастап екі ай мерзім
ішінде тіркелу үшін тіркеуші
органға өтініш беріледі. Өтінішке:
1) діни бірлестік басшысының
қолы қойылған діни
бірлестіктің
жарғысы;
2)
құрылтай
жиналысының
(съезінің
,
конференциясының
)
хаттамасы;
3)
құрылатын
діни
бірлестіктің
бастамашы
азаматтарының
тіркеуші орган белгілеген нысан бойынша
электрондық
және қағаз жеткізгіштердегі тізімі;
4) дiни бiрлестiктiң
орналасқан жерiн растайтын құжат;
5) діни ілімнің
пайда болу тарихы мен негіздерін ашып
көрсететін және осы ілімге сәйкес келетін діни қызмет
туралы
мәліметтер қамтылған діни баспа материалдары;
6) заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу үшін алымдар
төлемін растайтын құжат;
7) діни бірлестіктің
басшысын сайлау туралы шешім не
шетелдік діни орталық
басшыны тағайындаған жағдайда,
уәкілетті органмен келісілгенін растайтын құжат қоса
беріледі.
4.
Өңірлік діни бірлестікті тіркеу кезінде тіркеуші орган
белгілеген нысан бойынша өңірлік діни бірлестіктерді
құруға
бастамашылық
жасаған
жергілікті
діни
бірлестіктердің
әрқайсысының
қатысушыларының
тізімі,
сондай
-
ақ
олардың
жергілікті
діни
бірлестіктері
156
жарғыларының
нотариат
куәландырған
көшірмелері
қосымша табыс етіледі.
5. Республикалық
діни бірлестіктер мәртебесін растау
үшін тіркелген күнінен бастап бір жыл өткенге дейін
тіркеуді жүзеге асыратын органға олардың
құрылымдық
бөлімшелерінің
(филиалдары мен өкілдіктерінің) аумақтық
әділет органдарында есептік тіркеуден өткенін растайтын
құжаттардың
көшірмелерін ұсынуға міндетті.
6. Осы баптың
5-
тармағының
талаптарын орындамаған
жағдайда,
республикалық
діни
бірлестік
Қазақстан
Республикасының
заңдарында белгіленген тәртіппен қайта
ұйымдастырылуға немесе таратылуға жатады.
7. Діни бірлестіктерді мемлекеттiк тіркеу және олардың
филиалдары мен өкілдіктерін есептiк тiркеу, діни
бірлестіктерді қайта тiркеу, тiркеуден бас тарту осы Заңда
көзделген
ерекшеліктер
ескеріле
отырып,
«Заңды
тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен
өкілдіктерді
есептік
тіркеу
туралы»
Қазақстан
Республикасының
Заңында көзделген тәртiппен және
мерзiмде жүзеге асырылады.
8. Мемлекеттік тіркеудің
(
қайта тіркеудің) мерзіміне
дінтану сараптамасын жүргізу және діни бірлестікті құруға
бастамашы азаматтар тізімінің
осы Заңның
талаптарына
сәйкестігін тексеру үшін үзіліс жасалады.
9. Тіркеуші орган мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу)
мерзіміне үзіліс жасау туралы шешім қабылданған күннен
бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей уәкілетті органға
дінтану сараптамасын жүргізу және діни бірлестіктер құруға
бастамашы азаматтар тізімдерін тексеруді ұйымдастыру
үшін қажетті құжаттардың
көшірмелерін жібереді.
10.
Ұсынылған құжаттардың
заңнамаға сәйкестігін
тексерудің, жүргізілген дінтану сараптамасының, діни
бірлестікті
құруға
бастамашы
азаматтардың
тізімін
тексерудің
нәтижелері
бойынша
діни
бірлестікті
мемлекеттік тіркеу туралы немесе мемлекеттік тіркеуден
бас тарту туралы шешім қабылданады.
Заңды тұлғаны, сонымен қатар діни бірлестікті тіркеу
міндетті болып саналады, немесе тіркеуге дейін заңды тұлға
болмайды; оның
пайда болу кезі, оның
құқыққа ие болуы және
қабілеттілігі ол мемлекеттік тіркеуден өткеннен кезден бастап
пайда болады.
157
Тіркеу тәртібі «Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және
филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу туралы» Заңмен
бекітілген. Онымен қоса, Қазақстан Республикасының
Әділет
министрінің
2007 жылғы 12 сәуірдегі № 112 «Заңды тұлғаларды
мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік
тіркеу жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы» бұйрығымен діни
бірлестікті тіркеу үші қажетті құжаттар тізімі мен басқа да
материалдар анықталған.
Тіркеу мазмұны, ол:
а) діни бірлестіктің
пайда болу фактін растайды;
б) елдің
барлық
діни бірлестіктеріне мемлекеттік есеп
жүргізуге мұмкіндік береді, немесе олар тіркеу арқылы біртұтас
мемлекеттік тіркелімге енгізіледі;
в) діни бірлестіктің
қызметін мемлекеттік бақылау
мүмкіндігін қамтамасыз етеді;
г) жариялылық
жағдайын тудырады, себебі тіркеу
органдары арқылы кез
-
келген қызығушылық
тудырған тұлға діни
бірлестікті сипаттайтын, әрине жасырын немесе коммерциялық
құпиядан
тұратын
материалдардан
басқа
барлық
материалдармен танысып шығуға құқылы.
Құқықтық
сипаттамасы
АК
43
-
бабында
көрсетілген
филиалдар мен өкілдіктер және оған түсініктемелер онда
жұмыс істейтін тіркеуші органдарда орналасу жерлері бойынша
тіркеледі. Филиалдар мен өкілдіктер тұрақты заңды тұлға
болмағандықтан, тіркеу кезінде құрылтайшы құжаттар емес,
филиалдар мен өкілдіктер құру туралы діни бірлестік шешімінің
көшірмесін ұсынуы қажет.
Түсіндірмелі бапта діни бірлестіктерді мемлекеттік тіркеу
туралы ереже толығымен талқыланады, әсіресе:
Діни бірлестік заңды тұлға құқығына оның
мемлекеттік
тіркеуден өткен кезінен бастап ие болады;
Республикалық
діни бірлестіктер мен өңірлік діни
бірлестіктерді мемлекеттік тіркеу Қазақстан Республикасының
Әділет министрлігімен жүзеге асырылады;
Өңірлік діни бірлестіктерді тіркеу кезінде қосымша
өңірлік діни бірлестіктер құруға ынтагерлік білдіру, әрбір
жергілікті діни бірлестіктер мүшелерінің
тізімі ұсынылады.
16-
бап. Дiни бiрлестiктiң
жарғысы
1. Дiни бiрлестiк өз қызметiн жарғының
негiзiнде жүзеге
асырады, онда мыналар:
1) атауы, қызметінің
мәні
мен мақсаттары;
158
2) орналасқан жерi және оның
шегінде өз қызметін
жүзеге асыратын аумақ
;
3)
құрылымы, басқару органдарын қалыптастыру
тәртiбi мен олардың
құзыреті;
4)
қатысушыларының
(мүшелерінің
)
құқықтары мен
мiндеттерi;
5)
ұстанатын діні, діни ілімінің
негіздері және осы ілімге
сәйкес келетін діни қызметі туралы мәліметтер;
6) діни бірлестіктің
мүшесі етіп қабылдаудың
және одан
шығудың
шарттары мен тәртібі;
7) мүлікті қалыптастыру көздері;
8)
құрылтай құжаттарына өзгерістер мен толықтырулар
енгiзу тәртiбi;
9)
қызметін қайта ұйымдастыру және оны тоқтату
шарттары;
10) таратылған жағдайда мүлікті пайдалану тәртібі;
11) филиалдар мен өкілдіктер туралы мәліметтер
болуға тиіс.
2. Дiни бiрлестiктiң
жарғысында оның
қызметіне
қатысты және Қазақстан Республикасының
заңнамасына
қайшы келмейтін өзге де ережелер болуы мүмкін.
3. Діни ілім негіздері мен діни қызмет туралы
мәліметтерде негізгі діни идеялар, діни бірлестік қызметінің
нысандары, осы діни бірлестік
қатысушыларының
(мүшелерінің) және басқа да адамдардың
неке мен
отбасына,
білімге,
денсаулыққа
көзқарасының
ерекшеліктері, оның
қатысушылары (мүшелері) мен
қызметшілерінің
конституциялық
құқықтары
мен
міндеттерін іске асыруға
көзқарасы қамтылуға тиіс.
Кез
-
келген коммерциялық
емес қоғамдық
бірлестік, діни
бірлестік өз қызметін жарғы негізінде жүзеге асыруы тиіс.
Осылайша, 16
-
бап діни бірлестік мазмұнын сипаттайтын
бөлімдерден тұрады. Жарғы діни бірлестікт қызметін ішкі
ұйымдастыру үшін қажет. Ол оның
басқару органдары мен оның
құзыретін, лауазымдық
тұлғалардың
құқықтық
мәртебесін және
басқа да мәселелерді құру тәртібін анықтайды. Заңды тұлғаның
құрылтайшы құжаттар мәселелері Азаматтық
кодекстің
41-
бабы
мен «Коммерциялық
емес ұйымдар туралы» Заңмен реттелген.
Түсіндірмелі бап жарғыда қандай мәліметтер болуы тиіс
екендігін анықтайды.
159
Атауы
Діни құрылымның
атын және ұйымдастырушылық
-
құқықтық
түрін қоса алғанда толық
атауын көрсету қажет. Мысалы,
«Павлодар облысы Ехоба Куәгерлерінің
Христиандық
қоғамы,
Екібастұз» ЖДБ, мұнда ЖДБ –
оның
ұйымдастырушылық
-
құқықтық
түрі, «Павлодар облысы Ехоба Куәгерлерінің
Христиандық
қоғамы, Екібастұз» сөзі –
бірлестік атауы, онда
сонымен қатар оның
орналасу тенрриориясы да көрсетіледі.
Діни бірлестіктің
атауы өзгерген жағдайда оның
қайта
тіркеуден өтуі қажет.
Қызметінің
мәні мен
мақсаттары
Бұл жерде діни бірлестіктің
қызметі неге бағытталғандығы
туралы
айтылып
отыр
(діни
қажеттіліктердің
қанағаттандырылуы, құрылу қызметі, миссионерлік және т.б.).
Қызмет мақсаты діни бірлестік неге ұмтылатындығы туралы
мәлімет болып саналады (ілімнің
таралуы, жаңа азаматтарды
тарту, діни қызметкерлерді дайындау және т.б.).
Орналасу жері және ол өз қызметін жүзеге асыратын
аумақ
Орналасу жері ретінде аталмыш діни бірлестік, сонымен
қатар ғимарат (жалға алынған немесе жеке меншік иесіндегі
ғимарат) орналасқан мекен
-
жайды көрсетуге болады.
Қызмет аумағына келер болсақ, онда бұл діни бірлестіктің
жергілікті, өңірлік және республикалық
мәртебесін анықтау үшін
қажет.
Басқару органдарының
құрылымы, құрылу тәртібі және
құзыреті
Діни білестік, кез
-
келген басқа коммерциялық
емес бірлестік
секілді, жоғарғы органы (ортақ
жиын), атқарушы органы
(шіркеулік кеңес, мүфти, пастор және т.б.) және бақылаушы
органы (ревизиялық
комиссия) болуы тиіс. Сонымен қатар басқа
да құрылымдық
бөлімшелер құруға болады. «Коммерциялық
емес ұйымдар туралы» Заңмен жоғарғы органның
шектеулі
қызметтері анықталған.
Қатысушылардың
(мүшелердің
)
құқықтары
мен
міндеттері
Жарғының
бұл бөлімінде аталмыш бірлестіктің
қызметіне
күштеп тартуды, ақшалай қаражаттың
еріксіз жиналуын шектеу
және т.б. мақсатта діни бірлестіктер мүшелерінің
құқықтары мен
міндеттері туралы талқыланады.
Ұстанатын діні, діни ілімінің
негіздері және осы ілімге
сәйкес келетін діни қызметі туралы мәліметтер;
160
Аталмыш талаптар қазіргі кездегі конфессиялардың
ағымдардың
және діни сипаттағы бағыттардың
көп түрінің
болуымен келісілген. Осылайша, заң
шығарушы жарғыда діни
бірлестіктің
сол немесе басқа сенімге жатқызылуын реттеуді,
дін оқуы пайда болу тарихын сипаттауды, оның
неке мен
отбасына қатынасын, білім мен денсаулық
сақтауға және т.б.
талап етеді.
Діни бірлестік мүшелігіне қабылдаудың
және одан
шығудың
шарттары мен тәртібі
Аталмыш
бөлімде
өз
еркімен
немесе
басқару
органдарының
шешімімен діни бірлестік мүшелігіне кіру және
шығу тәртібі, қабылдаудың
қажетті рәсімдері (шоқындыру,
ақшалай жарна және т.б.) анықталады.
Мүліктің
құрылу көздері
Жарғыда діни бірлестік мүлігін құру мәселелері туралы
мәліметтер көрсетіледі. Дәстүрлі түрде мұндай қайнар көздерге
азаматтар мен ұйымдардың
құрбандығы, тауар, жұмыс және
қызмет айналымынан түскен түсімдер және т.б. жатады.
Құрылтай құжаттарына өзгертулер мен толықтырулар
енгізу тәртібі
«Коммерциялық
емес
ұйымдар
туралы»
Заңмен
коммерциялық
емес
ұйымдардың
жоғарғы
басқарушы
органының
шектеуші
құзыретіне
коммерциялық
емес
ұйымдардың
құрылтайшылық
құжаттарын қабылдау, өзгертулер
мен толықтырулар енгізу жатады.
Қызметін
қайта
ұйымдастыру
және
тоқтату
шарттары
«Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» Заңмен діни
бірлестіктердің
қайта құрылуы діни бірлестіктің
құрылтайшылық
құжаттарымен
уәкілетті орган шешімі немесе сот шешімі
бойынша (қосылу) бірігу, қосылу, бөліну, қайта құрылу және
бөлініп шығу жолымен Қазақстан Республикасы заңдарына
сәйкес жүзеге асырылуы мүмкін екендігі анықталады.
Діни бірлестік тек қана басқа діни бірлестікке немесе жеке
мекемеге ғана құйта құрыла алады.
Діни бірлестіктердің
қайта құрылуы нәтижесінде құрылған
ұйымдар діни бірлестік ретінде осы Заң
талаптарына сай
болған жағдайда ғана тіркеле алады.
Мүлікті тарату жағдайында пайдалану тәртібі
Діни бірлестіктің
жойылу немесе қызметін тоқтатуы кезінде
оның
жеке меншігіндегі мүлікті басқару оның
жарғысы мен
161
Қазақстан Республикасының
заңнамасына сәйкес жүзеге
асырылады.
Филиалдар мен өкілдіктер туралы мәліметтер
Филиалдар мен өкілдіктер тұрақты заңды тұлғалар болып
саналмайды, алайда оларды құрған негізгі заңды тұлғалардың
мүліктік және аумақтық
жекеленген бөлімшелері болып
табылады.
Негізгі заңды тұлғаның
бөлігі бола отырып, филиал (өкілдік)
бірде бір оның
негізгі белгілерін иеленбейді:
а) оның
өзіндік жекеленген мүлігі жоқ
;
б) ол (филиал) өз атынан емес, оны құрған заңды тұлғаның
атынан жұмыс істейді;
в) ол тұрақты мүліктік жауапкершілікке ие емес, керісінше
оның
іс
-
әрекеттері үшін негізгі заңды тұлға жауапты.
Достарыңызбен бөлісу: |