201
риялайды. Нәтижесінде, адам еркіндігі өзінің түпнегізділігін иеленіп,
өмірге енеді. Жеке меншік арқылы ғана адамның еркіндігі
тұлғаның
еркіндігіне
айналады. Адам еркінің субъективтілігі (озбырлығы)
ақылды тұлғаға
орын босатады. Олай болса, жерге деген жеке меншік
үшін жеңіспен аяқталған күрестің тарихи ұзақ кезеңі – бұл заңдылық,
бұл ақылдың жеңісі.
Мораль құқыққа қарсы тұрады. Ол саналы еркіндіктің субъективті
құқы болып табылады. Содан кейін мораль мен құқық қоғамның отба-
сында, азаматтық қоғамда және мемлекетте іске асатын адамгершілік
нормаларына ұласады.
Жоғарыда айтылғандар тұрғысынан алғанда, әлемдік тарих –
ол халықтар рухы дамуының тарихы болып табылады. Бірақ бұл
объективті рухтың сана-сезімі үшін ғана дұрыс. Ал нақты өмірде нақты
өмір сүретін адамдар өздерінің алдарына белгілі бір мақсаттар қойып,
соларға қол жеткізуге ұмтылады, бірақ нәтижесінде ғаламдық тұрғыда
басқаға жетеді. Бұны Гегель
«әлемдік рухтың қулығы»
деп атаған.
Сөйтіп, адамдар мен халықтар әлемдік рухтың өз мақсаттарында пай-
даланатын құралы ретінде әрекет етеді екен.
Дара рухтың кезеңдеріне тарихи жолмен жеткен соң, дара идея өзін
түбегейлі танып болып, енді тыныштала бастайды. Бұл жолда дара
рух та үш сатыдан өтеді. Олар: 1. – Өнер; 2. – Дін; 3. – Философия.
өнер,
Гегель бойынша, өзіне толық еркіндікте
Достарыңызбен бөлісу: 
